Gece Çalışılacak Işler

Къумукъча-Тюркче Атасёзлери ва Айтывлары Сёзлюгю

Словарь кумыкских пословиц и поговорок и их турецких эквивалентов, издан в 2006 году и составлен крупным учёным тюркологом, доктором Четином Пекаджаром (http://cetinpekacar.net/). Мы благодарим господина Четина за материалы, предоставленные к открытой публикации в электронном виде на сайте кумыкский-язык.рф, а также за все его труды в области изучения кумыкского языка.

Данный словарь представляет интерес, во-первых, как способ познать сходство между двумя тюркскими языками и помощник изучающим один из этих языков носителям второго, а во-вторых, как один из первых шагов для возвращения турецких кумыков, потомков мухаджиров, в культурное пространство кумыкского народа.

Словарь использует исключительно латиницу и для поиска по нему необходимо пользоваться исключительно турецким алфавитом и учитывать наличие дополнительных символов, которые автор использует в словарных статьях: ŋ (нг), â, û.

В качестве кавычек в тексте используются символы “ и ”.

Данная работа доступна на условиях лицензии
Эта работа доступна на условиях лицензии Creative Commons "Атрибуция — Некоммерческое использование — Без производных произведений" 4.0 Всемирная. (Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International).

© Çetin Pekacar, 2006 © кумыкский-язык.рф, 2016

Ön söz

Kavimler Kapısı Dağıstan’ın kadim sakinlerinden olan Kumuk Türklerinin zengin sözlü halk edebiyatı mahsulleri arasında atasözleri önemli bir yer tutmaktadır. Kumuk Türkçesiyle ilgilenmeye başladığım 1983 yılından bu yana onların yazılı edebiyatı kadar sözlü halk edebiyatı da çok ilgimi çekiyordu. Bu ilgim, 1995 yılında Z. Z. Bammatov’un redaktörlüğünde hazırlanan Kumukça-Rusça Sözlük’ün tercümesine dayanan çalışmamı hazırlarken dikkatimi çeken Kumuk atasözlerini derleyip yayımlama fikrine dönüştü. İlk olarak 2001 yılında, o sözlükte geçen atasözlerini bir araya getirip Türkiye Türkçesine çevirileriyle birlikte internette yayımladım (http://w3.gazi.edu.tr/web/pekacar/atasana.htm). Hâlen yayında olan bu atasözlerini, yenileriyle genişleterek kitaplaştırma işi ise, meslektaşım Özkul Çobanoğlu’nun teşvikiyle çalışma plânlarım arasına girdi ve ancak, gün yüzüne çıkması bugüne kalmış oldu. Değerli meslektaşıma bu vesileyle teşekkürlerimi sunarım.

Bu kitap, Giriş, Metin ve Dizinler olmak üzere üç ana bölümden meydana gelmektedir. Giriş bölümünde, önce Kumuk atasözleri üzerine günümüze kadar yapılmış çalışmalar tanıtılmış, daha sonra atasözleri çeşitli bakımlardan incelenmiştir. Bu bağlamda, Kumuk atasözleri Eski Türkçe ve Türkiye Türkçesi Atasözleri ile karşılaştırılmış; Kumuk atasözlerinin dil özellikleri üzerinde durulmuştur. Buradaki dil özellikleri deyimi ile kastedilen, yazı diline göre farklılık arz eden özelliklerdir. Bu başlık altında, Kumukça-Rusça Sözlükte bulunmayan kelimeler tespit edilmiş, ses yapısı farklı olan kelimeler yazı dilindeki biçimleriyle karşılaştırılmış ve anlamı farklı olan kelimeler, içinde geçtikleri atasözleriyle birlikte verilmiştir. Bu bölümde yazı dilinde bulunmayan ek ve çekim biçimleri, yazı diliyle karşılaştırılarak incelendikten sonra olarak yeni atasözleri üzerinde durulmuştur. Yeni atasözleri, “fakelore” türündeki uydurulan atasözleri ile kelâmı kibarlar ve vecizeler bakımından incelemeye tâbi tutulmuştur.

