Dostoyevski Ezilenler Konusu

Bir tarafta geçimini makalelerle, gazete yazılarıyla sağlayan, aşkın bir anlamda özveri olduğuna inanan bir genç; diğer tarafta yeni bir dünya kurmayı amaçlarken elindekileri de kaybeden, imkansızın peşinden koşan, daha da kötüsü babasını üzen bir kız. Yoksulluk içinde bir ömür süren, annesini kaybeden, yürekleri yakacak bir şekilde hayata gözlerini yuman bir yavru
Gözünü bürüyen para hırsı için iki gencin geleceğini karartan, entrika, dalavere ve ayak oyunlarını kendine meslek edinen, iki yüzlü, tehlikeli bir tip
Ayakları üzerinde duramayan, kararsızlık içinde kıvranan, labirentteki fare misali koşturan, şıpsevdi bir zavallı
Evet, "Ezilenler", zıtlıkların uyumu, Romantizm’le Realizm’in bir potada eritildiği bir roman. Teori ve pratiğin çok farklı kavramlar olduğunu gözler önüne seren canlı bir örnek. "Ezilenler"i okurken, bir yandan gözleriniz yaşaracak, diğer yandan hayatın acı gerçekleriyle yüzleşeceksiniz. "Ezilenler", her insanın ayrı bir dünya olduğunu gözler önüne seren bir şaheser, sayfaları heyecanla çevireceğiniz bir klasik.

Uyarı: Dostoyevski - Karamazov Kardeşler, Suç ve Ceza kitaplarının spoilerını da içerir.


İnsan ruhunun derinliklerini paramparça eden bir yazar; Fyodor Mihayloviç Dostoyevski.

Dostoyevski her ne kadar bir roman yazarı olarak görünse de. Yazdığı kitapları okuyarak, kişisel gelişim, hikâye, otobiyografi, psikoloji, gibi alanlarında kitap okuduğunuzu hisseder ve her birisi hakkında bilgilenirsiniz. Dostoyevski tam bir arayış adamı. Sizi bir yere götürmez, durumu anlatır. Bir şey savunmaz, sorgular. Zira sorgulama yeteneğini bana kazandıran ve hayatımı geliştirmemi sağlayan en büyük etkendir kendisi. Eğer ki Yüzyıldan bir adam ile görüşmem gerekse bu kesinlikle Dostoyevski olurdu. Karamazov Kardeşler kitabını okuyan biri hem dini sorgular hem de dine sempati duyabilir. Ivan karakterini ele alalım. Kendisi ateist olarak gösterilmiş kitapta. “Tanrı yoksa ahlak ve duyguda yoktur diyor”. Ama her nedense kitabın sonunda babasını öldürmediği halde sırf bunu istediği için vicdan azabı çekiyor. Sunduğu argümanla zıt düşmesi onu dehşete düşürüyor. Mesela Raskolnikov ; Napolyon adi kişileri öldürünce kahraman ben öldürünce katil oluyorum diyor. Bir tane pislik kadın ölecek ve tane fakir aile kurtulacak bundan müthiş adalet mi olur, diye düşünüyor. Ama gel gelelim öldürünce büyük bir vicdana azabına giriyor. Dostoyevski insanın kendisiyle olan hesaplaşmasını muhteşem yansıtıyor. Suç ve Ceza ‘nın sonunda karakterimiz hapise düşüyor ve bitiyor. Cezayı hapishane olarak görmüyor bile Dostoyevski. Kitap boyunca karakterin kendisiyle olan iç mücadelesini gözlerimiz önüne seriliyor. Zaten en çok konuştuğumuz kişi kendimizdir. Dostoyevski’de kitapları boyunca kahramanların iç dünyalarındaki konuşmalarını bize yansıtıyor.



Gelelim Ezilenler kitabına. Kitap ana karakter Vanya ’nın anlatımıyla bize yansıtılıyor. Kitabın temel konuları, burjuva tayfası, merhamet, affetmek, aşk, nefret … Yüksek kesimden insanlar ile düşük kesimin çatışması yansıtılmış. Av Mevsimi filminde şöyle bir söz geçer. Dünyada iki tip insan vardır. Ya avcısındır ya da av. Bunu bende kitaba uyarlıyorum. Ya ezensindir ya da ezilen. Kitabın başlarındaki Nataşa’nın, babası Ihmeneve ’e yaptığı ihanet ile ikisinin arasındaki affetme ve gurur durumu temel konulardan biri. Bu ihaneti şöyle açıklayayım; Nataşa Ihmenev ’ın baş düşmanı olan Prens’in oğlu Alyoşa ile kaçıyor. Ihmenev kızına lanetler yağdırıyor, asla affetmek istemiyor ama bir yandan da sevgisi ağır basıyor. Arada gidip geliyor. Affetmek istiyor ama gururuna yediremiyor. Bu ikilem onu olur olmadık işler yapmaya yönlendiriyor. Schiednler’s Listesi filminde Schiendler Alman komutanın karşısına geçip şöyle der: ” Asıl güç her türlü haklı sebebin varken öldürmemektir, affetmektir.”
İşte bizim ihtiyarın ve birçoğumuzun eksik olduğu nokta. Özür dilemek, zayıflık belirtisi değil aksine insanın kendisiyle yaptığı muhteşem savaşı sonlandırması ve güçlü olduğunu göstermesidir. Kitap sorgularla, farklı bakış açılarıyla, düşüncelerle şüphelerle ve analizlerle dolu. Hiçbir zaman, hiç kimseye doğru diyemiyorsunuz. Hak veremiyorsunuz. Veyahut haksız diyemiyorsunuz. Nataşa ’yı da haklı görüyorsunuz Ihmenev ’ide. Ahlaksızlık yapan Prens ’ide.

