p nin b ye dönüşmesi / Ünsüzlerin Nitelikleri – Türk Dil Kurumu

P Nin B Ye Dönüşmesi

p nin b ye dönüşmesi

kaynağı değiştir]

Arapça kökenli sözcüklerin içerisinde bulunan s harfinden sonra gelen b harfi p harfine dönüşür.

Bazı sözcüklerde bu durum görülmez:

c > ç değişmesi[değiştir

Ünsüz Yumuşaması Nedir? Ünsüz Yumuşaması Konu Anlatımı Ve Örnekleri

Haberin Devamı

Ünsüz yumuşaması, Türkçemizde yer alan önemli ses olaylarından biridir. Ünsüz yumuşamasının bilinmesi günlük konuşma dilinde ve yazın alanında doğru kullanımlar için gerekli. Ünsüz yumuşaması, süreksiz sert ünsüzlerle biten kelimelerin ünlü ile başlayan bir ek alması ile yumuşaması durumudur.

Ünsüz Yumuşaması Nedir?

 P, ç, t, k seslerinden biri ile biten Türkçe ya da yabancı kelimelere ünlü ile başlayan ekler; yapım veya çekim ekleri getirildiğinde kelime sonundaki sert ünsüz yumuşar. Bu yumuşama ile b, c, d, g, ğ' ye dönüşür. Bu duruma ünsüz yumuşaması denir. Hatta g'nin ğ'ye dönüştürüldüğü de görülür.

Örnekler:

 ağaç-ağaca, saçak-saçağı, poşet-poşedin, biftek-bifteği, almak-almağa, gardolap-gardolabın, ekmek-ekmeği, kitap-kitabı, diyalog-diyaloğu

Haberin Devamı

 - Sert ünsüzün iki ünlü arasında kalması sonucu, kelime sonunda iki ünsüz bulunduğunda da yumuşama görülmektedir.

Ünsüz Yumuşaması Konu Anlatımı ve Örnekleri

 Ünsüz yumuşamasında;

 p ünsüzü b ünsüzüne

 ç ünsüzü c ünsüzüne

 t ünsüzü d ünsüzüne

 k ünsüzü g veya ğ ünsüzüne dönüşerek yumuşar.

Örnekler:

 kitap-kitabı

 ağaçı- ağacı

 kağıtı-kağıdı

 çocuk-çocuğu

 - Çocuğunuz benim kitabımı yırttı.

 - Evimizin bahçesindeki ağacı düzenli olarak budardı.

 - Defter sayfalarını dikkatli kullanırdı çünkü kağıdın değerini bilirdi.

 - Bazı tek heceli kelimelerde yumuşama olmaz.

Örnekler :

 top-u - topu

 et-i - eti

 saç-ı - saçı

 süt-e - süte

 Dolaptaki süte dokunma, son kullanım tarihi geçmiş.

 Sarı saçını topla lütfen, çok dökülüyor.

 Ali topu attı ama dışarıya.

 Poşetteki eti çıkar ve dolaba koy lütfen.

 - Yabancı sözcüklerde yumuşama görülmez.

Örnekler:

 hukuk-u - hukuku

 tabiat-ı - tabiatı

 devlet-e - devlete

 tahakkuk- tahakkuku

 şöbiyet-i - şöbiyeti

 - Sanat, millet, ahlak, cumhuriyet, evrak, sepet, hukuk, devlet gibi yabancı kökenli kelimelerde yumuşama olmaz.

Örnekler:

 tazyiki (doğru) - tazyiği (yanlış) ; hukukun (doğru) - hukuğun (yanlış) ; ahlakım (doğru) - ahlagım veya ahlağım (yanlış) ; anketin (doğru) - ankedin (yanlış); millete (doğru) - millede (yanlış) ; merakımı (doğru) - meragımı veya merağımı (yanlış) ; sanatı (doğru) - sanadı (yanlış) ; devletin (doğru) - devledin (yanlış).

Haberin Devamı

- Özel isimlerin sonunda bulunan sert ünsüzler yazarken yumuşamaz ama okunurken yumuşar.

Örnekler:

 Ahmet-e (yazılışı)

 Ahmede (okunuşu)

 Çardak-a (yazılışı)

 Çardağa (okunuşu)

 Sinop-a (yazılışı)

 Sinoba (okunuşu)

 - Dilimizde Arapçadan gelen ve son hecesindeki ünlünün uzun okunduğu kelimelerde ünsüz değişimi yapılmaz.

