Biyoloji Sayısal Mı Sözel Mi

1 ISSN: , Mannheim GERMANY p PREFIXING VERBS IN TEACHING RUSSIAN AS SECOND LANGUAGE TO INDIVIDUALS WHOSE MOTHER LANGUAGE IS TURKISH ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER 1 Hanife ÇAYLAK 2 ABSTRACT Prefixes that are morphemes being added to the verbs, constitute one of the most difficult subjects of verb category that can be described as vertebral column of Russian Grammar to individuals whose mother language is Turkish and who learn Russian as second language. In the profession field named Russian РКИ (Русский как иностранный-russkiy kak inostrannıy) and means Russian for Foreign People, in view of the fact that in recent years the difficulties of the students whose mother language is not Russian, -on the contrary to past examples- some people have started to write text books about prefixes. Reasons of these difficulties are arisen from the variety of the prefixes. For example, same prefix both can specify the direction of the action when added to the verb and it can change the mean of the verb. In addition to these, there can be a figurative meaning of the same prefix and this makes it harder to understand these prefixes for foreign people. Although Russian for Foreign People is a deeprooted profession field, studies being made about prefixes in this language have not been very much. Even though different Russian linguistic scientists distributed the prefixes in various groups, they could not make a consensus on the classification of the prefixes. From these classifications, Turkish students can learn easily the prefixes with the groups which determined as lexical and grammatical. In this study, I defend the opinion of teaching prefixes in specified sequence and also this sequence that is productive in teaching has been detailed. In the findings part of the study, standard mistakes made by Turkish students have been determined for students to make out and solution recommendations have been put forward in the result part of the study for contributing the language learning. Key Words: Verb, category, prefix, appearance, verbs of motion, reflexive verbs. ÖZET Fiillere getirilen morfemler olan önekler, yabancı dil olarak Rusça öğrenen, ana dilleri Türkçe olan bireyler için bu dilin gramerinin bel kemiği olarak nitelendirilebilecek fiil kategorisinin en zor konularından birini teşkil etmektedir. Rusçada РКИ (Русский как иностранный-russkiy kak inostrannıy) olarak adlandırılan ve Yabancılar için Rusça anlamına gelen uzmanlık alanında son yıllarda ana dili Rusça olmayan öğrencilerin karşılaştıkları güçlükler göz önünde bulundurularak ön ekli fiillerle ilgili ders kitapları yazılmaya başlanmıştır. Söz konusu güçlükler ön eklerin çeşitliliğinden, aynı ön ekin hem görünüş oluşturması hem hareket fiillerine getirildiğinde hareketin yönünü belirtmesi hem de geldiği fiilin anlamını değiştirmesinden ileri gelmektedir. Aynı ön ekin saydığımız bütün bu işlevlerinin yanısıra bir de mecaz anlamda kullanımının bulunması yabancıların bu ekleri kavramasını daha da zorlaştırmaktadır. Yabancılar için Rusça köklü bir uzmanlık alanı olmasına karşın Rusçadaki fiillerin büyük bir kısmını oluşturan ön ekli fiillerle ilgili yapılan sistemli çalışmalar sınırlıdır. Farklı Rus dilbilimcileri, fiillere getirilen ön ekleri değişik gruplara ayırmışlarsa da eklerin tasnifi hususunda ortak bir görüşe varamamışlardır. Bu tasniflerden ön eklerin dilbilgisel ve sözlüksel olarak ayrıldığı sınıflandırmanın Rusçayı öğrenen Türk öğrencileri için daha faydalı olduğu tecrübe edilmiştir. Çalışmada ön eklerin belirli bir silsile izlenerek öğretilmesi gerektiği görüşü savunulmuş ve verim alınan bu silsile detaylandırılmıştır. Tespit ve bulgular kısmında öğrenci ve öğreticinin fark etmesi için Türk öğrencilerin konuyla ilgili yaptıkları tipik hatalar tespit edilip dil öğrenim sürecine katkı sağlaması hedeflenerek sonuç kısmında çözüm önerileri sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Fiil, kategori, ön ek, görünüş, hareket fiilleri, dönüşlü fiiller. 1 Bu çalışma Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi tarafından düzenlenen 1. Uluslararası Dil Eğitimi ve Öğretimi Sempozyumu nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur. 2 Yrd. Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi, Rus Dili ve Edebiyatı Bölümü, e-posta: [email protected]

2 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER GİRİŞ Fiillere getirilen morfemler olan önekler, yabancı dil olarak Rusça öğrenen, ana dilleri Türkçe olan bireyler için bu dilin gramerinin bel kemiği olarak nitelendirilebilecek fiil kategorisinin en zor konularından birini teşkil etmektedir. Rusça da РКИ (Русский как иностранный) olarak adlandırılan ve Yabancılar için Rusça uzmanlık alanında son yıllarda ana dili Rusça olmayan öğrencilerin karşılaştıkları güçlükler göz önünde bulundurularak ön ekli fiillerle ilgili ders kitapları yazılmaya başlanmıştır. (Antonoviç, N. T., Zub J. A., Kalivo İ. V., Русские глаголы движения с приставками (Ön ekli Hareket Fiilleri)) Ön eklerle ilgili söz konusu zorlukların bazı nedenleri şu şekilde sıralanabilir: Öneklerin zenginliği, Rusçada ayrı bir dilbilgisi konusu olarak ele alınan hareket fiillerine gelmesiyle anlamı değiştirmesi, Görünüş oluşturması, Bir önekin birden fazla anlama gelmesi, Farklı bağlamlarda mecazi anlam içermesi Ünlü Rus profesörlerinden A. N. Tihonov un Rus Dili Türetme Sözlüğü adlı çalışmasındaki verilere göre fiilden fiil oluşturulmuştur, diğer bir deyişle 1 fiilden yaklaşık 23 fiil türetilmiştir (Tihonov ). Bunların çoğunluğunu ön eklerle türetilen fiiller oluşturmaktadır. Rusçadaki ön ekleri, Vinogradov () şu şekilde sıralamıştır: в- (во-), вз- (взо-, вс-),воз- (возо-, вос-), вы-, до-, за-, из-(изо-,ис-), на-, над-(надо-), недо-, низ-(низо-,нис-), о-(об-,обо- ),обез-(обес-), от-(ото-),пере-,пре-, при-, по-, под- (подо-), пред- (предо-), про-, раз- (разо-, рас-), с-(со-), у-, де-, дез-, дис-, ре-, экс-, ин- (Akt. Bondaletov ve Andreyeva, ). Bu eklerden fiillere getirilen en yaygın ön eklerin sayısı yirmiyi bulmaktadır: в-, вз- (взо-, вс-, вос-), вы-, за-, из- (ис-), до-, на-, над- (надо-), об- (обо-), от- (ото-), пере-, по-, под- (подо-), при-, пре-, пред-, про-, с- (со-), раз- (разо-, рас-), у- (Volohina, Popova, ). Örneğin бежать (koşmak) fiilinden в-, вы-, из-, за-, о-, от-, пере-, по-, при-, с- ön ekleriyle 10 ayrı fiil türetilmiştir: вбежать (koşarak içeri girmek), выбежать (uğramak, koşarak dışarı çıkmak, kendini dışarı atmak), избежать (kaçmak, kaçınmak, çekinmek, kurtulmak, atlatmak), забежать (uğramak, koşmaya başlamak, koşarak önüne çıkmak), обежать (etrafını dolaşıvermek), отбежать (koşarak uzaklaşmak, koşarak çekilmek), перебежать (koşarak geçmek, düşman tarafına geçmek), побежать (koşmak, kaçmak, sıvışmak), прибежать (koşarak gelmek, varmak), сбежать (koşarak inmek, kaçmak, firar etmek, taşmak). Rusçada ön ekli fiillerle ilgili günümüze kadar oluşturulan dilbilim literatürü incelendiğinde ön eklerin farklı dilbilimcilerce değişik gruplandırıldıkları gözlenmektedir:

