Benign Bulgu Nedir

Yaygın adıyla "prostat büyümesi" olarak bilinen Benign Prostat Hiperplazisi, hayati tehlike taşımayan bir hastalıktır. Hastalık, sıklıkla 50 yaşından itibaren belirtilerini iyice göstermeye başlar ve kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler. Hastalığın en bilinen belirtileri arasında, idrar yapmada güçlük, sık sık ve az miktarda idrar çıkışı, idrar yollarında enfeksiyon gibi semptomlar görülür. Hastalığa bağlı şikâyetler, 80’li yaşlardan sonra daha da artarak devam eder. Hastalığın tedavisinde ilaç tedavilerinin yanı sıra bazı durumlarda cerrahi müdahaleler de uygulanmaktadır. Toplumun büyük bir bölümünde görülen iyi huylu prostat büyümesi, mutlaka tedavi edilmesi gereken bir rahatsızlıktır. İdrar yolunda önemli derecede daralma ve sıkışmaya neden olan hastalık, böbrek yetmezliğine kadar varabilen ciddi sonuçlar doğurabilmektedir, fakat tedavi edilmediği takdirde bile prostat kanserine sebep olması söz konusu değildir.

İyi Huylu Prostat Büyümesi Nedir?

İyi huylu prostat büyümesi, yaşam boyu kişinin yaşam şeklini etkileyen kronik hastalıklar arasında yer alır. Ceviz büyüklüğünde bir yapı olan prostat bezinin sıra dışı bir biçimde büyümesi ve mesanenin hemen alt tarafında bulunan idrar kanalını daraltmasıyla birlikte belirtiler baş göstermeye başlar. Prostatın büyümeye devam etmesiyle, kişinin idrar yapması gittikçe zorlaşır. Dışarı çıkamayan idrarın boşaltılabilmesi için, hasta mesanesini daha fazla kasmaya başlar ve vücut iyice zorlanır. 80 yaş ve üzerinde hastalığın %90 oranındaki yaygınlıkla görülmesiyle birlikte, hastalık bir anlamda yaşlanma sürecinin de bir parçası olarak kabul görmektedir.

İyi Huylu Prostat Büyümesi Belirtileri Nelerdir?

Hastalığın seyrine bağlı olarak değişen semptomlar, prostatın büyüklüğü ve içinde bulunduğu evreye göre değişiklik gösterir. Prostat büyümesi belirtileri, sıklıkla 50’li yaşların başında görülmeye başlar ve yaş ilerledikçe şikâyetler artarak devam eder. Hastalığın semptomları, prostat bezinin büyümesine bağlı olarak idrar yolunun daralmasıyla ortaya çıkar. Daralan idrar yolu, idrarın çıkış miktarını ve hızını azaltarak mesanenin tam olarak boşalamaması durumunu meydana getirir. Hastalığın en çok görülen belirtileri şunlardır:

• Zayıf idrar akışı
• Sık sık idrara çıkma isteği
• İdrar çıkışının geç başlaması
• Aniden sıkışma
• İdrara çıkınca ıkınma ihtiyacı
• Gece sık sık tuvalete gitmek için uyanmak
• Mesanenin boşaltılamadığı hissi
• İdrar çıkışı bittikten sonra uzun süre damlama olması
• İdrar bittikten sonra yanma ve sızı hissi
• Sık sık tekrarlanan idrar yolu enfeksiyonu
• İdrarda kan
• Mesane taşı

İyi Huylu Prostat Büyümesinin Nedenleri Nelerdir?

Nedeni henüz kesin olarak bilinmeyen iyi huylu prostat büyümesi, prostat çekirdeği olarak da bilinen ve iç prostat bölgesinde ortaya çıkan adenomlardan kaynaklanır. Prostatın büyümesinde, erkeklerin salgıladığı testosteron ve kadınlarda salgılanan östrojen hormonu etkendir. Erkeklerde ilerleyen yaşlarda testosteron hormon oranı düşerken östrojen hormon oranında artış meydana gelir. Yapılan araştırmalara göre, erkeklerdeki östrojen hormonunun birtakım hücrelerin gelişimi üzerinde tetikleyici etkisi olduğu gözlemlenmiştir. Farklı araştırmalarda ortaya konulan sonuca göre ise yaşın ilerlemesiyle beraber erkek testosteron hormon düzeyinin azalma eğiliminde olmasına rağmen, aktif testosteron olan DHT düzeyinde artış görülmüştür. DHT üretimi az ya da hiç olmayan erkeklerde, iyi huylu prostat büyüme riskinin de olmadığı görülmektedir. Yine de yapılan bu çalışmaların kısıtlı verilere dayandığı ve bilimsel olarak kesinlik kazanmadığı bilinmelidir.

