Ayak Bileği Yumuşak Doku Zedelenmesi

Spor travmatolojisi, spor hekimliğinin oluşmuş yaralanmaların tedavisi ile ilgilenen bölümüdür. Sporcuların kendilerine uygun sporu yapıyor olmaları, antremanlı olmaları, spor sakatlıkları konusunda bilgi sahibi olmaları spor sakatlıklarının insidansını azaltacaktır. Her türlü Tıp disiplininde olduğu gibi Spor Travmatolojisinde de önleyici hizmetleri önemsemek gereklidir. Spor yaparken sporcularda görülen sakatlıklar, temelde sporcu olmayanlarda görülen sakatlıklarla aynıdır. Ancak tedavi sürerken yaralanmayan bölgelerde zayıflamaya neden olmamak, mümkün olduğunca erken sahaya dönmek ve performansı düşürmemek gibi ilkeler yeterince farklılık yaratır.

Bu özellikler sporcu yaralanmalarını diğer hastalardan ayırır ve tek başına Spor Travmatolojisi adı verilen bir bilim dalını oluşturur. Genelde sağlık elemanları tedavi ettiği kişilere hasta olarak hitap ederler ancak Spor Travmatolojisi ile uğraşanlar bilirler ki tedavi ettiğimiz sporcular ne hasta sıfatını kabul ederler ne de hasta gibi davranırlar. Her ne kadar değişik bölgelerin tedavisinde farklı protokoller uygulansa da sporcuları tedavi ederken sporcuların tedavisinde 3 aşama vardır.

İlk tedavi : Saha içinde yapılan ilk müdahaleye denir. Genellikle yumuşak doku zedelenmeleri olur ve tedavi ona göre yönlendirilir. Yumuşak doku denilince akla kas, tendon, eklem, eklem bağı ve kırıklarla birlikte olan kemik çevresi dokuların zedelenmesi akla gelir. Bu dokuların travmasında önce muayene yapılır, zedelenmenin derecesi tespit edilir. Daha sonra zedelenen vücut kısmı :

• İstirahate alınır, (Rest),
• Soğuk uygulanır, (Ice),
• Kompresyon bandajına alındıktan sonra (Compression)
• Kalp seviyesinden yukarıda tutulur. (Elevation)

Tanım: Genelllikle aktif yaşamın içinde olan genç nüfusta görülen ayak ve ayak bileğinin yumuşak dokularına tolere edeceğinden daha fazla mekanik yüklenme olması sonucu ortaya çıkan burkulmadır. En çok ayak bileğinin lateral yerleşimli ligamentleri burkulur. En sık anterior talofibuler ligament olaya eşlik etmektedir. Günde 1/10 sıklıkta görülen ciddi toplumsal bir sorundur. Yaklaşık % 90 vakada, ayak bileği plantar fleksiyon veya supinasyondayken inversiyon zorlanmasına maruz kalırsa burkulma ortaya çıkar. Bu da voleybol, basketbol ve futbolda sık maruz kalınan bir durumdur.

Hastada Tespit Edilen Bulgular:

Anterior Çekme testi: Anterior talofibuler ligament laksitesini gösterir. Talusun öne deplase olması testin + olduğunun göstergesidir.

Talar Tilt testi: Anterior talofibuler ve kalkaneofibuler ligament zedelenmelerini gösteren bir testtir.

Sindesmoz yırtığı: Anterior inferior tibiofibuler ligament, post inferior tibiofibuler ligament ve interosseos membrandan oluşan anatomik kompleksin yırtılması veya zedelenmesi durumudur.

Ayak bileği medialinde zedelenme: Medialde stabiliteyi sağlayan en önemli oluşum deltoid ligamenttir. Medial malleole yapışma yerinden avulsiyon kırığı olduğunda tedavi genellikle cerrahidir.

Grade I: Minimal ağrı , minimal şişme var ve laksite yoktur.

Grade II: Talar tilt testi ve öne çekme testinde laksite alınır ağrı ve şişme var.