Metin bölümünde, çeşitli kaynaklardan derlediğimiz 3006 Kumuk atasözü, Türkiye Türkçesine aktarmaları ile birlikte verilmiştir. Burada aynı zamanda Türkiye Türkçesinde karşılığı bulunan atasözleri de belirtilmiştir. Dizinler bölümünde dört ayrı dizin bulunmaktadır. Biçimbirimlik Dizinde, atasözlerinde geçen bütün kelimeler, anlamları ve aldıkları çekim ekleriyle birlikte dizilmiştir. Burada, eş sesli ve çok işlevli ekler, numaralarla birbirinden ayrılarak verilmiş, böylece dil araştırmacılarına kolaylık sağlanmaya çalışılmıştır. Atasözlerinde geçen kelimelerin sıklık oranlarının bilinmesinin önemi göz önünde bulundurularak, çalışmaya kelime sıklığı dizini eklemeyi de uygun gördük. Bu dizin, alfabetik ve sıklık sırasına göre olmak üzere iki ayrı bölüm hâlinde oluşturulmuştur. Son olarak, okuyucuların merak ettiği kelimeleri metinden kolayca bulabilmelerine kılavuzluk etmesi düşüncesiyle, bir Türkiye Türkçesi-Kumuk Türkçesi Karşılıklar Dizini eklemenin de yararlı olacağını düşündük. Doğal olarak bu dizine, sadece kitabımızdaki atasözlerinde geçen kelimeler alınmıştır. Bu kitabın hazırlanması safhasında değerli görüşlerinden faydalandığım sevgili hocam Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun’a; düzeltmeleri üstlenen öğrencim Arş. Gör. Hakan Akca’ya; bilgisayar işlerinde yardımcı olan öğrencim İsa Sarı’ya; bir an önce basılması için beni teşvik eden ve her türlü konuda yardımcı olan Yavulu, Ataköylü Kumuk kardeşlerime, özellikle Prof. Dr. Cemalettin Akyürek ve Alb. Tevfik Zengin’e en içten teşekkürlerimi sunarım.

Çetin PEKACAR Ankara, 2006

Eingangsvermerke Application for conferral of a residence permit Foreign Resident Act (AufenthG) – Molba za izdavanje dozvole za boravak Zakon o boravku (AufenthG) – Oturma izni verilmesi için dilekçe İkamet Kanunu (AufenthG) – Заявление на получение вида на жительство (AufenthG) – ‫االقامة‬ ‫لقانون‬ ‫وفقا‬ ‫االقامة‬ ‫ت�صريح‬ ‫منح‬ ‫طلب‬ Datenschutzrechtlicher Hinweis: Nach § 86 Aufenthaltsgesetz dürfen die mit der Ausführung des Aufenthaltsgesetzes betrauten Behörden zum Zwecke der Ausführung dieses Gesetzes und ausländerrechtlicher Bestimmungen in anderen Gesetzen personenbezogene Daten erheben, soweit dies zur Erfüllung ihrer Aufgaben nach diesem Gesetz und nach ausländerrechtlichen Bestimmungen in anderen Gesetzen erforderlich ist. Daten im Sinne von § 3 Abs. 9 des Bundesdatenschutzgesetzes sowie entsprechender Vorschriften der Datenschutzgesetze der Länder dürfen erhoben werden, soweit diese im Einzelfall zur Aufgabenerfüllung erforderlich sind. Information pertaining to data protection law: According to section 86 of the Foreign Resident Act, the authorities charged with implementing this Act may collect personal data for the purposes of implementing this Act and provisions relating to foreigners contained in other acts, insofar as this is necessary in discharging their duties under this Act and in accordance with provisions relating to foreigners contained in other acts. Data within the meaning of section 3 (9) of the Federal Data Protection Act and corresponding provisions contained in the data protection acts of the Länder may be collected insofar as this is necessary in individual cases in discharging assigned duties. Napomena o pravnoj zaštiti podataka: Po čl. 86 Zakona o boravku su službe zadužene za njegovo primenjivanje ovlašćene da u svrhu spro­ vođenja tog zakona i odredbi drugih zakona, koji se tiču pravnog statusa stranih državljana, prikupe lične podatke, ukoliko je to neophodno za ispunjenje njihovih zadataka po gore navedenim zakonskim odredbama. Podaci u smislu čl. 3 stav 9 Saveznog Zakona o zaštiti podataka kao i odgovarajućih propisa Zakona o zaštiti podataka Saveznih pokrajina smeju da se zatraže, ukoliko su u pojedinačnom slučaju potrebni za ispunjavanje zadataka. Kişisel bilgilerin korunması ile ilgili bilgi: İkamet Kanunu md. 86'ya göre, İkamet Kanunu'nu uygulamakla görevli makamlar, sözkonusu kanu-nun ve başka kanunlarda yabancılar hukukunu ilgilendiren hükümlerin uygulanması amacıyla, bu işlem bu kanunun ve başka kanunlarda yabancılar hukukunu ilgilendiren hükümlerce görevlerinin uygulanmasını şart koştuğu takdirde kişisel bilgileri toplama hakkına sahiptirler. Federal Bilgi Koruma Yasası md. 3 bent 9 ve eyaletlerde yürürlükteki bilgi koruma kanunları hükümleri gereği kişisel bilgiler münferit hallerde görevlinin görevinin ifası bakımından gerekli olduğunda kişisel bilgiler toplanabilir. Указания касательно прав на защиту информационной собственности: Согласно положений § 86 Закона о проживании органы, упол-номоченные на исполнение закона о проживании, в целях исполнения данного закона и положений относительно прав иностранных граждан, содержащихся в других законах, могут собирать анкетные данные, насколько это требуется для исполнения их задач в рамках данного закона и согласно положений относительно прав иностранных граждан, содержащихся в других законах. Данные в смысле § 3 абз. 9 Федерального закона о защите информационной собственности, а также соответствующих предписаний законов о защите информационной собственности федеральных земель могут собираться, если они в отдельном случае требуются для исполнения задач.