Sinem Dedetas

BİR BUÇUK ASIRLIK DENEYİM: ŞEHİR HATLARI

Şehir Hatları İdaresi Yüzyılın ortalarından bugüne yaklaşık yıllık bir deneyimi temsil eder. Bu deneyimin ’ların ortalarına kadar üç ayrı işletmeden beslendiği söylenebilir. Bunu, Yüzyılın ortalarından ’ların ortasına gelinceye kadar İstanbul’da Boğaz, Marmara ve Haliç hatlarında birbirinden bağımsız işletmeler tarafından vapurlarla yolcu taşımacılığının yapılmış olmasından hareketle ileri sürmek mümkündür.

Bu işletmelerin kısaca tarihsel seyirleren bakılacak olursa ;’te Bariye Nezareti’ne bağlı olarak Hazine-i Hassa Vapurları İdaresi’nin, İstanbul, İzmit, Gemlik ve Tekirdağ iskelerinin yanı sıra İstanbul’da Sirkeci – Adalar, Sirkeci – Pendik, Sirkeci – Yeşilköy arasında vapur işletmeye başlayarak Marmara hattının temellerinin atıldığı görülür.

Bu işletme ’de Fevaid-i Osmaniye İdaresi, ’de İdare-i Aziziye İdaresi, ’de İdare-i Mahsusa, ’da Osmanlı Seyr-i Sefain İdaresi’ne dönüştü. ’te anılan işletme çatısı altında Adalar, Anadolu Yakası iskeleleri ve Yalova hattında yani Marmara hattında faaliyet gösteren AKAY İdaresi kuruldu. Bu idare ise ’de kurulan Devlet Denizyollları İşletme Umum Müdürlüğü çatısı altında yer alan Şehir Hatları İşletmesine dönüştü.

’den beri vapurların işlediği Haliç hattında kurul bulunan Haliç Vapurları Şirketi’nin ’de ve Boğaz hattında vapur işletmek üzere ’de kurulmuş olana Şihket-i Hayriye’nin ’te kamulaştırılarak bütün haklarının Şehir Hatları’na devri ile İstanbul sularında vapur taşımacılığı tek çatı altına toplanmış oldu. ’ten itibaren Boğaz, Marmara ve Haliç hatlarında vapur taşıma işini tek başına üstlenmiş bir hale gelen Şehir Hatları İşletmesi ’de kurulan Denizcilik Bankası yerine ’te kurulan Türkiye Denizcilik Kurumu ve ’te kurulan Türkiye Denizcilik İşletmeleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak faaliyetlerini sürdürdü. yılında Şehir Hatları İDO’ya devredilen İşletme yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı olarak kurulan İstanbul şehir Hatları Turizm Sanayi ve Ticaret AŞ’ye bağlandı.

Yaklaşık yıllık deneyimin üzerine İDO’ya devir Şehir Hatları için yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Bunan en önemli göstergeleri ’ten bu yana vapur ve iskelelerde yapılan bakım ve onarımlar, daha da önemlisi yeni vapur ve iskelelerin yapımıdır. Bu gelişme sürecinin hızla devam etmesi trafik sorununu ileri düzeyde yaşayan bütün İstanbulluların dileğidir.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Şehir Hatları Genel Müdürlüğü, “Deniz Ulaşım Ana Planı”yla toplu taşımada deniz ulaşımın payını artırmak için çalışmalar başlattı. Toplu ulaşımda deniz payının artırılması kapsamında Şehir Hatları, İstanbul’a 12 yeni deniz hattı daha kazandıracak. Şehir Hatları kuracağı elektrikli gemi filosuyla İstanbul’da denizlerde karbon salımını sıfıra indirmeyi amaçlıyor.

Şehir Hatları Genel Müdürü Sinem Dedetaş, Şehir Hatları’na kazandırmayı amaçladıkları kurumsal kimliği, deniz taşımacılığının entegrasyonu, deniz taksi projesini, tarihi vapurları yeniden kazanılması ve Haliç Tersanesi’nin kapatılması planlanırken kâr eden bir yer haline gelmesini Cumhuriyet’e anlattı. 

TEK ÇATI ALTINDA

Deniz ulaşımını tek çatı altında toplanacağını söyleyen Dedetaş, “Aynı filoyla çalışırsak işletme maliyetininde ne olacağını bileceğiz. Elektrikli gemileri Haliç Tersanesi’nde üreteceğiz. Tabii 60 ila geminin yapımı tersanede çok uzun yıllar süreceği için, Türkiye gemi inşa sanayisinde çok iyi elektrikli tekne yapabildiğimiz için bu işi mevcut Türkiye tersanelerine dağıtmayı planlıyoruz” dedi. 