Dostoyevski’nin erken dönem eserlerinden biri. O yüzden bazı hataları görmezden gelinebilir. Kitaptaki bazı tesadüfler hoşuma gitmedi. Mesela Smith’i ana karakterin tesadüfen bulması. Masloyebev ’in birden ortaya çıkıp, yardım etmesi. Nelli ’nin Prens’in kızı çıkması. Vanya ’nın yıllar sonra Nataşa ile tesadüfen görüşmesi vs. Hiç Dostoyevski okumamış arkadaşlar lütfen Dostoyevski’yi kronolojik olarak okusun. Hayatını bir arayış uğruna geçirmiş bir adamın serüvenine tanıklık etme zevkine varın. Hayatının son anına kadar yazmış ve kendisini ve fikirlerini olduğu gibi yansıtmış. Bir hayat daha yaşamak fırsatını kaçırmayın. Sevgiyle.

“Varsın ezilmiş, aşağılanmış olalım, madem hep beraberiz, önemi yok bunun; varsın bizi şimdi ezen, aşağılayan, o çıtkırıldım, kibirli yaratıklar zafer kazansınlar! Bizi diledikleri gibi taşlasınlar.”

F.M. Dostoyevski

nikolay, alyoşa nın saf  bir çocuk olduğunu düşünür ve ona iyi davranır. alyoşa da ihmenevleri sevmiştir ve babasına mektup yazıp orada kalma süresini uzatmak ister. fakat bu sırada bölge halkı dedikodularla çalkalanır. nikolayın prensi dolandırdığı ve kızını prensin oğlu alyoşa ile baş göz etmeye çalıştığı dedikoduları petersburg a; prens pyotr ın kulağına kadar ulaşır. pyotr ile nikolayın araları oldukça açılmıştır ve hatta küfürleşmeler başlamıştır. prens pyotr, nikolayın elinde son kalan geçim kaynağını da almak üzere, onu kendisini dolandırmakla suçlayarak mahkemeye verir. nikolay kendisinin ve kızının onuruna sürülen lekeden dolayı çok rahatsız olmuştur ve petersbug da devam edecek mahkemeyi daha yakından izlemek amacı ile ihmenev ailesi petersburg a yerleşirler. 

////

ivan petroviç petersburg da sık sık ihmenevlerin evine gidip gelmektedir, yavaş yavaş hastalığı ilerlemeye başlamıştır ve herkesten gizli roman yazıyordur. ihmenevler ise ivan petroviçe çalışmadığı için kızmakta ve aylak aylak gezdiğini düşünmektedirler. nataşa bir gün gözleri yaşlı bir şekilde ivan a "kendi geleceğin için bir şeyler yap ne olur" demiştir. nataşa nın ivan a göstermekten çekinmediği bir sevgisi vardır. ivan da nataşa dan çocukluğundan beri etkilenmekte ve onu her şeyin ötesinde sevmektedir. bu esnada ilk kitabını bitiren ivan, kitabını yayınlar ve rus eleştirmenlerden olumlu dönüşler almaktadır. kitabı satmış ve hatta bir miktar para da kazandırmıştır. bir gün ihmenevlerin evinde buluştuklarında, ivan kitabını akşam dan başlayarak gece yarısına kadar ihmenevlere okur, bu sırada onu aşk dolu gözlerle izleyen nataşa kitabın sonunda annesinin ve babasının önünde, ivanı yanağından öper ve kıpkırmızı bir şekilde oda dan kaçar, uzun zamandır aralarında ki ilişkinin farkında olan babası ise olanlardan memnun gibidir, nikolay, ivanı oğlu gibi sevmektedir fakat nataşa nın annesi anna andreyevna, durumdan çok mutlu görünmemektedir. ivan ın yazarlığında bir gelecek görmemektedir. o dönemin rusyasında yazarlar fakirlik içinde ölen insanlardır ve yazarlık çok para kazandırmamaktadır. anna şöyle der ivana "en azından bir memurluğun olsaydı, ama bu yazdığın kitapla memurluğunu da riske attın". nataşa ile ivan ise bu esnada birbirlerine açılmış ve nataşa bir gün ivan a kısık bir ses ve utangaç bir ifade ile "evet" demiştir. ihmenev ailesine durum açıldığında ise nikolay sergeyeviçten şu cevap alınır. " ikinizde fakirsiniz, ivan durumunu 1 sene içinde düzeltirsen nataşa senin olur, yoksa bu iş olmaz" bu esnada ivan ikinci kitabı için çalışmalara başlar ve ağır bir rahatsızlık nöbeti daha geçirir. 3 hafta boyunca ihmenev ailesinin evine uğrayamaz. bir gün zar zor gittiği ihmenevlerin evinde ise değişik bir durumla karşı karşıyadır. prens alyoşa babasından gizli bir şekilde ihmenevlere girip çıkmaya başlamıştır ve nikolay da alyoşa yı oğlu gibi sevdiğinden bu durumdan rahatsız değildir. ivan petroviç hasta bir şekilde ihmenevlerin salonunda oturmaktadır. dışarıdan gelen nataşa nın ona tavırları değişiktir. nataşa ailesinden gizlice o gece evden kaçar. peşinden giden ivan petroviç acı gerçeği öğrenir. nataşa, alyoşa ya aşık olmuştur. evleneceklerdir. ivan, babasının gururu için bunu yapmaması gerektiği konusunda nataşa yı uyarır ama nataşa nın gözleri alyoşa dan başka bir şey görmemektedir. gerçeklerin kimse farkında değildir. uzaktan beliren alyoşa, nataşa ya iyi bakacağına dair söz verir. ivan petroviç nasıl geçineceklerini sorduğunda ise alyoşa "roman yazmak istiyorum" cevabını verir, olmadı müzik öğretmenliği yaparım demektedir. ivan petroviç gülümser, az çok yaptığı hatanın farkına varan nataşa düşüp bayılır. alyoşa nın geldiği arabayı çağırırlar, arabaya binerken nataşa, ivan ın ellerini sıkıca tutar ve bir damla gözyaşı ivan ın avuçlarının içine düşer.

