Merdiven Kesiti Ölçüleri

1 MERDİVENLER Basamaklardan meydana gelen ve binada yaya düşey sirkülasyonu sağlayan yapı elemanlarına "MERDİVEN" denilmektedir. Merdivenler taş, tuğla, ahşap, çelik, beton, betonarme ve gazbeton gibi malzeme ve elemanlardan yapılabilmektedirler. BAŞLICA MERDİVEN TERİMLERİ VE GENEL YAPIM KURALLARI: (1)-RIHT (a): Basamak yüksekliğidir. Yapı tipine göre rıht yükseklikleri: -Bahçe ve dış girişlerde cm. -Okul, tiyatro, hastane, v.b cm. -Konut ve apartmanlarda cm. -Çatı arası, bodrum, v.b cm. arasında seçilebilir. Bir katın ya da merdivenin yüksekliğine göre rıht sayısını bulmak için kat yüksekliği rıht yüksekliğine bölünür. a n H a

2 BAŞLICA MERDİVEN TERİMLERİ VE GENEL YAPIM KURALLARI: (2)-BASAMAK (b): Merdivenle çıkışta ayak basılan yüzeydir. Basamağın genişliği 2a + b = 60 ~ 63 cm; b = (60 ~ 63) - 2a eşitliğiyle hesaplanır. Erişkin bir insan adim uzunluğu olarak (60 ~ 63) cm alınmaktadır. Basamak genişliğini bulmak için öncelikle rıht sayısı (a n ) hesaplanır ve buradan basamak sayısı b n = a n -1 eşitliğiyle elde edilir. Basamak genişlikleri hiçbir yerde 10 cm. den az olamaz. Rıht ve basamak için gerekli şekiller aşağıda verilmiştir.

3 BAŞLICA MERDİVEN TERİMLERİ VE GENEL YAPIM KURALLARI: (3)-SAHANLIK (S): Uzun merdivenlerde basamakta bir veya merdiven kol boyunun ortasına gelecek şekilde bırakılan dinlenme platformudur. Sahanlıkta normal olarak (1) adım atılacağı kabul edilir; buna (n) dersek sahanlık boyu; S = b + (60 ~ 63 cm). n den bulunur. (4)-MERDİVEN YÜKSEKLİĞİ (H): İki kat arasındaki yükseklik olarak merdiven yüksekliği alınır.rıht yükseklikleri toplamı merdiven yüksekliğine eşittir:(h= a). (5)-MERDİVEN GENİŞLİĞİ (B): Toplu yaşanan ve kullanılan ortak binalar ve dörtten fazla daireli yapılarda en az 1.20 m; diğer küçük ve bağımsız yapılarda en az 1.10 m alınmalı; her fazla kat için merdiven genişliği 0.10 m artırılmalıdır. Merdiven genişlikleri tek katlı bağımsız konutlarda 1.00 m ye servis merdivenlerinde de 0.70 m ye indirilebilmektedir. (6)-MERDİVEN KOL BOYU (L): Basamak genişliğinin basamak sayısıyla çarpımıdır.

4 BAŞLICA MERDİVEN TERİMLERİ VE GENEL YAPIM KURALLARI: (7)-ÇIKIŞ HATTI: Düz merdivenler ile normal genişlikteki döner merdivenlerde merdiven genişliğinin tam ortasından geçen ve üzerinde en çok yürünen doğrudur. Bu çizgi > 1.20 m olan merdivenlerde merdiven iç çizgisi ya da küpeşteden cm içeriden çizilebilmektedir. Basamak genişliği ölçüsü bu çıkış hattı çizgisi üzerinden alınır ve hiçbir yerde eksik ya da fazla olmamalıdır. (8)-KORKULUK VE KÜPEŞTE: Merdivende emniyeti sağlamak üzere boş olan yan tarafına demir, ahşap, pirinç ya da alüminyumdan yapılan dikmelere "korkuluk", bu korkulukların üzerine çıkış hattı boyunca yine ahşap, alüminyum, metal, plastik, taş veya mermerden yapılan dayanma çubuklarına da "küpeşte" denilmektedir. Gerekirse merdivenin duvar tarafına da konulan küpeşte cm genişliğinde ve çeşitli profil kesitli olarak yapılır. Aşağıda verilen şekillerde de görüleceği üzere çok çeşit ve tiplerde üretilmekte olan korkuluk ve küpeşteler basamaklara ve duvarlara ön, yan veya üstten tespit edilmektedir. yükseklikleri 90 cm, taşıyabilecekleri birim yük ise 50 ila 100 kg/m olmaktadır.

