Dünyanın Merkezinde Yer Alan Katman Hangisidir
kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir kaynağı değiştir]
Dünya'nın iç çekirdeğinin merkezindeki ve dışındaki kristallerin farklı hizalandığını ortaya koydu. Bunun, gezegenin oluşumundaki büyük bir olaydan kaynaklanmış olabileceğini belirtiliyor.
Çinli ve ABD'li bilim insanlarının birlikte yürüttüğü araştırmada Dünya'nın en iç kısmının merkezinde farklı bir yapılanma keşfettiklerini öne sürüldü.
Nature Geoscience dergisinde yayımlanan araştırmaya göre ekip, iç çekirdeğin dış kısmındaki demir kristallerin, iç kısmındakilerden farklı bir yapısı olduğunu düşünüyor.[2]
Dış çekirdeğin sıvı olduğuna nasıl karar verilmiştir?[değiştir Dünya'nın yüzeyinde hangi katmanlar vardır, merkezinde ne bulunur? Kara katmanı nelerden oluşur?
Katmanlar, sahip oldukları yapılara ve özelliklere göre gözlemlenebilen katmanlar ile gözlemlenemeyen katmanlar olmak üzere iki kategoriye ayrılmaktadır. Biz dünyanın gözlemlenebilir katmanlarından birinin üzerinde yaşamaktayız. Dünyanın 3 gözlemlenebilen 2 adet de gözlemlenemeyen katmanı bulunur.
DÜNYA'NIN YÜZEYİNDE HANGİ KATMANLAR VARDIR?
Dünyanın yüzeyinde bulunan katmanlar atmosfer, hidrosfer ve litosferdir. Litosfer aynı zamanda taş küre ya da yer kabuğu olarak da bilinir. Hidrosfer ise su küre ya da su katmanıdır. Atmosfer ise hava küre olarak bilinir ve kendi içerisinde troposfer, stratosfer, mezosfer, termosfer ve ekzosfer olmak üzere 5 ayrı katmana ayrılır. Böylece hava katmanına ne denir sorusuna atmosfer cevabını vermemiz gerektiğini öğrenmiş oluruz.
KARA KATMANI NELERDEN OLUŞUR?
Dünyanın dış kabuğunu oluşturan katman kara katmanıdır. Gözlemlenebilen katmanlardan biri olan yer küre, üzerine ayak bastığımız katman olarak da düşünülebilir.
Kara katmanı yani litosfer; deniz tabanları, akarsu yatakları, dağlardan, ovalardan, platolardan, vadilerden, taşlardan, topraklardan ve kayaçlardan oluşmaktadır.
DÜNYA'NIN MERKEZİNDE NE BULUNUR?
Dünyanın içine doğru gidildikçe bizi gözlemlenemeyen katmanlar karşılamaktadır. Dünyanın dışından içine doğru katmanlarını saymak gerekirse en dışta yer kabuğu, onun içinde manto, onun içinde dış çekirdek ve merkezde ise iç çekirdek bulunmaktadır.
Dünyanın merkezinde bulunan çekirdek dünyanın en ağır katmanıdır. İnsanların duyu organları ile gözlemleyemeyeceği bu katman iç ve dış çekirdek olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. İç çekirdek dünyanın en sıcak bölgesidir.
Yoğunluğu ve ağırlığı en fazla olan bütün ağır elementler çekirdekte yer almaktadır. Bu katmanın sıcaklığının ise °C olduğu düşünüşmektedir. Çekirdek hakkında daha fazla bilgi yoktur ancak teknoloji ilerledikçe günden güne dünya ve dünyanın katmanları hakkında daha kesin ve daha net bilgilere ulaşmamız kolaylaşmaktadır.