//// 

ihmenevlerin evine dönen ivan olayları anna ve nikolaya anlatır. nikolay kızını silmiştir annesi ise kızını bağışlamış ve her gece kızı için dua etmiştir. bu esnada ivanın evine küçük bir kız çocuğu gelir ve dedesinin nerede olduğunu sorar, ivan çocuğa dedesinin öldüğünü söyler ve çocuk ortadan kaybolur, çocuğu takip eder. nerede oturduğunu sorar, çocuk cevap vermez. hastalıktan yeni kalkmış gibi bir hali vardır, zayıf ve çelimsizdir. vasilyevski-ostrov funduszeue.info dediği anda ise çocuk oturduğu yerin bilinmesi rahatsızlığı ile korkup kaçmıştır. umutsuzca çocuğu arayan ivan, bir anda nikolay ile çarpışır, nikolay son derece yaşlanmıştır. nikolay karısının onu çok merak ettiğini söyler, onlara gittiğini düşünüp ivanı yanına katar. çar funduszeue.infonın atlı heykelinin olduğu yerden, izak katedrali üzerindeki yolda yürümeye başlarlar. eve vardıklarında nikolay bilerek odaya çekilir, çünkü ivan ve nataşa görüşmektedirler. anna andreyevna kızından haberleri merak etmektedir. haberler kötüdür. prens alyoşa, nataşa ile evlenmemiştir ve onu sık sık aldatmaktadır üstelik babası prens pyotr onu zengin bir kontesin kızıyla evlendirmek istemektedir. nataşa mutsuzdur. fakat ne onuru kırılan babası onu affetmektedir ne de nataşa eski saf kız olarak o eve dönebileceğine inanmaktadır. yolda yürürken ise nikolay küçük bir kız çocuğu evlat edinmek istediğini bahsetmiştir ivan a.

