Öğretim Teknikleri Nelerdir? Öğretim Tekniği, bir öğretim yöntemini uygulamaya koyma biçimi ya da sınıf içinde yapılan işlemlerin bütünü olarak tanımlanabilir. Teknik bir anlamda, belirlenen yönteme göre dersin işlenmesinde öğretmenin kendine özgü uygulamalarını kapsar. Öğretim Tekniklerini inceleyelim.
Beyin Fırtınası Tekniği
Beyin fırtınası, bir gruba ait öğrencilerin, açık fikirli olarak, bir konu, olay veya problem durumu hakkında düşünmelerini ve mantıklı olup olmadığı endişesine kapılmadan olabildiğince çok sayıda fikir üretmelerini istemek olarak tanımlanabilir. Bu tekniğin Etkili bir beyin fırtınası veya tersine beyin fırtınası sürecinin oluşabilmesi, başlıca dört faktöre bağlıdır. (Özden, ):
Beyin fırtınası esnasında öğrencilerin ileri sürdükleri fikirler asla eleştirilmemelidir.
Beyin fırtınası esnasında öğrencilerde sınırsız düşünme özendirilmelidir.
Beyin fırtınası esnasında öğrencilerin fikirlerinde genellikle nitelik yerine nicelik aranmalıdır.
Öğrencilerin beyin fırtınasını gerçekleştirmelerindeki amaçları, gelişme ve geliştirme olmalıdır.
Faydaları:
Öğrencilerde yaratıcı düşünmeyi geliştirir.
Öğrenciler, kısa zamanda belli bir konuya ilişkin olarak çok sayıda fikir ve düşünce üretirler.
Beyin fırtınası, öğrencileri öğrenmeye motive eder.
Kullanımı oldukça kolaydır ve pek fazla hazırlık gerektirmez.
Sınırlılıkları:
Beyin fırtınası esnasında her öğrenciyi ayrı ayrı değerlendirmek oldukça zordur.
Ortaya atılan her fikrin yazılması zorunluluğu fikirlerin akış hızını yavaşlatabilir.
Öğrencilere yapıcı eleştiride bulunmak için fazla zaman yoktur.
Beyin fırtınasının yönlendirilmesi için iyi bir başkan ve not tutan bir üye olmazsa başarı azalır.
Soru - Cevap Tekniği
Soru sormak her türlü öğrenmenin başıdır. Kafasında herhangi bir konu hakkında soru oluşturan kişi, artık meselenin farkına varmış, onun çözüm yolunu aramaya başlamış demektir. Ona, rasyonel ve bilimsel yolla soruya cevap arama yolu öğretilirse, o problemi güzel bir metodla çözebilecek demektir. Soru, her zaman öğretimdeki temel iletişim araçlarından biri olmuştur. Soru-cevap metodu, başka metodların içinde ara sıra kullanılan soru-cevap tekniğinden ayrı; dersi baştan sona soru-cevap tarzında işleme demektir. Soru-cevap, öğretmenin formüle ettiği soruları öğrencilerin sözel olarak cevaplamalarına dayanan bir öğretim yöntemidir. Bu yöntemde iyi bir öğretmen neyi, ne zaman soracağını bilmeli, ayrıca öğrencileri de belli bir çerçeve içerisinde tutmalıdır. Yine öğretmen soruları ile öğrencilerin yalnızca gerçek hatırlama ile yanıt vermelerini değil, düşünmelerini de sağlamalıdır. Sorular öğrencilerin yeteneklerini kullanmalarına imkan hazırlamalıdır. İyi bir soru sorma tekniği öğrencilerin düşüncelerine, değerlendirmelerine ve yaratıcılıklarına imkan sağlamalıdır.
Soru-Cevap yönteminde öğrencinin başkalarını dinlemesini; bunlara karşı kendi fikirlerini üretme ve bunu nazik, mantıklı, etkili bir tarzda söylemesini sağlar. Kişinin ifade etme gücünü geliştirir; öğrenci düşüncelerini belli bir tertip ve düzene göre hür olarak ifade etmeyi öğrenir. Öğrencinin derse aktif olarak katılmasını sağlar. Bütün eğitim tarihi boyunca sorunun zihni uyarıcı, tohumlayıcı, mayalayıcı, doğurtucu gücünden yararlanılmıştır. Sorular hem öğrencileri düşünmeye şevketmiş hem de öğretimi disipline etmiştir. Öğrenciyi güdüler, sosyalleştirir; ona öğrendiklerini uygulama ve yorumlama imkânı verir.