3 Hanife ÇAYLAK Bu sınıflandırmada ön ekli fiiller sadece tamamlanmamış (порыгивать, припевать vb. fiiller) grubuna giren fiiller ve sadece tamamlanmış (заиграть, застучать, заторопиться) gurubuna giren fiiller olarak ikiye ayrılmıştır. Görünüş anlamına sahip ön ekli fiiller ve ön ekleri görünüş anlamı içermeyen veya yalnızca görünüş anlamı içermeyen fiiller. Farklı basamaklarla türetilmiş ön ekli fiiller, diğer bir deyişle birden fazla ön eke sahip fiiller (вытолкнуить и повыталкивать) (Boguslavski, ). Kimi Rus dilbilimciler ise ön eklerin fiilin geçişliliğini de belirlediğini belirtmişlerdir. Bu durum ön eklerin fiillerin geçişliliğini etkileyen ve fiillerin geçişliliğine bir etkisi olmayan ön ekler olarak karşıtlanmasını sağlamıştır. Bütün bu gruplandırmaların haricinde ön ekleri gramer, sözlüksel ve türetme anlamlarına göre sınıflandırma çabaları da gözlemlenmiştir. Ön ekli fiillerle ilgili dilbilgisi sorunlarının bir çözümü olarak az da olsa ön eklerin anlam yakınlığına göre sınıflandırıldığı çalışmalara rastlanmıştır. Rus dilbilimciler, fiillere getirilen ön eklerin tanımı ve sınıflandırılması konusunda farklı yaklaşımlara sahiptir. Bireylerin farklı dilbilgisi konularında karşısına çıkan ön ekli fiiler erek dil ediniminde bireylerin kavramada güçlük çektiği konulardan bir tanesidir. Bu güçlüğün başlıca sebeplerinden biri aynı ön ekin birden fazla işleve sahip olmasıdır. Örneğin aşag ıdaki o rneklerde про- o n eki do rt farklı go revde kullanılmıştır: За три года я прочитала триста книг. (Üç yıl içinde üç yüz kitap okudum). Машина проехала по ноге мужчины, полиция ищет свидетелей. (Araba adamın ayağının üzerinden geçti, polis görgü tanıklarını arıyor). Почему ты опоздал на занятия? (Derse neden geç kaldın?) Во-первых, я проспал, во-вторых, проехал свою остановку. (İlk olarak uyuyakaldım, ikincisi ineceğim durağı geçtim/kaçırdım). Мой брат прошёл конкурс и был принят в университет. (Kardeşim yarışmayı kazandı ve üniversiteye kabul edildi). Про- o n eki I lk o rnekte tamamlanmış go ru nu ş oluşturmaktadır. Okuma eylemi tamamlanmıştır. I kinci o rnekte ise hareket fiilinin o nu ne gelerek hareketin yo nu ifade edilmiştir. Ехать fiili araçla gitmek/gelmek anlamına gelmektedir. Başına про- eki geldig inde araçla u zerinden geçmek anlamını vermektedir. Про- ekinin o nu ne geldig i hareket fiillerine kattıg ı farklı anlamlar da mevcuttur. Ü çu ncu o rnekte ise eklendig i fiilin anlamını deg iştirmiştir. Yanlışlıkla yapılan bir bir eylem ve bu eylemin beraberinde getirdig i zarar, hasar, ziyan anlamını içermektedir. Son o rnekte ise bu o n ekin mecaz anlamda kullanılışı verilmiştir. Bu çalışmanın amacı, Rusça yı yabancı dil olarak öğrenen bireylere dil öğretimi için yararlı olabilecek genel çıkarımlar elde etmek, bu çıkarımlar ışığında dil öğretimini kolaylaştıracak prensipli, ispata dayalı yaklaşımlar geliştirmektir. Buradan hareketle Rusça yı yabancı dil olarak öğrenen bireylerin konuyu daha rahat kavrayabilmeleri açısından izlenmesi gereken silsilenin tespit edilmesi ve derslerde edinilen tecrübenin aktarılmasıdır. Çalışmanın evrenini Karadeniz Teknik Üniversitesinde Rusça dersini seçmeli alan öğrenciler ve Rusçayı filoloji amaçlı öğrenmeyen kursiyerler oluşturmaktadır. Bu öğrencilerin Rusçayı öğrenme süreçlerinde konunun kavranmasında karşılaştıkları güçlük derslerde gözlemlenip, söz konusu zorlukların tespiti ve giderilmesi için geliştirilen yöntemde başarı sağlandığı gözlemlenmiştir.

4 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER Bu çalışmada ön ekli fiillerin başarılı bir şekilde edinimini sağladığını tecrübe ettiğimiz konu izlencesini ele almaya çalışacağız. İzlence sırasıyla şu şekildedir: 1- Görünüş Oluşturan Ön ekler, 2- Ön ekli Hareket Fiilleri, 3- Ön ekli Dönüşlü Fiiller, 4- Fiilin Anlamını Değiştiren Diğer ön ekli Fiiller. Görünüş Oluşturan Ön Ekler Zamansal kategorilerden olan ve Slav türü görünüş olarak bilinen Вид (vid) Türkçede görünüş anlamına gelmektedir. Batı dillerindeki aspect/aspekt, daha yılında Gretsch nin bir yıl önce yazdığı Rusça eserinin Fransızca tercümesinde Rusçadaki vid teriminin karşılığı olarak kullanılmış ve terim Fransızcadan diğer Batı dillerine geçmiştir (bkz. Plungyan akt. Bacanlı, ). Rus dilbilim çevreleri o tarihten beri vid ve aspekt terimlerini genellikle eşanlamlı olarak kullanmışlardır. Bununla birlikte modern dilbiliminde aspekt teriminin vid i de içine alacak şekilde daha geniş bir kavramsal zenginliğe ulaştığı belirtilmelidir. Batı dillerinde aspect veya Türkçede görünüş adı verilen gramer kategorisi Rus dilbiliminde genellikle aynı terimle ifade edilmektedir (bkz. Bondarko vd. ; Nasilov ; Şelyakin akt. Bacanlı, 45). Bununla birlikte önde gelen diğer dilcilerden Melçuk ve Plungyan gibi Batı geleneğine daha yakın olan bilginler aspekt terimini geniş anlamlı olarak kullanır ve vid i evrensel aspektin özel bir türü olarak nitelerler. (bkz. Melçuk 92; Plungyan akt. Bacanlı, ). Türkiyedeki araştırmalarda ise, aspekt için terimin kendisi, bakış, görüş noktası, görme tarzı anlamına gelmesine rağmen görünüş terimi genel kabul görmüştür. (Bacanlı, 45). Tablo 1 deki tamamlanmış terimi İngilizcedeki perfective ve Rusçadaki soverşennıy terimi için kullanılmıştır. Görünüş Rusçada soverşennıy vid (tamamlanmış görünüş) ve nesoverşennıy vid (tamamlanmamış görünüş) olmak üzere ikiye ayrılır. Rusçadaki vid yani görünüş konusu ana dili Türkçe olan bireyler için bu dilin en karmaşk konularından birini teşkil etmektedir. Bu görünüşlerden tamamlanmamış görünüşün kavranması yalnızca ana dili Türkçe olan bireyler için değil Rusçayı yabancı dil olarak öğrenen bütün bireyler için güçtür. (Arhipova, L. V., Gubanova T. V 1). Tablo 1 Tamamlanmış ve tamamlanmamış fiillerin sahip olduğu özellikler: seafoodplus.info FİİLLER НСВ (несовершенный вид) Tamamlanmamış fiiller II. GRUP FİİLLER СВ (совершенный вид) Tamamlanmış fiiller 1. Genel gerçek, eylemin adı: Yapılan eylem ya da eylemlerin adını belirtmek isterken kullanılır. Burada eylemin bitip bitmediği ya da kaç kez yapıldığının bir önemi yoktur. 1. Belirli bir olay: Eylemin sona ermesi, bitişi. Örnek: Вечером я посмотрела новый фильм, приготовила ужин и выучила новые слова.