2.bölüm 

ivan sık sık nataşa nın yanına giderek gelişmeleri öğrenmektedir. prens alyoşa nın parası bitmektedir ve evdeki eşyalar satılmaya başlanmıştır. nataşa nın bazı kıyafetlerini bile sattığını öğrenen alyoşa deliye döner. bu sıralarda alyoşa nın babası prens pyotr oğlunu  "kontes zinaida fyodorovna" nın asil kızı "katya" ile evlendirme planları kurmaktadır. prens pyotr bu evlilikten gelecek yaklaşık 3 milyon rublelik drahoma nın peşindedir. alyoşa ise katya dan etkilenmiştir fakat nataşa ya aşkının daha yüce olduğuna inanır. babasıyla gittiği bir davette katya dan yardım ister. ondan etkilendiğini fakat nataşayı sevdiğini, üstelik nataşa nın onun için ailesini terk ettiğini ve zor günler geçirdiğini söyler. akşam eve dönen alyoşa, o sırada evde dertleşen ivan sergeyeviç ve nataşa ya bu olayı anlatır. tam o sırada evlerinin önünde beliren bir hareketlilik üzerine kapılarında prensin korumalarından birisi belirir. alyoşa nın orada olup olmadığını kontrol etmek için gönderilen koruma dan hemen sonra kapı da prens pyotr belirir. prens izin isteyerek eve girer ve nataşa dan af diler. ona ve ailesinin yaptıklarının hatalı olduğunu, havai ve kıt akıllı oğlunda bu tarz değişikliklere sebep olmasının onun eseri olduğunu ve aralarında aşkı artık daha iyi anladığından bahseder ve nataşa yı daha yakından tanımak istediğini söyler, bu sözler karşısında şaşkınlığını gizleyemeyen nataşa ve alyoşa çok mutludurlar. bu diyaloğa ve değişikliğe şüphe ile yaklaşan tek kişi ise ivan sergeyeviçtir. prens, nataşa yı oğlu için istediğini ve 5 günlük bir yurt dışı seyahatine çıkacağını söyleyerek oradan ayrılır, gitmeden önce de alyoşa ya uzun bir zaman sonra ilk defa ruble para verir. prens gitmeden ivan sergeyeviçin elini sıkar ve onun kitabını ve dergilerde çıkan eserlerini çok beğendiğini, sosyeteden bir çok dostunun ve bayanın onu tanımak için can attığını söyler. akşam eve dönen ivan sergeyeviç; nataşa ve kendisinin fakirliği ve ezilmişliği ile dalga geçildiği ile ilgili bir şüphe içinde başını yastığa koyar.
////
sabah uyanan ivan, gece olanları haber vermek için anna andreyevna ya doğru yola çıkacakken, kapıda yine smith in torunu belirir. gündüz gözü ile ivan ufaklığın ne kadar perişan gözüktüğünü daha net görmektedir. dedesinin kitaplarını almaya gelmiştir. ivan ufaklığı konuşturmaya çalışır fakat, ufaklık sadece dik dik bakmaktadır. "tam da dedesinin kızı" diye aklından geçirmiştir ivan. ufaklığın ağzından bilgi almaya çalışırken ufaklık bir anda saatin kaç olduğunu sorarak, telaşla oradan gitmek ister. vasilyevski-ostrov cadde de oturan ihmenevlere gidecek olan ivan, ufaklığa arabayla onu da 6. cadde de bırakma teklifinde bulunur. ufaklık başlarda kabul etmez fakat ivan ısrarcıdır. 6. caddeye geldiklerinde ufaklık ivana gitmesini söyler, ivan funduszeue.infoin başında arabayı durdurup, arabadan iner ve funduszeue.infoin girişinde bir binanın dibine çökerek ufak kızın nereye gittiğini öğrenir. önce bir dükkana giren ufaklık elinde ki kitapları o dükkanda bırakmış ve elinde bir kavanoz ile dükkandan çıkmıştır. girdiği evi takip eden ivan; ufaklığa "bubnovna" isimli orta yaşlı, şişman ve alkolik bir kadın tarafından eziyet edildiğine şahit olur. bir an kendisini tutamayarak binaya dalan ivan, bubnovna ile karşı karşıya gelir ve terslenerek binanın kapıcısı tarafından kovulur. bina da bulunan komşulardan birisinden, o kızın kimsesi olmadığını annesinin 6 hafta önce veremden öldüğünü ve cenaze masraflarını karşılayan bubnovna nın ufak çocuğa iyilik yapar görüntüsü ile