5 Merdiven Yüksekliği (H) Merdiven Genişliği (B) Basamak (b) Rıht (a) Sahanlık (S) Sahanlık Sahanlık Çıkış Hattı (L) Merdiven Kol Boyu (L) Örnek bir düz, tek kollu merdiven kesit ve planı

6

7

8 ÖRNEK-1) Kat yüksekliği H=2.60 m olan bir bodrum kat merdiveninin rıht sayısını, rıht yüksekliğini, basamak sayısı ve genişliğini ve merdiven kol uzunluğunu bulunuz. Çözüm:.Rıht Sayısı (an) i bulurken, bodrum merdivenlerinde rıht yüksekliği (a) = 20 ~ 25 cm alınabildiğinden, a = 22 cm kabul edilirse; adet. Tamsayı olması için an = 12 olarak alınır. a n a H Rıht yüksekliği (a) için formülden; a H an cm bulunur..basamak Sayısı (b) rıht sayısının bir eksiği olarak: bn = an -1 = 12-1 = 11 adet bulunur..basamak Genişliği (b)iyi bulurken adim boyu 60 ~ 63 cm arasında alınabileceğinden biz burada 62 cm kabul edersek 2a + b = 62 cm, b = 62-2a = 62 2 x = cm bulunur. Tamsayı alınması gerekeceğinden b 19 cm boyutu uygundur..merdiven Kol Uzunluğu (L) hesaplanırken L = b. bn = 19 x 11 = 209 cm elde edilir..merdiven Genişliği (B) olarak da "Bodrum Katlar" için en az değer olan 70 cm ye yakın B=80 cm alınabilir.

9 B=80 cm H = 260 cm PLAN b=19 cm x a = cm Kesit Kol Boyu = 11x19 =206 cm

10 ÖRNEK-2) Kat yüksekliği H = 3.10 m olan 5 katlı 10 daireli bir apartmana tek kollu ve her kat ortasında sahanlığı bulunan düz merdiven yapılacaktır. Gerekli rıht sayı ve yüksekliklerini, basamak sayı ve genişliklerini, sahanlık boyu, merdiven kol boyu ve genişliğini hesaplayınız. Bir kat için merdiven kesit ve planını çizerek üzerinde gösteriniz. Çözüm :. Rıht Sayısı (a n ) bulunurken, konutlarda rıht yüksekliği; a = 17~18 cm alınabildiğinden, a = 17 cm kabul edilirse, olması için a n = 18 olarak alınır. a n a H adet. Tamsayı H 310. Rıht yüksekliği (a) için formülden; a cm bulunur. a 18 n. Basamak Sayısı (b n ) ortada bir sahanlık olduğu için rıht sayısının 2 eksiği alınacağı düşünülerek; b n = a n - 2 = 18-2 = 16 adet bulunur.. Basamak genişliği (b) rahat bir iniş-çıkış sağlamak üzere 63 cm alınırsa; b = 63-2a = 63 - (2 * 17.22); b = cm b 29 cm olur.. Sahanlık Boyu (S) yi bulmak için S = b + adım boyu = = 92 cm alınması gerekir.

11 ÖRNEK-2 Çözümü (devamı). Merdiven Kol Uzunluğu (L): L = (b x b n ) + S = (29 x 16) + 92 = 556 cm.. Merdiven Genişliği (B), apartmanlarda en az 1.20 m alınacağından ve her kat için merdiven genişliğine 10 cm ekleneceğinden; Zemin Kat merdiven genişliği olarak 120 cm 1. " " " 130 cm 2. " " " 140 cm 3. " " " 150 cm B = 150 cm tüm katlar için alınacaktır. Merdivenlerde rahat iniş-çıkış sağlamak için alınabilecek en uygun rıht/basamak ölçüleri (17/29) cm dır. Merdivenlerin planda daha küçük boyutlarda yerleştirilebilmesi için: -Rıht yükseklikleri artırılır basamak genişlikleri azaltılır, merdiven ½, 1/1, dönüşlü veya dönel yapılabilir.