5 Hanife ÇAYLAK Örnek: Вчера я была занята: смотрела фильм, готовила ужин, учила новые слова. (Dün meşguldüm. Film izledim, akşam yemeği hazırladım, yeni kelimeler öğrendim). 2. Süreç: Eylem belirli bir süre boyunca yapılmaktadır. (весь вечер-akşam boyunca; целый год- yıl boyu; долго- uzun zamandır vs. gibi göstergelerle belirtilmektedir. Örnek: Вчера я целый день готовила проект. ( Dün bütün gün proje hazırladım.) 3. Eylemin sürekliliği (Tekrar eden eylemler söz konusudur). (Genellikle Обычно-genellikle, всегда-her zaman, часто-sık sık, редко-nadiren, иногда-bazen никогда-hiçbir zaman vb. sıklık zarflarıyla birlikte belirtilirler.). Örnek: Я каждый день хожу в спортзал. (Her gün spor salonuna giderim). 2. Eylemin sınırları (bitiş-başlangıç) Örnek: Вчера я приготовила проект и пошла гулять. (Dün projeyi hazırladım, dolaşmaya çıktım. ) Приготовила (hazırladım)eylemin bitişi, пошла (çıktım)diğer eylemin başlangıcıdır. 3. Eylemin süreklilik arz etmemesi, bir kereliğine yapılmış olması. Genellikle быстро-(hızlıca, çabuk), сразу- (hemen), вдруг-(birdenbire), наконец- (nihayet), неожиданно-(ansızın) vb. zarflarla birlikte kullanılır. Örnek: Вчера я быстро прочитала статью. (Dün makaleyi hızlıca okudum). Tamamlanmış ve tamamlanmamış fiil çiftleri biçimsel açıdan değişiklikler göstermektedir, diğer bir deyişle tamamlanmış fiiller sadece aşağıdaki ön ekler vasıtasıyla oluşmamakta, fiilin farklı yerlerindeki harf değişiklikleri ile de (исполнять- нсв/ исполнить- св; потрясатьнсв/ потрясти- св) meydana gelmektedir. Seyrek görülmekle birlikte birbirine şekilsel açıdan benzemeyen tamamlanmış/tamamlanmamış fiil çiftleri de (Брать-нсв взять-св / говорить-нсв сказать-св / класть-нсв положить-св)bulunmaktadır. Aşağıdaki tabloda tamamlanmış görünüş oluşturan ön ekler yer almaktadır. Ön eklerin öğreniminde görünüş oluşturan eklerden başlanması, tamamlanmış ve tamamlanmamış fiil gruplarının ezberlenmesinin ardından bu ön eklerin, diğer ön eklerle karıştırılmasını önlemektedir. Zira tablodaki görünüş oluşturan ön ekler, değişik fiil gövdelerine gelerek fiilin anlamını değiştirmekte, diğer bir değişle aynı ön ekler hem görünüş oluşturmakta, hem hareketin yönünü belirtebilmektedir.

6 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER Tablo 2 Görünüş Oluşturan Ön ekler seafoodplus.info FİİLLER НСВ Tamamlanmamış fiiller Делать Писать Читать Учить Смотреть Видеть Готовить платить II. GRUP FİİLLER СВ Tamamlanmış fiiller Сделать Написать Прочитать Выучить Посмотреть Увидеть Приготовить заплатить Приставки Görünüş oluşturan ön ekler С- На- Про- Вы- По- У- При- За- Ön ekli Hareket Fiilleri Hareket fiilleri Rusçada bir noktadan başka bir noktaya gerçekleştirilen hareketi belirten, altısı geçişli, sekizi geçişsiz ve dördü dönüşlü olmak üzere 18 çift fiilden oluşan fiil grubunun adıdır. Aşağıdaki tabloda ön eksiz hareket fiilleri yer almaktadır. Tablo 3 Ön eksiz Hareket Fiilleri seafoodplus.info FİİLLER идти Tek Yönlü II. GRUP FİİLLER ходить Çok Yönlü TÜRKÇE ANLAMLARI Geçişsiz Fiiller Идти ехать бежать лететь плыть лезть брести ползти ходить ездить бегать летать плавать лазить бродить ползать yürüyerek gitmek taşıtla gitmek koşmak uçmak, uçarak gitmek yüzmek tırmanmak, çıkmak ağr ağır yürümek sürünmek Geçişli Fiiller нести вести везти гнать катить тащить носить водить возить гонять катать таскать taşımak götürmek araçla götürmek ardından/peşinden koşmak yuvarlamak çekmek, sürüklemek

7 Hanife ÇAYLAK -СЯ&#;lı Fiiller нестись гнаться катиться тащиться носиться гоняться кататься koşuşmak, uçuşmak kovalamak yuvarlanmak sürüklenmek I. Gruba dâhil fiiller hareketin tek bir yöne doğru gerçekleştiği fiillerdir ve tek bir yöne yapılan hareketler söz konusu olduğu durumlarda kulanılır. Örnek: - Куда ты едешь? (Nereye gidiyorsun?) -Я еду в библиотеку. (Kütüphaneye gidiyorum). Yakın bir zamanda tek yöne gerçekleştirilecek eylemler söz konusu olduğunda da bu grup fiiller kullanılır. Örnek: Завтра мы летим в Измир. (Yarın İzmir e uçuyoruz). II. Gruba dahil fiillerin kullanım alanları daha geniştir. Hareketin değişik yönlere gerçekleştiğini gösterir. Örnek: Дети ходят по улицам. (Çocuklar sokaklarda yürüyor). Птицы летают над морем. (Kuşlar denizin üzerinde uçuşuyor). Rutin yapılan hareketleri belirtirken kullanılır. Örnek: Мы часто бродим по магазинам. (Sık sık dükkanları gezeriz). Bir yeti söz konusunda olduğunda kullanılır. Örnek: Лощадь бегает прекрасно. (At mükemmel koşuyor). Mastar halde cümlenin öznesi ya da yüklemi durumunda kullanılır. Örnek: Плавать полезно для здоровья. (Yüzmek sağlık için yararlıdır). Я люблю ездить на машине. (Arabayla gezmeyi severim). Bir noktaya gerçekleştirilen gidiş gelişi belirtir. Örnek: Каждое лето я езжу в Анталию. (Her yaz Antalya ya giderim [arabayla]). Tablo 3 te fiillerin anlamları, eylemlerin kaç yöne gerçekleştirildiği, geçişlilik\geçişsizlik durumları örnekler ve görsel materyallerle kavratıldıktan sonra hareket fiillerinin ön ekli halleri konusunun işlenmesi, bu ön ekli fiil grubunun diğer ön enkli fiil gruplarıyla karıştırılmamasını ve konunun daha da pekişmesini sağlamaktadır. Ön eksiz fiil grubunun başlarına değişik ön eklerin gelmesiyle hareketin gerçekleştiği yön ifade edilmektedir. Türkçede ayrı bir gramer konusu teşkil etmeyen hareket fiilleri ve ön ekli hareket fiilleri belirli bir izlence olmaksızın öğretildiğinde öğrenciye daha karmaşık gelmekte, verimli sonuçlar elde edilememektedir. Aşağıda yer alan tablo 4 te hareket fiillerine getirilen ön ekler, bu eklere yöneltilebilecek sorular, eklerin birlikte kullanıldığı edatlar ve haller örneklerle birlikte sunulmuştur. Rusça fiil sisteminde eylemin tamlayıcılarından olan adlar, cümlenin diğer ögeleriyle olan ilişkilerini son ekler ve kimi zaman da edatlar yardımıyla sağlarlar. Rusçadaki fiil tabanının istemleri

8 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER Türk dilindekinden farklı olduğu için her fiilin tamlayıcılarının gerektirdiği durum eklerini ezberlemek Türk öğrenciler için oldukça zorlayıcı bir konudur. Bu alanda diller arası girişime fazlaca rastlanmaktadır. Rusça öğrenmekte olan öğrencilerin bir fiili ezberlerken bu fiilin gerektirdiği ad durumlarını ve edatları de beraberinde ezberlemesi öğrenim sürecini hızlandıracaktır. (Öksüz, ) İsmin hali başlıklı sütunda yer alan kısaltmalar (в. п.- ismin -i hali; д. п.- e hali; р. п. ayrılma/çıkma hali) Rusçadaki hallerin kısaltılmış biçimidir. Fiil tabanının istemi olan edat ve ismin halleri bir tablo içinde düzenli bir biçimde gösterildiğinde bu dili öğrenen bireylerin hafızasında daha kolay yer etmektedir. Tablo 4 Ön ekli Hareket Fiilleri ve Birlikte Kullanıldıkları Edatlar Ön ek Soru Edat İsmin hali 1. в- (во-) куда? в (во) / на Örnek В. п. Студент вошёл в аудиторию. Поезд въехал в депо. куда? к кому? к (ко) Д. п. Я вошел в палату к больному отцу. Самолет после рейса въехал к нам в ангар. 2. вы- откуда? из (изо) / с (со) Р. п. Доктор вышел из кабинета в полночь. Профессора выехали со встречи на следующий день. откуда? от кого? 3. при- откуда? от кого? куда? к кому? (см. 1, 2) 4. у- откуда? от кого? куда? к кому? (см. 1, 2) от (ото) Р. п. Друзья вышли от нас только утром. Автобус выезжает от нас по утрам. в (во) / на к (ко) из (изо) / с (со) от (ото) в (во) / на к (ко) из (изо) / с (со) от (ото) В. п. Д. п. Р. п. Р. п. В. п. Д. п. Р. п. Р. п. Мои приятели пришли из кино в общежитие. Пастухи принесли с гор свежее молоко. Самолет прилетел из Минска в Москву. Моя подруга приехала от родителей к мужу. Друзья ушли из клуба йоги через два часа. Мы все вместе улетели из холодной Москвы на солнечную Майорку. Академик в тот же день ушел с симпозиума. Пойманная рыба уплыла от нас в море.