Grade III: İleri derce ve orta derece  ağrı, şişme var. Genellikle alçı veya atel desteği olmadan mobilize olamaz. Anterior çekme ve talar tilt testi pozitiftir.

KLASİK TEDAVİ:

Konservatif Medikal tedavi:

Buz uygulaması :  En az 20 dakikalık periyodlarla ilk 3 gün uygulanır.

Elastik bandajla kompresyon: Şiş olan maleoller çevresini saracak şekilde çapraz sargı ile  tespit edilir ve kompresyon uygulanır. Distal bölgenin dolaşımını  bozmamaya dikkat edilmelidir.

Elevasyon: İlk saatte ekstremite, kalp seviyesinin üstünde olacak şekilde elevasyon yapılır.

EN ETKİN TEDAVİ NÖRALTERAPİ :

Yumuşak doku zedelenmelerinde dokunun çabuk toparlanması için yukardaki temel tedavilere ek olarak bölgesel nöralterapi uygulaması ve segmente quadell uygulaması hastanın iyileşme sürecini hızlandırmaktadır. Nöralterapi ile yapılan  işlem,  VSS üzerindeki akut irritasyonun kaldırılmasıdır. Lenfatik sistemin aktife edilmesi ve yıkım ürünlerinin uzaklaştırılmasını sağlamaktır. Nöralterapi uygulanan  hastalar, travmanın ilk gününde dahi şişlik ve ağrı yönünden daha rahat bir gece geçirmektedirler.

Tedaviye Adler Langers noktalarının muayenesi ile başlanır.

Kipler cilt kaydırma testi ile pozitif  bulunan segmentler tespit edilir.

Lokal tedavi: Eklem çevresine dairesel şekilde quadeller, cilt, cilt altı, ligamentler ve eklem kapsülü nöralterapi ile uyarılır. Akut zedelenmelerde her gün lokal uygulama yenilenir. Akut dönem geçtikten sonra (72 saatten sonra)  haftada uygulama yapılabilir genellikle 3 haftada sorunsuz olarak iyileşme sağlanır.

Segmental Tedavi: Ayak ve ayak bileğinin inervasyonu L1-S5 e kadar quadell uygulaması yapılır. Segmental tedavi ile tüm segmentler ( dermatom, miyotom, segment içindeki kemik ünite ( osteotom), viserotom  regüle edilir. Her lokal uygulamadan sonra mutlaka segment uyarılmalıdır.

Üst Segment tedavisi: L2 pleksus uyarılması ve kanalis sakralis uygulaması ile alt ekstremite sempatik ve parasempatik regülasyonu sağlanır. Alt ekstremite afferent ve efferent motor ve duyu sinirleri uyarılır. Haftada sıklıkta uygulanır.

Bozucu alan regülasyonu:  L1'in distalinde kalan segmentlerin maruz kaldığı, herhangi bir odak araştırılır. Kinesyolojik değerlendirmesi yapılır. Bozucu alan tedavisi yapılır. Bu bölgede geçirilmiş ve sorunsuz olarak kaynamış bir kırık bozucu alan olabilir. Yapılacak bozucu alan regülasyonunda periost  uyarısı önemlidir.  Periost uyarılması da, asepsi ve antisepsi kurallarına dikkatle uyulmalıdır. Bozucu alan uyarısı, tüm tedavi sürecinde sadece bir kere yeterli olabilir. Ancak bozucu alanın regüle olup olmadığı kinesyolojik olarak test etmeli, regüle olmadıysa tekrar nöralterapi uygulaması yapılmalıdır.

Alt Ekstremite Dolaşım Protokolü: Travmanın maruz kaldığı ekstremitenin,  kanlanması ve lenfatik akışkanlığın mevcudiyeti çok önemlidir. Bu nedenle dolaşım protokolü atlanmaması gereken önemli bir uygulamadır. 

