Damar Yolu Neden Açılır

Kronik böbrek yetmezliği bulunan hastaların böbrek transplantasyonu, periton diyalizi veya hemodiyaliz yöntemlerinden biri kullanılarak kanlarının değiştirilmesi gerekir. Ancak günümüzde çeşitli nedenlerle en çok kullanılan yöntem hemodiyalizdir. Böbrek yetmezliği bulunan hastaların diyalize girebilmeleri için arteriovenöz (AV) fistül denilen damar erişim yollarının açılması gerekir. Bu damar yolların hemodiyaliz hastaları için ‘yaşam yolu’ olarak tanımlanmaktadır.

Hemodiyaliz Nedir?

Vücutta çeşitli sebeplerle oluşan zararlı maddeler kan ile böbreklere gelir, burada temizlendikten sonra tekrar dolaşım sistemine geri döner. Ancak kronik böbrek yetmezliği olan hastaların böbrekleri çalışmadığı için hastaların belirli aralıklarla diyalize girerek kanlarının temizlenmesi gerekmektedir.

Hemodiyaliz yönteminde kan damardan alınarak makineden geçirilip temizlenir, daha sonra tekrar damara verilerek dolaşım sistemine geri döner. Hastanın diyalize sokulabilmesi için uygun damar yolunun olması gerekir.

Arteriovenöz (AV) Fistül Nedir, Nasıl Açılır?

Arteriovenöz fistül, kol ya da bacakta atardamar veya toplardamar arasında bir yol açılması işlemine denilir. Bu işlemle diyalize girecek hastaya gerekli olan damar yolu açılmış olur. Arteriovenöz fistül öncelikle aktif olmayan kolda, sonra aktif kolda el bileği, ön kol veya üst kolda açılır.

Hastanın diyalize girebilmesi için diyaliz makinesinin iğnesinin girebileceği büyüklükte toplardamarının olması ve bu damarın makinenin çalışmasına yetecek akım sağlaması gerekir. Normal toplardamarlardaki akım ve damar büyüklüğü ise bu işlem için yeterli değildir. Arteriovenüz fistül işlemiyle atardamarlardan gelen kan toplardamara yönlendirilerek buradaki kan akımı artırılıp damar çapı genişletilmektedir.

Arteriovenüz Fistül Açılması Sıkça Sorulan Sorular

Özel Adana Ortadoğu Hastanesi’nde görev yapan alanında uzman, deneyimli Kalp Damar Cerrahisi birim doktorlarını aşağıdan daha detaylı bir şekilde inceleyebilirsiniz.

Özel Adana Ortadoğu Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Birimi’nde hizmet verilen diğer hastalıklara aşağıdan ulaşabilirsiniz.

Arter nedir? Periferik arter nedir?

Arterin Türkçe karşılığı ‘atar damar'dır. Atar damarlar kalpten pompalanan kanı taşıyan boru sistemi olarak tanımlanabilir. Beyin, kaslar, kollar, bacaklar, akciğerler, deri, karın içindeki tüm organlar (karaciğer, mide, bağırsaklar, böbrekler, dalak vs.) kısaca tüm dokular, arterler (atar damarlar) yolu ile taşınan kandan oksijen alır ve beslenir. Periferik arter, kalp dışındaki (yukarıda sayılan) diğer tüm doku ve organlara giden atar damarlara verilen genel isimdir. 

Periferik arter hastalığı nedir?

Periferik arter hastalığı sıklıkla arter duvarının tabakaları arasında kolesterol (vücutta bulunan bir çeşit yağ) içeriği yoğun olan, damar içine doğru uzanan kabartılar sonucunda damarların daralması ve bunun sonucunda damarın beslediği bölgeye yeterince kan gidememesi durumudur. Bazen damar duvarının iltihabi hastalıkları, romatizmal hastalıklar, bağışıklık sistemini tutan hastalıklar, damar içinde pıhtılaşma, doğuştan olan hastalıklar veya başka bozukluklar sonucunda da damarlarda daralma olabilir. 

Kateter nedir?

Kateter deride ufak bir kesi yapılarak, atar damarların veya toplar damarların içine sokulan ince borulara verilen genel isimdir. Değişik boy, kalınlık ve eğimlerde olup farklı damarları hem görüntülemek hem de içerisinden ince teller, balon, stent, lazer, burgulu cihazlar, ses dalgası yayan cihazlar ve diğer malzemelerin gönderilmesi amacıyla kullanılırlar. Yani hem teşhis hem de tedavi amacıyla kullanılabilirler. 

İyotlu kontrast madde nedir?

İyotlu kontrast madde, adından da anlaşıldığı gibi iyot içeren kimyasal bileşiklerdir. Damar içine kateter yolu ile zerk edildiğinde damarların röntgen cihazında görünmesini sağlar, bu sayede doktor damarı ve damardaki hastalığı, eğer damarı genişletti ise yeterince ve uygun olarak genişletip genişletmediğini görür.

Periferik anjiyoplasti (damarın genişletilmesi) işlemi nedir, nasıl yapılır?