9 Hanife ÇAYLAK 5. под- (подо) куда? к кому? к чему? к (ко) Д. п. Вам стоит подойти поближе к таблице. Саомолет подлетает к Симферополю. 6. от- (ото- ) от кого? от чего? от (ото) Р. п. Вам необходимо отойти от края платформы. Мы сегодня отплывем от пристани в пять. куда? в (во) / на В. п. Они отнесли продукты обратно в магазин. Отец отвёл детей на занятия. 7. до- куда? до кого? до чего? 8. пере- через что? откуда? куда? 9. про- где? мимо чего? через что? кого? кого? до Р. п. Моя дочь доехала до станции и села в поезд. Я дошёл пешком до самого моря. Солдаты добежали до части. через из (изо) в (во) с (со) на мимо через за- куда? в (во) / на В. п. Р. п. В. п. Р. п. В. п. В. п. Автомобиль очень быстро переехал реку через мост. Воздушный шар перелетел через Альпы. Мы переплыли через море на маленькой лодке. Библиотеку перенесли из одной аудитории в другую. Я прошел мимо своего родного дома. Нарушитель, не глядя, пробежал мимо полицейского. Лайнер проплыл через длинный пролив. Нам стоит зайти на кафедру. После работы я зайду в аптеку. куда? к кому? к (ко) Д. п. Дети каждые выходные заходят к родителям. Мы забежали к приятелям в перерыве. куда? за что? за В. п. Профессор зашел за высокую кафедру. Кошка забежала за перегородку.

10 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER о- (об-, обо-) кого? что? В. п. Лектор обошёл аудиторию по кругу. Бизнесмен намерен объехать с деловыми визитами всю страну. Чтобы понять архитектуру дома, нужно обойти его со всех сторон. Братья Райт на своём аппарате хотели облететь весь земной шар. вокруг кого? вокруг чего? по- откуда? от кого? куда? к кому? (см. 1, 2) вокруг Р. п. Я обошел вокруг здания в поисках кошелька. Мошенники обвели нас вокруг пальца. в (во) / на к (ко) из (изо) / с (со) от (ото) В. п. Д. п. Р. п. Р. п. Мои родители после свадьбы поехали в медовый месяц. Мы пошли на концерт любимой группы. С занятий профессор пошел на прием к врачу. От адвоката мой друг сразу пошел в полицию. Ön eklerin hareket fiillerine kattığı anlamın öğretimindeki en etkin yollardan biri de ön eklerin zıtlık üzerinden görsel materyallerle sunulmasıdır. Örneğin при- ön eki у-; в- (во-) ön eki вы- ; под- (подо-) ön eki от- (ото-) ön ekleriyle zıt anlam meydana getirmektedir. Tablo 5 Zıt Anlam Oluşturan Ön ekler при- Мы приехали на станцию утром. Моя мама придет тебя навестить. куда? в / на + В.п. куда? к кому? к + Д. п. у- Поезд уехал два часа назад. Я ушел со службы в 22 года. откуда? из / с Р. п. откуда? от кого? от + Р. п. в- (во-) Автобус въехал в гараж. Мы с трудом внесли фортепиано в квартиру. под- (подо-) Мы подбежали к профессору поближе, чтобы лучше слышать. Трамвай подъехал к остановке. куда? в / на + В. п. куда? к кому? к + Д. п. куда? к кому / чему? к + Д. п. вы- Мой муж выехал из страны два года назад. Грузчики вынесли из дома все тяжелые вещи. от- (ото-) Люди отбежали подальше от огня. Троллейбус отъехал от магазина. откуда? из / с Р. п. откуда? от кого? от + Р. п откуда? от кого / чего? от + Р. п.

11 Hanife ÇAYLAK Ön Ekli Dönüşlü Fiiller Rus dili morfolojisi ve türetme teorisinde fiil gövdesine getirilen ön ek ve son ek olmak üzere iki kısımdan oluşan fakat bir bütün olarak fonksiyon gösteren ekler конфикс (konfiks) olarak adlandırılmaktadır. (Plungyan, ). Günümüzde birçok araştırmacı konfiks konusunun diğer ön eklerden bağımsız olarak ele alınması görüşünü savunmaktadır. (Zaliznyak, ; Guiraud-Weber, ). Rusçada diğer adı циркумфикс (tsirkumfiks) olan konfikslerin sayısı on yedidir: в- -ся, вз- - ся, вы- - ся, до- - ся, за- - ся, из- - ся, на- - ся, о- -ся, об- - ся, от- - ся, под- - ся, пере- - ся, при- - ся, про- - ся, раз- - ся, с- -ся, у- - ся. (Yu Çul Çjon, 24) Her bir konfiks en az birkaç anlama sahiptir, bu çalışmada hepsine detaylıca eğilemeyeceğimizden На (ön ek) глагол (fiil) ся (do nu şlu lu k yapan son ek) postfiksinin birkaç anlamına deg inelim: Eylemi yapan kişinin eylemi istediği kadar yaptığı daha fazla yapmak istemediği anlamı katmaktadır. Örnek: Нет голубушка, книжки в сторону: довольно начиталась, очень довольно, пора, матушка, за дело приниматься (Герцен). (Hayır canım, kitapları bir kenara koyalım, yeterince okudum, oldukça fazla, işe koyulma zamanı). Eylemi olumsuz sonuçlar doğuracak oranda fazla gerçekleştirmek anlamı vermektedir. Örnek: Она насмотрелась американских триллеров и теперь не может заснуть. O kadar Amerikan gerilim filmi izledi ki şimdi uyuyamıyor.) Eylemin çok fazla yapıldığı anlamını içermektedir, bu gruba genellikle ıstırap, eziyet anlamı içeren fiiller dâhildir. Örnek: Никакое перо не напишет, сколько настрадалась я за это время. (O süreçte ne kadar acı çektiğimi hiçbir kalem yazamaz. ) Fiilin Anlamını Değiştiren Diğer Ön ekli Fiiller Çalışmada ilk u ç başlık altında go sterilen o n ekli fiil gruplarının ardından dig er o n ekli fiillerin, bir fiil seçilip, so z konusu fiilin bu eyleme getirilen bu tu n o n eklerle birlikte bir bu tu n olarak o g retilmesi fiillerin anlamlarının daha da berraklaşmasını sag layacaktır. Zira o g renci aynı fiile getirilen deg işik o n eklerden meydana gelen fiillerle yazılı veya so zlu farklı metinlerde karşılaştıg ında o n ekin eyleme kattıg ı anlamı hemen çıkaramayabilmektedir. Tablo 4 te go sterilen hareket fiillerine getirilen o n ekler dışında kalan o n eklerin sayısı hayli fazladır. Bu sebeple konuyu, konuşmak, demek anlamlarına gelen говорить (govorit ) o n eksiz fiiline getirilen o n eklerin bu eyleme kattıg ı anlamlar u zerinden o rneklerle açıklamakla yetineceg iz: говорить (govorit ) fiilinine раз- o n ekinin getirilmesiyle oluşan