Dedetaş, Şehir Hatları’na kazandırdığı en önemli projelerden biri olan “Deniz Taksi” uygulaması hakkında “Bu projenin ilk fizibilite çalışmasını yaparken tekne başına 15 sefer yapıldığında belediyenin zarar etmeyeceğini belirledik. Şu an altıcı ayında tekne başına 15 sefere ulaştık. Dolayısıyla hedefe vardık. İlk ay 10 tekne vardı, şu an 45’e çıktı. Deniz taksileri Haliç Tersanesi’nde ürettiğimiz için tekne başına bin Avro tasarruf ettik. Toplamda milyon Avro yapıyor. İBB’nin bu projede şu an 45 teknede milyon lira tasarrufu var. Bu iş iki yıl hiç çalışmasa da İBB elindeki tekneleri sattığında başa baş noktaya geliyor. Dolayısıyla bunun öyle kârsız, İBB’yi zarara sürükleyen bir yatırım olduğu doğru değil” şeklinde konuştu. 

‘SHERELİNK’ MODELİ

Deniz taksilerden yurttaşların daha uygun fiyatlarla yararlanması için “Sherelink” modeline geçileceğini söyleyen Dedetaş, “Sherelink denen paylaşımlı modele geçeceğiz. Şu anda bir kişi de binseniz on kişi de binseniz aynı parayı ödüyorsunuz. Ama Sherelink modele geçtiğimiz zaman dolmuş gibi, o tekne liraya gidiyorsa siz on kişi 10’ar TL ödeyeceksiniz. Birbirini tanımayanlar bu sistemi yapabiliyor teknenin içinde o modele geçtiğimizde birbirini tanımayanlar da uygun fiyata gidebilecek” ifadelerini kullandı.

Deniz ulaşımının toplu taşımadaki payını artırmak için yeni hatların açılacağını söyleyen Dedetaş, “Hat açma yetkisi Toplu Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğü’nde (TUHİM), BİMTAŞ, Şehir Hatları ve İETT, 12 yeni hat üzerinde çalışılıyor. Bunlar tamamen kara entegrasyonuyla bağlantılı daha önce yapılmamış seferler. Bu hatların arasında hayata geçireceğimiz arabalı vapur hatları da var. Eylülde birtakım hatlar UKOME’ye gelecek. Önümüzdeki yıl içinde de planladığımız diğer hatlar hizmete girecek. Özellikle Ümraniye bölgesini Eyüp’e taşımak için Çengelköy Eyüp bağlatısı gibi hatlar planlanıyor” dedi. 

DÜNYA BANKASI DESTEKLEYECEK

İstanbul’daki denizleri karbonsuzlaştırmak için plan yaptıklarını söyleyen Dedetaş, “Bununla ilgili Dünya Banka’sıyla temasa geçtik. Biz vizyonumuzu paylaşınca onlar da bir çalışma ekibi kurdu. Bir yıl boyunca bize destek olacak bir fizibilite planı hazırlayacaklar. Sayısı zamanla ’e çıkacak bir elektrikli gemi filosu yapmayı planlıyoruz” dedi.

HALİÇ TERSANESİ KÂRA GEÇTİ

Haliç Tersanesi’ni kapatılmaktan kurtararak kâr eden bir kurum haline getirdiklerini söyleyen Dedetaş, “Başkanımız göreve gelir gelmez bilim merkezi projesini rafa kaldırdı. Burası çok ciddi katta değer yaratabilen bir alan. Üç tane kuru havuzu var, taş havuz var. Şu an herhangi bir kuru havuza gidip kiralamak istediğinizde ya da yeniden yaptırmak istediğinizde milyon dolarlardan bahsediyoruz. Biz şimdi böyle bir sermayenin üstündeyiz. Sadece tarihi kültüre sahip çıkmanın yanı sıra bir de üretmeye ve katma değer yaratmaya döndürmekti hedefimizi başardık. Geldiğimizden bu yana tane bakım-tutum işi yaptık. Kendi gemilerimize, kamu gemilerine ve özel sektöre ait gemilere hizmet vermenin yanı sıra yeni inşa faaliyetlerimizi de başlattık. 54 tane küçük teknelerimizi ürettik. Şimdiye kadar kamuda girip aldığımız ihaleler ve yaptığımız işler özelinde baktığımızda, bu işleri Haliç Tersanesi’nde yapmasaydık kamuya gemi başına ortalama milyon TL maliyeti olacaktı” dedi.