Derya Saltık

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ

SAMSUN İLİ KENEVİR İŞLETMELERİNDE MEKANİZASYON KULLANIM

Yükse Lisans Tezi

Derya SALTIK İBİŞ

Danışman

Doç. Dr. Gürkan ALP KAĞAN GÜRDİL

SAMSUN

T.C.
ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ
LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ
TARIM MAKİNALARI VE TEKNOLOJİLERİ ANABİLİM DALI

SAMSUN İLİ KENEVİR İŞLETMELERİNDE MEKANİZASYON KULLANIM

Yüksek Lisans Tezi

Derya SALTIK İBİŞ

Danışman

Doç. Dr. Gürkan Alp Kağan GÜRDİL

SAMSUN

BİLİMSEL ETİĞE UYGUNLUK BEYANI

Hazırladığım yüksek lisans/doktora/sanatta yeterlik tezinin bütün aşamalarında

17/07/
Derya SALTIK İBİŞ
ÖZET

SAMSUN İLİ KENEVİR İŞLETMELERİNDE MEKANİZASYON KULLANIM

Derya SALTIK İBİŞ

Tarımsal faaliyetlerde yeni üretim tekniklerinin kullanılması, teknolojik

Anahtar Sözcükler: Samsun, kenevir, mekanizasyon, üretim

i
ABSTRACT

MECHANIZATION USAGE CONDITIONS AND HEMP AGRICULTURE SWOT

Derya SALTIK İBİŞ

It is possible to use new production techniques in agricultural activities, to

Keywords: Samsun, hemp, mechanization, production

ii
ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR

Akademik yaşamın önemli bir basamağı olarak gördüğüm Yüksek Lisans tez
çalışmamın araştırma, sorgulama, gözlem yapma ve yorumlama gibi noktalarda bana
birçok olumlu katkılar sağladığını düşünmekteyim.
Yüksek lisans tez çalışmam boyunca yol gösterici önerilerinden
yararlandığım akademik danışmanım Doç. Dr. Gürkan Alp Kağan GÜRDİL’e, her
türlü yardım ve desteklerinden dolayı Ziraat Yüksek Mühendisi Yasemin İZGİ
SARAÇ ve Ziraat Yüksek Mühendisi Nazlı SAYAR YAPAR’a, anket
çalışmalarımda hiçbir soruyu cevapsız bırakmayan Vezirköprü İlçesi Narlısaray
Köyü üreticilerine, tez çalışmam boyunca daima desteklerini esirgemeyen aileme
teşekkür ederim.

Temmuz , Samsun

iii
İÇİNDEKİLER
ÖZET i
ABSTRACT ii
ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR iii
SİMGELER VE KISALTMALAR v
KISALTMALAR v
ŞEKİLLER DİZİNİ vi
ÇİZELGELER DİZİNİ vii
funduszeue.infoŞ 1
funduszeue.info ÖZETLERİ 6
funduszeue.infoAL ve YÖNTEM 11
4. BULGULAR ve TARTIŞMA 15
5. SONUÇ VE ÖNERİLER 32
funduszeue.infoLAR 34
ÖZ GEÇMİŞ 37

iv
SİMGELER VE KISALTMALAR

SİMGELER

kW Kilowatt
ha Hektar
da Dekar

KISALTMALAR

TAGEM Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

v
ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil Sanayi tipi kenevir bitkisinin görünümü…………………………………

vi
ÇİZELGELER DİZİNİ

Çizelge Kenevir Üreticileri ve İşletmeleri Genel Özelliklerine ait Anket

Çizelge Anket yapılan işletmelerin ekimde ve ekimden sonra mekanizasyon

vii
funduszeue.infoŞ
Kenevir (Cannabis sativa L.), 2n kromozomlu özellikle endüstri ve tekstil
sanayide kullanılan uzun, kuvvetli lifleri ve tohumu için yetiştirilen insanlık tarihinin
ilk kültür bitkilerinden biridir. Arkeolojik çalışmalar sonucunda M.Ö. yıllarına
ait kenevirden üretilmiş kumaş kalıntılarına rastlanmıştır. Yeryüzünde ip yapımında
kullanılan ilk bitki olan Kenevir; Hazar ve Himalayalar’dan Çin ve Sibirya’ya kadar
uzanan geniş bir alandan köken almıştır. Batı Asya ve Mısır’a Milattan
yıl önce Avrupa’ya ise M.Ö. ’lü yıllarda İskitler tarafından getirilen bitki;
Anadolu da M.Ö. ’lü yıllarda bulunduğu bilinmektedir (İncekara, ;
Atakişi, ).

Kenevir (Cannabis sativa L.), Urticales takımı Cannabaceae familyası

Şekil Sanayi tipi kenevir bitkisinin görünümü

1
Dünya kenevir tohumu üretimin %80’ini Fransa gerçekleştirmektedir.
yılında Dünya kenevir lifi üretiminin %28’ini Çin, %25’ini Kuzey Kore, %16’sını
Hollanda gerçekleştirmiştir. Kenevir üretimimiz son yıllarda yok denecek kadar
azalmıştır. Samsun’da kenevir üretiminin geliştirilmesiyle ilgili yapılan çalışmalar
kapsamında 15 ton kenevir tohumu ve 18 ton kenevir lifi üretilmiştir (TUİK, ).
Kenevir üretimi yılında çıkan Sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi
Kanunu ile düzenlenmiştir. Kenevirin izinli olarak ekilmesiyle ilgili düzenleme
yılında yapılan değişiklikle “Lif, tohum, sap ve benzeri amaçlarla kenevir ekimi”,
Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı`nın iznine bağlanmıştır. Bakanlığa “kenevir
ekimi yapılacak yerleri tespit, ilan ve üretimini kontrol” etme yetkisi verilmiştir
(Ekiz vd., ). Kenevir yetiştiriciliğine bir önceki Yönetmelikte 18 ilde izin
verilmişken, tarihli yeni yönetmelikte Şanlıurfa listeden çıkarılmıştır.
Zonguldak İlinin bölünmesi ile il olan Karabük ve Bartın listeye eklenerek, izin
alınması koşulu ile kenevir üretimi yapılacak il sayısı 19 olmuştur. Ülkemizdeki
mevzuat gereği Cannabis sativa’nın tüm varyeteleri “Kenevir” ile ilgili yönetmeliğe
göre değerlendirilir.