12 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER Разговаривать (нсв) fiili, с кем? (kiminle?), О ком? (kim hakkında?), О чём? (ne hakkında?) Как? (nasıl?) sorularına yanıt vererek, sohbet etmek, konuşmak, bahsetmek anlamlarına gelmektedir. Выговаривать (нсв) /выговорить (св) что? (ne?), как? (nasıl?): 1- Telaffuz etmek. Будучи иностранцем, он не мог выговорить имена и отчества своих коллег. (Yabancı olduğu için meslektaşlarının isimlerini ve soy isimlerini telaffuz edemiyordu.) 2. Paylamak, azarlamak. Ирина выговаривала соседскому ребенку за шум в подъезде. (İrina avluda çıkardığı gürültüden ötürü komşunun çocuğunu payladı.) 3. Hakkını garantilemek. Иван Петрович чувствовал себя уставшим, но довольным, ведь после длительных переговоров ему удалось выговорить особые условия для компании. (İvan Petroviç uzun süren müzakerelerin ardından şirketi yararına özel şartlar sağlayabildiği için kendisini yorgun ama memnun hissediyordu.) Проговаривать (нсв) /проговорить (св) что? (ne?), как? (nasıl?): 1. So ylemek, telaffuz etmek. Секретарь скороговоркой проговорила фамилии студентов, допущенных к экзамену. (Sekreter sınava girmesi müsaade edilen öğrencilerin isimlerini hızlıca söylemişti.) 2. Bir şeyi mu zakere ederek, sohbet ederek belirli bir zaman dilimi (subjektif olarak deg işiklik go steren) geçirmek. После столь долгой разлуки друзья никак не могли разойтись и проговорили за столом до рассвета. (Üzunca bir ayrılığın ardından arkadaşlar bir türlü birbirinden ayrılamamış sabahın ilk ışıklarına kadar sohbet etmişlerdi.) Заговаривать (нсв) /заговорить (св) с кем? (kiminle?), О ком? (kim hakkında?), О чём? (ne hakkında?) Как? (nasıl?) 1. Konuşmaya başlamak. После секундного замешательства все разом заговорили, перебивая друг друга. (Bir anlık şaşkınlığın ardından herkes birbirinin sözünü keserek bir ağızdan konuşmaya başlamıştı.) 2. Bir dili konuşmaya başlamak. После полугода интенсивных занятий студенты заговорили на турецком. (Altı aylık yoğun bir ders programından sonra öğrenciler Türkçe konuşmaya başladı.) 3. Çok konuşarak baş ag rıtmak, ag ız açtırmamak. Да он любого до беспамятства заговорит!. (O herkesi bayıltabilecek kadar çok konuşur.) Договаривать (нсв) /договорить (св) с кем? (kiminle?), О ком? (kim hakkında?), О чём? (ne hakkında?): Sonuna kadar so ylemek, so zu nu bitirmek. Он спешил передать историю, сбивался в каждом предложении, не договаривая фразы, тут же переходил к новым подробностям. (Hikâyeyi anlatmak için acele ediyor, her cümlede şaşırıp, cümleleri sonuna kadar söylemeden hemen yeni ayrıntılara geçiyordu.)

13 Hanife ÇAYLAK Переговорить (св) с кем? (kiminle?), О ком? (kim hakkında?), О чём? (ne hakkında?): Danışmak, mu zakerede bulunmak. Адвокат попросил прервать заседание, сославшись на то, что ему необходимо переговорить с клиентом. (Avukat müvekkiliyle müzakere etmek istediğini belirterek celseye ara verilmesini istedi.) уговаривать (нсв) /уговорить (св) кого? (kimi?) Kandırmak, inandırmak, ikna etmek. Я не планировала покупать это платье, да продавец уговорил. (Bu elbiseyi almaya niyetim yoktu, satıcı ikna etti.) отговаривать (нсв) /отговорить (св) кого? (kimden?) от чего? (neyden?): Vazgeçirmek, caydırmak. Друзья отговорили Николая от поспешного решения об увольнении. (Arkadaşları Nikolay ı ani istifa kararından vazgeçirdiler.) наговаривать (нсв) /наговорить (св) чего? (neyden?), кому? (kime?) 1. Çok konuşmak. Вне себя от злобы, Евгений наговорил столько грубостей, не отдавая себе отчет, что завтра ему будет мучительно стыдно за эти слова. (Yevgeni ertesi gün bu lafları yüzünden utançtan yerin dibine gireceğini düşünmeden, sinirden kendini kaybederek o kadar kaba sözler sarf etmişti ki.) 2. I ftira atmak. Как ты мог этому поверить? На нее наговорили все это, от зависти! (Nasıl böyle bir şeye inanabildin! Kıskançlıklarından iftira atıyorlar ona hep.) 3. Bir metni kayıt amaçlı telaffuz etmek. Профессор обычно наговаривал материалы будущих статей на диктофон во время прогулок по лесу. (Profesör genellikle yazacağı makalelerle ilgili verileri ormandaki gezileri esnasında ses kayıt cihazına kaydederdi.) оговаривать (нсв) /оговорить (св) кого? (kimden?) 1. I ftira atmak. Виктор был беспринципным человеком, для него было обычным делом оговорить коллегу для получения своей выгоды.(viktor prensip sahibi bir insan değildi, çıkarı için iş arkadaşına iftira atmak onun için işten bile değildi.) 2. Şart koşmak, şarta bag lamak. Также следует оговорить конечную оплату. (En son ödemenin ne zaman yapılacağını şarta bağlamak lazım.) приговаривать (нсв) /приговорить (св) Кого? (kimi?) К чему? (neye?) 1. Mahku m etmek, hu ku m vermek. Суд приговорил сержанта к расстрелу. (Mahkeme çavuşun kurşuna dizilmesine hu ku m vermişti.) 2. Bir eylemi yaparken aynı anda bir şey so ylemek. Помогая внуку раздеться, бабушка беспрестанно приговаривала ласковые слова. (Babaannesi torununun giyinmesine yardım ederken sürekli şefkatli sözler söylüyordu.) подговаривать (нсв) /подговорить (св) кого? (kimi?), На что? (neye?): Kandırmak, kışkırtmak, kanına girmek. Саша был известный в школе озорник: не раз подговаривал одноклассников на шалости. (Saşa okulun ünlü haylazıydı, birçok kez sınıf arkadaşlarının yaramazlık yapmaları için kanına girmişti.)

14 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER ÖN EKLERLE İLGİLİ YAPILAN TİPİK HATALAR Görünüş oluşturan ön eklerle fiilin anlamını değiştiren ön eklerin karıştırılması Çalışmamızda belirtmiş olduğumuz üzere aynı ön ekin birden fazla işlevi olması bu dili yabancı dil olarak öğrenenlerin konuyu doğru kavrayamaması durumunda hatalara sebep olmaktadır. En tipik hata görünüş oluşturan ve eylemin anlamını değiştiren aynı ön ekin karıştırılması sonucu yazılı veya sözlü metinlerin çevirisinde gözlemlenmektedir. Örneğin; ЗА ön ekinin akılda kalan ilk anlamı eylemin başlaması dır. Aşağıda önüne geldiği fiillerin çevirilerinde karşılaşılan en tipik yanılmayla ilgili örnekler seçilmiştir. İlk cümle doğru bir biçimde çevrilmiştir. Ancak ikinci cümlede eylem su döküldü şeklinde çevrilmelidir zira ön ek burada görünüş oluşturmuştur, eylemin başlaması anlamı içermemektedir. Залить-заливать Через несколько дней после наводнения снова залили дожди. (Çerez neskol ko dney posle navodneniya snova zalili dojdi). Selden birkaç gün sonra yağmurlar yeniden yağmaya başladı. Мехмет случайно зацепил стакан рядом с компьютером и залил клавиатуру водой. (Mehmet sluçayno zatsepil stakan ryadom s komp yuterom i zalil klaviaturu). Mehmet yanlışlıkla bilgisayarın yanındaki bardağa çarpmış ve su dökülmeye başlamıştı. ПРО- ön eki hem görünüş yapan bir ön ektir hem de önüne geldiği fiillere yeni anlamlar katmaktadır. İlk cümle ön ekin görünüş meydana getirdiği düşünülerek yanlış çevrilmiştir про- burada yanlışlıkla, istemeden yapılan bir eylemi işaret etmektedir. Gözden kaçırmak şeklinde çevrilmelidir, ikinci cümlede ek tamamlanmış görünüş anlamıyla doğru çevrilmiştir. Ах, ошибка в заглавии, на самой обложке курсовой работы! Как же я мог просмотреть! (Aa! Bitirme ödevinin kapağında, başlıkta hata var! Nasıl görmedim!). Только прочитал статью Ходорковского в Ведомостях про Чечню. (Hodorkovski nin Çeçenistan hakkındaki makalesini Vedomosti de yeni okudum.) У- ön eki ilk cümlede görünüş oluşturmuş ve doğru bir biçimde çevrilmiştir ancak diğer iki cümle hatalı çevrilmiştir. İkinci cümlede у- ön eki bu bağlamda eyleme zorluklara rağmen gerçekleştirildiği anlamını kattığından kurtaramadı şeklinde çevrilmelidir. Üçüncü cümledeyse fiil odasının her yerine asmıştı şeklinde çevrilmelidir, ön ek bu bağlamda fiile eylemin bütün bir alana yayılması anlamı vermektedir. Diğer bir deyişle son iki örnekteki ön ekin görevi görünüş meydana getirmek olarak algılanmış ve o şekilde çevrilmiştir, oysa önüne geldikleri fiile değişik anlamlar katmıştır. Глухой мальчик впервые услышал голос своего отца. (Sağır çocuk babasının sesini ilk kez işitmişti).