alıkoyduğunu ve aslında kıza kötülük yaptığını öğrenir. ivan yıkılmış bir şekilde yolun karşısına geçer, tam da o sırada liseden arkadaşı "masloboyev" ile karşı karşıya gelirler. masloboyev rahatına düşkün bir tüccar, rusya da biraz kirli işlere bulaşmış ve çevresi geniş bir alkolik izlenimi vermektedir. ivanı içki içmeye oturmak için zorlar. ivan ona sadece 20 dakikasını ayırabileceğini ve çok önemli işleri olduğunu söylese de, lise arkadaşı ile oturur. ivan kafasına takılan şeyi kısa bir süre sonra anlatır. karşı bina da oturan çocuğun hikayesini ve dedesini anlatır. orasının bubnovna nın evi olduğunu ve eğlence evi olduğunu bilen masloboyev, ivana bu konu da yardım eder. masloboyev ve bir kaç arkadaşı gece bubnovna nın evine eğlenceye gelmiş gibi girerler, bu sırada çaktırmadan ivan da içeriye sızmıştır. içeriden gelen bir gürültü üzerine ufaklık kaçarak salona fırlar ve orada ivan sergeyeviç i görür. koşarak ivanın ellerine sarılır, arkasından gelen bubnovna ise masloboyevi karşısında görünce, umurunda değilmiş gibi bir ifadeyle "tamam kız sizin olsun" der.
////
ivan, ufaklığı hemen oradan alır ve evine götürür. ufaklık perişan durumdadır. yediği dayaklardan ve hastalıklardan bitkin düşmüştür. ivan sabaha kadar onun başında bekler ve sabah bir alman doktoru çağırır. büyük bir alman titizliği ile hastayı inceleyen doktor. hastanın durumunda kötü bir şey olmadığını bir süre içinde kendisine geleceğini, kalbinde ufak bir solunum sorunu olduğunu ama onunda şimdilerde karşısına çıkmayacağını söyler. ufaklık uyanır ve nerede olduğunu anlar. bu sırada masloboyev gelmiş ivanın evinde sohbet etmektedirler. masloboyev çocuğu ne yapacağını sorar, ivan bilmediğini, belki ihmenevkalara vereceğini, belki de kendisi bakacağını söyler. masloboyev bunun ciddi bir karar olduğunu ama ne olursa olsun yanında olduğunu söyler ve çıkarken parası olup, olmadığını sorar. ivan ın parası kalmamıştır ama yine de masloboyev den para istemez. bütün bunlara şahit olan ufaklık, ivanla iletişime geçer fakat davranışlarında bir yabanilik vardır. ivan artık korkmaması gerektiğini, kendisinin yanında güvende olduğunu söyler. bubnovna nın masloboyevden çok korktuğunu ve asla bir daha ona yaklaşamayacağını söyler. ufaklık ismini ilk defa söyler "yelena"
////
yelena ilk başta yabani davranışlar göstermektedir. ama küçücük yaşına rağmen fazla gururlu ve olgun bir kızdır. ivanın evini süpürmeye başlamıştır. ivan ise bu küçücük çocuğun neden bu hareketleri yaptığına anlam vermeye çalışır. yelena temizlik yaparken üstü kirlenir, ivan bunu ona söylediğinde yelena üstünü başını yırtar ve sinir krizi geçirir. ivan bu duruma çok üzülür, nevski caddesine gidip ona yeni bir entari almak ister ama parası yoktur. ara sıra uğrayıp makale sattığı bir yayınevine girer ve haftaya vereceği makalenin avansını alır. yeni romanından vakit çalarak yazacağı makalenin parasıyla yelena için entari ve çorap alır. mont ta almak istemiştir ama bu gururlu çocuğa birden her şeyi kabul ettiremeyeceğini de iyi bilmektedir. eve dönüp yelena ya entariyi verir, yelena utangaç bir mutluluk içindedir. yelena için kapıcıya yemek getirtmiştir ve tam da bu sırada hastalık nöbeti tekrarlayan ivan yere yığılır, yelena onun düşmesini engellemeye çalışmıştır ama ufacık elleri ile bunu yapamamıştır, yelena ya yemek getiren kapıcı ile birlikte ivanı sedye ye taşırlar, yelena bütün gece uyumadan ivanın başında beklemiştir. ivan uykusunda onun ufacık elleriyle başını ürkekçe sevdiğini ve bir kere de ürkekçe elini öptüğünü hissetmiştir.

