Besinlerin Sindirimi 5 Sınıf

Ders Notları Sınıf: 5 Ünite: Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim BESİNLERİN SİNDİRİMİ Besinlerin enerjiye dönüşebilmesi için en küçük parçalara ayrılması ve vücudumuzun her alanına dağılması gerekir. Besin maddelerinin vücut tarafından kullanılabilmesi için en küçük parçalara ayılmasına sindirim denir. Vücutta sindirimin gerçekleştiği yapı ve organlar aşağıdaki görselde gösterilmektedir. Yazılılar Konu: Planlar Yaprak Test Ve daha fazlası için Besinler ve Özellikleri funduszeue.info / Ömer ERDEMİR Afyon/Çobanlar İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri Öğretmeni Kalın bağırsak: Kalın bağırsak, besin posaları içindeki suyu emerek alır. Kalan parçaları anüse doğru iter.  Besinlerin vücudumuzdaki yolculuğu ağızda başlar. Ağza alınan besinler dişler tarafından öğütülüp parçalanır. Besinler, ağızdaki tükürük ile ıslatılarak yumuşatılır ve yutulacak hâle getirilir.  Yutma ile yutağa geçen besinler yemek borusuyla mideye iletilir.  Mideye gelen besinler mide tarafından salgılanan sıvı ile karışarak değişikliklere uğrar. Midenin kasılıp gevşeme hareketleriyle bulamaç hâline gelen besinler ince bağırsağa geçer.  Besinler içerisindeki yapı taşları ince bağırsakta emilerek kana geçer.  Emilimden sonra kalan posa kalın bağırsağa gönderilir. Posa içerisinde kalan mineral, vitamin ve suyun bir kısmı kalın bağırsakta emilir.  İyice katılaşmış posa, dışkı olarak anüsten atılır ve sindirim böylece tamamlanmış olur.  Vitaminler, mineraller ve su herhangi bir sindirim işlemine uğramadan kana geçerler. Diş Çeşitleri Ağız: Sindirim ağızda başlar. Bütün besinler ağızda, dişler yardımıyla küçük parçalara ayrılır. Tükürük bezleri, tükürük salgısıyla besinleri yumuşatır, kayganlaştırır, nişastalı besinleri şekere dönüştürür. Yutak: Yutak, ağızdan gelen lokmaları yemek borusuna gönderir. Bebekler dünyaya geldiğinde dişleri yoktur. Ancak beş ile on ikinci aylar arasında ilk dişleri çıkar. İki buçuk ile üç yaşına kadar 20 tane süt dişi tamamlanır. Her çenede 4 kesici, 2 köpek dişi, 4 tane de azı dişi vardır. Altı-yedi yaşından itibaren süt dişleri dökülür, yerine kalıcı dişler çıkmaya başlar. Kalıcı dişler 28 tanedir. Daha sonra 20’lik diş dediğimiz 4 diş daha çıkar ve böylece 32 diş tamamlanmış olur. Dişlerimiz şekil ve görev bakımından birbirlerinden farklılık gösterir. Şekil ve görevlerine göre dört çeşit diş vardır: Yemek borusu: Yutaktan yemek borusuna geçen lokmalar yemek borusunun kasılma ve gevşeme hareketiyle mideye iletilir. Mide: Yemek borusundan gelen besinler midede toplanır. Mide duvarındaki kaslar kasılıp gevşeyerek midenin çalkalama hareketleri yapmasını sağlayıp besinleri küçük parçalara ayırır. Besinler midede 2–3 saat kalır. Daha sonra ince bağırsaklara geçer. İnce bağırsak: İnce bağırsağın mideye yakın taraftaki 20– 25 cm'lik kısmına “on iki parmak bağırsağı" denir. Besinlerin sindirimi on iki parmak bağırsağında devam eder. Besinler ince bağırsak boyunca ilerlerken buradaki sindirim salgılarının etkisiyle küçük yapı birimlerine ayrılır ve kana geçer. 