Modern Romanın Özellikleri

Modernizm, bütün dünyada yankılar uyandırmış bir sanat- edebiyat akımıdır. &#;Modernizm&#;i kısaca &#;geleneksel olanı reddetme tavrı&#; olarak tanımlayabilir; bu bağlamda modernizmi benimseyen hikâyeci ve romancıların geleneksel ve yerleşik roman anlayışını reddettiklerini söyleyebiliriz.

Modernizmin doğuşunda I. ve II. Dünya Savaşlarının insanlık üzerindeki yıkıcı etkileri büyük rol oynamıştır. İnsan, yaşadığı dünyada hep açılarıyla baş başa kalmış ve yalnızlıktan kurtulamamıştır. Öyleyse insanın bu durumunu anlatmak gerekir. Modernist yazar, gerçekten, düşten, bilinç ve bilinçaltından birer tutam alarak hepsini beraberce yoğurur ve hikâyesini biçimlendirir.

Yine modernist yazarlar, geleneksel romancıların aksine kişilerin iç dünyalarını romanlarına katmayı ve &#;dün-bugün-yarın&#;dan oluşan zaman zincirini kırmayı hedeflerler. Artık yolculukları &#;dış&#;a değil &#;iç&#;e yöneliktir. Karakterlerin anılarını ve bilgilerini, kafalarından neler geçtiğini, dillerinden dökülmeyip kalplerine gömdüklerini okuyucuya aktarabilmek için bilinç akışı, iç konuşma ve iç diyalog gibi teknikler kullanırlar.

Sinemadan aldıkları geriye dönüş (flashback) tekniği ile de katı zaman zincirini kırmayı amaçlarlar. Bu teknikler sayesinde okuyucu, hem karakterler hakkında daha doğru bilgiler edinir hem de bugünün durup geçmişin araya girmesiyle iç içe geçmiş zaman ve olaylardan oluşan bir hikâye okur.

Modernist romanlarda neden-sonuç ilişkisi ortadan kalkmıştır. Roman , en baştan başlamak veya belirli bir sonla bitmek zorunda değildir. Yazar, insar dışındaki dünyayı yalın biçimde yansıtmaktan kaçınır; geleneksel anlatımın dışına çıkar, yer yer alegorik anlatımdan yararlanır, sözcüklerin çağrışım gücünden yararlanarak şiirsel bir dil kullanır.

&#;Modernizm&#;i esas alan eserlerde;

• İnsan, karmaşık bir varlık olarak sunulur.
• Bireysellik ve bireyin kozmik yalnızlığı anlatılır.
• Bireysel ve toplumsal huzursuzluk geniş biçimde işlenir.
• İnsanın geleneklere isyanı ve toplumdan kaçış ele alınır.

Edebiyatımızda modernizm anlayışına yakın duran yazarlar şunlardır:

• Sait Faik Abasıyanık,
• Haldun Taner,
• Yusuf Atılgan,
• Vüsat O. Bener,
• Bilge Karasu,
• Nezihe Meriç,
• Attila İlhan,
• Adalet Ağaoğlu,
• Ferit Edgü,
• Rasim Özdenören,
• Füruzan,
• Oğuz Atay,
• Orhan Pamuk ,
• Adalet Ağaoğlu.

Modernizm, geleneksel olanı yeni olana tabi kılma tavrı, yerleşik ve alışılmış olanı yeni ortaya çıkana uydurma eğilimi olarak tanımlanabilir. Modernizmle birlikte özellikle gerçeklerin göründükleri gibi olmadığı, yerleşik kurallara ve toplumun bayağılığına isyan düşüncesi ağırlık kazanmıştır.

Modernizmi esas alan eserlerde geleneksel anlatım ve yapı reddedilmiştir. Alegorik anlatıma önem verilmiş; duygu, düşünce ve davranışlarıyla insanın karmaşık bir varlık olduğu kabul edilmiştir. Bireyin hayatının huzursuzluk üzerine kurulduğu düşünülmüş, kişinin bunalımlarına ve toplumla çatışmalarına yer verilmiştir. Ayrıca roman ve hikayelerde çağrışıma çok yer verilmiş, şiirsel bir anlatım benimsenmiştir.