Kenevir bitkisi yetiştirme amacına göre az veya çok dallanabilen otsu bir
bitkidir. Kazık kök sistemine sahiptir. Ana kazık kök ile ikincil ve yan köklerden
oluşan kök sistemi, toprak koşullarına göre m derinliğe kadar inebilmektedir.
Dişi kenevirlerde sap daha kalın, lif verimi daha yüksek erkek kenevirlerde ise sap
daha ince lif verimi daha düşük fakat lif kalitesi daha yüksektir. Bitkide her yaprak 7-
11 adet kenarları tırtıklı yaprakçıktan oluşur (Şekil ). Kenevir iki evcikli (dioik)
bir bitkidir. Ancak tek evcikli formlarına da rastlanmaktadır. Kenevir meyvesi bir
cevizciktir (achene). Cevizcik içerisinde bulunan tohum endospermik olup, embriyo,
meyve içerisinde kıvrılmış durumdadır. Tohumlar, sert yeşilimtırak renklidirler. Bitki
yumuşak ve nemli iklimde daha iyi yetişir ve çapa bitkisi olması nedeniyle yabancı
ot mücadelesinde başarı sağlamaktadır. Kenevir bitkisi yabancı otlardan ari ve tavlı
bir toprak bırakır, bu nedenle her bitki için iyi bir münavebe bitkisidir (Atakişi,
). Anadolu’da ‘çedene, kırnap, kendir’ adıyla da bilinmektedir (Turan, ).
Kenevir tohumda % yağ, % protein, % karbonhidrat, % şeker
ve % yanmış organik maddelerce geri kalan kısım olan kül bulunmaktadır
(Gizlenci vd., ).

2
Şekil Kenevir bitkisi ve yaprak kısımları

Ülkemizde yazlık olarak ekimi yapılan kenevir tarımında toprak hazırlığında

Toprak tava geldiğinde en erken zamanda ekim yapılmalıdır. Erken ekim

3
Ekonomik anlamda kenevir tarımı yapabilmek için bitki gelişiminin ilk
dönemlerinde çapalama ve sulama gibi bakım işlerine gereksinim duyulmaktadır.
Yabancı ot kontrolü için ilk çapalama işlemi, bitkiler cm boylandığında, ikinci
çapa ise cm boylandığında yapılmaktadır. Yağışı yeterli olmayan kurak
bölgelerde kez sulama yapılmalıdır. Ülkemizde sulama salma sulama ile
gerçekleştirilmektedir. Kenevir topraktan fazla besin maddesi kaldırdığından, toprak
verimliliğinin muhafazası bakımından özellikle azotlu gübre başta olmak üzere ticari
gübre uygulaması mutlaka yapılmalıdır. Taban gübresi ve üst gübre olmak üzere iki
kere gübreleme yapılmaktadır. Genelde taban gübresi fırfır ile atılmakta üst gübre ise
elle serpme yöntemiyle yapılmaktadır. Kenevir tarımında gübrelemede ahır
gübresinin sonbaharda toprağa karıştırılması, ilkbaharda ekimle birlikte azotlu ve
fosforlu ticari gübrelerle desteklenmesi önerilmektedir. Dekara ton ahır gübresi
yeterli olmaktadır. Ticari gübre olarak dekara saf halde kg. azot gelecek şekilde
(NH₄)₂SO₄ veya NH₄NO₃ ve kg/da fosfor gelecek miktarda süper fosfatlı gübre
sap ve lif verimini olumlu yönde etkiler. (Gizlenci vd., ).

Ülkemizde hasat elle sapların sökülmesiyle gerçekleştirildiği gibi çayır biçme

Kenevir birim alanından oldukça faydalanılan bitkidir. Bitki aksamının

4
dayanıklılığının çelikten 10 kat fazla olduğu bildirilmiştir (Kara, ; Aytaç vd,
). Selüloz içeriği zengin olan kenevir sentetik lifler dünya çapında
yaygınlaşmadan önce lif kaynağı olarak kullanılmıştır. Ancak, yüksek işgücü
sebebiyle pamuk ve sentetik lifler karşısında rekabet gücünü kaybederek birçok
ülkede ekim alanı azalmıştır (De Meijer, ).

Kenevir tohumları yağ içeriğinin yüksek olması sebebiyle yakıt olarak ve

Kenevir tohumu % yağ barındırması sebebiyle son dönemlerde

Biyodizel petrol içermez; fakat saf olarak veya her oranda petrol kökenli
dizelle karıştırılarak yakıt olarak kullanılabilir. Saf biodizel ve dizel-biodizel
karışımları herhangi bir dizel motoruna, motor üzerinde herhangi bir modifikasyona
gerek kalmadan veya küçük değişiklikler yapılarak kullanılabilir. Üretilen kenevir
biyo dizelinin ayırt edici özellikleri düşük bulutlanma noktası ve düşük kinematik
viskozitedir. Soğuk akışkanlık özellikleri kenevir biyodizeli çekici ve rekabetçi
yapmakta ve tercih edilir hale getirmektedir (Li et all. ).

Ülkemizde kenevir ve kenevir tarımında mekanizasyon kullanımı ile ilgili

5
2. KAYNAK ÖZETLERİ
Ülkemizde kenevir üzerine yapılan çalışmalar:

Ülkemizde kenevir tarımında ‘mekanizasyon kullanımı’ ile ilgili olarak

Yiğitoğlu, () tarafından Burdur’un Bucak İlçesinde 25 dekarlık alanda

6
Özdemir, () tarafından yapılan çalışmada Samsun Vezirköprü ilçesinden
temin edilen ve çerezlik olarak tüketilen kenevir tohumlarının bazı kimyasal
bileşenleri bulunmuştur. Farklı uygulanan kavurma işleminin kenevir tohum yağının
oksidatif stabilitesi üzerine etkileri araştırılmıştır. Çalışma sonucunda kavurma
işleminin yağ oksidasyon parametrelerinde önemli değişimlere neden olduğu tespit
edilmiştir.