Yer çekirdeği
Yer çekirdeği, Dünya'nın en iç kısmını oluşturur.[1] En kalın yer katmanıdır (geosfer).[1]
MantodanWiechert-Gutenberg süreksizliği ile ayrılır.[1] kilometre derinlikten Dünya'nın merkezine (&#;km) kadar uzanır; yani kilometre kalınlıktadır. Yoğunluğu dış sınırında 10&#;g/cm³, Dünya'nın merkezî kısmında ise 13&#;g/cm³ kadardır.[1] Esas olarak demir-nikel alaşımından oluştuğu sanılmaktadır.[1] Çekirdek, eski literatürde nife terimiyle açıklanan kısma karşılık gelir. Deprem dalgalarının yayılışına bakılarak yapılan araştırmalar, çekirdeğin iki kısımdan meydana geldiğini göstermektedir:
Çekirdek, dış çekirdek ve iç çekirdek olmak üzere iki kısma ayrılır. Dış çekirdek, –&#;kilometre arasında yer alır ve kalınlığı &#;km'dir. Burada yoğunluk 5,5'dan 10'a kadar çıkar ve P dalga hızı ise &#;km/s'den &#;km/s'ye düşer. Enine deprem dalgaları (S dalgaları) bu kısma sokulmadıklarından dış çekirdeğin sıvı olduğu sonucuna varılmıştır. İç çekirdek ise kilometreler arasında, yani Dünya'mızın tam merkezinde yer alır ve katıdır. Kalınlığı kilometredir. Dış ve iç çekirdek arasındaki yoğunluk 12,3, sıcaklık ise &#;°C (&#;K)'i bulur. Dış ve iç çekirdek arasındaki en önemli fark, dış çekirdekte demir-nikel alaşımı magma ergimiş hâlde iken iç kısımda çok yüksek basınç etkisiyle kristal hâlinde olmasıdır. İç çekirdekte yoğunluk 13,6 g/cm³, sıcaklık ise &#;°C (&#;K)'dir. İç çekirdeğe yoğunluğunun çok fazla olması sebebiyle ağırküre anlamında barisfer de denilir.
Yukarıda da görüldüğü gibi yerkürenin yoğunluğu yeryüzünden mantoya doğru artmaktadır. Granitik yer kabuğunda 2,7–&#;g/cm³ civarında olan yoğunluk, merkezde 13&#;g/cm³'ü bulmaktadır.
Yoğunluk artışı sürekli ve tedricî değildir; belirli derinliklerde ani yoğunluk artışları görülür. Bu derinliklerden biri Mohorovicic kesintisi veya kısaca Moho kesintisi olarak adlandıran ve yer kabuğu ile manto arasındaki sınıra tekabül eden derinliktir. Mantodan çekirdeğe geçişte de bu şekilde bir ani yoğunluk artışı görülür. Mantonun alt zonunda 6&#;g/cm³'e yakın olan yoğunluk, çekirdeğin üst sınırında birden 10&#;g/cm³'e çıkar. Ani yoğunluk artışının görüldüğü bu sınıra da Wiechert-Gutenberg kesintisi denir.
Yerkürenin merkezine doğru gidildikçe yoğunluk değerleri gibi sıcaklık ve basınç değerleri de artar. Ancak sıcaklığın ve basıncın birim mesafedeki artış değeri, yani gradyanları sabit değildir.
Kaynakça[değiştir
nest...
Dünya'nın yüzeyinde hangi katmanlar vardır, merkezinde ne bulunur? Kara katmanı nelerden oluşur?
Katmanlar, sahip oldukları yapılara ve özelliklere göre gözlemlenebilen katmanlar ile gözlemlenemeyen katmanlar olmak üzere iki kategoriye ayrılmaktadır. Biz dünyanın gözlemlenebilir katmanlarından birinin üzerinde yaşamaktayız. Dünyanın 3 gözlemlenebilen 2 adet de gözlemlenemeyen katmanı bulunur.
DÜNYA'NIN YÜZEYİNDE HANGİ KATMANLAR VARDIR?
Dünyanın yüzeyinde bulunan katmanlar atmosfer, hidrosfer ve litosferdir. Litosfer aynı zamanda taş küre ya da yer kabuğu olarak da bilinir. Hidrosfer ise su küre ya da su katmanıdır. Atmosfer ise hava küre olarak bilinir ve kendi içerisinde troposfer, stratosfer, mezosfer, termosfer ve ekzosfer olmak üzere 5 ayrı katmana ayrılır. Böylece hava katmanına ne denir sorusuna atmosfer cevabını vermemiz gerektiğini öğrenmiş oluruz.
KARA KATMANI NELERDEN OLUŞUR?
Dünyanın dış kabuğunu oluşturan katman kara katmanıdır. Gözlemlenebilen katmanlardan biri olan yer küre, üzerine ayak bastığımız katman olarak da düşünülebilir.
Kara katmanı yani litosfer; deniz tabanları, akarsu yatakları, dağlardan, ovalardan, platolardan, vadilerden, taşlardan, topraklardan ve kayaçlardan oluşmaktadır.