Daralmış veya tıkanmış olan periferik arterlere balon, stent (tel kafes), lazer, küçük kesici bıçaklı cihazlar, ultrasonik ses dalgaları, pıhtıyı emen cihazlar, tekrar daralmayı önlemek için damar duvarına radyasyon yayan cihazlar ve benzeri aletler sokularak damar genişletilir. Bu cihazlardan en sık kullanılanları balon ve stentlerdir. Diğer cihazlar daha çok özel durumlarda kullanılırlar. 

Periferik anjiyoplasti beyin damarları, kol ve bacak damarları, aort damarı, aort damarından ayrılan ana damarlar, akciğere giden damarlar ve böbrek damarlarına yapılabilir. 

Açılan damarların çapı, darlığın uzunluğu, hastanın eşlik eden hastalıklarına ve diğer bazı faktörlere bağlı olarak, işlem yapılan damarda genellikle işlemi izleyen ilk 6 ay içinde % 5-50 aralığında değişen oranlarda daralma görülebilir. Sizin durumunuzda tekrar daralma riskini doktorunuza sorabilirsiniz. 

İşlem öncesi ve sonrası ilaç kullanılacak mı?

Damarların içindeki darlıklar genişletilirken sıklıkla pıhtılaşmayı önleyici ilaçlar kullanılır. Bu ilaçların bazıları (örneğin aspirin veya muadilleri) işlemden önce ağız yoluyla verilip işlem sonrasında da uzun süre hatta ömür boyu kullanılabilir. Yine işlem sırasında da doğrudan damar içine pıhtılaşmayı önleyici veya pıhtı eritici ilaçlar, ayrıca damar genişletici ilaçlar uygulanabilir. Bazı hastalarda sakinleştirici ilaçlar da damar yolu ile kullanılabilir. 

Periferik arter hastalığının girişimsel (balon ve stent ile) tedavisi ile ilişkili istenmeyen olaylar söz konusu olabilir mi, işlemin riski nedir?

Periferik arter hastalığının girişimsel (balon ve stent ile) tedavisi uygulamaları küçük ölçekli bir cerrahi işlemdir. Dolayısıyla uygulama sırasında komplikasyon dediğimiz bazı istenmeyen durumlar ortaya çıkabilir. Ancak bu işlemlerde komplikasyon riski oldukça düşüktür ve çoğu kez hayati önem taşımaz. 

Damar duvarından parça veya pıhtı kopup diğer damar bölgelerine giderek o bölgeyi tıkayabilir, bu olaya ‘emboli' denir. Boyun damarı genişletilirken nadiren beyinde emboli oluşursa felç (inme) gelişebilir. Emboli sonucu organ hasarı eğer kol veya bacakta ise acil ameliyat gerekebilir, nadiren kangren ve organ kesilmesi gerekebilir. 

Damarda yırtılma veya delinme, çok nadir görülür, darlık bölgesinden geçirilen tel ve damarı genişletmek için kullanılan cihazlara bağlı olarak gelişebilir. Görülme oranı yaklaşık bin hastada birdir. Acil olarak cerrahi girişim (ameliyat) gereksinimi olabilir. 

Damar katmanlarının ayrılması (diseksiyon) işlem sırasında görülebilir, sıklıkla stent kullanılarak veya balonun uzun süre şişirilmesi ile hemen o anda tedavi edilebilir. Çok nadiren acil ameliyat gerekebilir. 

Damarda spazm (kasılma, büzülme) işlem sırasında oluşabilir ağrı ve bazen damarın beslediği organda hasara yol açabilir. Spazm önleyici ilaçların doğrudan damara verilmesi ile sıklıkla düzelir; hasar oluşturması çok nadirdir. 

Nadiren açılmaya çalışılan damar tamamen tıkanabilir, bu durumda damarın beslediği organda hasar oluşabilir, acil ameliyat gerekebilir. 

İşlem sırasında damar genişletilirken veya verilen ilaçlara bağlı olarak kalp hızı ve kan basıncı (tansiyon) düşebilir; ama bu durum sıklıkla bir sorun oluşturmadan düzeltilir. 

Atardamara girilen bölgede damarda balonlaşma (anevrizma), yırtılma, tıkanma nadiren görülebilir ve ameliyat gerektirebilir. 
Nadiren, işlem sırasında kullanılan ilaçlara bağlı olarak işlem bölgesinden çok farklı bir bölgede veya işlem bölgesinde ya da atar damara girilen bölgede kanama olabilir. Atar damara girilen bölgede kanamaya bağlı şişlik olabilir, bu şişlik sıklıkla 3-4 haftada geçmektedir. 

İşlem sırasında kullanılan ilaçlara, özellikle de iyotlu kontrast maddeye bağlı olarak böbrek yetersizliği gelişebilir. Böbrek yetersizliği gelişen hastaların çoğunda yetersizlik düzelmekle beraber nadiren hastaların daha sonraki hayatlarında diyaliz tedavisi almaları gerekebilir. 

İlaçlara bağlı olarak her türlü alerji gelişebilir; ama bunlar verilen diğer ilaçlarla sıklıkla kontrol altına alınabilir.

Kaynak: https://www.tkd.org.tr