Yüksel, () tarafından yumurta tavuğu rasyonlarına ham ve işlem görmüş

Aydemir, () çalışmasında tarımsal üretim sonucu yan ürün olarak çıkan
kenevir sapı, fındık zurufu, ve çeltik kavuzunun tek başına ve diğer materyallerle
kenevir sapının farklı karışım oranlarında peletlenmesi gerçekleştirilmiştir. Fiziksel
testler sonunda peletlerin oldukça sağlam yapıya sahip oldukları, en yüksek
değerlerin sade fındık zurufu ve karışımı 1’den elde edildiği görülmüştür. Peletlerin
kimyasal test sonuçları incelendiğinde ısıl değerleri ve kül içerikleri bakımından en
iyi değerler kenevir sapı peletlerinden elde edilmiştir.

Gedik, () yaptığı çalışmada kenevir liflerinin optimum ağartma

Gül, () Karadeniz bölgesi üretim alanı içerisinde yer alan 7 ilden temin
edilen 21 adet kenevir (Cannabis Sativa L.) tohum örneğinin fiziksel ve kimyasal
özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yılı eylül-ekim aylarında, Samsun (Merkez
ve Vezirköprü), Ordu (Merkez), Kastamonu (Taşköprü), Zonguldak (Ereğli),
Amasya (Gümüşhacıköy) ve Çorum (Merkez) illerindeki 3 farklı kaynaktan temin
edilerek, fiziksel ve kimyasal özellikleri incelemişlerdir Araştırma sonuçlarında
fiziksel özellikler bakımından en yüksek değerler Samsun ili örneklerinden cansız
yabancı madde oranında Kastamonu ili örneklerinden elde edilmiştir.

7
Özdemir, () Vezirköprü ve Çarşamba ekolojik şartlarında azotlu gübre
ve ekim şeklinin kenevir bitkisine olan etkisini incelemek amacıyla yapmış oldukları
çalışmada tohum veriminin en yüksek değerinin Vezirköprü’de , Çarşamba’da
kg/da olduğunu tespit etmiştir.

Pınarkara, () çalışmasında, İstanbul Adli Tıp Kurumu tarafından Selçuk

Ülkemizde tarımsal mekanizasyon konusunda yapılan çalışmalar:

Sabancı, () Ülke içinde mekanizasyon olanaklarının üretim içinde

Gökdoğan () yaptığı araştırmada, Türkiye tarımı ve Avrupa Birliği

Sabancı ve Akıncı, () yapmış oldukları çalışmada, tarımsal üretimde

8
Öğüt ve Altuntaş () ülkemizde patates tarımının mekanizasyon durumu
konusundaki araştırmalarında, ülkemizde tarımsal ürünlerin birçok çeşidinde yeterli
mekanizasyon zinciri kurulmasına rağmen, patates tarımında dikim ve hasat
mekanizasyonunun arzu edilen seviyede olmadığını belirtmişlerdir. Araştırmada,
ülkemizdeki patates üretimi gerçekleştiren illerin mekanizasyon durumu ve sorunları
ele alınmıştır.

Çiçek ve Çelen ()’in araştırmasında Meriç Havzasındaki çeltik üretimi

Yazıcı, () yılında Erzurum ili Pasinler Ovası’nda şeker pancarı tarımı
yapan üreticilerin işletmelerindeki mekanizasyon durumunu ankete dayalı bir
araştırma ile ortaya koymayı amaçlamışlardır. İşletmelerin ortalama arazi büyüklüğü
ha, traktör gücü kW, birim alana düşen traktör gücü kW haֿ¹,
ha birim alanına düşen traktör sayısı , bir traktöre düşen birim işlenen alan
ha ve traktör başına düşen ekipman sayısı ise adet olarak tespit
etmişlerdir. Erzurum ili Pasinler ovasındaki işletmelerin mekanizasyon seviyelerinin
ülkemiz ortalamasından daha yüksek olduğunu, traktör başına düşen alet-makine
sayısının ülkemiz ortalamasından %23 daha yüksek olmasına rağmen, makinelerin
tüm tarımsal işlemlere elverişli şekilde dağılım göstermediğini belirtmiştir.

Demir ve Öztürk (), Samsun İlinin tarımsal mekanizasyon seviye

9
Özgüven vd., () Çiftçilerin alım gücündeki düşüşler, tarımsal girdiler içinde en
esnek girdi olan sektörü doğrudan ilgilendirmektedir. Tarım bütün dünyada
desteklenen bir sektördür. Tarım destekleri olarak hep yakıt, tohum ve gübre
düşünülmekte fakat bunları bir araya getiren mekanizasyona gereken önem
verilmemektedir. Üretim girdilerinin yaklaşık %35’i mekanizasyondur. Bu yüksek
maliyete rağmen mekanizasyon; tohum, gübre, ilaç ve yakıttan daha az önemli
görülmektedir. Oysaki yakıtın da bir mekanizasyon girdisi olduğu düşünülürse ne
denli önemli olduğu ortaya çıkmaktadır. Mekanizasyon girdisi, verimlilikten ziyade
günü kurtarma endişesi ön planda tutulduğu için göz ardı edilmektedir. Çalışmalarda
mekanizasyon yetersizliklerinin tarımsal üretimde diğer girdilerle ilişkili olduğunun
ve bu alandaki problemlerin direk tarımsal üretime etkisinin olduğunu belirtmişlerdir
Mekanizasyon araçlarının eski teknolojiye sahip olmaları ürün verimini son derece
düşürmektedir. Tarımsal mekanizasyon yönünden genel durumu, problemlerin tespiti
ve çözüm önerilerinin belirlenmesi yapılan akademik çalışmalar, bilimsel
araştırmalar, çeşitli toplantılar ile mümkün olduğunu belirtmişlerdir

Aybek ve Hurşitoğlu (), Kayseri ilinde yaptıkları çalışmada,

Beyhan ve Sauk (), yapmış oldukları çalışmada Ülkemizde fındık

10
3. MATERYAL ve YÖNTEM
Bu çalışma, yılları arasında yapılmıştır. Tez çalışmasında, Vezirköprü
İlkadım, Ondokuzmayıs, Bafra, Alaçam ilçelerinde bulunan 61 adet kenevir üreticisi ile anket
yapılması planlanmış fakat kenevir bitkisinin getirdiği yasal sorumlulukların, üreticide endişeye
sebep olması ve 4 üreticinin ürünlerinin imha edilmesi nedeniyle 50 adet üretici ile anketler
tamamlanmıştır. Anket çalışmasında üreticilere sorulan sorular işletmelerin ve üreticilerin
mevcut durumunu ortaya koyacak sayı ve niteliktedir ve Karamürsel, ’un çalışması örnek
alınarak hazırlanmıştır. Çizelge ’de anket soruları verilmiştir. Yapılan anketlerde
üreticilerin, mekanizasyon kullanımı ile ilgili olarak mevcut durumu 30 adet soru ile ortaya
konulmuş ve değerlendirilmiştir.

