Ünsüz Değişimi Yumuşama Mı

Türkçede "-k" ile biten yani ünsüz ile biten kelimeler, "-cık, -cik" eklerini aldıklarında kelimenin sonundaki "-k" düşer. Örneğin; "ufak-cık → ufacık" şeklinde örnek verebiliriz. Bazı birleşik sözcüklerin oluşumunda ünsüz düşmesi meydana gelebilir. "Üst-teğmen / üsteğmen" şeklinde örnek gösterebiliriz. İşte ünsüz değişimi konu anlatımı…

ÜNSÜZ DEĞİŞİMİ NEDİR?

Ünsüz yumuşaması diğer adıyla ünsüz değişimi olarak bilinir. Türkçedeki bir ses olayı olarak bilinen ünsüz değişimi, süreksiz sert ünsüzlerle biten sözcüklerin, ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında, sözcüklerin sonundaki ç, k, p, t ünsüzlerinin yumuşayarak - sırasıyla- c, g/ğ, b ve d'ye dönüşmesi olayıdır. Ünsüz değişimi nasıl olur? Diyorsanız, örneklerle aktaralım…

ÜNSÜZ DEĞİŞİMİ KONU ANLATIMI

Ünsüz değişiminde "K" ünsüzü hemen hemen her zaman "ğ" ünsüzüne dönüşmektedir. Bununla birlikte "g"ye dönüştüğü kelimeler de bulunmaktadır. Bu duruma genellikle son iki harfi sessiz olan sözcüklerde görülmektedir:

• Çiçek - çiçeği
• Ahenk - ahengi
• Kepenk – kepengin

Tek heceli sözcüklerde genellikle ünsüz yumuşaması görülmemektedir. Örnek olarak:

• Top - topa
• Koç - koçum
• Dut - dutu

Yabancı dillerden Türkçeye geçen kimi sözcüklerde yumuşama olmamaktadır. Örnek:

• Bisiklet - bisikleti
• Hukuk - hukuku
• Kart - karta
• Ahret - ahreti
• Millet - milleti

Ünsüz değişimi kuralı özel isimlerin "yazımında" uygulanmamaktadır. Ancak sözcük, kural uygulanarak telaffuz edilmektedir. Örnek olarak:

• Tokat'ı
• Zonguldak'ı
• Birleşik Krallık'a

Sert ünsüzle biten bazı öztürkçe kelimelerde de yumuşama görülmemektedir. Örnek olarak:

ÜNSÜZ DEĞİŞİMİ ÖRNEKLERİ

• ağaç-ı - ağacı
• kap-ın - kabın
• kitap-ı - kitabı
• yurt-u - yurdu
• umut-a - umuda
• bayrak-ı - bayrağı
• yaprak-ın - yaprağın
• sağlık-ı - sağlığı

ÜNSÜZ DEĞİŞİMİ ÖRNEK CÜMLELER

• "Bu ağacı yılında ben diktim."
• "Ağaçtaki yaprağın yere düşmesi an meselesi…"
• "Bir milletin ulusal simgesi bayrağıdır."
• "Şuradaki çiçeği size ben getirdim."
• "Annem akşam eve gelirken çiçeği de getirdi.