3.bölüm

sabah uyanan ve kendini daha iyi hisseden ivan ve yelena arasında artık kopması güç bir ilişki başlamıştır. yelena, ivana sarılmış ve bu hayatta annesi dışında sadece onun sevgisini hissettiğini söylemiştir. yelena ya "lenoçka" diye seslenmeye başlayan ivana yelena bana "nelli" de demiştir. yelena ya sadece annesi "nelli" diye seslenmiştir. yelena yavaş yavaş geçmişinden bahsetmeye başlamıştır. dedesinin kötü bir insan olduğunu söylemişfunduszeue.info zorla dilendirdiğini, babasıyla kaçtığı için annesini hiç affetmediğini, annesi öldükten sonra hiç konuşmadığını ve azorka nın aslında annesinin köpeği olduğunu söylemiştir. dedesinin makinist olmadığını, dönemin ünlü bir fabrikatörü olduğunu ama ondan sonra ne olduğunu bilmediğini anlatmıştır. hastalığı biraz daha iyileşen ivan, nataşa yı çok merak etmektedir ve nataşaya gider. nataşa kötü bir durumdadır. prens pyotr evden gittiğinden beri alyoşa eve uğramamıştır ve muhtemelen katya ile birliktedir. nataşa hiç iyi gözükmemiştir ivanın gözüne ve ivanın gitmesini isteyen gözlerle bakmaktadır.
////
ivan sık sık yelena ile vakit geçirmeye başlamışır. bu sırada yazınlarını yazmaya devam etmektedir, devamlı yelena nın göz hapsinde olduğunu da ara sıra fark etmektedir. yelena da ivanın ilk romanını okumaya başamıştır. bir sabah yaşlı nikolay sergeyeviç, ivan ın evine gelir ve prens pyotr ı düelloya davet edeceğini söyler. ivan kendisini oturduğu sandalyeye bırakıp boş gözlerle nikolay a bakar, "neden?" diye sorar. nikolay davayı kaybetmiştir ve ihmenevka satılacaktır, "eğer daha önceden davet etseydim, parayı ödemekten kaçıyor diye düşünürdü, ama şimdi davayı kaybettim parasını da vereceğim, şimdi namuslu bir şekilde onu düelloya çağırabilirim sende benim tanığım ol" demiştir. ivan bunu yapmaması için onu ikna etmeye çalışır ve prensin çok akıllı ve kurnaz olduğunu bu düelloya asla gelmeyeceğini ve onu küçük duruma düşüreceğine ikna etmektedir. bu esnada nikolay küçük yelena yı fark eder. kısaca ivandan yelena nın durumunu öğrenir. ama yelena yaşlı nikolaydan haz etmemiştir, çünkü uyuduğu sanılan yelena bütün konuşmaları dinlemiş ve nikolayın da, kendi dedesi gibi kızını affetmeyen ve lanetlemiş bir adam olduğunu öğrenmiştir. nikolay giderken küçük yelena ve ivanın ihtiyaçları için ruble bırakır. ivan bu sıkıntıda bunu neden yaptığını sorar, nikolay kendine has konuşmasıyla ivanı ne kadar sevdiğini gösterir ve evden ayrılır.
////
akşam üzeri prens pyotr ın yurtdışından döneceğini bilen ivan sergeyeviç, nataşanın evine gider. gittiğinde bağırıp, çağıran, merdivenlerin pisliğinden hayıflanan bir adam olduğunu görür, bu adamın pyotr olduğunu görür ve nataşa nın evine birlikte girerler, fakat nataşa son ayrıldıkları gibi karşılamamıştır prensi. prensin onları ayırmak için bu yola girdiğini ve yapılan her şeyin plan olduğunu düşünmektedir. alyoşa da ilk defa eve o akşam gelmiştir. dördünün de olduğu esnada nataşa ağzını öyle bir açar ki, prens pyotr onuru zedelenmiş bir şekilde evden ayrılmıştır. alyoşa da o gece nataşa ile kalıp, sabah katya ya gideceğini söylerek evden çıkmıştır.
////
masloboyev ve karısı alexandra semyonovna nın daveti üzerine ivan evlerinde misafirliğe gider, bu esnada sarhoş olan masloboyev, prensi daha önceden tanıdığını ve onun aşağılık bir adam olduğunu anlatır. ivan onun için çok değerlidir, bu yüzden ivanın bu adamdan zarar görmesini istemediğini söyler. birazda sarhoşluğun verdiği etkiyle prensin zenginliğinin kaynağının geçmişte babası çok zengin bir kadını baştan çıkartıp dolandırdığını ve neyi varsa elinden almasına bağlar. masloboyevin sarhoş olmaya başladığını gören ivan petroviç evden çıkmak için müsaade ister. bu esnada kocası ile devamlı takışma halinde olan alexandra semyonovna bu gece yaşadıkları için özür diler ve bir edebiyatçı ve rus şairi olarak ivan sergeyeviçe çok değer verdiğini ve bu kadar zenginliğin içinde evlerine gelen kimseler olmadığını, çok yalnız olduklarını, ivan sergeyeviçi çok sevdiklerini ve her zaman gelmesini istediklerini söyler. ivan evden çıkar ve kendi evine doğru yürürken karanlıkla bir gölge fark eder. karşısında bir anda yelena belirir, yelena ve ivan ikiside çok korkmuşlardır. yelena eve bir misafir geldiğini ve ivan ı beklediğini söyler. yelena ondan korktuğu ve sevmediği için ivan ı sokakta beklemiştir. ivan eve çıktığında karşısında prens pyotr ı bulur. prens onu bu akşam, kontesin evinde verilecek kokteyle davet etmektedir. ivan bir an düşünür; yelena yı yalnız bırakmak istememektedir  fakat nataşa nın geleceği için katya ile de tanışmak istiyordur. yelena o adamı sevmediğini ivana göstermiştir ve o giderken, kollarını sıkıca sevgiyle tutmuştur. ivan 3 yıl önce diktirdiği frakını giyer ve kontesin kokteyline doğru yola çıkarlar.
////
kokteylde devamlı alt sınıfın ezildiği ve deebiyata değer vermeyen konuşmalar ivanı son derece sinrlendirmeye başlamışken imdadına alyoşa yetişir, alyoşa onu alır ve bahçeye katya nın yanına çıkartır, katya konuşmak için ivanı beklemektedir. katya, ivanın hitabetinden ve fikirlerinden fazlası ile etkilenmiştir. ikili arasında nataşa,alyoşa ve katyanın durumu görüşülür. katya, alyoşa ya sevgisini itiraz etmemektedir. ama nataşa yı da çok sevdiğini ve onunla tanışmak istediğini söylemektedir. katya; ivan için biraz çocuksu gözükmüştür fakat katyanın güzelliğinden etkilenmiştir. ivan uzun konuşmalarını sonuca bağladığında nataşa ile alyoşa nın mutlu olamayacaklarını çünkü denk olmadıklarını söyler. bu esnada prens pyotr arkalarında belirir ve gitmeleri gerektiğini söyler.
////
yolda eve dönerken prens lüks bir restaurantta yemek ve içki içmek üzere ivan sergeyeviç i davet eder. bu teklifi maddi sebeplerden dolayı kabul etmeyen ivan sonunda ısrara dayanamaz ve prensin davetine icabet eder. bu yemekte prensin gerçek maskesi düşmüştür. prens yaptığı tüm planları ve nataşa için bir gelecek düşünmediğini itiraf eder ve ivan sergeyeviçi de aşağılar. ivan sergeyeviç in de nataşa yı sevdiği halde nasıl ikinci adam olmaya katlandığını yüzüne vurur. sonra gogol un "en büyük kahramanlık, ikinci olmakla yetinmektir" sözünü aşağılayıcı bir şekilde ivan sergeyeviç in yüzüne vurur. prens bu hayatta her şeyi para için yaptığını ve paranın onun için ne kadar önemli olduğunu, bu dünyanın akıllıların dünyası olduğunu, edebiyatçı, aptal ve gururluların dünyası olmadığını ağır bir dille ivan ın suratına çarpar. içtiği içkilerin etkisiyle de, nataşa dan oğlunu ayıracağını, isterse ivan ın nataşa yı alabileceğini ve ihtiyar ihmenevkalar dan mahkeme yolu ile kazandığı rubleyi de istemediğini söyler. ivan sergeyeviç saat sularında kendi hesabını öder ve sinirli bir şekilde mekanı terk eder. çok karanlık ve yağmurlu bir petersburg gecesi ivan evine doğru yürümektedir.