Modernist yazarların temsilciliğini Franz Kafka, Albert Camus, J. P. Sartre&#;ın yaptığı varoluşçuluktan etkilendikleri görülür. Bu akım bireyin kendi özünü bulması gerektiğini, hür olmanın son derece önemli olduğunu, kişinin geleceğini kendisinin verdiği kararların oluşturduğunu ve bu yüzden bireyin kendini sorgulaması gerektiğini savunur. Burjuva toplumuna karşı isyancı yaklaşımı destekleyen varoluşçuluk, eserlerde özellikle küçük burjuva aydınının ruhsal bunalımlarının işlenmesine neden olmuştur. Modernist edebiyat bu yüzden &#;bunalım edebiyatı&#; olarak da adlandırılmıştır.

Sait Faik Abasıyanık: 

İlk hikaye kitabı &#;Semaver&#;den sonra &#;den sonraki eserlerinde bireye ve onun iç dünyasına eğilmiştir. Özellikle &#;Alemdağda Var Bir Yılan&#; adlı eseri gerçeküstücü özellikler taşıyan öykü kitaplarından biridir. Eserlerinde küçük ve sıradan insanların yaşamını, ada ve deniz insanlarını, tabiat güzelliklerini anlatmıştır. Konu ve olaydan çok yaşanan anları aktarmaya önem verir.

Diğer eserleri: Sarnıç, Son Kuşlar, Mahalle Kahvesi, Havada Bulut.

Çehov tarzı öykücülüyle Sait Faik&#;in yanında Memduh Şevket Esendal&#;ı da unutmamak gerekir. (Ayaşlı ve Kiracıları, Mendil Altında, Vassaf Bey, Otlakçı)

Oğuz Atay:

İlk romanı &#;Tutunamayanlar&#;da küçük burjuva dünyasına ironiyle yaklaştı. Kitapta olaylar, küçük burjuva dünyasının değerlerinden ölümüne nefret eden bir gencin, kendisini öldürmesiyle noktalanır. Bu eserinde yenilikçi ve çağdaş Batı romanının bazı tekniklerinden ustaca yararlandı. İç konuşma, bilinç akışı, düşler ve değişik söylemlerden oluşan metinler düzleminde karmaşık bir gerçeklik kurdu. Romanın içinde dağılmış ayrıntı, gözlem ve çağrışımlar, bütüne egemen olan bilinçli bir kurgunun öğeleridir. Öykü kitapları &#;Tehlikeli Oyunlar&#; ve &#;Korkuyu Beklerken&#;de de psikolojik çözümlemelere ağırlık verdi. &#;Bir Bilim Adamının Romanı&#; adlı eserinde ise Prof. Dr. Mustafa İnan&#;ın hayatını anlattı.

Orhan Pamuk: 

İlk romanı Cevdet Bey ve Oğulları &#;nda Orhan Pamuk Nişantaşı&#;nda yaşayan bir ailenin üç kuşak boyunca yaşadıklarını bir tarihsel kurgu içerisinde ele aldı. Tüccar Cevdet Bey&#;den başlayarak torunlarına uzanan üç kuşağın yaşadıkları, batılılaşma gayretleri, İstanbul yaşamı&#; Nişantaşı&#;nın burjuvadan bir ailesinin düşünceleri, yaşam biçimi romanda değerlendirilmiştir.

Yazarın ikinci kitabı Sessiz Ev ismini taşıyor. Sessiz Ev dikkatli okunduğunda Cevdet Bey ve Oğulları romanının bir devamı olarak görülebilir. Kitaptaki olayların akışı Cevdet Bey ve Oğulları ile örtüşmektedir. Yine bir postmodern toplum yapısı çizen Pamuk bu kitabında da bir ailenin yaşamını ve düşüncelerini kendine özgü melankolik üslubuyla anlattı.

Pamuk&#;un tarihi romancılığa ve Benim Adım Kırmızı kitabına adımı sayılan ilk tarihi romanı Beyaz Kale ile geniş bir okuyucu kitlesine ulaştı. Osmanlı döneminde geçen kitapta yüzyılda esir alınan bir Venedikli ile bir Osmanlı asilzadesinin arasındaki ilişkiler çok iyi bir kurgu ile anlatılır. Roman Türkiye&#;de olduğu gibi Avrupa&#;da da Pamuk romancılığının duyulmasını sağladı. Kitap taşıdığı tarihsel ve bilimsel incelemeleri ile de önemli bir adım atmıştır Orhan Pamuk&#;un romancılığında. Ve yazarın en önemli ve ünlü kitabı kabul edilen Kara Kitap. Kitabın gerek kurgusu gerekse konu anlatımı Orhan Pamuk romancılığında yeni bir boyut açtı.