DÜNYA'NIN MERKEZİNDE NE BULUNUR?
Dünyanın içine doğru gidildikçe bizi gözlemlenemeyen katmanlar karşılamaktadır. Dünyanın dışından içine doğru katmanlarını saymak gerekirse en dışta yer kabuğu, onun içinde manto, onun içinde dış çekirdek ve merkezde ise iç çekirdek bulunmaktadır.
Dünyanın merkezinde bulunan çekirdek dünyanın en ağır katmanıdır. İnsanların duyu organları ile gözlemleyemeyeceği bu katman iç ve dış çekirdek olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. İç çekirdek dünyanın en sıcak bölgesidir.
Yoğunluğu ve ağırlığı en fazla olan bütün ağır elementler çekirdekte yer almaktadır. Bu katmanın sıcaklığının ise °C olduğu düşünüşmektedir. Çekirdek hakkında daha fazla bilgi yoktur ancak teknoloji ilerledikçe günden güne dünya ve dünyanın katmanları hakkında daha kesin ve daha net bilgilere ulaşmamız kolaylaşmaktadır.
Yer çekirdeği
Yer çekirdeği, Dünya'nın en iç kısmını oluşturur.[1] En kalın yer katmanıdır (geosfer).[1]
MantodanWiechert-Gutenberg süreksizliği ile ayrılır.[1] kilometre derinlikten Dünya'nın merkezine (&#;km) kadar uzanır; yani kilometre kalınlıktadır. Yoğunluğu dış sınırında 10&#;g/cm³, Dünya'nın merkezî kısmında ise 13&#;g/cm³ kadardır.[1] Esas olarak demir-nikel alaşımından oluştuğu sanılmaktadır.[1] Çekirdek, eski literatürde nife terimiyle açıklanan kısma karşılık gelir. Deprem dalgalarının yayılışına bakılarak yapılan araştırmalar, çekirdeğin iki kısımdan meydana geldiğini göstermektedir:
Çekirdek, dış çekirdek ve iç çekirdek olmak üzere iki kısma ayrılır. Dış çekirdek, –&#;kilometre arasında yer alır ve kalınlığı &#;km'dir. Burada yoğunluk 5,5'dan 10'a kadar çıkar ve P dalga hızı ise &#;km/s'den &#;km/s'ye düşer. Enine deprem dalgaları (S dalgaları) bu kısma sokulmadıklarından dış çekirdeğin sıvı olduğu sonucuna varılmıştır. İç çekirdek ise kilometreler arasında, yani Dünya'mızın tam merkezinde yer alır ve katıdır. Kalınlığı kilometredir. Dış ve iç çekirdek arasındaki yoğunluk 12,3, sıcaklık ise &#;°C (&#;K)'i bulur. Dış ve iç çekirdek arasındaki en önemli fark, dış çekirdekte demir-nikel alaşımı magma ergimiş hâlde iken iç kısımda çok yüksek basınç etkisiyle kristal hâlinde olmasıdır. İç çekirdekte yoğunluk 13,6 g/cm³, sıcaklık ise &#;°C (&#;K)'dir. İç çekirdeğe yoğunluğunun çok fazla olması sebebiyle ağırküre anlamında barisfer de denilir.
Yukarıda da görüldüğü gibi yerkürenin yoğunluğu yeryüzünden mantoya doğru artmaktadır. Granitik yer kabuğunda 2,7–&#;g/cm³ civarında olan yoğunluk, merkezde 13&#;g/cm³'ü bulmaktadır.
Yoğunluk artışı sürekli ve tedricî değildir; belirli derinliklerde ani yoğunluk artışları görülür. Bu derinliklerden biri Mohorovicic kesintisi veya kısaca Moho kesintisi olarak adlandıran ve yer kabuğu ile manto arasındaki sınıra tekabül eden derinliktir. Mantodan çekirdeğe geçişte de bu şekilde bir ani yoğunluk artışı görülür. Mantonun alt zonunda 6&#;g/cm³'e yakın olan yoğunluk, çekirdeğin üst sınırında birden 10&#;g/cm³'e çıkar. Ani yoğunluk artışının görüldüğü bu sınıra da Wiechert-Gutenberg kesintisi denir.
Yerkürenin merkezine doğru gidildikçe yoğunluk değerleri gibi sıcaklık ve basınç değerleri de artar. Ancak sıcaklığın ve basıncın birim mesafedeki artış değeri, yani gradyanları sabit değildir.