Çizelge Kenevir Üreticileri ve İşletmeleri Genel Özelliklerine ait Anket Soruları
No Samsun İli Kenevir İşletmelerinde Mekanizasyon Kullanım Durumu
1 Üreticinin Adı Soyadı 16 Kenevir Tohumu Üretim Miktarı (kg)

2 İlçe Adı 17 Üreticilerin Tarımsal Desteklerden

6 Eğitim Durumu 21 Üreticilerin Kenevir Tohumu Kaynakları

7 Çiftçilik Tecrübesi 22 Toprak Hazırlığında Kullanılan Alet

9 Kenevir Tarımı Sürdürme Konusundaki 24 Tohum Ekiminden Sonra Mekanizasyon

12 Üreticilerin İnternetteki Gelişmeleri 27 Taban Gübresinde Mekanizasyon Kullanım

15 Kenevir Üretim Amacı 30 Tohum Hasadında Mekanizasyon Kullanım

11
yılında Samsun’da kenevir üretimi sadece Vezirköprü ilçesinde olup 29 üretici ile
dekar alanda gerçekleşmiştir. yılında izinli kenevir üreticisi, ilçe ve alan artmıştır.
Toplamda 61 üretici dekar alanda kenevir üretimi gerçekleştirmiştir. Kenevir mevzuatı
gereği 4 üreticinin kenevir bahçesi imha edilmiştir. Anket yapılacak olan üreticilerin listesi
Çizelge verilmiştir.

Çizelge Samsun İli Kenevir Üreticilerin Listesi

No Adı Soyadı No Adı Soyadı

12
SWOT Analizi incelenen kuruluşun, tekniğin, sürecin veya durumun güçlü ve zayıf
yönlerini ortaya koyarak dış çevreden kaynaklanan fırsat ve tehditleri belirlemede kullanılan bir
yöntemdir (Sayın ve ark, ). Tez çalışmasının değerlendirilmesinde SWOT analizi yöntemi
kullanılmıştır. Açılımı; ‘S (Strengths): Güçlü Yönler, W (Weaknesses): Zayıf Yönler, O
(Opportunities): Fırsatlar ve T (Threats): Tehditler’ olan SWOT (GZFT) Analizi; bir
organizasyonun çevresi ile etkileşim içinde sistematik olarak incelendiği bir yöntemdir. Bu
yöntem kullanılarak Samsun ilinde kenevir üretimi ile ilgili olarak sektörün ve bölgenin güçlü
ve zayıf yönleri, fırsat ve tehdit unsuru olabilecek durumlar analiz edilmiştir.

Şekil Kenevir işletmelerinde anket çalışmasından görüntü

13
Çizelge Anket uygulanan işletmelerin ilçelere göre dağılımı

İlçe Üretici Sayısı

Vezirköprü 46
Havza 2
İlkadım 1
Alaçam 1
Toplam 50

Anket sonuçları kenevir işletmelerinin yapısal durumu ve kenevir tarımında alet ve

14
4. BULGULAR ve TARTIŞMA
Çalışmada anket de uygulanan kenevir işletmelerinin mevcut durumu ve kenevirde
mekanizasyon kullanım durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Kenevirle ilgili ortaya
konulmamış çalışmalarda farklı ürünlerle ilgili yapılan araştırmalardan faydalanılmıştır.

Üretici yoğunluğu ve yaş ortalamaları

Samsun ili kenevir işletmeleri yönünden incelendiğinde yapılan anket sonuçlarına göre
üreticilerin % 92’si Vezirköprü ilçesinde kenevir üretimi yaparken geriye kalan % 8‘lik kısım
diğer ilçelerde üretim yapmaktadır. Vezirköprü‘deki üreticilerin büyük çoğunluğu da (%78)
Narlısaray Köyünde bulunmaktadır.

İşletmelerde anket yapılan üreticilerin yaş ortalamasının büyük çoğunluğu (%38)
yaş arasında olduğu görülmektedir. Sayar Yapar () araştırmasında işletme sahiplerinin yaş
ortalaması 53 olduğu belirtmişlerdir. Kenevir tarımı yapan üreticilerin manda tarımı yapan
üreticilerden daha genç olduğu sonucuna varılmıştır. Üreticilerle yapılan anket sonucunda
işletmelerin ilçelere göre yoğunluğu ve yaş ortalaması Çizelge ’de sunulmuştur.

Çizelge Anket yapılan işletmelerin üretici yoğunluğuna göre dağılımı ve yaş ortalamaları

Üretici yoğunluğu Yaş ortalamaları

Vezirköprü- Vezirköprü Diğer

Kişi 39 7 4 5 19 14 12
Sayısı

Yüzde %78 %14 %8 %10 %38 %28 %24

15
Üreticilerin eğitim durumu ve anket yapılan işletmelerde hane halkı kişi sayısı

Ankete katılan kenevir üreticileri eğitim durumu yönünden incelendiğinde üreticilerinin

Kişi sayısı

Eğitim durumu

Şekil Anket yapılan işletmelerin eğitim durumu

16
Yapılan anket sonuçlarına göre üreticilerin büyük çoğunluğunun (%48) hane halkı
sayısı arasında olduğu %42’lik kısmının arasında görülmektedir (Şekil ).
Araştırmadan elde edilen değerlere göre, tarımla uğraşan işletmelerde işletme başına ortalama 3
kişi düşmektedir. Bu değerler anket alanındaki işletmelerin kenevir için ayrılan arazi
varlıklarının işgücü bakımından sorun teşkil etmediğini ortaya koymaktadır. Ancak, belirli
dönemlerde, özelikle yoğun işgücü isteyen hasat gibi işlerde iş gücü gereksinimine ihtiyaç
duyulmaktadır.

