Bir Şeyi Hayal Etme
Labmedya - Laboratuvar ve Sağlık Gazetesi
Maladaptive Daydreaming, bir diğer deyişle “Hayallerin Kontrolden Çıkması” insanı hayattan uzaklaştırıp sürekli şekilde hayal kurmaya neden olan bir psikiyatrik durumdur. Buna uyumsuz hayal kurma da diyebiliriz. Uyumsuz hayal kurma kişinin aşırı hayal kurmasının insanlarla iletişimin yerini aldığı ve günlük işlerin aksatıldığı bir durumdur. Bu uyumsuz hayal kurma isteği kişinin ve duygularının gerçeğe bağlı kalma yeteneğini körleştirdiği zamanla ortaya çıkmıştır. Ayrıca Daydreaming çoğu insan için günlük hayatlarının ayrılmaz bir bütünü haline gelmiştir. Maladaptive Daydreaming İsrail’de Hayfa Üniversitesi’nde Prof. Dr. Eliezer Somer tarafından tespit edilmiştir.
Küçük yaşlardan itibaren varlığını gösteren Daydreaming, çoğu çocukta sosyal çevre ile değil de hayalleri ile oynama olarak seyrini göstermektedir. Çoğu insan ise yaşlarından itibaren başladığını ve yıllar geçmesine rağmen tüm günlerini hayalleri ile geçirdiklerini belirtmişlerdir. Kişilere şizofreni tanısı konulmayı düşünülse de konulmamıştır, çünkü kurdukları hayallerin gerçek olmadıklarını kabul etmektedirler.
Uyumsuz Hayal Kuruyorsanız Nasıl Anlarsınız?
Uyumsuz hayal kuran insanların birden fazla etkenle belirtilerini gösterdiği gözlenmekte olup bu etkenlerin hepsi her insanda görülmemekte ve aynı şekilde seyir etmemektedir. Ortak belirtiler ise şunlardır:
- Kendi karakterleriyle hikâye benzeri özellikleri ile canlı hayaller
- Gerçek hayattaki olayların tetiklediği hayaller
- Günlük yapılması gereken görevleri tamamlayamama
- Gece uyumakta zorluk çekme
- Hayal kurmaya devam etmek için arzu duyma
- Hayal kurarken aynı hareketleri tekrar etme
- Hayal kurarken yüz ifadeleri, jest mimik yapma
- Hayal kurarken fısıldama ve konuşma
- Uzun süre boyunca hayal kurma (saatlerce)
gibi belirtiler gözlenmektedir.
Günlük yükümlülüklerine ve rutinlerine katlanmak yerine kendilerini iç dünyalarına kaptırmak için kendilerini çıldırmış hissediyorlar. Bu durum, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabında (DSM) resmi olarak psikiyatrik bir bozukluk olarak kabul edilmemektedir. Bu durumu Somer şu ifadeler ile açıklamıştır:
‘’Farklı popülasyonlarda daha fazla araştırma yapılması, çoğaltılması ve genişletilmesi gerekiyor. Aynı zamanda, bu eşsiz hayali formda yer alan beyin mekanizmalarını daha iyi anlamak için beyin görüntüleme çalışmalarını yürütmeliyiz ve neden bu kadar çok bağımlılık yaratabileceğimizi de belirtmeliyiz.”
Uyumsuz Hayal Kurma Tedavi Edilebilir Mi?
Uyumsuz hayal kurmayı teşhis etmek için herhangi bir yöntem bulunamamıştır. Somer ise Maladaptif Daydreaming Scale'i (MDS) geliştirmiştir. MDS, kişinin uyumsuz hayal kurup kurmadığını deneyip denemediğini belirlemek için yardımcı olabilir. MDS 14 bölümlük bir ölçek olup uyumsuz hayal kurmanın 5 özelliğini değerlendirmektedir. Bunlar;
- Kurulan hayallerin içeriği (detayı)
- Bir kişinin hayal etme yeteneğini kontrol etme becerisi
- Hayal kurmanın neden olduğu rahatsızlık derecesi
- Bir kişinin hayal kurmanın algılanan yararları
- Hayal kurma yetisinin günlük yaşamı ne derece etkilediği
ve hayal kurma belirtilerini ne sıklıkla yaşadıklarını değerlendiriyor.