Soru-cevap yönteminin uygulanmasında çeşitli güçlükler ve sınırlılıklar vardır.
Bilgi vermek için anlatım yöntemine göre daha yavaş bir yöntemdir. Belirli tip öğrenmeyi ölçmek için soru hazırlama güçtür. Yanlış cevaplar çok sık olursa zaman kaybına neden olabilir. Bu durumda bazı öğretmenler “ iyi öğretim yapamıyoruz” hissine kapılabilirler. Sorulara sürekli tüm ve doğru yanıt verememe öğrencinin kendine güvenini azaltır.
Rol Oynama Tekniği
Rol oynama tekniğinde bir fikir, durum ya da olay bir grup önünde dramatize edilir. Grubun üyeleri yalnızca dinlemek ya da tartışmak yerine olayın nasıl oluştuğunu izler ve konunun ayrıntılarına inerler. Bu yöntem ile öğrenciler bizzat katıldıkları ve hoşlandıkları eylemlerden daha fazla tecrübe edinirler, hislerini ve tutumlarını açıklama imkanına sahip olurlar. Öğrencilerin yaratıcı tutum ve davranışları gelişir. Yine bu yöntemin uygulanması ile öğrenci derste daha iyi güdülenir. Öğrenciler yüz yüze gelecekleri gerçek durumlar için hazırlanırlar.
Rol oynama tekniği faydalarının yanı sıra uygulanması esnasında çeşitli sınırlılıklarda beraberinde getirir.
Bu yöntemin uygulanması küçük grup gerektirir. Sınıfın tamamı görevlendirilemez. Zaman gerektirir. Bazı öğrenciler karakterleri ya da olayları anlamada güçlük çekebilirler. Yetenekli öğrenciler durumu tekelinde bulundurabilir. Öğrenciler rolleri oynarken sık sık aşırıya kaçarlar. Bu durum sınıf atmosferini bozacağı gibi öğrenmeyi de olumsuz etkiler.
Benzetişim (Simülasyon) Tekniği
Sınıf içinde öğrencilerin bir olayı gerçekleşmiş gibi ele alıp üzerinde eğitici çalışma yapmalarına fırsat veren bir öğretim tekniğidir. Diğer bir ifadeyle benzetişim tekniği öğrenmeyi desteklemek üzere gerçeğe uygun olarak gerçekleştirilen bir model üzerinde yapılan öğretim yaklaşımı olarak tanımlanabilir.
Gerçeğine uygun olarak tasarlanan uçak modelleriyle pilotların, harp oyunlarıyla askerlerin ve özel pistlerde şoför adaylarının yetiştirilmesi, benzetişim tekniği esas alınarak gerçekleştirilir.
Benzetişim tekniğinin etkili bir şekilde uygulanabilmesi, öğrencilere esas amacın, dersin hedeflerinin açıkça anlatılmasına bağlıdır.
Benzetişim tekniği, öğrenciler açısından ilgi çekicidir, öğrenme istek ve arzusu oluşturur. Öğrenci, gerçek ortamda kullanmadan önce, amaçların incelenmesini temel esas ve dinamiklerini öğrenir.
Köşelenme Tekniği
Öğrencilere yöneltilen bir soru veya sorun karşısında çok kısa alternatifler alınır. Daha sonra her bir alternatif için bir köşe(masa) oluşturulur. Aynı alternatifi savunan öğrenciler köşeye toplanır ve kendi içlerinde konuyu tartışırlar. Düşüncelerini ve gerekçelerini savunan bir rapor hazırlarlar ve her gruptan bir temsilci çıkarak grubun tezini sınıfa açıklar.