% 10
kişi

% 48
kişi
% 42
kişi

Şekil Anket yapılan işletmelerin hane halkı kişi sayısı

İşletmelerin çiftçilik tecrübesi ve kenevir tarımı tecrübesi yönünden incelenmesi

Şekil de Ankete katılan üreticilerin çiftçilik tecrübelerinin ortalama 35 yıl olduğu ve
çocukluklarından beri çiftçilikle uğraştıkları sonucuna varılmıştır ve kenevir üreticileri
incelendiğinde 18 kişinin 20 yıldan fazla kenevir tarımı tecrübesi olduğu görülmektedir. 15
kişinin kenevir tarımına yeni başladığı bu sonuçlara göre kenevir işletmelerinde kenevir üretimi
kültürünün uzun yıllar süregelmekte olduğu % 30’luk kesimin yeni üretici olduğu sonucuna
varılmıştır. Gökdoğan ()’ın araştırmasında ise tarım işletmelerinin % ’u faaliyetlerini
21 yıldan uzun süredir sürdürdüklerini ortaya koyduğu görülmektedir. Bizim yapmış
olduğumuz çalışma ile paralellik göstermektedir.
17
Yıl sayısı

Kişi sayısı

Şekil Anket yapılan işletmelerin çiftçilik tecrübesi

Yıl sayısı

Kişi sayısı

Şekil Anket yapılan işletmelerin kenevir tarımı tecrübesi

18
İşletmelerin internetteki gelişmeleri takip etme durumunun incelenmesi

Ankete katılan kenevir üreticilerinin interneti kullanma durumu yönünden

% 22
Var

% 78
Yok

Şekil Anket yapılan işletmelerin internetten gelişmeleri takip etme durumu

İşletmelerin kenevir üretim alanlarının incelenmesi

Ankete katılan kenevir üreticilerinin kenevir üretim alanları yönünden incelendiğinde

Ayberk ve Hurşitoğlu (), Kayseri ilinde yaptıkları çalışmada tarım işletmelerinin

19
Alan (da)

Kişi sayısı

Şekil Anket yapılan işletmelerin kenevir üretim alanları

İşletmelerin kenevir tohumu üretim miktarının incelenmesi

Ankete katılan kenevir üreticilerinin kenevir tohumu üretim miktarı yönünden

Alan (da)

Kişi sayısı

Şekil Anket yapılan işletmelerin kenevir tohumu üretim miktarı

20
İşletmelerin kenevir üretim amacı ve pazarlama durumları incelenmesi

Kenevir üretim amacının %72’sinin (36kişi) tohum amaçlı kenevir ürettiği %4 (2kişi)
nün ise sadece lif amaçlı tohum ürettiği görülmektedir (Çizelge ). Tohum üreten üreticin 2.
kalite de olsa lifinden faydalanmaktadır. Kenevir üreticilerinin kenevir pazarlama sorunları
yönünden incelendiğinde üreticilerin %60’ının (30 kişi) kenevir pazarlaması konusunda sorun
yaşamadığı, %40’ının (20 kişi) ise pazarlamada sorun yaşadığı sonucuna varılmıştır. Özellikle
üreticiler kenevir saplarına alıcı bulamadıklarını dile getirdiler.

Çizelge Anket yapılan işletmelerin kenevir üretim amacı ve pazarlama durumları

Kenevir üretim amacı Kenevir pazarlama durumu

Aracı
Tohum Lif Tohum lif Aracı TİGEM
TİGEM

36 2 12 28 10 12
Kişi sayısı

Yüzde %72 %4 %24 %56 %20 %24

Kenevir üreticilerinin tohumlarını temin ettikleri kaynakların incelenmesi

Ankete katılan kenevir üreticilerinin kenevir tohum kaynakları yönünden incelendiğinde

21
% 24
Dışardan

% 76
Kendi ürettiği tohum

Şekil Anket yapılan işletmelerin kenevir tohum kaynakları

Kenevir üreticilerinin tarım dışı gelir etme durumlarının incelenmesi

Ankete katılan kenevir üreticilerinin kenevir üretimi dışında gelir kaynağının olup
olmadığı yönünden incelendiğinde üreticilerin %66’sının kenevir üretimi ve diğer bitkisel
ürünlerden gelir elde ettiği, %34’ünün tarım dışında gelir elde ettiği sonucuna varılmıştır.
Ankete katılan işletmelerden 12’si tarım dışı gelir elde etmektedir(Şekil ). Yapılan bu
çalışma sonuçları bizim çalışmamızın sonuçları ile paralellik göstermektedir.

22
% 34
Tarım dışı gelir

% 66
Tarımla uğraşan

Şekil Anket yapılan üreticilerin tarım dışı gelir etme durumları

Kenevir üreticilerinin toprak hazırlığında kullandığı alet ekipman kullanım

23
Kişi sayısı

Alet-Ekipman

Şekil Anket yapılan işletmelerin toprak hazırlığında kullandığı alet ekipmanlar

Kenevir üreticilerinin ekimde ve ekimden sonra mekanizasyon kullanım durumunun

24
Çizelge Anket yapılan işletmelerin ekimde ve ekimden sonra mekanizasyon kullanım
durumu
Ekimde mekanizasyon kullanım Tohum ekimden sonra
durumu mekanizasyon kullanım durumu
Evet (mibzerle) Hayır (elle) Evet (merdane) Hayır

Kişi sayısı 22 28 11 39

Yüzde %44 %56 %22 %78

Kenevir üreticilerinin sulama ve çapalama durumunun incelenmesi

Kenevir bitkisi yıllık yağışı mm’nin üzerinde olan bölgelerde sulanmadan
yetiştirilebilir. Bu miktarın altında yağış alan kurak bölgelerde kez sulama yapılmalıdır.
Kenevir özellikle ilk gelişme dönemlerinde suya fazla ihtiyaç duyar. Bu dönemde mutlaka
sulama yapılmalıdır. Kenevir tarımı tohum üretimi için yapılıyorsa en az 4 sulama yapılmalıdır
Çünkü bitkilerin ileri gelişme dönemlerinde yapılan sulama, olgunlaşmayı geciktirir dolayısı ile
tohum verimi ve kalitesi artar (İncekara, ). Anket yapılan üreticilerin %92’si salma sulama
yaparak fazla sulamanın tohum verimi ve kalitesinin artacağının bilincine ulaşmışlardır.
Kenevir bitkisinde uygulanan çapalama işlemlerinde üreticilerin %72’si elle çapalama
yapmaktadırlar. İlk çapa; bitkiler cm boyuna geldiğinde, yabancı ot kontrolü ve kaymak
tabakasını kırmak için cm derinlikte yapmaktadırlar. İkinci çapalama ise bitkiler
cm boya geldiğinde yapılmaktadır. Ancak 1. çapalama iyi yapılmışsa 2. çapalamaya gerek
duymamaktadırlar.