Postmodern romancılığı tarihsel romancılıkla kaynaştırmaya çalışan Pamuk kitabında İstanbul&#;a yer verdi yine. Şehirde yaşanan olayları kendi olay örgüsüyle dile getiren Pamuk&#;un bu romanı üzerine inceleme kitapları da yazıldı.

Orhan Pamuk&#;un en çok popüler olan ve onu en tanınmış yazarlar kategorisine sokan kitabı şüphe yok ki yılında basımı yapılan Yeni Hayat&#;tır.

Yazarın yılında çıkan kitabı Benim Adım Kırmızı adını taşımaktadır. Beyaz Kale gibi bir tarihi-polisiye roman özelliği taşıyan roman büyük ses getirdi. Kitabın kurgusu ve kahramanlarının yaşadığı olayları anlatımdaki başarı Orhan Pamuk&#;un kitapları arasında ayrı bir yer kazandı. Yazar kitabında Osmanlı Hat sanatının inceliklerine de yer verdi.

Orhan Pamuk&#;un Kar isimli kitabı yılında yayınlandı. Bu romanında Pamuk İstanbul dışına adım attı ve kitabında Doğu illerine yer verdi. Kar kitabı, Pamuk&#;un politik bir romanı olarak tanımlanmaktadır. Pamuk&#;un diğer kitabı ise bir anı kitap özelliğini taşıyor. İstanbul (Hatıralar ve Şehir) kitabı ile Pamuk İstanbul&#;u ve çocukluğunda yaşadıklarını akıcı bir dille anlattı.

yılında Nobel Edebiyat Ödülünü aldı. Son kitabı ise &#;Masumiyet Müzesi&#; adını taşır.

Yusuf Atılgan bir yalnızlığın bunalımlarını anlattığı &#;Anayurt Oteli&#; adlı eseri de Tutunamayanlar romanına teknik özellikleri yönüyle benzer.

&#;den sonra eser veren birçok yazar eserlerinde modernizmin etkisiyle yeni teknikleri kullanmışlardır. &#;Bir Düğün Gecesi&#; adlı romanıyla Adalet Ağaoğlu&#;nu, fantastik bir özellik taşıyan &#;Kılavuz&#; adlı romanıyla Bilge Karasu&#;yu, dedektif romanının bir çeşit parodisi olan &#;Bir Cinayet Romanı&#; adlı eseriyle Pınar Kür&#;ü, &#;Alagün Çocukları&#; adlı romanıyla Nezihe Meriç&#;i, &#;Parasız Yatılı&#; adlı öykü kitabıyla Füruzan&#;ı sayabiliriz.

Ayrıca bakınız:

EDEBİYAT/KÜLTÜR/SANAT/FİKİR AKIMLARI

Gerçekleşmiş ya da gerçekleşebilecek olayları yer ve zaman belirterek ele alan düzyazı türüne denir. Romanın net bir tanımını yapmak zordur. Roman ile ilgili günümüze kadar birçok tanım yapılmıştır.

“Roman, yol boyunca gezdiren bir aynadır.” (Sthendhal)

Romanın Genel Özellikleri

• Serim düğüm ve çözüm kısımlarından oluşur.
• Olay, kişi, yer ve zaman bakımından ayrıntılarıyla ele alınır.
• Uzun bir edebi türdür.
• Genellikle geniş bir zaman dilimini kapsamaktadır.
• Kişi sayısı genellikle fazladır.
• Anlatım birince veya üçüncü kişilerin ağzından verilebilir.
• Romanda, mektup, anı, günlük gibi türlerden faydalanılır. Mesela “Genç Werther’in Acıları” mektup tarzında yazılmış bir romandır.
• Konu için bir sınırlama yoktur; ancak konular gerçek hayattan alınır.
• Romanda kişiler ayrıntılı bir şekilde tasvir edilir; aynı zamanda ruh çözümlemelerine de romanda geniş yer verilir.
• Kişiler genellikle insanlar olur ama hayvanlar da kahraman olabilir. Mesela Herman Melville’nin “Moby Dick” adlı eserinde ana kahraman “balina”dır. Abbas Sayar’ın “Yılkı Atı” eserinde de ana kahraman “at”tır.