Akvaryum Tekniği
Sınıfın ortasına 2 – 4 öğrenci çıkarılır ve diğer öğrenciler bu öğrencilerin etrafında bir daire oluşturacak şekilde otururlar. Yaklaşık 10 dakika kendi aralarında bir konu hakkında tartışır veya deneyimlerini paylaşırlar. Herkes düşüncelerini ifade eder. Bu sırada diğer öğrenciler aynı bir akvaryumu izler gibi konuşan arkadaşlarını izler ve gözlem yaparlar.
Rulman (Top Taşıma) Tekniği
Sınıf iç içe iki çember oluşturulacak şekilde düzenlenir. Sandalyelerde oturulan dış çemberde yer alanlar içe, iç çemberde yer alanlar dışa bakacak şekilde otururlar. Öğretmen tarafından verilen bir konu veya anlatılan bir senaryodan sonra karşılıklı gelen iç ve dış çember öğrencileri birbirlerine düşünce ve çözümlerini anlatırlar. Belirlenen süre dolduğunda dış çemberdeki öğrenciler sandalyelerinden kalkarak bir yandaki sandalyeye otururlar. Karşısına yeni bir arkadaşı gelen öğrenciler yine düşünce ve çözümlerini paylaşırlar. Bu uygulama 3 – 4 kere tekrarlanabilir. Bu yolla öğrenciler, bir konuda farklı arkadaşlarının düşüncelerini ve çözümlerini öğrenerek zengin bir bakış açısı kazanabilirler.
Dedikodu Tekniği
Öğrencilerin konuyu kavramaya çalışmasını, o konuda düşünmesini vekonu hakkındaki çeşitli düşüncelerini öğrenip onları değerlendirmesini sağlar. Öğrenciler ikişerli gruplara ayrılır, verilen konuyu ya da soruyla ilgili düşüncelerini birbirlerine söylerler. Eşler birbirinden ayrılıp yeni ikililer oluşturur. Yeni eşlerine hem kendi düşüncelerini hem de önceki eşinin düşüncelerini iletir ve tartışırlar. Sonunda fikirler sınıf içinde tartışılır.
Mahkeme Tekniği
Bir konu üzerinde öğrencilere düşünmeye yöneltmek, iyi anlaşılmayan noktaları açıklamak ve verilen bilgileri pekiştirmek amacıyla kullanılan bir tekniktir. Sınıfta sanal bir mahkeme kurulması şeklinde uygulanan bu teknik birçok öğrencinin etkinliğe katılımını sağlar. Belirlenen konuya yönelik sınıf ortamında bir mahkeme kurulur. Taraflar, sanıklar, şahitler seçilir. Karşılıklı görüşlerini savunan öğrenciler tartışma ortamı oluşturarak jüri ve hakim karşısında davalarını haklı gösterme çabasına girerler.
Konuşma Biletleri Tekniği
Öğrencilerin eşit konuşma sürelerine sahip olmasına önem verilir. Bunu sağlayabilmek için her bir öğrenciye üç bilet verilir. Her bir biletin belirli konuşma süresi (yolculuk süresi) vardır. Öğrenciler biletleri bitene kadar konuşabilirler. Bileti biten öğrencilerin konuşma hakkı sona erer.
Tombala Tekniği
Konunun sözcükleri ya da kavramları tombala kartlarına yazılır. Bazıları boş bırakılır. Hazırlanan kartlar öğrencilere dağıtılır. Öğretmenin söylediği, tanımladığı sözcük ya da kavram kapatılır. Tombala oyununda olduğu gibi ilk sırayı dolduranlar birinci çinko, ikinci sırayı dolduranlar ikinci çinko ve üçüncü sırayı dolduranlar da tombala yapmış olurlar.
Arkası Yarın Tekniği
Arkası yarın tekniğinde öğretmen bir hikâye okurken veya bir film izletirken daha önceden belirlediği bir noktada hikâyeyi durdurur. Bundan sonra ne olabilir, niçin gibi sorular sorar
ve çok sayıda öğrenciden yanıtlarını gerekçeli olarak alarak tahtaya yazar. Görüşler alındıktan sonra hikâye veya film devam ettirilir ve öğrenci tahminleri ile karşılaştırılır, öğrencilerin nerede yanıldıkları onlara buldurulur. Her bölümden sonra sınıfta tartışma açılmalı ve bir sonuca varılmalıdır.