1 Kesici Dişler: Alt ve üst çenede dörder tane olmak üzere toplam sekiz tane kesici diş vardır. Uçları balta ağzına benzer ve keskindir. Yiyecekleri ısırmaya ve koparmaya yarar.  Dişler fırçalanırken diş macunu kullanılmalı ve fırçalama işlemi en az iki-üç dakika sürmelidir.  Her altı ayda bir diş doktoruna giderek dişlerimizi kontrol ettirmeliyiz. Köpek Dişleri: Kesici dişlerin sağında ve solunda birer köpek dişi vardır. Alt ve üst çenede toplam dört köpek dişi bulunur. Uçları sivridir. Besinleri ısırmaya ve koparmaya yarar. Azı Dişleri: Alt ve üst çenede sekizer tane bulunur. Toplam on altı tanedir. Dişlerin yüzeyleri geniş ve girintili çıkıntılıdır. İki azı arasına sıkıştırılan besinler değirmen taşları arasına sıkışmış gibi ufalanıp öğütülür. Ömer ERDEMİR Afyon/Çobanlar İmam Hatip Ortaokulu Fen Bilimleri Öğretmeni Yirmi Yaş Dişleri: Alt ve üstte ikişer tane bulunur. Toplam dört tanedir. Şekli ve görevleri azı dişler gibidir. yaşları arasında çıkar. 5. Sınıf Fen Bilimleri Dersi için hazırladığım diğer ders notlarım funduszeue.info adresinde yer almaktadır. Diş Sağlığı ve Bakımı Faydalı olması dileklerimle başarılar… Ağız ve diş sağlığının korunması çok önemlidir. Ağız ve dişlerin sağlıksız olması, vücutta sindirim ve diğer bazı yapıların da sağlıksız olmasına sebep olur. Bu durum, sürekli olarak çürük dişlerin ve ağız kokusunun oluşumuna, diş ve baş ağrısına, böbreklerin zarar görmesine ve sindirim bozukluklarına neden olur. Ağız ve dişlerin sağlıklı olması için;  Özellikle gelişme çağındaki bireyler A, C,  D vitaminlerinden yeterince almalıdır.  Süt ve süt ürünleri bol miktarda tüketilmelidir.  Armut, havuç, salatalık gibi yiyecekleri dişlerimizle kopararak yemek, diş ve diş etlerimizin sağlığı için önemlidir.  Art arda yenilip içilen çok sıcak - çok soğuk yiyecek ve içecekler dişlerimizin zarar görmesine neden olabilir ve dişlerimizi çatlatabilir.  Fındık ve ceviz gibi yiyeceklerin kabukları dişlerle kırılmamalıdır.  Asitli içecekler ve şeker fazla tüketilmemelidir.  Sivri cisimlerle dişleri karıştırma dişlerimize ve diş etlerine zarar verir.  Dişlerin düzenli olarak fırçalanmaması dişlerin çürümesine yol açar. Bu nedenle dişlerimizi tekniğine uygun şekilde fırçalayarak besin artıklarını dişlerimizden uzaklaştırmamız gerekir.  Tekniğine uygun fırçalamada, diş fırçası eğik tutulmalıdır. Ön dişlerin yüzeyi dairesel hareketle fırçalanmalıdır. Dişlerin çiğneme yüzeyleri ileri geri hareketle, iç yüzeyleri ve diş etleri dairesel hareketle temizlenmelidir.  Diş fırçalamada ağza uygun fırça tercih edilmelidir. Diş fırçası çok yumuşak ya da sert olmamalıdır. Diş etlerini tahriş etmeyen ve tüm dişlerin yüzeylerine ulaşabilen bir diş fırçası kullanılmalıdır. 2

