Leyla Mecnun Kimin Eseri

İlk kez Genceli Nizamî tarafından mesnevi biçiminde Farsça olarak işlenen bu konu, Arapların sözlü geleneğinde yaşayan bir halk hikâyesinden uyarlanmıştır. Nizamî&#;nin ese­ri Fars ve Türk edebiyatında son derece etkili olmuştur.

XVI. yüzyılın bilinen ilk Leyla vü Mecnun mesnevisi Sinan Behiştî tarafından yı­lında yazılmıştır. Aynı konuyu işleyen Kadimî, Celilî, Sevdayî, Larendeli Hamdî, Celalza- de Salih ve Halife&#;nin mesnevileri de günümüze ulaşmıştır. Ahmed-i Rıdvan&#;ın Leyla vü Mecnun mesnevisi ise eksiktir.

Azeri sahasında da bu konuyu Fuzulî ve Hakirî işlemiştir. Fakat Fuzulî, o kadar güzel işle­miştir ki Leyla ile Mecnun denildiğinde ilk akla gelen odur. Fuzulî, bu aşk hikâyesini tasavvu­fi bir niteliğe büründürmüştür. Fuzulî&#;nin &#;mef&#;ulü mefa&#;ilün fe&#;ulün&#; kalıbıyla yazdığı bu eser, beyitlidir. Başında bir dibace (önsöz) bulunmaktadır. Konunun özeti şöyledir:

Bağdat çevresinde önemli bir Arap kabilesinin oğlu olarak dünyaya gelen Kays ile Leyla aynı okula giderler. Okul sıralarında Kays ile Leyla arasında gönül ilişkisi baş­lar ve zamanla aşka dönüşür. Ancak bu ilişkiyi öğrenen ailesi Leyla&#;yı okuldan alır. Sevgilisinin uzaklaştığını gören Kays da okuldan ayrılır. Kays&#;ın aşkı halk arasına ya­yılır ve perişan halinden hareketle &#;Mecnun&#; diye nitelendirilir. Halktan uzaklaşarak bir çöle çekilen Mecnun&#;u, babası sevdiğine kavuşturma vaadiyle eve dönmeye ikna eder. Ancak Leyla&#;nın babasının bu kavuşmaya engel olması üzerine tekrar çöle gi­der. Baba, oğlunu Kâbe&#;ye götürür ama burada da Mecnun&#;un derdine derman bu­lunamaz. Nevfel isimli bir kabile reisi Mecnun&#;un hikâyesini öğrenir ve onu Leyla&#;ya kavuşturma sözü verir. Bu kavuşmaya engel olan Leyla&#;nın kabilesiyle olan ikinci sa­vaş girişiminde başarıya ulaşsa da Mecnun&#;un garip hallerini görüp Leyla&#;yı ona ver­mekten vazgeçer. Bu sırada babası Leyla&#;yı, ününü duyup ona âşık olan İbni Selam&#;la evlendirir. Ancak Leyla, kendini öldürme tehdidiyle onu kendinden uzak tutar. Mec­nun bu evliliği öğrenir ve perişanlığı daha da artar. Oğullarını perişan halde gören Mecnun&#;un annesi ve babası ölür ama Mecnun&#;un perişanlığı bitmez, aksine günden güne artar. Bu şekilde otuz yıl geçer. Leyla&#;dan aşkına karşılık bulamayan İbni Selam ölür. Bu haberi duyan Mecnun, Leyla&#;nın davetiyle evine gider. Nihayet kavuşan iki âşık yine de uzun süre birlikte olamazlar. Bir süre devam eden ilahî nitelikteki sohbe­tin ardından Mecnun, içinden gelen bir hisle bu dünyada Leyla&#;dan ayrılma vaktinin geldiğini hissederek çöle gider. Bir süre sonra rüyasında Mecnun&#;un öldüğünü gören Leyla hastalanır ve ölür. Leyla&#;nın ölümünü duyan Mecnun, onun mezarına sarılır ve bu şekilde ruhunu teslim eder. Mecnun&#;un yakınları onu, yaşamında kavuşamadığı Leyla&#;nın mezarına defnederler.