15 Hanife ÇAYLAK Нетрезвая мать не уберегла от огня своего ребенка. (Sarhoş kadın bebeğini yangından koruyamadı). Маленький Мехмет увешал комнату фотографиями Шэрон Стоун и мечтал с ней увидеться. (Küçük Mehmet odasına Sharon Stone un fotoğraflarını asmıştı ve onunla görüşmeyi hayal ediyordu). ВЫ- ön eki ilk örnekte bir hareket fiilinin başına gelerek içeriden dışarıya doğru yapılan hareketi belirtmektedir, aynı zamanda tamamlanmış görünüş oluşturmuş ve doğru çevrilmiştir fakat ikinci cümledeki eylemin ön ekinin de görünüş oluşturduğu düşünülerek вы- ön ekinin bu bağlamda eyleme kattığı anlam doğru çevrilmemiştir. Вы- ikinci cümlede yer alan плакать (ağlamak) fiiline göz yaşlarına boğulmak, kana kana ağlamak, doyasıya ağlayıp içini rahatlatmak anlamı katmaktadır. Dolayısıyla burada da aynı ön ekin birden fazla işlevi olduğu göz ardı edilerek hatalı çeviriler yapılmıştır. Анна спешила на вечеринку, но не забыла вынести мусор. (Anna partiye gitmek için acele ediyordu ama yine de çöpleri dışarı çıkardı). Старая женщина выплакала все слезы за 20 лет, так и не получив известий о пропавшем сыне. (Yaşlı kadın kaybolan oğlundan bir haber alamadan yirmi yıl ağladı.) Hareket fiillerine getirilen ön eklerin oluşturduğu görünüş türünün karıştırılması Ön ekli hareket fiilleriyle ilgili en büyük zorluk öğrencilerin herhangi bir hareket fiiline getirilen ön ekin hangi görünüşü meydana getirdiğini çıkaramamaları ve cümle incelenirken eylemin görünüşünün çevirisinde hataya düşmeleridir. Tablo 3 teki ön eksiz hareket fiileri öğretilirken I. gruptaki tek yönlü hareket fiillerine getirilen ön eklerin tamamlanmış, II. grupta yer alan çok yönlü hareket fiillerine getirilen ön eklerin tamamlanmamış görünüş meydana getirdiğinin sürekli altı çizilmelidir. Rusçadaki görünüş kavramının Türkçedekinden farklı olması Türk öğrencilerin bu sistemi kavramasını güçleştirmektedir. Aşağıda görünüşün karıştırıldığı ön ekli hareket fiillerinden örnekler yer almaktadır. İlk örnekte fiil tamamlanmamış ve çok yönlü bir fiil olduğundan gelirdi şeklinde çevrilmelidir. İkinci örnekte ise tamamlanmış bir eylem tamamlanmamış bir eylem gibi algılanarak yaklaştı yerine yaklaşıyordu denilmiştir. Üçüncü örnekte tamamlanmış fiil tamamlanmamış bir fiil gibi çevrilmiştir, doğrusu geçirdik olmalıdır. Sonuncu örnekte ise doğru çevirisi tamamlanmamış bir fiil söz konusu olduğundan götürdü biçiminde olmalıdır. Когда ему было лет девять, он приходил в зоопрак. Dokuz yaşındayken hayvanat bahçesine gelmişti. Гумантарный груз подъехал к границе Украины. İnsani yardım Ükrayna sınırına yaklaşıyordu. Летом мы съездили в Испанию и великолепно seafoodplus.infoın İspanya ya gider, tatili mükemmel geçirirdik.

16 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER По выходным Виктор свозил детей в деревню. Hafta sonu Viktor çocukları köye götürmüştü. Sözcük içi karşıt anlamlılık (enantiosemiya) içeren ön ekli fiillerle ilgili yaşanan zorluklar Dilde enantisemiya olarak adlandırılan karmaşık olgu Rusçada enantiosemiya ya da antifrazis (İng.: enantiosemy, antiphrasis) terimleriyle adlandırılmaktadır. Türkçeye ise sözcük içi karşıt anlamlılık şeklinde aktarabilecek bu durum genel itibariyle karşıt anlamların aynı kelime içindeki bileşimi anlamını taşımaktadır (Ayrıntılı bilgi için bkz. Üluoğlu, ). Aynı sözcüğün karşıt anlamlar içermesi ana dili Rusça olan bireyler için zorluk teşkil eden bir durum olmamasına karşın Rusçayı yabancı dil olarak öğrenenler için oldukça karmaşık gelmektedir. Bazı Rus dil bilimcilerine göre sözcüğün taşıdığı anlamı çıkarmak için bağlamın yeterli olduğu savı Rusçanın hedef dil olduğu bir durumda geçerli olamayabilmektedir. Diğer bir deyişle öğrenci bu türden bir sözcükle belirli bağlam içinde karşılaşsa bile sözcüğün içerdiği karşıt anlamı bilmediğinde hataya düşebilmektedir. Değişik sözcük türlerinde rastlanan bu olguyla ilgili vereceğimiz örnekler konumuzun çerçevesi içinde yer alması nedeniyle sadece fiil kategorisinde yer alan ön ekli fiillerle ilgili olanları kapsayacaktır. Örneğin задымить tütmeye başlamak, dumanla kaplanmak ; с ума сводить güçlü bir aşktan söz edildiğinde olumlu anlamda çıldırtmak, hoşlanılmayan kişiler ve durumlarda negatif anlamda kullanılan çıldırtmak ; просмотреть &#;gözden geçirmek&#;, &#;gözden kaçırmak&#;; разбить kurmak/yapmak&#;, darmadağın etmek, bozguna uğratmak ; обойти dolaşmak (etrafını), atlamak/ geçmek ; отойти kendine gelmek/normal haline dönmek/ daha iyi hissetmek, ölmek, hayata veda etmek. Aşağıdaki örneklerde bu türden fiillerle ilgili yapılan yanlışlar ve parantez içinde cümlelerin doğru çevirileri yer almaktadır, sadece parantez içinde tek bir çevirisi olan cümleler doğru yapılan çevirilerdir: Ты своим варевом задымил всю кухню. Bütün mutfakta yemek tütmeye başladı. (Yemeğinle bütün mutfağı dumana boğdun.) Ты меня с ума сводишь своей болтовней. (Dırdırın beni çıldırtıyor.) Роксолана свела с ума султана Сулеймана. Hürrem Sultan, Sultan Süleyman ı delirtti. (Hürrem Sultan, Sultan Süleyman ın aklını başından almıştı. ) Просмотрел всю статью, ничего нового. (Makalenin tamamını inceledim, yeni bir şey yok.) Опять я тебя просмотрел, когда ты пришёл? İçeri girdiğinde yine mi seni inceledim? (Geldiğini yine mi gözden kaçırdım?.) Надо разбить лагерь у реки. Nehrin kenarındaki kampı yıkmalı. (Nehrin kenarında kamp yapmalı. ) Надо разбить врагов. (Düşmanı kırıp geçirmeli.)