12 17.22 cm H=310 cm PLAN x = 310 cm Kesit Kol Boyu (L) = (16x29) + 92 = 556 cm

13 ÖRNEK-3) Dıştan dışa ölçüleri verilen merdiven kovasının üç kenarı kapalı ve bir kenarı da kat döşemelerine açık olarak yapılması planlanmaktadır. Çok katlı konut yapılarında uygun olduğu düşünülen normal basamak ve rıht ölçü değerlerini kullanarak gerekli basamak ve rıht sayıları ile merdiven yüksekliğini, genişliğini, çıkış hattı uzunluğunu; bu yarım dönüşlü merdivenin sahanlıklı mı sahanlıksız mı yapılmasının uygun olacağını hesaplayarak cevaplayınız. Daha sonra merdiven ölçülerini, 1/50 ölçekle çizeceğiniz plan ve kesit üzerinde gösteriniz ve ileride anlatılacak bir dengelendirme yöntemi ile de dengelendiriniz.

14

15 Çözüm: *. Apartmanlarda, çok katlı konutlarda en uygun merdiven rıht ve basamak ölçüleri 17/29 cm.dir. Eğer merdiveni sahanlıklı yapacak olursak; b = 29 cm basamak ölçüsüyle 310 (120+10) = 180 cm lik her iki yöndeki düz kollara yerleştirilecek (180/29)*2 = 12 basamağın, a = 17 cm rıht yüksekliğiyle 12*17=204 cm.lik kat yüksekliğine ulaşılması mümkündür ki bu da İmar Mevzuatında öngörülen en az cm.lik brüt kat yüksekliği koşulunu sağlamaktan uzaktır. Bu nedenle yarım dönüşlü ve alan kısıtı olan bu merdiven sahanlıksız yapılmak durumundadır. *. Dönüşlü kısmın daire yayı uzunluğu: r = 70 cm yarıçap için, π.r = π * 70 = 220 cm olacaktır. Bu kesime yerleştirilecek basamak sayısı; 220 / 29 8 dir. *. Merdiven kol boyu (Ç.H.U.): L = [310 ( ]* =580 cm *. Basamak toplam sayısı: bn = 580 / 29 = 20 adet *. Rıht sayısı: a n = b n + 1 = = 21 adet *. Merdiven yüksekliği: H = a n x a = 21 x 17 = 357 cm *. Basamak uzunluğu (merdiven genişliği): B = 120 cm (geometrik zorunluluk olarak)

16 A A

17 H = 357 cm a = 17 cm b = 29 cm 310 cm A A KESİTİ

18 ÖRNEK- 4) Aşağıda verilen bilgilerden yararlanarak verilen merdiven evi iç boşluğu kenar ölçülerini kullanarak yerleştirebileceğiniz basamakları sahanlıksız olarak oluşturunuz. Bulduğunuz tüm ölçü ve değerleri de üzerinde göstermek suretiyle plan ve bir kola ait A-A kesitini çiziniz (genellikle 1/50 ölçekli olarak). Çözüm: 250 x 270 cm.lik merdiven kovası boşluğu A için basamak uzunlukları alınırsa 10 cm. aydınlık payı kalır. İki kollu merdivenin düz kolları 140/28 = 5 tamsayı ile 5 er basamağa sahip olur. Dönüşlü kısım daire yayı π x r = π * 65 =204 cm. 204/28 = 7 basamak içerir. Böylece; toplam basamak sayısı: bn = (2x5)+7=17 rıht sayısı da: a n = b n + 1 = = 18 Buna göre kat yüksekliği: H = a n x a H = 18 x 17 = 306 cm.; Merdiven kol boyu Uzunluğu ise: L = (2*145) + 204= 494 cm olmaktadır. a/b = 17/28 cm. alınmıştır.

19 140 cm. 120 cm. 10 cm. 270 cm. A 120cm. 10 cm. A 250 cm.