 Örnek:

 Sınavda hukukun sorularını yapmaya çalışacakmış.

 - Ünsüz sertleşmesi de yumuşaması da doğrudan Türkçe'nin telaffuzu ile ilgilidir. Bunlar, sonradan kurallara bağlanmıştır. Eğer bir ünsüz yumuşatıldığında ve sertleştirildiğinde kulağa hoş geliyor ise olacak; hoş gelmiyor ise olmayacak anlamına gelir.

 - Yumuşama, tek heceli kelimelerde bazen görülse de genellikle yoktur.

Örnekler:

 ip-e / ipe

 suç-u / suçu

 et-e / ete

 ak-ı / akı

 tok-a /toka

 acık-an / acıkan

 alt-ında / altında

 lig-in / ligin

 ok-u / oku

 birik-en / biriken

 aç-ı / açı

 süt-ü / sütü

Haberin Devamı

 - Sert ünsüzle biten bazı sözcüklerde, ünsüz yumuşaması görülmemektedir.

 tahakkuk-un / tahakkukun

 saç-ın / saçın

 devlet-im / devletim

 çöp-ü / çöpü

 - Sert ünsüzün iki ünlü arasında kalmasının sonucu ünsüz yumuşaması görülse de, iki ünsüzün bulunmasında da yumuşama görülür. Ünsüz yumuşaması tamamen sert ünsüzden sonra gelen ünlü ile alakalı bir husustur.

Örnekler :

 borç / borcun ; kalp / kalbin ; kurt / kurdun ; denk / dengin ; renk / rengi ; kepenk / kepengi

Türkçede sert ünsüzlerden “p – ç – t – k” biten bir sözcüğe ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde, bu sözcüğün sonundaki ünsüz yumuşayarak “b – c – d – g”ye dönüşür. Bu kurala ünsüz değişimi ya da ünsüz yumuşaması denir.

Ünsüz yumuşamasında;
p ünsüzü → b ünsüzüne,
ç ünsüzü → c ünsüzüne,
t ünsüzü → d ünsüzüne,
k ünsüzü → g veya ğ ünsüzüne dönüşerek yumuşar.

Örnek(ler)

» dolap–ı→dolabı
↓
sert ünsüz		↓ 
yumuşak ünsüz

» ağaç – ı       →  ağacı
» kağıt– ı      →  kağıdı
» çocuk  – u   →  çocuğu

» Çocuğumuz kitabını dolabına koydu.

 > Bazı tek heceli kelimelerde yumuşama olmaz.

Örnek(ler)

» top – u → topu
» et – i → eti
» süt – e → süte
» saç – ın → şaçın 

 >  Yabancı sözcüklerde yumuşama görülmez.

Örnek(ler)

» hukuk – u → hukuku
» tabiat – ı → tabiatı
» devlet – e → devlete

 >  Özel isimlerin sonunda bulunan sert ünsüzler yazarken yumuşamaz, okunurken yumuşar.

YAZILIŞIOKUNUŞU
Mehmet‘e→Mehmede
Zonguldak‘a→Zonguldağa
Sinop‘a→Sinoba

Örnek Soru

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, ünsüz yumuşamasına uğramış bir kelime yoktur?(1996 – ML)
A) Anahtarı bulamayınca kilidi kırdılar.
B) Kardeşim kızamığa yakalandı.
C) Barışmaları için kardeşim aracı oldu.
D) Masadaki kitabı bana verir misin?

Çözüm

Seçeneklerdeki mısraları inceleyelim:

Ünsüz yumuşaması, “p, ç, t, k” sert sessizlerinin, çoğunlukla kendilerinden sonra ünlü ile başlayan bir ek gelmesi ile “b, c, d, g, ğ” ye dönüşmesi sonucu oluşur. A’da “kilit” sözcüğü, “kilidi” olmuş; “t” sesi “d” ye dönüşmüştür. B’de “kızamık” sözcüğü, “kızamığa” olmuş; “k” sesi “ğ” ye dönüşmüştür. D’de “kitap” sözcüğü, “kitabı” olmuş; “p” sesi “b” ye dönüşmüştür. C’deki “aracı” sözcüğü “ara” sözcüğüne gelen “-cı” ekiyle oluşmuştur. Dolayısıyla bu seçenekte ünsüz yumuşamasına uğramış bir sözcük yoktur.