Besinlerin Sindirimi

A-Besinlerin Sindiriminde Görevli Yapı ve Organlar

Besinlerin kana geçebilecek kadar küçük parçalara ayrılmasına sindirim denir. Yediğimiz besinlerin sindirim olayı sonunda yararlı hale gelerek, kana karışır. Kan yoluyla bütün vücuda dağılır. Sindirimde görevli organlar ağız, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsaktır.

Sindirim Sistemi

1. Ağız

Sindirim ağızda başlar. Dil, diş ve tükürük bezleri sindirime yardımcı olur. Besinleri dil ve dişler ile küçük parçalara ayırır. Tükürük bezleri besinleri ıslatır ve kayganlaştırır.

2. Yutak

Besinlerin yutulmasını sağlar, nefes alma ve konuşmada da görevlidir. Besinlerin ağızdan yemek borusuna iletilmesini sağlar. Sindirim gerçekleşmez.

3. Yemek borusu

Besinlerin mideye iletilmesini sağlar. 25 cm uzunluğundadır. Kaslı ve esnek yapısı vardır. Sindirim gerçekleşmez.

4. Mide

Besinler midede toplanır. Burada yaklaşık saat kalır. Kasılıp gevşeyerek ve midenin ürettiği sıvılarla besinleri bulamaç haline getirir. Mide sıvısı besinlerle alınan mikropların öldürülmesini de sağlar. Çorba kıvamına gelen besinler ince bağırsağa gönderilir.

5. İnce Bağırsak

Yaklaşık 8 metre uzunluktadır. Besinler salgılar ile daha küçük parçalara ayrılır. Parçalanan ve yararlı hale gelen besinler emilerek kana geçer. Sindirim burada tamamlanır. Kana geçemeyen atık maddeler kalın bağırsağa iletilir.

6. Kalın Bağırsak

Fazlalık olan su, vitamin ve mineraller burada emilerek kana geçer. Sindirilmeyen besinler anüsten dışarı atılır.

Sindirime Yardımcı Organlar

Karaciğer ve pankreas sindirime yardımcı organlardır. İnce bağırsağa salgıladıkları sıvılarla sindirim olayına yardımcı olurlar.

B-Dişlerimiz

Besinleri parçalama, koparmak, ezme ve öğütme için dişlerimizi kullanırız. Konuşmaya yardımcı olmaktadır.

Yeni doğan bebeğin dişleri yoktur.
Süt dişleri bebek 6 aylıkken çıkmaya başlar, yaşına kadar devam eder.
Toplam 20 süt dişi çıkar. yaşından itibaren süt dişleri dökülür ve kalıcı dişler çıkar.
Kalıcı dişler 28 tanedir. yaşlarında 4 tane azı dişi çıkar, bunlara 20 yaş dişleri (akıl dişleri) denir, toplam diş sayısı 32 olur.

Diş Sağlığını korumak için şunlara dikkat etmeliyiz.

Dişlerimiz

• Dişlerimizi günde en az iki defa 2 dakika süre ile fırçalamalıyız.


• Asitli ve şekerli besinleri fazla tüketmemeliyiz


• Fındık, ceviz gibi sert kabuklu besinleri dişimizle kırmamalıyız.


• Çok sıcak ve çok soğuk besinler yememeliyiz.


• Dişlerin sağlıklı olması için meyve, sebze, süt ve ürünlerini tüketmeliyiz.


• Altı ayda en az bir kere diş hekimine dişlerimizi kontrol ettirmeliyiz.


• 3 ayda bir dış fırçamızı değiştirmeliyiz.


• Dişlerdeki gelişim ve şekil bozuklukları ortodonti uzmanına tedavi ettirmeliyiz.

Dişler Nasıl Fırçalanmalıdır

Diş fırçamızın ağzımıza uygun olanını tercih etmeliyiz. Diş fırçası çok yumuşak ya da çok sert olmamalıdır. Ayrıca dişlerin tamamına ulaşabilmeli ve diş etlerine de zarar vermemelidir.

Dişler küçük dairesel hareketlerle fırçalanmalıdır. Azı dişlerinin üst yüzeyini temizlemek için fırçayı yüzeye paralel olarak ileri geri hareket ettirmeliyiz. Dişlerimiz en az iki dakika süre ile fırçalanmalıdır.

Diş fırçalarken suyu boşuna akıtmaktan kaçınmalıyız.

Besinlerin Sindirimi Konusu Sorular

Soru1:Sindirim nedir?


Cevap: Besinlerin kana geçebilecek kadar küçük parçalara ayrılmasına sindirim denir.


Soru2:Sindirimde görevli organları sırası ile sayınız?


Cevap: Ağız-Yutak-Yemek Borusu-Mide-İnce bağırsak-Kalın Bağırsak.[/showhide]


Soru3:Sindirime yardımcı organlar hangisidir?


Cevap: Karaciğer ve pankreas.

Diğer Konular