20 H =306cm a = 17 cm b = 28 cm 270 cm A A KESİTİ

21 MERDİVEN ŞEKİLLERİ: Planda bırakılan merdiven boşluğuna, kat yüksekliğine ve ayrılan yerin şekline göre merdivenler üç guruba ayrılmaktadır. (1). Düz merdivenler (2). Dönüşlü merdivenler (3). Döner merdivenler Herbir guruba ait şekiller aşağıda verilmiştir.

22

23

24

25

26

27

28 MERDİVENLERİN DENGELENDİRİLMESİ: Düz ve dönüşlü merdivenlerin basamak ve rıhtlarının doğrultuları merdiven boyu ya da çıkış hattına dik olarak çizilir. Döner merdivenlerin rıht çizgileri ise çıkış hattı üzerinde basamak genişlikleri eşit olarak alınıp bu noktaların merdiven dairesi merkeziyle birleştirilmesi yoluyla çizilir. Çeyrek ya da yarim dönüşlü merdivenlerin köşelere ve dönüş noktalarına gelen kısımlarında rıht doğrultuları "Merdiven Dengelendirilmesi" adı verilen özel grafik yöntemlerle çizilmektedir. Yükseklik ve basamak sayısı az olan merdivenlerde basamakların tamamı, yüksekliği ve basamak sayısı fazla olanlarda da en az 8 basamağı dengelendirmek gereklidir.

29 Çeyrek Dönüşlü Merdiven Dengelendirilmesi: İşlem Adımları: a) Merdiven genişliği hesaplanarak merdiven iç çizgisiyle dönüş yapılan yerdeki çeyrek dairesi çizilir. Daire yarıçapı gerektiği kadar alınabilir. b) Merdiven genişliğinin tam ortasından "çıkış hattı" çizilir. Çıkış hattı üzerinde dönüş yapılan kısımdaki orta basamaktan başlanarak basamak genişlikleri işaretlenir. c) Dengelendirilmesi istenen ilk basamaktan bir önceki düz basamağın (örnekte 3.ncü basamak) rıht çizgisi ve onun uzantısı çizilir. d) Orta basamağın (örnekte 7-8) merdiven iç çizgisi üzerindeki rıht noktaları, en az 10 cm basamak genişliği olacak şekilde işaretlenir ve bu noktalar çıkış hattı üzerindeki rıht noktalarıyla birleştirilerek orta basamak belirlenir. Dengelenecek basamakların rıht çizgilerinin uzantıları çizilerek dengelenen ilk basamağın (3) rıht uzantısıyla kesiştirilir. e) Dengelenen ilk basamak rıht çizgisinin uzantısı üzerinde işaretlenen örnekteki 7ve 8noktalari arasındaki uzaklık (1) Birim alınarak bu uzunluk pergelle izleyen 6, 5, 4 noktaları için işaretlenir. Bulunan bu noktalar çıkış hattı üzerindeki ayni numaralı rıht noktalarıyla birleştirilerek merdiven orta noktasına kadarki dönüşlü basamakların rıht çizgileri elde edilmiş olur. f) Orta basamaktan sonraki rıht çizgileri de simetrik şekilde veya yukarıda anlatılan işlem adımlarının tekrarlanması yoluyla çizilir.

30 >

31

32 Yarım Dönüşlü Merdiven Dengelendirilmesi: Yarim dönüşlü merdivenlerin dengelendirilmesi için pek çok yöntem geliştirilmiş olup burada üç yöntem tanıtılacaktır. Kutup Yöntemi: Yukarıda çeyrek dönüşlü merdivenler için işlem adımları verilen yöntemin bir diğer adi "Kutup Yöntemi" olup buna göre çizilen iki ayrı şekil aşağıda verilmiştir. Burada dengelendirmeye başlanacak nokta yarim dönüşün (yarim dairenin) tam ortasına gelen basamak olacaktır; diğer işlemler aynen uygulanır. Ancak, burada çizilecek yarim dairenin yarıçapının merdiven aydınlık genişliğinin yarısı kadar alınacağını unutmamak gerekir. Kutup Yöntemi için aşağıda verilen ikinci şekilde de dengelendirilecek yarim dönüşlü merdivenin AB çıkış hattı ve basamak genişlikleri yatayda çizilen bir doğru üzerinde işaretlenir ve numaralandırılır. A köşesinden uygun bir açıyla çizilen AB doğrusunun uzunluğu olarak merdiven iç çizgisi uzunluğu alınır. Daha sonra B ve B noktaları birleştirilip uzatılarak üzerinde kutup noktası denilen (O) herhangi bir nokta alınır ve bu noktadan AB üzerindeki tüm noktalara doğrular çizilir. Bu doğruların AB üzerinde ayırdığı doğru parçaları merdiven iç çizgisi üzerinde alınacak basamak genişlikleridir. Bu genişlikler merdiven planında işaretlenerek basamak rıhtları buna göre düzeltilir. Merdiven iç çizgisi üzerinde alınan en küçük uzunluk 10 cm den küçük olmamalıdır.