Kavramsal Karikatür (Konuşma Balonu – Çizgi Karakter) Tekniği
Bir konuyu tamamen öğretemeyen, kavram ya da olay hakkında tartışma başlatıp araştırmaya sevk etmeyi amaçlayan bir tekniktir. Karikatür, tartışma ortamı yaratmak için uyaran olarak kullanılır. Birbirinden farklı görüşlerin yer aldığı bir grup tartışmasını oluşturma fikrini temel almaktadır. Öğrencilerin derse ilişkin bilgi ve becerilerini pekiştirmek ve kalıcılığını sağlamaya yardımcı olur. Öğrenciler, öncelikle dersin temel kavram ve ilkelerine dayalı bir konu ile ilgili yanlış ve doğru ifadeleri oluşturmaktadır. Belirlenen bu ifadeler, insan veya hayvan figürleri kullanılarak bir poster üzerinde resimlendirilmekte ve öğrenciler, tartışmalarını bu poster üzerinde yapmaktadırlar. Tartışma sonrasında oluşan sonuçlar hazırlanan çalışma kağıdı üzerinde belirtilmektedir. Çalışma kağıdında, posterde belirtilen ifadelerden hangisinin doğru olduğu işaretlenmekte daha sonra yanıtın gerekçesi belirtilmektedir.
İstasyon Tekniği
İstasyon Yöntemi, bütün sınıfın her aşamada (her istasyonda) çalışarak bir önceki grubun yaptıklarına katkı sağlayarak bir basamak ileri götürmeyi, yarım kalan işi tamamlamayı öğreten bir tekniktir. Sınıfın tamamı istasyona bölünür. Kaç istasyon varsa o kadar grup oluşturulur. Bu istasyonlar slogan yazma, afiş hazırlama, öykü yazma gibi istasyonlar olabilir. Her istasyona gidecek öğrenciler belirlenir. Her gruba bir istasyon şefi atanır (bu işi öğretmende üstlenebilir). Şef gruba kılavuzluk yapar, iş bitince ürünleri toparlar. Gruplar istasyonlara dağılır, her grup gittiği istasyonda 10 dakika çalışır. Süre sonunda gruplar yer değiştirir. Tüm grupların tüm istasyonda çalışması sağlanır. İstasyona gelen her yeni grup bir önceki grubun bıraktığı yerden devam eder. Süre sonunda tüm grupların işleri toparlanır. Yapılan çalışmalar sergilenir, öyküler okunur, afişler asılır.
Balık Kılçığı Haritası (Neden-Sonuç Diyagramı) Tekniği
Ishikawa diagramı olarak da bilinen balık kılçığı tekniği, bir problemin nedenlerini ve alt nedenlerini ortaya çıkarmaya yardım eder. Ayrıca, tüm öğrencilerin derin ve nesnel bir görüş kazanmalarını ve problemin çeşitli bölümleri arasında ki önemli ilişkileri görmesini, öğrencilerin daha derin bir şekilde bir problem üzerinde yoğunlaşmasını sağlar. Öğrencilerin düşüncelerini organize etmeye yardım eder; ancak, problem için çözümler sağlamaz. Bu teknik; birlikte çalışmayı, gerçeği aramayı, değişik görüşlere açık olmayı ve karşıt görüşlerin ortaya çıkmasını sağlar.
Analoji (Benzetim)/Metafor Tekniği
Analoji, bilinmeyen bir olayı bilinen bir olayın koşullarında düşünerek, iki olay arasında karşılaştırma yaparak ve ilişkiler kurarak, bilinmeyen olayı anlama sürecidir.
Bilinen durum “kaynak”, bilinmeyen durum ise ”hedef” tir. Hedefe ulaşmak için var olan kaynaklardan çağrışım yapılır. Örneğin, kan dolaşımının trafik akışına benzetilmesi. Somut benzetmelerde kullanılır.
Metafor ise soyut benzetmelerde kullanılır. Örneğin, Öğretmen beynin görevini anlatırken Türkiye haritası üzerinde Ankara’yı beynin yerine koyarak anlatmaya çalışması gibi.