4.bölüm

eve vardığında nelli nin hastalık nöbeti geçirdiğini gören ivan sergeyeviç hemen doktor çağırır. hastayla ilgilenen yaşlı alman doktor küçük yelena nın kısa bir süre içince öleceğini, heyecanlanmaması, üzüntü ve stresten uzak tutulması gerektiğini söyler. oysa yelena devamlı isteri nöbeti geçirmekte ve acılar içinde gözyaşlarına boğulmaktadır. tedavi süresinde doktorla yelena arasında sevimli bir ilişki belirir. yaşlı doktor yelena yı çok sevmiştir. tüm kaprislerine rağmen ona ilacını içirme başarısını gösterebilen tek kişidir. bu esnada nataşa ile ilgilenmek zorunda olan ivan sergeyeviçin yardımına masloboyev in karısı alexandra semyonovna yetişir. ivan, nataşa nın yanına gittiği zamanlar bayan semyonovna küçük yelena ile ilgilenir. fakat ivan her evden çıktığında daha da üzüntüye boğulan yelena git gite daha da hastalanmaktadır. nataşa ya laf arasında yelena nın davranışlarını anlatan ivan beklenmedik bir anda nataşa dan "bence yelena seni seviyor" cevabını alır "nasıl olur o daha çocuk" der ivan. "kadın sevgisi bu, o 14 yaşında ve sen her evden gittiğinde o daha da acı çekiyor, onun yanına git" der. ivan eve döner ama yelena mektup yazıp evi terk etmiştir. deliye dönen ivan sokağa fırlar, tam o sırada bayan semyonovna küçük yelena yı getirir. yelena önce doktora sonra da masloboyevlerin evine gitmiştir. ivan ın evinde artık kalamayacağını hizmetlerini görmek kaydıyla onların hizmetçileri olmak istediğini söylemiştir. ivan, yelenayı sakinleştirmeye çalışır fakat yelena sinir nöbeti geçirerek evdeki çay fincanını kasıtla yere atar. "zaten iki tane vardı, diğerini de kırarsam neyle çay içersin ivan" diye bağırır. bu sırada eve gelen ihtiyar nikolay ihmenev küçük kızı evlat edinmek istediğini küçük kızın yüzüne söyler fakat yelena, nikolayı sevmediğini ve onu istemediğini onun kızını affetmeyen bir günahkar olduğunu yüzüne vurur, yaşlı adam üzüntüyle oradan ayrılır, "ne yaptın sen yelena?, hiç mi acımadın yaşlı adama" diye bağırıp peşinden onu avutmaya koşan ivan a "toklar açlar halinden anlamaz derler, bende derimki açlar da açların halinden anlamaz, eve dön ivan, yelena kaçmasın" der. gerçekten de nikolay ın kehaneti gerçekleşmiştir, eve dönen ivan, yelenayı bulamaz. bütün gün hiç bir şey yemeden sokaklarda yelena yı aramıştır. akşam üzeri köprünün birisinin orada yelenayı görmüş uzaktan onu izlemiştir, yelena dileniyordur. yelena adamın birisinden aldığı son parayla bir dükkana girer, dükkandan fincan almıştır. çıkışta karşısında ivan ı görünce fincanı elinden düşürür ve kırar.
////
nataşa ile görüşmek isteyen katya, bir fırsatını bularak nataşanın evinde buluşurlar, bu buluşma da ivan da oradadır, nataşa ve katya birbirlerini çok sevmiş ve birbirlerinin güzelliklerine hayran kalmıştırlar. alyoşa yı konuşma esnasında evden çıkartırlar ve ortadaki durumu bir karara bağlarlar. alyoşa nın kendisinden ilgisinin kaçtığını ve onu mutlu edemeyeceğini düşünen nataşa, aralarından çekileceğini söyler. katya da sevgi dolu gözlerle nataşa nın ellerini avuçlarının içine alır ve alyoşa yı ne kadar sevdiğini bildiğini ve onun için alyoşa yı mutlu edeceğini söyler. alyoşa nın hiç birşeyden haberi yoktur ve kontes,babası ve katya ile gidip geleceği 1 aylık seyahat sonununda nataşa ile evlenceğini söylemektedir. alyoşa üzülmesin diye iki kadında öyle olacakmış gibi davranırlar. veda vakti gelmiştir. nataşa dirayetli görünmeye çalışmaktadır. ivan sergeyeviç uğurlamak için alyoşa yı arabaya bindirir. alyoşa moskova ya hareket ettikten sonra prens pyotr, nataşa nın evine gelir ve onun bir sinir krizi geçirmesine neden olur. bu esnada ivan petroviç içeri girer ve prensin yüzüne tükürür ve onu hırpalar, mutfaktan oklavayı alır ama o sırada masaya koyduğu rubleyi cebine koyan prens derhal oradan kaçar. nataşa hastalanmıştır ve sinir krizi ile herkesi yanından kovar.
////
nataşa nın yanından çıkan ivan petroviç daha önce kızının evinin kapısında gördüğü ama onu bir türlü bağışlamaya cesaret edemeyen nikolay ihmenev e kızını bağışlatmak için aklına bir fikir gelir. yelena ya gider ve dedesi ile annesinin durumunu ihmenevlerin yanında anlatmasını ister. yelena kabul eder ve ihmenevlere giderler. yelena annesinin bağışlanmak için defalarca kez dedesine yalvardığını ama dedesinin hastalığında ona ilaç parası bile vermediğini, onu affetmediğini ölmeden 2 gün önce dedesine gidip "o ölüyor" demesine rağmen dedesinin kapıyı yüzüne kapattığını anlatır. dedesi bir türlü kızını affetmemiştir. öleceği gün yelena son kez dedesine koşar "ölüyor" der. tam o sırada kızına yetişmeye çalışan yaşlı smith araba bulamaz, koşa koşa kızına gitmeye çalışırken yolda düşer. yelena dedesini kaldırır. akşam üzeri ulaştıklarında ise annesi çoktan ölmüştür. ihmenevkaların gözleri dolmuştur. anna andreyevna ayağa fırlar ve nikolay sergeyeviç ihmeneve bakarak kızını affedeceğini ve onu bağışlayacağını göz yaşları içinde yaşlı adamın yüzüne haykırır. anna andreyevna arkasını döndüğü anda nikolay sergeyiç i arkasında görür. nikolay "nataşam, nataşam nerede?" diye haykırmaktadır. anna andreyevna şaşkınlık içinde ivan a döner "bağışladı" diye bağırır. iki yaşlı kızlarına koşmak için tam kapıdan çıkacaklarken sırılsıklam bir şekilde nataşa kapıda belirir. nikolay kızının yanaklarını, gözlerini öper. deliye dönmüşcesine kızına sarılır ve kızını bağışlar. kızının ayaklarına kapanır ve ondan af diler. onu nasıl unutabileceğini, nasıl lanet edeceğini her gece rüyasında onu gördüğünü her gün ona dua ettiğini haykırır. ve nikolayın ağzından şu sözler dökülür;
"evladım yine burada, kalbimin üstünde! ulu tanrım, gazabına, lütfuna verdiğin her şeye şükürler olsun! varsın ezilmiş aşağılanmış olalım, madem hep beraberiz, önemi yok bunun; varsın bizi şimdi ezen, o aşağılayan, o çıtkırıldım kibirli yaratıklar zafer kazansınlar! bizi diledikleri gibi taşlasınlar! korkma nataşam el ele yürüyeceğiz. onlara işte bakın, yanımdaki aziz sevgili kızım! diyeceğim. hakaret ettiğiniz, küçülttüğünüz ama günahsız ve herşeye rağmen benim sevdiği kızım"
bu sırada babasının kolları arasında ki nataşa, vanya ya seslenir ve yelena nın nerede olduğunu sorar. nelli yan oda da kapının arkasında titreyerek ağlamaktadır. "anne, annem nerede?"