33 YARIM DÖNÜŞLÜ MERDİVEN DENGELENDİRMESİ DENGELENDİRMEDEN ÖNCE DENGELENDİRMEDEN SONRA

34 Kutup Yöntemiyle Merdiven Dengelendirmesi (O: Kutup noktası)

35 Çeyrek Daire Yöntemi: Aydınlık orta çizgisinin merdivenin dönüşlü kısmini kestiği noktadan her iki tarafa toplam 10 cm.lik bir uzunluk alınır ve bu noktalar daha önce işaretlenmiş olan çıkış hattı basamak rıht noktalarından ilgili olanlarla birleştirilip uzatılır. Uzantıların aydınlık orta çizgisini kestiği noktadan dengelendirilecek en alt basamak rıht çizgisi arasında kalan kısım yarıçap olmak üzere bir çeyrek daire yayı çizilir. Daire yayı üzeri, dengelenecek basamak sayısı kadar parçaya ayrılır ve her noktadan yatay doğrular çizilerek aydınlık orta çizgisi kestirilir. Elde edilen bu son noktalar çıkış çizgisi üzerinde yine ayni numarayla numaralanmış rıht noktalarıyla birleştirilerek dengelendirilme tamamlanmış olur\yeni rıht çizgileri belirlenir. Usta İşi Dengelendirme: Bu dengelendirme yönteminde merdivenin aydınlık çizgisi, çıkış çizgisi üzerindeki basamak sayısı kadar birbirine eşit boyda kısımlara ayrılır ve bu noktalarla geçiş çizgisi üzerindeki basamak noktaları birleştirilir. Ortaya çıkan yeni rıht çizgileriyle merdiven dengelenmiş olur

36 ÇEYREK DAİRE YÖNTEMİ USTA İŞİ DENGELENDİRME YÖNTEMİ

37 YAPILDIKLARI GEREÇLERE GÖRE MERDİVENLER TAŞ MERDİVENLER TUĞLA MERDİVENLER BETON MERDİVENLER ÇELİK MRDİVENLER BETONARME MERDİVENLER AHŞAP MERDİVENLER Parça Basamaklı Betonarme Merdivenler Yekpare Betonarme Merdivenler Bir ucu ankastre olanlar Konsol Merdivenler İki Ucu ankastre olanlar Serbest Oturan Merdivenler

38 Taş Merdivenler: Taş yapıların merdiven basamaklarıyla bahçe merdivenleri taş yapılmaktadır. Basamaklar, granit, bazalt, gre ve mermer gibi taşlardan kaba yonu, ince yonu ya da kesme taş olarak hazırlanır. Şekilleri aşağıda verilen taş merdiven örneklerinde merdivenin iç ya da dış merdiven oluşuna göre imalattaki farklılıkları gösterilmiştir. Bahçe veya giriş olarak yapılan dış taş merdivenlerin basamak altları kapalı ve gizli olduğundan bu merdivenlerin yalnızca basamak ve rıht yüzeyleri düzeltilir. Basamaklar birbirlerine arka uç kısımlarından oturur ve altlarına serilen çimento harcıyla bağlanırlar. En kesitleri genelde dikdörtgendir. Basamakların çeşitli profiller verilerek birbirleri üzerine oturtulmaları durumunda altı boş yapılabilme ve düzgün görünmeleri de sağlanmış olmaktadır. Bu basamaklarda su birikmesini önlemek için öne doğru % 1 eğim yapılmalıdır. Taş merdiven bina içerisinde kullanılacaksa bu defa iç merdiven olarak imal edilir. Basamak uçları bağlandıkları duvara en az 20 cm girmesi gereken merdivenlerin diğer uçları genellikle boştadır. Bu durumda basamak uzunluğu en çok 120 cm olmalıdır. İç taş merdiven basamağı ve ankastre edilmesi aşağıda gösterilmiştir. İstenilen şekil ve profilde basamak dökebilmek için karton, mukavva veya sacdan hazırlanan şablonlar kullanılır.