Cevap C

SES BİLGİSİ KONUSUNUN TÜM BAŞLIKLARI
⇒Harfler Konu Anlatımı
⇒Büyük Ünlü Uyumu Konu Anlatımı
⇒Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi) Konu Anlatımı
⇒ Ünsüz Yumuşaması Konu Anlatımı
⇒ Ses Düşmesi (Ünlü Düşmesi – Ünsüz Düşmesi) Konu Anlatımı
⇒ Ses Türemesi (Ünlü Türemesi – Ünsüz Türemesi) Konu Anlatımı
⇒ Ünlü Daralması Konu Anlatımı
⇒ Ulama Konu Anlatımı
⇒ Kaynaşma Konu Anlatımı
⇒ Vurgu Konu Anlatımı

Ünsüzlerin Nitelikleri

Ses yolunda bir engele çarparak çıkan seslere ünsüz denir.

Dilimizde yirmi bir ünsüz vardır: b, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, l, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z

Ünsüzler ses tellerinin titreşime uğrayıp uğramamasına göre iki gruba ayrılır:

1. Ses tellerinin titreşmesiyle oluşan ünsüzlere yumuşak (ötümlü, tonlu) ün­süzler adı verilir: b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z

2. Ses telleri titreşmeden oluşan ünsüzlere sert (ötümsüz, tonsuz) ünsüzler denir: ç, f, h, k, p, s, ş, t

Kökeni Türkçe olan kelimelerin so­nunda b, c, d, g ünsüzleri bulunmaz. Ancak anlam farkını belirtmek üzere ad, od, sac gibi birkaç kelimenin yazılışında bu kurala uyulmaz: ad (isim), at (binek hayvanı); od (ateş), ot (bitki); sac (yassı demir), saç (kıl).

Dilimizdeki hac, şad, yâd gibi birkaç örnek dışında, alıntı ke­limelerin özgün biçimlerinin sonlarında bulunan yumuşak ünsüzler sertleşir: kitap (<kitab), sebep(<sebeb); bant (<band), bent (<bend), cilt (<cild), etüt (<etüd), metot (<metod), standart (<standard); ahenk (<aheng), hevenk (<aveng), renk (<reng) vb.Bu gibi alıntılar ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında kelime sonlarındaki sert ünsüzler yumuşar: kitap / kitabı, sebep / sebebi; bant / bandı, bent / bendi, cilt / cildi, etüt / etüdü, metot / metodu, standart / standardı; ahenk / ahengi, hevenk / hevengi, renk / rengi vb.

UYARI: Bazı alıntı kelimelerde yumuşama olmaz: ahlak / ahlakın, cumhuriyet / cumhuriyete, evrak / evrakı, hukuk / hukuku, ittifak / ittifaka, sepet / sepeti, tank / tankı vb.

Çok heceli kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında sonlarında bulunan p, ç, t, k ünsüzleri yumuşayarak b, c, d, ğ’ye dönü­şür: kelep / kelebi; ağaç / ağacı, kazanç / kazancı; geçit / geçidi, kanat / kanadı; başak / başağı, bıçak / bıçağı vb. Ancak birden fazla heceli olduğu hâlde sonlarındaki ünsüzleri yumuşamayan kelimeler de vardır: anıt / anıtı, bulut / bulutu, kanıt / kanıtı, ölçüt / ölçütü vb.

Tek heceli kelimelerin sonunda bulunan p, ç, t, k ünsüzleri ise iki ünlü arasında korunur: ak / akı, at / atı, bük / bükü, ek / eki, et / eti, göç / göçü, ip / ipi, kaç / kaçıncı, kök / kökü, ok / oku, ot / otu, saç / saçı, sap / sapı, suç / suçu, süt / sütü vb.Buna karşılık tek heceli olduğu hâlde sonlarındaki ünsüzleri yumuşayan kelimeler de vardır: but / budu, dip / dibi, gök / göğü, kap / kabı, kurt / kurdu, uç / ucu, yurt / yurdu vb.

nest...

33116 33117 33118 33119 33120

batman iftar saati 2021 viranşehir kaç kilometre seferberlik ne demek namaz nasıl kılınır ve hangi dualar okunur özel jimer anlamlı bayram mesajı maxoak 50.000 mah powerbank cin tırnağı nedir