son bölüm

ivan petroviç romanını tamamlamış ve yayın evine teslim etmiştir. yelena, ihmenevlerin evinde kalmaktadır, nikolay ile çok iyi anlaşmaktadırlar. fakat küçük nelli nin hastalığı fazlası ile ilerlemektedir. akşamları ihmenevlerin evinde toplanılmaktadır. bu toplantılarda ihmenevler, ivan, masloboyev ve alman doktor vardır. nelli de bir sandalye ile onlara eşlik etmektedir. bir akşam nelli heyecanla bir şeyler anlatırken baygınlık geçirir. odasına götürülür. doktor son günleri olduğunu söylemiştir ivan petroviç e. bu sırada masloboyev korkunç bir şüpheden bahseder ivan a. yelena nın prensin çocuğu olabileceğinden, uzun süredir peşinde olduğu kanıtların buna işaret ettiğinden bahseder. ivan "öksüzün hakkını korumak için bu işin peşini bırakmamasını" söyler. nikolay sergeyiç, yelena yı eğlendirmek için yürüyerek bir seraya gider ve odasını çiçekle donatmak ister. fakat yelena o odadan bir daha hiç çıkamaz ve iki hafta sonra ölür. bu iki haftalık can çekişme süresince türlü nöbetler geçirir. bir defasında yalnızken ivan ın ellerini tutarak "ben öldükten sonra nataşa ile evlen" demiştir. ölümünden 3 gün önce odasının perdelerini açtırarak "yakında öleceğim vanya, hem de çok yakında. beni unutmamanı istiyorum" der ve boynundan bir haç ve irice bir muska çıkartır. "annem ölürken bana bırakmıştı, ben ölünce boynumdan al ve içindekini oku" der ve diğer herkesi odasına çağırır ve vedalaşmak ister. yelana yı kızı gibi seven nikolay bir türlü vedalaşamamaktadır ve öleceğine inanmamaktadır. yelena son gücüyle son kez ivan petroviç e sarılır. ivan boynundan aldığı muskanın içindeki yazıyı okur. annesi yelena nın prens pyotr ın kızı olduğunu, bu gerçeği onunda bildiğini ve o öldükten sonra kızına sahip çıkmasını isteyen bir yazı yazmıştır. ama prens pyotr ı affetmeyen ve onurlu bir şekilde dilenmeyi tercih eden yelena bu gerçeği sır gibi saklamıştır ve yazının sonunda bunların hepsini babasına anlatmasını onu lanetlediğini ve annesinin başına gelenler için asla affetmeyeceğini de söylemesini ister.
nelli nin tabutunu çiçeklerle süsleyen nikolay sergeyeviç; küçücük ölü yüze, bir gülümseme içinde donmuş dudaklara, göğüste kavuşturumuş kollara acı içinde bakmaktadır ve öz evladını kaybetmiş gibi ağlamaktadır. nelli yi toprağa verdikleri gün nikolay sergeyiç hastalanıp yatağa düşer. nikolay sergeyiç petersburg dışında bir şehirde iş bulmuştur ve 1 hafta içinde şehri terk edeceklerdir. nelli nin cenazesinden döndükten sonra nataşa ve ivan petroviç bahçe de oturmaktadırlar. nataşa garip bir bakışla ivan petroviç i süzer.
-rüyaydı bunlar vanya!
-rüya olan ne?
-her şey, bu yıl olup biten her şey, diye mırıldanır. ah vanya! neden senin de mutluluğunu yok ettim sanki?.
ivan petroviç in okuyucuya son sözü
"oysa ömrümüzün sonuna kadar mutlu olabilirdik!" düşüncesini okudum nataşa nın gözlerinde.