Somer, MDS çalışmasından ve onaylanmasından bahsedilecek olursa;
45 ülkeden İngilizce konuşan bireyler ile gerçekleştirilmiştir. 3-korelasyonlu faktörler modeli, en iyi öğrenme becerileri, Kinestezi ve Bozukluk, ilgili ödüllendirici deneyimleri yakalamanın yanı sıra uyumsuz hayal kurma psikolojik bozulma altta yatan boyutlarını incelenmiştir. MDS puanları, hayal kurma sırasında obsesif-kompulsif davranış ve düşünceler, dissosiyatif emilim, dikkat eksikliği ve yüksek mevcudiyet duygusu ile ilişkiliydi ama psikotik belirtilerle daha az gözlenmiştir. MDS ve alt ölçeği iyi geçerlilik, sağlam iç tutarlılık ve zamansal istikrar göstermiş ve kendini tanımlayan bireyler arasında uyumsuz hayal kurma olan ve olmayan kişiler arasında iyi bir ayrım göstermiştir. Bu yöntem, Daydreaming tedavisinin geliştirilmesine ışık tutacak olan bir yöntem olduğu düşünülmektedir.
Bir diğer uyumsuz hayal kurma tedavi çalışmasında ise araştırmacılar fluvoksamin’in (Luvox) uyumsuz bir daydreamer'in hayallerini kontrol etmesine yardım etmede etkili olduğunu bulmuşlardır. Fluvoksamin ilacının intihara meyil ettirdiği ve kara kutu uyarısı olduğu bilinmektedir. Fluvoksamin, beyninizdeki serotonin denilen bir kimyasal miktarının artmasına yardımcı olur. Bu değişiklik obsesif kompulsif bozukluğun belirtilerine yardımcı olur.
Kısacası Maladaptive Daydreaming kişinin hayalleri ile gerçek hayatı birbirine karıştırdığı bir durumdur. Tedavisi yoktur ve bir hastalık olarak literatüre geçmemiştir. Daydreaming’in görüldüğü kişilerin sosyal medya da büyük bir platform oluşturduğu görülmüştür. Hayal etmekten korkmayın. Yazının sonunu Eintein’in sevdiğim bir sözüyle bitirmek isterim.
‘’ Hayal, bilimden daha önemlidir; çünkü bilim sınırlıdır. İnsan, aklın sınırlarını zorlamadıkça hiçbir şeye ulaşamaz.’’
Hazırlayan: Gamze Gülden
Referanslar
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
Maladaptive Daydreaming nedir ve neden olur? Maladaptive Daydreaming testi, tedavisi ve zararları
Kişinin gerçeğe bağlılığını azaltıcı bir psikolojik rahatsızlıktır. Hayal kurma derecesi günlük hayattaki işleri aksatmaya neden olabilecek bir boyuttadır. Uyumsuz hayal kurma problemi yaşayan kişiler günlük hayatlarında insanlarla ilişkilerinde de sorunlar yaşamaktadır. Maladaptive daydreaming küçük yaşlardan itibaren kendisini göstermekte olan bir rahatsızlık olarak bilinmektedir.
Maladaptive daydreaming hastalarına şizofren tanısı konulmak istense bile konulmamıştır. Şizofreniden farklı olarak maladaptive daydreaming hastaları kurdukları hayallerin gerçek olmadığını bilmektedir. Bir çok ortak belirtisi olsa dahi hastalık farklı kişilerde farklı belirtiler ile ortaya çıkmaktadır.
Maladaptive Daydreaming Testi, Tedavisi ve Zararları
Maladaptive daydreaming hastalığını teşhis etmek için kullanılan kesin bir yöntem günümüzde bulunmamaktadır. İnsanı gerçek hayattan uzaklaştıracak kadar fazla hayal kurulmasına yol açabilmektedir. Günümüzde bilinen belirli bir tedavisinin bulunduğunu söylemek mümkün değildir. Maladaptive daydreaming rahatsızlığı bulunan kişilerin günlük hayatında yer alan bazı basit işleri bile halletmesinde bir takım sıkıntıların yaşanabileceğini söylemek mümkündür.