Dünya Edebiyatında Roman

Avrupa’da roman, destan türünün zaman içerisinde geçirdiği evrim sonucunda ortaya çıkmıştır. Dünya edebiyatında bugünkü romanı hatırlatan ilk örnek İtalyan yazar Boccacio’nun “Decameron” adlı eseridir. Bu türün ilk örneği Rönesans dönemi sanatçısı olan Rabelais’in “Gargaunta” adlı yapıtıdır. Modern romanın ilk örneği ise Cervantes’in yazdığı “DonKişot“tur. Dünya edebiyatında roman türünün en yetkin eserleri yüzyılda verilmeye başlanmıştır.

Dünya Edebiyatındaki Bazı Önemli Roman Yazarları

• Tolstoy
• Zola
• Henry James
• Proust
• Stendhal
• Dostoyevski
• Flaubert
• Turgenyev

Türk Edebiyatında Roman

Roman, Türk edebiyatında Tanzimat dönemi ile birlikte yer edinmiştir. Edebiyatımızdaki ilk roman örnekleri Batı’dan yapılan çeviriler olmuştur. İlk çeviri roman yılında Fransız yazar Fenelondan Yusuf Kamil Paşa’nın tercüme ettiği “Talemak” adlı eserdir.

Tanzimat Dönemi’ne kadar Türk edebiyatında roman türünün yerini destanlar, masallar, halk hikayeleri ve mesneviler almıştır. Roman türü Türk edebiyatına Batı kültürünün etkisi ile birlikte girmiştir.

İlk yerli roman ise Şemsettin Sami’nin yazdığı “Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat” (Talat ve Fitnatın aşkı) adlı eseridir. Türk romanının gelişmesinde Tanzimat dönemi sanatçıları büyük katkıda bulundu. Recaizade Mahmut Ekrem’in “Araba Sevdası” adlı eseri ilk realist roman olma özelliğini taşımaktadır.

Namık Kemal’in yazdığı “İntibah” adlı eser ise Türk edebiyatımızdaki ilk edebi roman olarak kabul edilir aynı zamanda yineNamık Kemal’in yazdığı “Cezmi” adlı eser tarihi roman olma özelliğini taşır.İlk köy romanımız ise Nabızade Nazım’ın yazdığı “Karabibik”tir.

İlk usta roman ve yazarlar Servet-i Fünun döneminde ortaya çıktı. Bu edebi akımda “sanat, sanat içindir” anlayışı benimsendiğinden dolayı aşk, ayrılık, hüzün, gibi konular işlendi. Servet-i Fünun dönemi yazarı olan Halit Ziya Uşaklıgil ilk modern romanımız olan “Mai ve Siyah” adlı eseri yazmıştır. İlk psikolojik roman olma özelliğini taşıyan “Eylül”üMehmet Rauf yazmıştır.

İç monolog tarzında yazılmış ilk roman Adalet Ağaoğlu’nun “Bir Düğün Gecesi” adlı eseri iken; ilk tezli roman ise Nabizade Nazım’ın yazmış olduğu “Zehra”dır.

Yanlış Batılılaşmayı işleyen roman Ahmet Mithat Efendi’nin “Felatun Bey ve Rakım Efendi” adlı eseridir. KurtuluşSavaşı’na değinen ilk roman ise Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun “Yaban” adlı eseridir.

da milli duyguları ağır basması ile “Genç Kalemler” dergisi etrafında gelişen “Türkçülük akımı” ile milli romanlar yazılmaya başlandı. Halide Edip Adıvar’ın “Vurun Kahpeye”, Reşat Nuri Güntekin’in “Çalıkuşu” bu dönemin eserleridir.

Roman Türleri

Romanlar; genel olarak konularına ve edebi akımlarına göre olmak üzere sınıflandırılır. Fakat başka kriterler göz önüne alınarak da romanları sınıflandırmak mümkündür.

Konularına Göre Romanlar

Romanlar; sosyal roman, tarihi roman, macera romanı, polisiye-casusluk romanı, egzotik roman, psikolojik roman, ırmak-nehir roman, modern roman olmak üzere 8 farklı türü vardır.

Sosyal Roman

Toplumsal konuları ve sorunları anlatan romanlardır. Bu romanlarda göç, yoksulluk, sınıfsal kavgalar, ırkçılık gibi konular ele alınır. Bu tür romanların ilk örneği Victor Hugo’nun “Sefiller” adlı yapıtıdır. Sosyal roman “tezli” ve “töre” olmak üzere ikiye ayrılır.

Tezli Roman= Toplumsal veya siyasal bir sorunu konu edinen, bir tez içeren roman türüdür. Türk edebiyatındaki ilk tezli roman ise Nabizade Nazım’ın yazmış olduğu “Zehra”dır.