25
%8
Hayır

% 92
Evet (Salma)

Şekil Anket yapılan işletmelerde sulama durumu

% 28
Hayır

% 72
Evet

Şekil Anket yapılan işletmelerde çapalama durumu

26
Kenevir üreticilerinin taban gübresi ve üst gübrede mekanizasyon kullanım
durumunun incelenmesi
Anket yapılan işletmelerde taban gübresinde mekanizasyon kullananlar %40’ı fırfırla
gübre atmışlardır. Geri kalan kısım gübreyi elle atmaktadır. Üst gübrede kenevir
boylandığından dolayı mekanizasyon kullanmak zorlaşmaktadır. Üreticilerin %96’sı elle gübre
atmaktadırlar.

Kişi sayısı

Kullandığı yöntem

Şekil Anket yapılan işletmelerde taban gübresinde mekanizasyon kullanım durumu

Kişi sayısı

Kullandığı yöntem

Şekil Anket yapılan işletmelerde üst gübrede mekanizasyon kullanım durumu

27
Kenevir üreticilerinin hasatda ve tohum hasadında mekanizasyon kullanım
durumunun incelenmesi
Kenevir hasadı elle veya makina ile yapılır. Elle hasatta önceden tarlanın sulanarak
toprağın tava getirilmesi gerekir. Aksi hâlde saplar kolayca sökülmez. Elle hasatta orak ve
tırpan kullanılarak da yapılabilir. Makina ile hasat çayır biçme veya orak makinaları ile yapılır.
Şekil de Anket yapılan çalışmada işletmelerin %90’ının elle hasat yaptığı gözlemlenmiştir.

% 10
Makina

% 90
Elle

Şekil Anket yapılan işletmelerin hasatta mekanizasyon kullanım durumu

Üreticiler tohum hasadının %98’ini elle çırparak gerçekleştirdiği tespit edilmiştir.

28
%2
Evet

% 98
Hayır

Şekil Anket yapılan işletmelerin tohum hasadında mekanizasyon kullanım durumu

29
Samsun İli Kenevir Tarımı SWOT Analizi

SWOT Analizi; Samsun Tarım ve Orman il Müdürlüğünde çalışan tez yürütücüsü

Güçlü Yönler

Samsun bölgesi Kenevir bitkisi için ekoloji (iklim ve toprak koşulları) optimum düzeydedir.
Adaptasyon kabiliyeti yüksek
Baklagiller ve buğdaygillerle ekim nöbetine girebilen iyi bir ön bitkidir. Toprağın fiziksel ve
kimyasal yapısında olumlu etkiler sağlamaktadır.
Kendisinden sonra gelecek kültür bitkisi için yabancı ot çıkmayan bir tarla bırakır.
Hastalık ve zararlıların yok denecek kadar az olması
Kenevir bitkilerinin biyo-dizel yapımında hammadde olarak kullanılır
Üreticilerin kenevir kültürüne sahip olması
Üreticinin çoğunluğunun kendi tohumunu kullanması

Zayıf Yönler

Kenevirin son yıllarda ekim alanı giderek azalmış, yok olma noktasına gelmiştir.
Kenevir üretimindeki resmi kontrollerin üretime baskı yapması
Tohum fiyatlandırmasının düzensiz olması
Kenevir bitkisinin tarımının bölgede teşvik edilmesine yönelik tarım politikalarının yetersiz
olması
Destekleme politikalarının kenevir bitkilerin ekimini cazip hale getirememesi,
Üretimde karşılaşılacak zorlukların çözümünde deneyimli teknik personelin azlığı
Bölgede tarımsal örgütlenme ve kooperatiflerin etkisizliğinden dolayı üreticilerin bu alana
yönlendirilmemesi,
Tescilli tohum bulunmaması ve üreticinin tohum konunda ki tutarsız davranışları
Teknoloji maliyetlerinin yüksekliği
Kullanım alanlarının kısıtlı olması
30
Kenevir lifine alternatif olarak sentetik liflerin üretilmeye başlanması
Bunun yanı sıra dişi kenevir bitkisinde etken maddesi ‘’Cannabinol’’ olan ve uyuşturucu etkisi
bulunan esrar maddesinin üretilmesi
Mekanizasyon az kullanılması
Kenevir saplarının pazarlama sorunu
Lif işleme teknikleri henüz geliştirilememiştir.

Fırsatlar

Kenevir bitkisi stratejik bitkiler sınıfına girmektedir.

Tehditler

Ekonomik güçlükler
Kırsaldan kente göçün hızlanması
Destekleme politikalarındaki ekonomik yetersizlikler

31
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
Tarımsal mekanizasyon seviyesi ülkemiz de dünya ortalamasının üzerinde olmasına
rağmen gelişmiş ülkeler ve AB ülkeleri ile kıyaslandığında düşük seviyededir. Ülkeler arasında
tarımda gelişmişlik düzeyi tarımda mekanizasyonun gelişmiş olması ile aynı anlama
gelmektedir. Kenevir, kullanım alanlarının oldukça fazla olması sebebi ile diğer bitkilerden
ayrılmakta olup, böyle bir bitkide mekanizasyon kullanımının artırılması ülke ekonomisine
büyük katkı sağlayacaktır. Ayrıca kenevir hammaddelerinin işlenmesi konusunda sanayi
ayağının güçlendirilmesi mekanizasyon kadar önem taşımaktadır.

Bu çalışma, yılları arasında yapılmıştır. Tez çalışmasında, Vezirköprü,

Samsun ili kenevir üreticilerinin % 92’si Vezirköprü ilçesinde kenevir üretimi yaparken
geriye kalan % 8‘lik kısım diğer ilçelerde üretim yapmaktadır. Vezirköprü‘deki üreticilerin
%78’i Narlısaray Köyünde bulunmaktadır. Üreticilerin %38’nin yaş ortalamasının
arasında olduğu tespit edilmiştir.