39

40

41

42

43

44

45

46 Tuğla Merdivenler: Yüzeyi sıvanmayacak tuğla duvarlarla uyum sağlaması için bazen bu tür yapıların merdivenleri de tuğladan yapılabilir. Böyle tuğla olarak imal edilecek merdiven basamakları pres ve klinker tuğlası gibi aşınma ve dış etkilere dayanıklı tuğlalardan seçilmelidir. Basamağı oluşturan tuğlalar grobeton üzerine çimento harcı ve onun üzerine kaplama şeklinde döşenirler; bırakılan derzler 1.00 cm yi geçmemelidir

47 Beton Merdivenler: Bahçe, bina girişi ve bodrum merdivenleri kg/m 3 çimento dozlu betondan imal edilebilmektedir. Bu tip merdiven basamaklarını imal edebilmek için önce merdivenin eğimine uygun olarak zemin tıraşlanır; düzeltilip sıkıştırılır. Sonra üzerine 15 cm kalınlığında blokaj döşenir ve bunun da üzerine basamak boyut ve profillerine uygun olarak ahşaptan kalıbı yapılır. Daha sonra da hazırlanan beton kalıbın içerisine dökülür. Prizini alan beton basamakların üzerleri şap, mozayik, mermer ve diğer kaplama gereçleriyle kaplanır. Bu tip merdivenler için kesit şekil aşağıda verilmiştir.

48 Parça Basamaklı Betonarme Merdivenler. Ayrı bir yerde ters olarak hazırlanan basamak kalıpları düzgün zemin üzerinde sıralanır. İçlerine 2-3 cm. yüksekliğinde mozaikli ve yüksek dozajlı beton konulur ve düzeltilir. Kalıpların içerisine demir donatıları yerleştirilip dozlu olarak hazırlanmış betonu dökülür. Basamaklar 24 saat sonra kalıptan çıkartılır, silinir ve cilalanarak prizini almasını müteakip kullanılır. Parça basamaklı B.Arme merdiven basamakları ya bir ucu ankastre diğer ucu boşta ya da her iki ucu da ankastre veya serbest oturan merdiven olarak yapılabilmektedir. Basamaklar her iki ucu da ankastre ya da serbest oturur biçimde yapılıyorsa her iki uç da duvarlara en az 10 ar cm girmeli, bu defa demir donatı çekmeye çalışan esas demirler alta gelecek şekilde yerleştirilmelidir. Serbest oturan basamaklar da aşağıdaki şekillerde gösterildiği gibi taşıyıcı bir B.Arme plak üzerine konularak imal edilirler.

49 Parça Basamaklı Betonarme Merdivenler. Eğer basamaklar bir ucu ankastre diğeri serbest olarak yapılıyorsa ankastre uç duvara en az 20 cm girmeli, taşıyıcı duvar da en az 29 cm lik tuğla örgü olmalı, basamak donatısı şekildeki gibi esas çekmeye çalışan demirler üstte ve basamakların duvar dışındaki uzunlukları da en fazla 120 cm olmalıdır.

50

51

52

53 Konsol Merdivenler: Genişliği en fazla 1.20 m ve bir ucu duvara ya da bir betonarme kirişe ankastre edilen merdivenlerdir. Bağlandığı tuğla duvar en az 19 cm lik duvar olmalı, plağın duvara saplandığı kısımda cm. Yüksekliğinde hatıl yapılmalıdır.