17 Hanife ÇAYLAK Учителя обошли каждый дом в селе, чтобы призвать родителей отдать девочек в школу. (Öğretmenler aileleri, kızlarını okula vermelerine ikna etmek üzere köydeki her evi dolaşmışlardı.) Волонтеры раздавали гуманитарную помощь беженцам, но обошли вниманием высокогорные села. Gönüllüler mültecilere insani yardım dağıtmış, dağ köylerini dolaşmışlardı. (Gönüllüler mültecilere insani yardım dağıtmış, ancak dağ köylerini atlamışlardı.) Айше обиделась на замечание декана, но через 10 минут отошла. Ayşe dekanın çıkışmasına alınmış fakat on dakika sonra uzaklaşmıştı. (Ayşe dekanın çıkışmasına alınmış fakat on dakika sonra kendine gelmişti. ) Сулейман Демирель стал девятым турецким президентом, который в этом году отошел в иной мир. (Bu yıl vefat eden Süleyman Demirel Türkiye nin dokuzuncu cumhurbaşkanıydı. ) Ön ekli hareket fiillerinin geçmiş zaman kullanımlarında gözlemlenen hatalar Öğrencilerin bu başlık altında yaptıkları hatalar eylemlerin kaç yönlü olduğunu göz ardı etmelerinden kaynaklanmaktadır. Hareket fiillerine gelen ön ekler hareketin yönünü belirtmektedir. Tek yönlü hareket fiillerine gelen ön ekler eylemin tek yöne bir kez yapıldığı, çok yönlü hareket fiilleri ise eylemin birkaç yöne yapıldığı anlamına gelmektedir. Aşağıda iki sütun halinde verilen örneklerde sol sütunda yer alan eylemler tek yönlü, sağ sütundakiler ise çok yönlü eylemlerdir. Konunun anlaşılıp anlaşılmadığına dair en iyi sağlama öğrencilerden bu türden cümlelerin sözlü çevirileri istenilmesi suretiyle yapılabilmektedir. Örneğin ilk örnekte gitmek fiilinin görünüşünün iki hali de verilmiştir ve yazılı çeviride öğrencinin konuyu anladığı düşünülmekte ancak parantez içinde yer alan bilgileri bilip bilemedikleri sözlü sorular halinde kendilerine yöneltildiğinde birçoğunun doğru cevaplayamadığı görülmektedir. Николай ушел в магазин. Nikolay dükkana gitti. (Evde değil). Николай уехал в Москву. Nikolay Moskova ya gitti. (Moskova da değil). Николай вышел из класса. Nikolay sınıftan çıktı. (Koridorda). Николай уходил в магазин. Nikolay dükkana gitti. (Artık evde). На каникулах Николай уезжал в Москву. Nikolay tatilde Moskova ya gitti. (Artık döndü) Николай на 5 минут выходил из класса. Nikolay beş dakikalığına sınıftan çıktı. (Şu an sınıfta) Николай подошел ко мне. Николай только что подходил ко мне. Nikolay yanıma geldi (Yanımda dikiliyor). Nikolay şimdi yanıma geldi. (Şu an yanımda değil) Николай унес тетрадь. Николай уносил тетрадь.

18 ANADİLİ TÜRKÇE OLAN YETİŞKİN BİREYLERE İKİNCİ DİL OLARAK RUSÇA ÖĞRETİMİNDE ÖN EKLİ FİİLLER Nikolay defteri götürdü. (Defter bende değil onda) Nikolay defteri götürdü. (Defter yine bende. Defteri geri getirdi.). SONUÇ Son yıllarda Rusya Federasyonu ve Rusça konuşulan ülkelerde Rusçayı yabancı dil olarak öğrenen öğrencilerin ön ekli fiillerin öğrenilmesinde karşılaştıkları güçlükler göz önüne alınarak, bu eklerle ilgili çeşitli çalışmalar yapılmaktadır ve konu ayrı bir ders olarak okutulmaya başlanmıştır. Biz de ön ekli fiillerin ayrı bir ders olarak verilmesi görüşünü benimsemekteyiz. Ancak bu dersten önce öğrencilerin fiil tabanının istemi olan halleri ve edatları iyi kavramaları gerekmektedir, aksi takdirde fiilin birlikte kullanıldığı ismin halleri ve edatlarıyla ilgili yerleşmiş yanlışlar ön ekli fiillerin öğrenim aşamasında da ortaya çıkmakta ve konunun anlaşılmasını zorlaştırmaktadır. Rus dil bilimciler tarafından değişik sınıflandırmalar öne sürülmüş olsa da ana dili Türkçe olan bireylere Rus dili gramerini öğretirken bu sınıflandırmalardan ön eklerin dilbilgisel ve sözlüksel olarak ikiye ayrıldığı sınıflandırma biçiminden yararlanılmasının öğrenimin sonuçları açısından daha verimli olduğu anlaşılmıştır. Bu sınıflandırmanın kavratılmasında ilk aşamada dilbilgisel görevi olan ön eklerin gösterilmesi bu ön eklerin diğer ön eklerle karıştırılmasının önüne geçilmesini sağlamaktadır. Dilbilgisel başlığı altında ele alınan Tamamlanmış/tamamlanmamış görünüm oluşturan ekler bu fiil gruplarının bulunduğu listenin ezberlenmesinin, sözlü ve yazılı metinlerde aşina olunmasının ardından sözlüksel olarak nitelendirilen diğer ön ekli fiillerin sırasıyla Ön ekli Hareket Fiilleri, Ön ekli Dönüşlü Fiiller, Fiilin Anlamını Değiştiren Ön ekli Fiiller başlıkları halinde öğretimi ön eklerin berraklaşmasını, bu dili yabancı dil olarak öğrenen bireylerin bu eklerin görevini daha iyi anlamasını kolaylaştırmaktadır. Ön ekli fiillerin öğretilmesinde önem arz eden bir diğer husus ise bu eklerin öğretiminin görsel materyallerle desteklenmesidir. Konunun çeşitli tablo, şekil ve şemalar yardımıyla verilmesi ön eklerin görevinin akılda kalmasına büyük ölçüde fayda sağlamaktadır. Hareket fiillerine gelen bütün ön ekler valenz tablosu şeklinde ele alınmıştır. Çalışmada önerdiğimiz izlencesinin son basamağında ele aldığımız Fiilin Anlamını Değiştiren Ön ekli Fiiller sayıca çok daha fazla olduğundan bu grubun valenz tablosunun ayrı ve detaylı bir çalışmada yer alması gerektiği uygun görülmüştür. KAYNAKÇA Antonoviç, N. T., Zub, J. A., ve Kalivo, İ. V. (). Posobiye po russkomu yazıku «glagol nıye pristavki: znaçeniye i ispol zovaniye» dlya inostrannıh studentov. Gorki: BGSHA. Arhipova, L. V., Gubanova T. V., (). İzuçayem vidı glagola. Tambov: İzdatel stvo TGTÜ. Bacanlı, E. (). Türkçe fiil, Slav türü bitmiş görünüş bildirebilir mi?. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 1,

19 Hanife ÇAYLAK Bondaletov, V. D., Andreyeva İ. A. (). Glagol nıye pristavki v russkih argo. İzvestiya PGPU im. V. G Belinskogo, 27, Guiraud-Weber, M. (). L aspect du verbe russe. Essai de presentation. Aix-en-Provence. Krasnıh V. V., İzotov A. İ. (Ed.), Yazık, soznaniye, kommunikatsiya: Sb. Statey bildiriler kitabı içinde (ss ). Moskova: MAKS Press. Krongauz (editör), M. A., Boguskavski, A. (). Glagol nıye prefiksı i prefiksial nıye glagolı. Moskova: İzdatel skiy tsentr RGGÜ. Öksüz, G. (). Rus dili öğretiminde karşılaşılan ana dil kaynaklı girişim hataları. Turkish Studies, 9, Plungyan, V. A. (). Obşçaya morfologiya. Moskova: Editorial URSS. Tihonov, A. N. (). Slovoobrazovatel nıy slovar. Moskova: Russkiy yazık. Üluoğlu, M.(). Rus dilinde sözcük içi karşıt anlamlılık (enantiosemiya). Edebiyat Fakültesi Dergisi/Journal of Faculty of Letters, 31, Vinogradov (ed.), V. V. (). Grammatika russkogo yazıka. Moskova: İzd. AN SSSR. Yu Çul Çjon. (). Semantiçeskoye opisaniye russkogo glagol nogo konfiksa na- -sya. V. V. Krasnıh, A. İ. İzotov (ed.), Yazık, soznaniye, kommunikatsiya bildiriler kitabı içinde (ss ). Moskova: MAKS Press. Zaliznyak, A. A. (). Opıt modelirovaniya semantiki pristavoçnıh glagolov v russkom yazıke. Russian Linguistics, 19 (2). Volohina, G. A., Popova, Z. D. (). Evaluating quality on the net. 30 Mart tarihinde adresinden erişildi.