Faydalandığım Kaynaklar :

•    Nazlikul, H: Nöralterapi Ders Kitabı 
•    Nazlikul, H: Nöralterapi Başka Bir Tedavi Mümkün
•    H. Barop’un (Çevirmen H. Nazlikul) Nöralterapi Atlası 
•    L. Fischer’in  ( Çevirmen H. Nazlikul ve Y. Tamam) Nöralterapi Kitabı
•    James W. NcNabb ( Çevirmen H. Nazlikul ve Y. Tamam) Eklem ve Yumuşak Doku Enjeksiyonları
•    Weinschenk, S: Neuraltherapie 
•    Fıscher, L et: Lehrbusch Integrative Schmeztherapie

Yumuşak bağ dokusu, küçük kan damarları ve tendonlar gibi çeşitli yağ, bağ ve kas dokuları için kullanılan bir terimdir. Ancak bu yapıya kemikler ve iç organlar dahil değildir. Yumuşak doku zedelenmesi, sadece egzersiz ya da spor yaparken değil, aynı zamanda sıradan günlük eylemler esnasında da ortaya çıkabilir. Yumuşak bağ dokuları, vücudun organlarını ve diğer yapılarını birbirine bağlayan, destekleyen ya da çevreleyen dokuları ifade eder. Ayrıca bu bağ dokuları, kasları, tendonları, bağları, fasya katmanını, sinirleri, lifli dokularını, yağlarını, kan damarlarını ve sinoviyal zarları da bünyesinde barındırır. Yumuşak doku yaralanmaları genellikle zorlanma, burkulma ve doğrudan darbe yolu ile meydana gelir. En büyük riski ise, bir önceki yaralanmadır. Peki yumuşak doku zedelenmesi nedir? Yumuşak doku zedelenmesi belirtileri nelerdir? İşte detaylar…

Yumuşak Doku Zedelenmesi Nedir?

Yumuşak doku zedelenmesi, yumuşak dokuların hasar görmesi sonucunda meydana gelir ve zedelenmenin derecesi ve zedelenen dokuya göre de tedavisi değişmektedir. Yumuşak doku zedelenmesinde ağrı, şişlik, kızarıklık ve hareket kısıtlılığı gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Yumuşak Doku Zedelenmesi Türleri

• Çürükler (Kontüzyonlar)
• Burkulmalar (Ayak bileği ve bilek)
• Tendon iltihabı (Tendinit)
• Bursit
• Zorlanma
• Gerilme

Çürükler künt cisim travmaları nedeniyle meydana gelirken, burkulma ise eklemlerin içe ve dışa aniden dönmesiyle meydana gelir. Tendonit tekrarlayan hareket ile ekleme fazla yüklenilmesinden dolayı ortaya çıkar. Bursitler eklemlerin travma alması ya da fazla kullanılması, zorlanma kişinin kas ve tendonlarının aşırı kullanılması ve gerilme ise kişinin kaslarının olması gerekenden daha fazla esnemeye zorlamasıyla tendonların ve kasların gerginleşmesine neden olmasıyla ortaya çıkar.

Yumuşak Doku Zedelenmesi Tipleri

Yumuşak doku zedelenmeleri, akut ve aşırı kullanım yaralanmaları olarak iki gruba ayrılır. Burkulma, zorlanma ve ezilme gibi akut yaralanmalar, ani fiziksel travmalar sonucu ortaya çıkar. Öte yandan fiziksel bir eylem esnasında ya da gündelik yaşamda, bir dengesizlik yaşayarak düşebilir ya da bir darbe alabilirsiniz. Yumuşak doku travmalarının tiplerinden biraz daha detaylı bahsedecek olursak;

• Akut yumuşak doku travması: Bölgede şişme, duyarlılık, uyuşma ve renk değişimi olarak kendini belli eder. Akut yumuşak doku travması, 1 &#; 6 hafta arası süren travmalardır ve aile ve çevresel etkenler gibi pek çok nedenden kaynaklanır. Aynı zamanda bu travma, kişiden kişiye farklı şiddette ve sıklıkta meydana gelebilir.
• Kronik yumuşak doku travması: Sık sık tekrarlama ihtimali olduğu için hastanın ani hareketlerden kaçınması gerekmektedir.