54 Konsol Merdivenler:

55 Serbest Oturan Merdivenler: Merdiven yükünün ve genişliğinin fazla olması durumunda (l>1.20 m) uygulanırlar. Merdiven plağı ve basamakları "Kol Kirişi" denilen ve merdivenin altına yapılan kirişler üzerine oturmaktadır. Şekillerden de görüleceği üzere merdiven kol kirişlerinin merdiven aydınlık kısımlarında bulunmaları halinde bunlara "Limonluk Kiriş" denir. Bu kol kirişleri tek ya da çift olarak yapılabilmekte; dönüşlü ve döner merdivenlerde merdiven altı kavisine uygun olarak form almaktadırlar. Döner merdivenlerin ankastre işlemi ya dış çevre duvarına ya da ortadaki düşey bir betonarme veya çelik kolon etrafına yapılmaktadır.

56 Serbest Oturan Merdivenler:

57

58

59 Çelik Merdivenler: Yapıların bodrum kat, çatı arası, işyeri, atelye, fabrika ve yangın merdivenleri çelik olarak yapılmaktadır. Çelik merdivenler "I ve U" profilleriyle hazırlanan ve "Seren" adı verilen kol kirişlerinin montajı ve daha sonra üzerine veya aralarına basamakların blon, kaynak ya da perçinle bağlanması şeklinde imal edilir. Aşağıdaki şekillerde görüldüğü gibi merdiven basamakları ya çelik sacdan ya da ahşap, mermer, beton veya mozayik plak şeklinde yapılır ve monte edilir.

60 Çelik Merdivenler:

61 Çelik Merdivenler:

62 Ahşap Merdivenler: Kargir binalarda pek fazla uygulanmayan, çoğunlukla ahşap yapılarda döşemelerin ahşap yapılması durumunda kullanılan merdivenlerdir. Bu merdivenlerin imalatı, her iki yana konulan 5-7 cm kalınlığındaki ahşap serenlerin alttan ve üstten ahşap sahanlık kirişlerine oturtulması, üzerlerine ya da aralarına da ahşap basamakların yapılması şeklindedir. Aşağıda şekilleri verilen ahşap merdivenlerin basamakları rıhtlı ya da rıhtsız yapılabilir. Rıht tahtaları yanlardan serenlere, alt ve üstlerden de basamak tahtalarına bağlanırlar. Ahşap merdivenlerde kullanılan elemanların boyutları, yaklaşık olarak; Sahanlık Kirişi:10 x x 20 cm. Seren Direkleri: 5 x 22-8 x 28 cm. Basamak Tahtası: 4 x 26-4 x 28 cm. Rıht Tahtası :2/5x 18-3 x 24 cm. Merdiven imalinde kullanılan malzeme çam, köknar, gürgen gibi sert ve dayanıklı ağaçtandır. Ayrıca bu merdivenlerin korkuluk ve küpeşteleri ile "Baba" adı verilen dairesel ya da kare kesitli korkuluk baş dikmeleri de ahşap malzemeden yapılmaktadır. Babalar alt uçlarından sahanlık kirişlerine ve serenlere otururlar. Ahşap merdivenlerle ilgili şekiller aşağıda ayrıntısıyla verilmiştir.

63 Ahşap Merdivenler:

64 Ahşap Merdivenler:

65 Ahşap Merdivenler:

66 Ahşap Merdivenler:

67 Ahşap Merdivenler:

68

Merdiven farklı yükseklikteki yapı bölümleri arasında kişilerin eşya ve malzemelerin sirkülasyonunu sağlayan yapı elemanlarıdır. Yangın ve deprem gibi felaketlerde katlar arası bağlantıyı sağlayarak önemli bir görev yaparlar. Merdivenler genel olarak üç ana bölümden oluşur. Bunları; üzerinde basamakların bulunduğu eğimli basamak kolu, yatay merdiven sahanlığı ve inip çıkma esnasında güvenliği sağlayan merdiven korkuluğu olarak saymak mümkündür. Merdivenler birçok parametreye sahip oldukları için çok fazla türde sınıflandırılabilirler. Merdivenleri, kullanılma yerlerine, yapıldıkları malzemeye, geometrik şekillerine ve taşıyıcı sistemlerine göre sınıflandırmak mümkündür.