Maladaptive daydreaming hastalığının bulunduğu düşünülen kişilerde ortak semptomların bulunduğunu söylemek mümkündür. Tüm belirtiler bir kişide görünmeyebilir. Aynı zamanda her kişide görülen belirtilerin farklı olması da mümkündür. Kişinin gün içerisinde yaşadığı olaylar ve karşılaştığı uyarıcılar maladaptive daydreaming gelişiminde etkili olan unsurlar olarak ifade edilebilir.
Hayal kurmak; birçok insanın gerçekleştirdiği, düşünceleri ve duygusal süreçleri kapsayan karmaşık bir süreçtir. Bireyler gerçekleşmesini istedikleri arzuları ile ilgili hayaller kurabilir, gelecekleri hakkında amaçladıkları durumu veya olayı bu karmaşık süreç dahilinde hayallerinde canlandırabilirler. Zaman zaman bu hayallerde kişiler hangi konuda nasıl davranmaları gerektiğini düşünebilir; hatta bu konuda kendini gerçek yaşama hazırlayabilirler. Bu durum onlara kendi davranışlarını değerlendirebilme, kendine dışarıdan bir gözle bakabilme imkanı tanıyabilmektedir. Bazen de gelecekte olmasını çok istediği olayların hayalini kurarak hedefe ulaşmak için kendilerini motive edebilirler. Hayaller kişinin kendisini cesaretlendirerek arzusuna adım adım yaklaşmasına yardımcı olabilmektedir. Yani hayal kurmak kişinin düşüncelerini, isteklerini ve amaçlarını gerçekleştirmesine hizmet etmektedir. Tüm bunlar değerlendirildiğinde hayal kurmanın birçok açıdan işlevsel özelliklere sahip olduğu bilinmektedir.
Maladaptive Daydreaming Nedir?
Maladaptive daydreaming; kişiler arası iletişimi olumsuz yönde etkileyen, kişinin hayattaki görevlerini ve sorumluluklarını yerine getirmede sorunlar yaşamasına neden olan; işlerine ve akademik yaşamlarına odaklanmalarını engelleyen hayal kurma etkinliğidir. Türkçe’ye, “uyum bozucu hayal kurma” ya da ”uyumsuz hayal kurma” olarak çevrilmektedir. Bu hayaller uyum bozucudur; çünkü kişiler aşırı hayal kurma sebebiyle yapması gereken işleri sürekli olarak erteler ya da gerçekleştiremez.
Bireyler hayal kurarken kendilerini iyi hissetseler de, gerçek hayattaki birçok durumdan geri kalmalarından ötürü içinde bulundukları halden hoşnut değildirler. Ayrıca bu durum zamanla o kadar yoğunlaşır ki kişi bilinçli olarak uyumsuz hayal kurmaya devam eder ve kendini engelleyemez. Maladaptive daydreamerlar, gerçeklik ile hayalleri arasındaki ayrımı yapmakta zorluk yaşayabilseler de bu durum psikotik bir bozukluk olarak kendini göstermez. Çünkü temelde gerçek ile kurduğu hayalleri ayırt edebilmektedirler.
Uyumsuz hayalperestler olarak da anılan bireylerin hayalleri gelişigüzel değildir. Kendi içerisinde belli bir sıralaması, zamanlaması ve düzeni mevcuttur. Kişi, mekan ve olaylar birbiri ile bağlantılı bir hikaye biçiminde ilerlemektedir. Hatta bir film senaryosu olarak değerlendirmek mümkündür. Bu sebeple bireyler hayallerine ara verip geri döndükten sonra kaldıkları yerden devam edebilmektedirler. Hayal kurma sırasında fiziksel olarak tepkiler de görülmektedir. Jest ve mimiklerini kullanma, yürüme ve konuşma gibi durumlar eşlik eder. Günlerinin önemli bir kısmını kapsayan bu durum yoğun düşünme nedeniyle yorucu bir eylemdir. Tüm gün işlerini ertelemiş, fiziki bir aktivitede bulunmamış birey maladaptive daydreaming nedeniyle gün sonunda kendini oldukça yorgun hissedebilmektedir.
Maladaptive Daydreaming Belirtileri Nelerdir?