Yumuşak Doku Zedelenmesi Şiddeti

• Hafif zedelenmeler (funduszeue.info): Bölgede şişlik ve ağrı olması ile kendini belli eder ve bazı liflerin yırtılmış olma ihtimali vardır. Aşırı derecede fonksiyon ve kuvvet kaybı görülmez.
• Orta şiddetli zedelenmeler (funduszeue.info): Ağrı ve şişkinlikler ile birlikte fonksiyon kaybı görülür ve pek çok lifte yırtılma meydana gelir.
• Şiddetli zedelenmeler (funduszeue.info): Yumuşak doku tamamen zedelenmiş veya hasar görmüştür. Bu nedenle cerrahi müdahale gerekmektedir.

Yumuşak Doku Zedelenmesi Belirtileri

Yumuşak doku yaralanmalarında, yaralanan bölgede birçok değişim fark edilebilir. En yaygın belirtiler arasında ise, ağrı, bölgeye kan hücum etmesine bağlı olarak sıcaklık artışı, eklemde hareket kısıtlılığı ve şişlik yer alıyor. Bu belirtilerin yanı sıra çürüklerde zedelenen bölge morarırken, burkulmalarda ise, kasta ya da ligamentte kopma olmuşsa, hareket yeteneği ve eklem açıklıkları değişkenlik gösterebilir.

Yumuşak Doku Zedelenmesi Nedenleri

Genellikle eklemin aşırı kullanması veya zorlayıcı hareketlerin yapılması ile yumuşak doku zedelenmesi ortaya çıkar. Bu durum daha çok sporcular ve sürekli aynı işi ve aynı hareketleri yapan kişilerde görülür. Bunların dışında koşma, atlama ve benzeri ani hareketler sonucunda da zedelenmeler meydana gelebilir. Aynı zamanda yumuşak doku travması da bu zedelenmelere yol açar.

Yumuşak Doku Zedelenmesi Teşhisi

İlk olarak hastanın geçmişte yaşadığı sakatlıklar, ağrının süresi ve şiddeti, ağrıyı çoğaltan ve azaltan etkenlere bakılmalıdır. Ardından fizik muayene geçilir ve çürükler ve kızarıklıklar için zedelenen bölgeye bakılarak şişlikler elle muayene edilir. Farklı nörolojik testler ile sinir hasarı değerlendirilir ve buradaki bulgulara bakılarak tedaviye devam edilir. Bu işlemlerin dışında görüntüleme tetkikleri yardımı ve stres testi ile hasarın boyutu ve derecesi tespit edilir. Görüntüleme teknikleri için ise direkt graft ve manyetik rezonans görüntülemelerden faydalanabilir.

Yumuşak Doku Zedelenmesi Tedavisi

Yumuşak doku yaralanmaları ve tedavisi için söylenmesi gereken şey, zedelenmenin derecesine ve görüldüğü dokuya göre değiştiğidir. Temel tedavi yöntemi dinlenme, soğuk (buz) uygulaması, yarayı sarma ve yüksekte tutma gibi işlemlerden geçer. Ancak bazı zedelenmeler daha ileri tedavi gerektirebilir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümlerinde takip edilebilen yumuşak doku zedelenmeleri için, aynı zamanda pek çok egzersiz çeşidi vardır. Yumuşak doku zedelenmesi egzersizler, eklemi yormayacak şekilde başlanmalı ve tedavi süresi boyunca zorluk artırılmalıdır.

Yumuşak Doku Zedelenmesi Ameliyatı

Nadir olarak ameliyat ile karşı karşıya kalınır. Bunlar da üçüncü derece burkulmalar, diz ekleminin aşınmasını önleyen menisküs yapılarının yırtılması, gerilme gibi nedenler ile kas ve bağların yırtılmasıdır. Ameliyat gerektiren bu gibi durumlarda ise, artroskopik cerrahi işlem uygulanır.

Sıkça Sorulan Sorular

Avicenna Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Doktorları