Dünya üzerinde yer alan tüm canlıların incelendiği bilim dalına biyoloji adı verilir. Biyoloji biliminde canlıların tüm özellikleri ayrıntılı bir şekilde incelenir. Yaşamı anlamlandırmaya yönelik olan tüm çalışmalar, biyolojinin konuları içerisinde yer alır. Bu konuların tümü birleşerek biyoloji dersinin ana bileşenlerini oluşturmaktadır. Biyoloji dersi müfredat olarak sayısal sayılsa da içerisinde oldukça sözel bilgi barındıran bir derstir.

Biyolojiyi Öğrenme Taktikleri Çalışırken Kolaylık Sağlar

Biyolojiyi öğrenme taktikleri, biyoloji dersinde başarılı olmak isteyen öğrenciler içindir. Oldukça fazla merak edilmektedir. Biyoloji dersinde yaşamsal olaylar arasında bağlantı kurulur ve anlamlı bir çalışma ortaya çıkarılır. Bilgi ağırlıklı olan bu ders, kimi zaman tablo ve grafiklerden yardım alınarak anlatılır. Anlatılan bilgiler tabloların üzerine işlenir. Bazen de grafiklerin üzerinde gösterilerek anlatılmaya çalışılır.

Tablo ve şemaların yorumlanması ile veriler ortaya çıkar. Biyoloji dersinde ana konuların açıklanmasına yardımcı olur. Biyoloji, fen bilimleri dersleri alanında yer alır. Ancak diğer fen bilimleri derslerinin aksine, genelde konu anlatımlarına dayalıdır. Matematiksel işlemlerden çok fazla faydalanılmaz. Bununla birlikte, bu dersin tamamen ezbere dayalı olduğunu söylemek de mümkün değildir. Tablo ve grafikleri yorumlamak da bu dersin konuları arasındadır.

Her derste olduğu gibi biyoloji dersinde de bazı öğrenme taktikleri bulunur. Doğru öğrenme taktikleri ile öğrenciler kolaylıkla bu derste başarılı olabilir. Bunun için öğrencilerin ilk aşamada sabırlı ve özverili olması gereklidir. Ayrıca fen bilimleri dersine nasıl çalışılır başlıklı makalemizi incelemenizi tavsiye ederiz. 

Biyoloji dersinde başarılı olmak isteyen öğrenciler, biyolojiyi öğrenme taktikleri ile daha etkili öğrenme gerçekleştirebilirler.

Biyoloji Çalışma Yöntemleri
 

Biyoloji sayısal dersler arasında yer almasına rağmen, ezbere dayalı bazı kısımları bulunur. Bu kısımların daha iyi ezberlenmesi ve derste başarının sağlanması için bazı yöntemler uygulamak da fayda vardır. Bu yöntemler ile biyoloji çalışmak daha kolay hale gelir.

Biyolojiyi öğrenme taktikleri genel olarak şu şekilde sıralanabilir:

• Biyoloji öğrenmeye sıfırdan başlamak gerekir. Bu şekilde daha verimli ve aktif bir şekilde çalışmak kolaydır.
   
• Çalışma esnasında küçük notlar almak, çalışma verimini yükseltir. Bu aşamada küçük yapışkan kağıtlardan yardım alınabilir.
   
• Konuların gruplara ayrılarak çalışılması da çalışma yöntemlerinden birisi olarak sayılabilir.
   
• Birbirine paralel olan konuları gruplandırmak, farklı konuları bir arada çalışırken yardımcınız olur.
   

Biyoloji Dersi Çalışma Taktikleri
 

Biyoloji dersi farklı konulara aynı anda hakim olunmasını ister. Bunu başarabilmek için öğrencilerin belli çalışma taktikleri uygulaması gerekir. Derse çalışamaya başlamadan önce, kişinin kendisini hazırlaması gerekir. Bu şekilde öğrenme süreci de daha hızlı olacaktır. Konuyu önceden okumak ve bilgi sahibi olmak da çalışma esnasında yardımcınız olur. Biyoloji dersine çalışırken eksik olduğun konularda bir öğretmene ihtiyacın varsa biyoloji özel ders sayfamızdan sizin için en uygun biyoloji öğretmenini bulabilirsiniz. 

Biyoloji dersinde başarılı olmak isteyen öğrenciler bazı taktiklere ihtiyaç duyar. Biyolojiyi öğrenme taktikleri şu şekilde sıralanabilir:

• Mutlaka sebep sonuç ilişkisi kurularak öğrenime başlanmalıdır. Özellikle ezberden kaçınmalı ve olaylar sebepleri irdelenerek öğrenilmelidir.
   
• Biyoloji dersinde yer alan Latince kelimeleri, kodlama yöntemi ile daha kolay öğrenebilirsiniz. Kodlama yöntemini kullanmak çalışma sürecinizi daha verimli hale getirir.
   
• Tekrar ederek çalışmak biyoloji öğrenme sürecinizi daha hızlı hale getirir.
   

Kolay Biyoloji Öğrenme
 

Biyoloji dersinde başarılı olmak için belirli bir stratejide ilerlenmesi gerekir. Bu stratejilerin doğru belirlenmesi, kişilerin öğrenme süreçlerini de hızlandırır. Derse başlamadan önce konular gözden geçirilmeli ve gelecek dönemde nasıl bir çalışma yöntemi izleneceğine karar verilmelidir.

Biyolojiyi öğrenme taktikleri hakkında bilgi sahibi olmak, bu süreci daha hızlı hale getirir. Biyoloji öğrenmeyi kolaylaştıran yöntemler şu şekilde sıralanabilir:

• Başlamadan önce tüm konuları gözden geçirmek ve eksik olan alanları tespit etmek gerekir.
   
• İlgili konuyu farklı kaynaklar üzerinden taramak çalışma sürecini daha eğlenceli hale getirecektir.
   
• Konular arasında gerekli mantıksal bütünlükler kurulmalıdır.
   
• Biyoloji ile ilgili bilgiler farklı kaynakların kullanılması ile pekiştirilmelidir.
   

Öğrenme stilinin ne olduğuna karar verilmesi de biyoloji öğrenme sürecinizi daha hızlı hale getirir.

Biyoloji Çalışma Stilleri
 

Her dersin çalışma yöntemi birbirinden farklıdır. Öğrenciler ilk olarak hangi derse nasıl çalışacağına dair bir ön hazırlık yapmalıdır. Dersler öncelikle derste ayrıntılı şekilde öğrenilmelidir. Ardından farklı kaynaklar kullanılarak tekrar edilmelidir. Böylece konular detaylı şekilde pekiştirilmiş olur.

Biyolojiyi öğrenme taktikleri öğrenme stilini yönlendirici örnekleri içinde barındırır. Mantıksal olan bilgilerin ön aşamada belirlenmesi de çalışmayı yönlendirir. Canlı varlıklara olan ilgi de biyoloji de başarılı olmanın koşulları arasında yer alır.

Biyoloji Latince kelimeler ağırlıklı olan bir derstir. Bu nedenle derslerin ardından bu kelimelerin de tekrar edilmesi gerekir.

Biyoloji Dersinde Başarılı Olmak
 

Biyoloji dersi ayrıntılardan oluşan bir derstir. Konularda yer alan ayrıntılar, dersin bütününü oluşturur. Bu ayrıntıları zihinde tutmak çalışma sürecinizi daha işlevsel bir hale getirir. Ders konuları gruplandırma yapılarak çalışılmalıdır. Bu gruplandırmalar, dersin daha iyi anlaşılmasını sağlar.

Konulara çalışmadan önce ön hazırlık yapmak da öğrencileri öne geçirir. Farklı konuların yer aldığı biyoloji dersi mutlaka notlar eşliğinde çalışılmalıdır. Önceden özetlenen konular, bu notları oluşturur. Önemli noktaların altını çizmek de notların daha belirgin hale gelmesini ve dolayısıyla daha kalıcı olmasını sağlar. Online biyoloji dersleri sayfasından online eğitimler alabileceğiniz biyoloji öğretmenlerini inceleyebilirsiniz. 

Yazılan notlar ezberlenmemeli, mantığı kavranmalıdır. Bu şekilde, çalışılan konu daha rahat şekilde öğrenilir. Öğrenilen konular, çalışmanın ardından test çözülerek pekiştirilmelidir.