Merdiven Çeşitleri

Kullanma yerlerine göre; Yapıların içinde düzenlenen iç merdivenler, Yapıların dışında düzenlenen dış merdivenler. Yapıldıkları malzemeye göre; Taş merdivenler, Beton merdivenler, Betonarme merdivenler, Ahşap merdivenler, Metal merdivenler, Karma merdivenler. Geometrik biçimine göre: Sahanlık bulunup, bulunmamasına göre, Sahanlıksız merdivenler, Sahanlıklı merdivenler. Plandaki kol biçimlerine göre; Düz kollu merdivenler, Dönel (eğri) kollu merdivenler. Kol sayısına göre; Tek kollu merdivenler, İki kollu merdivenler, Üç ve daha fazla sayıda kollu merdivenler. Taşıyıcı sistemlerine göre; Taşıyıcı basamaklı merdivenler, Kıvrımlı sistem merdivenler, Çevre mesnetli helisel merdivenler, Uzay taşıyıcı sistemli merdivenler.

Etkiyen Yükler

Merdivenlerin çeşitli dış yükleri güvenlikle taşıyabilecek biçimde boyutlandırılması en önemli koşuldur. Deprem etkisinden, mesnet çökmelerinden, rötre ve ısı değişmelerinden doğan kuvvetler normal durumlarda dış yüklere oranla oldukça küçük kesit tesirleri oluşturur ve hesaplarda genellikle dikkate alınmayabilirler. Sabit yükler olarak, basamak ağırlığı, taşıyıcı plak ağırlığı, kaplama ve sıva ağırlığı sayılabilir. Merdiven kolunun ağırlığının diğer yüklere kıyasla küçük olması durumunda analizlerde ihmal edilebilir. Düşey hareketli yükler ise, konut yapılarında 0,35 t/m², genel yapılarda 0,5 t/m², oturma yeri sabit olamyan tribünlü yapılarda 0,75 t/m² olarak belirlenmiştir.

Merdiven Ölçüleri

Basamak, merdivende adım atarak yükselmeye yarayan kesimdir. Basamağın düşey kesimine rıht, yatay kesimine ise ayaklık denilmektedir. Basamağın düşey kesiminin yüksekliği basamak yüksekliği ‘s’, yatay kesiminin genişliği ise basamak genişliği ‘a’ olarak adlandırılır. Basamak yükseklik ve genişlikleri, merdivenin kullanılma uygunlukları bakımından, belirli sınırlar içinde kalmaları gerekir.

Merdiven eğimi, profilde basamak tepe noktalarını birleştiren doğrunun yatayla yaptığı açı olarak tanımlanabilir. Eğim, genellikle bu açının tanjantı ile gösterilir. Merdiven eğim oranları, en fazla üç katlı olan küçük yapıların merdivenlerinde en fazla 4/5 oranına, öteki yapıların tümündeki merdivenlerde ise 2/3 oranına eşit olmalıdır.

Tespit edilecek basamak genişliği ve yüksekliğinin belirlenmesi için aşağıdaki uygunluk denklemi gerçekleşmelidir.

Bu denklem; 2s + a = 62 – 64 cm  şeklindedir. Denklemin sağ tarafı, normal eğimli (α = 30˚) merdivenlerde 63, dik merdivenlerde 64, az eğimli merdivenlerde ise 62 cm alınır.

İlk adım olarak yapı türü ve kat yüksekliğine göre aşağıdaki tablodan ‘s’ seçilir. Kat yüksekliği belli olduğundan basamak sayısı ;

denkleminden hesaplanır. Bu değer kesirli çıkarsa en yakın tam sayıya yuvarlanır. Daha sonra uygunluk denklemi kullanılarak basamak genişliği tespit edilir. Son olarak bu değer tekrar aşağıdaki tablo ile kontrol edilir.

Merdiven genişliği, bir merdiven kolunun çıkış doğrultusuna dik doğrultudaki kullanılabilir genişliktir.

Sahanlık genişliği; genişlik sahanlığın, çıkış çizgisine dik doğrultudaki genişliğidir. Genişliği 1m ve daha küçük olan merdivenlerde en az 1m, 1m’ den daha geniş merdivenlerde en az merdiven genişliği kadar olmalıdır.

Merdiven kovası genişlinin normal boyutları 20 – 25 cm dir. Büyük ve gösterişli merdivenlerde bu genişlik 50 cm veya daha büyük te olabilmektedir. Merdiven korkuluklarının yüksekliği 90 – 110 cm arasında seçilir.