Töre Romanı= Toplumun belirli bir dönem ve çevre içerisinde gelenek ve göreneklerini yansıtan roman türüdür. Türk edebiyatında Hüseyin Rahmi’nin “İffet” isimli eseri örnek olarak gösterilebilir.

Türk edebiyatındaki sosyal romanlara örnek olarak; Yaşar Kemal’in “İnce Memed” adlı eseri gösterilebilir.

Tarihi Roman

Geçmişi, tarihsel olayları ve kişileri konu alan bir roman türüdür. Yazar tarihsel konuları kendi hayal gücünden geçirerek anlatır. Bu türdeki ilk örneği Walter Scott vermiştir. Namık Kemal’in “Cezmi” adlı eseri de bu türün edebiyatımızdaki ilk örneği olarak kabul edilir.

Macera Romanı (Serüven Romanı)

Normal hayatımızda karşılaşamayacağımız, şaşırtıcı, farklı ve merak uyandıran olayları sürükleyici anlatımla ifade eden romanlardır. Olağanüstülükler görülebilir. Alexander Dumas’ın “Üç Silahşörler” isimli eseri örnektir.

Polisiye ve Casusluk Romanları

Polisiye olayların konu edildiği; aksiyon, gizem, heyecan, korku ögelerini içeren roman türüdür. Bu tür okuyucuyu heyecana sokmak ve gerilime adım adım yürütmeyi amaç edinir.

Egzotik Roman

Avrupa’ya uzak ve insanlar tarafından pek bilinmeyen ülkelerde geçen romanlardır. Piyer Loti’nin “İzlanda Balıkçısı” bu türdeki önemli bir eserdir.

Psikolojik Roman

Çözümleme (tahlil) romanı olarak da geçer. Kahramanların ruhsal tahlilleri yapılır ve kahramanların insanlara, olaylara ve topluma bakışı ifade edilir. Bu türdeki ilk roman La Fayette’nin “La Pincesse de Cleves” adlı eseridir. Türk edebiyatımızdaki ilk örneği ise Mehmet Rauf’un “EYLÜL” adlı yapıtıdır.

Irmak (Nehir) Roman

Bir kişi, aile veyahut toplumun belirlenmiş ve geniş zaman içerisindeki hayatlarını ve yaşamlarını anlatan birkaç cilde kadar bulunabilen uzun yazılmış romanlardır. Tarık Buğra’nın “Küçük Ağa” , “Küçük Ağa Ankara’da” ve Nihal Atsız’ın “Bozkurtların Ölümü”, “Bozkurtlar Diriliyor” eserleri bu türe örnektir.

Fantastik roman

Gerçeküstü olay, kişi ve yerleri konu alan roman türüdür. Gerçek dünya ile birlikte onun ötesinde doğa yasalarından farklı olarak ikinci bir dünyanın varlığını kabul eden ve anlatan roman türüdür. Yüzüklerin Efendisi (Tolkien) en başarılı örneklerden bir tanesidir.

Modern Roman

Topluma ait değerleri yansıtmak yerine belirli bir kesim için yazılan hayatın çok boyutluluğunu ve anlaması zor yönlerini anlatan bir türdür. Oğuz Atay, Orhan Pamuk, Bilge Karasu bu türde romanlar yazmıştır.

Akımlarına Göre Romanlar

Klasik Roman

Eski zamanlardan günümüze kadar gelen, ünlü kişilerin yazdıkları ve yüzyıllardır etkileyen romanlara denir. Telemak-Fenelon, örnek olarak gösterilebilir.

Romantik Roman

Kişilerin duyguları ve düşünceleri, içten gelen doğal ve gerçek olgular gibi görülür. Olaylar duygusal bir tavırla yansıtılır. Yazarın duyguları, izlenimleri, hayalleri ve anılarını içeren romanlardır. Namık Kemal’in Intibah’ı, Victor Hugo’nun “Sefiller” adlı eserleri örnek olarak gösterilebilir.

Realist Roman

Olayları, insanları ve toplumları gerçekçi açıdan yansıtan romanlardır. Gözlem ve araştırma esastır. Gerçekler, görülenler ve incelemeler önemlidir. Konularını günlük yaşamdan alırlar. Kırmızı ve Siyah-Stendhal örnek gösterilebilir.

Natüralist Roman

Yazar, bir bilim adamı gibi romanını yazar. Nat