- Uzun süreli hayal kurma ve hayallerin bir film gibi kurguya sahip olması,
- Hayallerini sürdürme konusunda karşı konulmaz bir istek duyma,
- Hayal kurduğu sırada jest ve mimiklerini kullanma,
- Hayal kurarken konuşma veya fısıldama,
- Hayal kurmaya çok fazla vakit ayırdığı için günlük sorumluluklarına odaklanamama,
- Bir müzik, görüntü ve konuşmadan etkilenip hızlıca hayal kurmaya başlama,
- Hayal kurduğunun farkında olunmasına rağmen gerçek hayata dönme konusunda zorluk,
- Gece uyumakta güçlük çekme,
- Hayallerde geçirilen uzun zamandan sonra gerçek hayatta ertelenen ve kaçırılan durumlara yönelik pişmanlık hissetme (Somer , Bigelsen ve Schupak , Bilgesen ve ark. , Gervasi ve ark. , Ross ve ark. , Schimment ve ark. ).
Maladaptive Daydreaming Kimlerde Görülür?
Uyumsuz hayalperestlerin yaşadıkları yalnızlık hissi ve kişiler arası iletişimdeki problemleri ile başa çıkabilmek adına hayal kurma davranışı sergiledikleri düşünülmüştür. Aynı zamanda duygularını düzenleme ve olumsuz duyguları yönetebilme ile ilgili zorluklar yaşadıkları görülmüştür. Bu bireyler karşılaştıkları yoğun stres ve sıkıntı yaratan olaylar karşısında genellikle duygusal tepkiler vermektedirler. Ayrıca sorunun çözümüne yönelik fayda sağlamayan yani işlevsel olmayan baş etme mekanizmaları kullandıkları bildirilmiştir. Yapılan çalışmalar incelendiğinde, esas olarak hayatlarındaki sorunlardan ve olumsuz duygulardan kurtulabilmek adına hayal kurdukları sonucuna ulaşılabilmesi mümkündür.
Araştırmalar sonucunda en sık eşlik eden rahatsızlıkların; dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, anksiyete bozukluğu, depresyon ve obsesif kompulsif bozukluk olduğu görülmüştür. Ayrıca çocuklukta yaşanan duygusal ihmal veya istismar gibi olumsuz yaşantılar ve sosyal kaygı ile bağlantılı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Maladaptive Daydreaming Tedavisi
Uyum bozucu hayalperestlerin yaşadıkları sorunlar değerlendirilirken aynı zamanda depresyon, obsesif kompulsif bozukluk gibi eşlik eden hastalıklar olup olmadığı göz önünde bulundurulmaktadır. Bu açıdan bakıldığında her bireyin tedavi süreci birbirinden farklı işleyecektir. Ancak genel olarak bilişsel davranışçı terapi ve kişide farkındalık geliştirebilecek tedavilerin faydalı olacağı öngörülmektedir. Dikkat ve odaklanma çalışmaları, zaman yönetimi gibi genellikle zorluk yaşanan unsurlar üzerinde çalışmak önemlidir. Tedavi sürecinde; bireylerin ne gibi sorunlar yaşadıkları, sorunlarını çözmeye çalışırken hangi baş etme mekanizmalarına başvurdukları, bu sorunları nasıl değerlendirdikleri de incelenmelidir.
İlk kez yılında kapsamlı biçimde araştırılmış ve henüz yeni bir kavram olarak kendini gösteren maladaptive daydreaming için tedavide belli başlı bir yöntem bulunmamaktadır. Özellikle Türkiye’de bu konu üzerinde yapılan araştırmalar ve çalışmalar oldukça kısıtlıdır. Bu alanda yeni araştırmalar yapılmasına ve daha detaylı bilgi edinilmesine ihtiyaç vardır. Maladaptive daydreaming ile ilgili sorun yaşayan bireylerin günlük hayatlarına rahatça devam edebilmek adına bir uzmana başvurarak destek almaları oldukça faydalı olacaktır. Bir psikologla veya psikiyatristle görüşmek hem sorunları doğru biçimde değerlendirmek hem de çözüme yönelik faaliyette bulunmak açısından önemli bir adımdır.
Sağlıklı günler dilerim.
Ebru Altun
Psikolog