Üreticilerin %86’sı pulluk, kazayağı ve tırmık kullanmakta olup geri kalan üreticiler
(%14) pulluk ve tırmık kullanımını yeterli bulmuşlardır. Kazayağı kullanmayan üreticilerin
toprak yapısının kullananlara göre daha iyi olmasından dolayı kazayağı kullanmadıklarını
bildirmişlerdir. Üreticilerimizin % 56’sının elle serpme işlemi ile ekim yaptığı, % 44’ünün
buğday ekimi yapan pnomatik ekim makinaları ile kenevir ekimini gerçekleştirdiği tespit
edilmiştir. Makina ile ekim yapan üreticiler elle ekimde % arasında verim kaybı
32
olduğunu belirtmişlerdir. Kenevir bitkisinde uygulanan çapalama işlemlerinde üreticilerin
%72’si elle çapalama yapmaktadırlar. İlk çapa; bitkiler cm boyuna geldiğinde, yabancı ot
kontrolü ve kaymak tabakasını kırmak için cm derinlikte yapmaktadırlar. İkinci
çapalama ise bitkiler cm boya geldiğinde yapılmaktadır. Ancak 1. çapalama iyi
yapılmışsa 2. çapalamaya gerek duymamaktadırlar. Diğer üreticiler çapalamaya gerek
duymamaktadır. İşletmelerde taban gübresinde mekanizasyon kullananlar %40’ı fırfırla gübre
atmışlar ve geri kalan kısım gübreyi elle atmaktadır. Üst gübrede kenevir boylandığından
dolayı mekanizasyon kullanmak zorlaşmaktadır. Üreticilerin %96’sı elle gübre atmaktadırlar.
Üreticilerin %90’ının elle hasat yaptığı gözlemlenmiştir. Üreticiler tohum hasadının %98’ini
elle çırparak gerçekleştirdiği tespit edilmiştir. Üreticilerin %2’lik kısmı ise kendi geliştirdiği
makina ile hasat yapmışlar ve elle hasat etmeye göre daha kısa sürede hasat işlemlerini
bitirdikleri ürün miktarında bir değişim olmadığını bildirmişlerdir.

Gerçekleştirilen anketler sonucunda SWOT analizi yapılarak Samsun ilindeki kenevir

33
KAYNAKLAR
Acar, M., ve Dönmez, A. Kenevire farklı bir bakış. Karadeniz Tarımsal Araştırma
Enstitüsü, Samsun.
Anonim. HEMP UPOV Code: CANNB_SAT Cannabis sativa L. Internatıonal unıon for
the protectıon of new varıetıes of plants, Geneva.
funduszeue.info
Anonim, Kenevir ve üretimi üzerine bir değerlendirme.
funduszeue.info tarihi:
Arslan N., Düzenli A. ‘Kenevir Tarımı ve Uyuşturucu Maddeler Kanunu’. Ziraat Müh.
Sayı
Ayan K., Arslanoğlu F., Aytaç S., Şahin H.A. ‘Keten-Kenevir-Isırgan’. Karadenizin Lif
Bitkileri Çalıştayı Mayıs Omü Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi Samsun.
Atakişi, İ. K. ‘Lif Bitkileri Yetiştirme ve Islah’ı. Trakya Üniversitesi, Ziraat Fakültesi
Yayınları. Tekirdağ.
Aybek ve Hurşitoğlu, ‘Kahramanmaraş Yöresi Tarım İşletmelerinin Mekanizasyon
Özellikleri Arası İlişkiler’. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi 5(2)
Aydemir, T. Farklı Tarımsal Atıklar Kullanılarak Hazırlanan Karışım Peletlerinde
Kenevir Sapı Kullanımının Pelet Kalite Özellikleri Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Namık
Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyosistem Mühendisliği Ana Bilim Dalı,
Tekirdağ.
Aytaç, S., Arslanoğlu, Ş. F. ve Ayan, A.K. ‘Suçlu Olarak Bilinen Bitki : Kenevir. Ziraat
Bilimlerinde Güncel Akademik Çalışmalar,
Beyhan M. A. ve Sauk, H. ’Türkiye’de Fındık Tarımında Mekanizasyon Durumu’.
TÜRKTOB Dergisi sayı, sayfa OMÜ, Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları ve
Teknolojileri Mühendisliği Bölümü-Samsun
Çiçek, G. ve Çelen, İ. H., ‘Trakya Bölgesindeki Çeltik İşletmelerinin Mekanizasyon
Durumu’. Türk-Koop Ekin Dergisi, Sayı: Ankara
Deferne, J.L., and Pate, D.W. Hemp seed oil: a source of valuable essential fatty acids.
Journal of the İnternational Hemp Association, 3: 1,
Demir, B., İ. Öztürk, ’Samsun İli Tarımsal Mekanizasyon Özelliklerinin Yıllara Göre
Değişimi’, Samsun Sempozyumu,
De Meijer, E. P. M. and L. C. P. Keizer. Variation of Cannabis for phenological
development and stem elongation in relation to stem production. Field Crops Research
Ekiz, E., Er, C., Arslan, N., Kolsarıcı, Ö., Bayraktar, N., Sümer, H. ‘Kenevir Tarımı ve
Mevzuatı’. Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı Yayın Dairesi Başkanlığı, Ankara.
Elsayed A Saleh, ‘Gökkuşağı Alabalığı (Oncorhynchus mykiss) Üretiminde Kenevir
Tohumu Yağının (Cannabis sativa) Immunostimulant Potansiyelinin Belirlenmesi’. Yüksek
Lisan Tezi, Kastamonu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Su Ürünleri Yetiştiriciliği
34
Anabilim Dalı, Kastamonu.
Eren, H. ‘Tartışmaların Odağındaki Kenevir Bitkisine Genel Bir Bakış’. Orta Anadolu
Kalkınma Ajansı Kurumsal Yayını, Samsun
Gizlenci, Ş. Acar, M., Yiğen, Ç., Aytaç, S. ‘Kenevir tarımı’. T.C Tarım ve Orman
Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Karadeniz Tarımsal Araştırma
Enstitüsü Müdürlüğü, Samsun.
Gül, V. ‘Karadeniz Bölgesindeki Bazı Kenevir (Cannabis sativa L.) Tohumlarının
Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi’. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Fen
Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Ordu.
Gedik, G. ‘Kenevir Liflerinden Üretilen Kumaşların Optimum Ağartma Koşullarının ve
Yöntemlerinin Belirlenmesi’. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
Gün, M. ‘Türkiye kenevir (Cannabis sativa l.) genotiplerinin morfolojik
karakterizasyonu’. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Ordu.
Gökdoğan, O. ‘Türkiye ve Avrupa Birliğinin Tarımsal Mekanizasyon Düzeyi
Göstergelerinin Karşılaştırılması’. Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi.
; 9(2) : 13 - 17
İncekara, F. ‘Endüstri Bitkileri ve Islahı’. Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları,
No:
Kara, K. Lif Bitkileri Yetiştiriciliği ve Islahı. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi.
No, Erzurum.
Li S., Stuart J.D., Li, Y., Parnas, R.S. The feasibilitiy of converting Cannabis sativa L.
oil into biodiesel, Bioresource Technology (21),
M. M.Özgüven, U Türker, A Beyaz () ‘Türkiye’nin Tarımsal Yapısı ve Mekanizasyon
Durumu’ Gazi Osman Paşa Üniversitesi, Zirrat Fakültesi Dergisi, , 27(2),
Öğüt ve Altuntaş (). "Tokat Yöresinde Kullanılan Patates Dikim Makinalarının Dikim
Parametrelerinin Belirlenmesi", Goü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 15(1), (Yayın No:
)
Özdemir, O. Azot ve Bitki Sıklığının Kenevir (Cannabis sativa L.)’in Verimi ve Bazı
Özeliklerine Etkisi. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Samsun.
Özdemir, H. Kavurma İşleminin Kenevir Tohumunun Tokoferol ve Toplam Fenolik
Madde İçeriği Üzerine Etkisi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gıda
Mühendisliği Anabilim Dalı, Van.
Pınarkara, E. Uyuşturucu Tipi Kenevir Genotiplerinin rapd-pcr Metodu ile
Karakterizasyonu ve Kullanılan İstatistiki Yöntemlerin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi,
Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı, Konya.
Sabancı ve Akıncı, Dünyada ve Türkiye’de tarımsal mekanizasyon düzeyi ve son
gelişmeler. Tarımsal Mekanizasyon ulusal Kongresi, Eylül , Antalya.

35
Sabancı A. Tarım Traktörleri. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Genel Yayın
No, Ders Kitapları Yayın No: A-9, s, Adana.
Sayın, C, Mencet, N., Taşcıoğlu, Y. Bölgesel Kalkınmada Etkisi Olan Unsurların
Katılımcı GZFT Analizi ile Belirlenmesi: Antalya ili Döşemealtı İlçesi Örneği. Akdeniz
Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 23().
Janick J. and Whipkey A. Hemp: A New Crop with New Uses for North America.
ASHS Press.
Kara, K. Lif Bitkileri Yetiştiriciliği ve Islahı. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi. No:
, Erzurum.
Karamürsel, D. Afyon’da Erik Üretimi Yapan İşletmelerin Yapısal Durumu ve Gelişme
Olanakları, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi
Anabilim Dalı, Konya.
Turan, M. Lif Bitkileri. Uludağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü,
Bursa.
Ulaş, E ve Koçak, Y. Mucize Bitki Kenevir. funduszeue.info
Yapar, N. Samsun İlinde Yürütülmekte Olan Halk Elinde Manda Islahı Projesinin
Yetiştiriciler Üzerindeki Etkileri Yüksek Lisans Tezi. OMÜ, Ziraat Fakültesi ().
Yazıcı, N. Erzurum ili Pasinler Ovasında Şekerpancarı Tarımı Yapan Tarımsal
İşletmelerin Mekanizasyon Düzeylerinin Tespit Edilmesi. Yüksek Lisans Tezi Trakya
Üniversitesi, Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Anabilim Dalı , Tekirdağ.
Yiğitoğlu, H. Kenevir (cannabis) Ekili Alanlarının Yüksek Çözünürlüklü Uydu Verileri
ile Belirlenebilirliği, Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü,
Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Anabilim Dalı, Isparta.
Yüksel, T. ‘Yumurta Tavuğu Rasyonlarında Ham ve Isıl İşlem Görmüş Kenevir
Tohumunun Performans, Yumurta İç ve Dış Kalite Özellikleri ile Antioksidan Aktivite Üzerine
Etkileri’. Yüksek lisans tezi. Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim
Dalı, Kayseri.

36
ÖZ GEÇMİŞ

Yılında Zonguldak’ta doğdu. Zonguldak Kozlu Lisesini bitirdikten sonra OMÜ
Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları Bölümünden Yılında mezun oldu. OMÜ
Lisansüstü Eğitimini yılında tamamladı. Mezuniyetinden itibaren Tarım ve Orman
Bakanlığı Samsun İl Müdürlüğünde mühendis olarak görev yapan Derya Saltık İBİŞ orta
derecede İngilizce bilmektedir

İletişim Bilgileri
E mail : [email protected]
Telefon :
Orcid No___X

37

Bu sayfada bulunan bilgiler Trabzon levhasından alınmıştır.

Avukat Derya Saltık adres bilgileri, Avukat Derya Saltık telefon bilgileri ve Avukat Derya Saltık 'ın diğer iletişim bilgilerini sorgulamak için lütfen bağlantıyı tıklayınız.

Not: Yukarıda yer alan bilgiler size aitse ve web sitemizde yayınlanmasını istemiyorsanız, iletişim bölümünden bizimle iletişime geçerek bilgilerinizin kaldırılması talebinde bulanabilirsiniz. Talebiniz 3 iş günü içinde gerçekleştirilecektir.

Bu sayfada bulunan bilgiler Trabzon Barosu levhasından alınmıştır.

Avukat Derya Saltık adres bilgileri, Avukat Derya Saltık telefon bilgileri ve Avukat Derya Saltık 'ın diğer iletişim bilgilerini sorgulamak için lütfen bağlantıyı tıklayınız.

Not: Yukarıda yer alan bilgiler size aitse ve web sitemizde yayınlanmasını istemiyorsanız, iletişim bölümünden bizimle iletişime geçerek bilgilerinizin kaldırılması talebinde bulanabilirsiniz. Talebiniz 3 iş günü içinde gerçekleştirilecektir.