İyi Huylu Prostat Büyümesi Tanısı Nasıl Koyulur?

Hastanın yaşam kalitesini etkileyen bu hastalığın oluşumunda birçok farklı neden bulunabilir. Hastanın kullandığı bazı ilaçların yan etkilerinin olabilmesi ihtimali doğrultusunda, düzenli olarak kullanmış olduğu ilaçlar kontrol edilir. Prostat büyümesinin tanısı için araştırma, genel fiziki muayene ve prostat muayenesi olarak iki başlık altında gerçekleştirilir.

Prostat muayenesi, doktorun elle makattan yaptığı kontrolle gerçekleştirilir. Bu muayenede, prostat bezinin boyutu, yapısı gibi parametreler değerlendirilmiş olur. Teşhis yöntemleri arasında bulunan idrar tahlili, idrar yolu enfeksiyonunun varlığı ve derecesini belirlemede etkin bir yöntemdir. Prostat büyümesi ya da idrar yolu enfeksiyonunun belirtileri birbirine çok benzemektedir. Bu nedenle, tahlilin tüm yönleriyle değerlendirilmesi gerekir.

Prostat kanseri oluşup oluşmadığının belirlenmesi amacıyla, hastaya PSA kan testi de yapılabilir. Artmış PSA değeri, prostat kanserinin yanı sıra prostat bezinin büyümeye başladığının da göstergesidir. Prostat büyüme şüphesi ile değerleri araştırılan hastanın, saniyede ne kadar idrar çıkarabildiğini ölçmek için, "idrar akım hızı" testi uygulanır. Mesanenin en dolu olduğu anda, bu ölçüm için tasarlanmış özel ölçüm cihazları kullanılır. Hastanın cihaza idrar yapması ölçüm için yeterlidir.

Sıklıkla kullanılan bu tanı yöntemlerinin yanı sıra prostatın ne kadar büyüdüğünü görmek için ultrason yapılabilir. İdrar yapıldıktan sonra mesanede ne kadar idrar kaldığını görmek için de ultrasonografi yöntemlerinden yararlanılabilir. Bu işleme "artık idrar tayini" adı verilmektedir.

Benign Prostat Hiperplazisi Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Tedavi seçeneklerinin değerlendirilmesi için, öncelikle hastaya şikâyetleri doğrultusunda benign prostat hiperplazisi teşhisinin konulması gerekir. Tedavi şeklinin belirlenmesinde hastanın yaşı, şikâyetlerinin hangi şiddette olduğu ve hastalığın vücutta yarattığı komplikasyonlar dikkate alınır. Eldeki veriler doğrultusunda, hangi tedavi şeklinin uygulanacağına hastanın kendisiyle birlikte karar vermek en doğru yöntemdir.

Hastalığın ilk dönemlerinde medikal tedavi daha sıklıkla tercih edilir. Bununla birlikte tedaviye başlamadan önce hasta takibe alınıp, şikâyetlerindeki seyir, mesane taşı, idrar yolları enfeksiyonu gibi semptomların durumu gözlenir. İlaç tedavisi, hastalığın başlangıç noktasında prostat ve idrar yollarındaki düz kasların gevşetilmesini ve idrar akışının rahatlatılmasını kolaylaştırır. Büyümeye başlamış olan prostatın küçültülmesi için de farklı ilaç türleri kullanılır. İlaç tedavisinin en az 6 ay boyunca devam etmesi, tedavinin faydalı olması bakımından önem taşır. İlaç kullanımına rağmen hastanın şikâyetlerinin artmaya başladığı ve  kontrol altına alınamadığı durumlarda ise cerrahi müdahale çoğu zaman kaçınılmazdır. Prostat büyümesi ameliyatı, açık ya da kapalı ameliyat yöntemleriyle yapılabilir.

Mamografilerde kitle, yapısal bozulma, mikrokalsfikasyon denen kireçlenme odakları ya da asimetri şeklinde bulgular saptanabilir. Bu bulgular hem iyi huylu tümörlerde hem de kanserlerde saptanabilecek bulgular olduğundan meme radyolojisi konusunda deneyimli bir radyoloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerekir. 

Radyoloji uzmanları değerlendirme sonrasında bulgularını ve önerilerini kesin ve net olarak diğer meslektaşlarına aktarabilmek ve kendi takiplerinde kolaylık olması amacıyla memenin durumunu bazı rakamlar ile sınıflandırırlar. Meme görüntülemesi raporlarında BIRADS ( Breast Imaging Reporting and Data System) adı verilen bir sınıflama kullanılır.

BIRADS Sınıflandırması:

• Kategori 0: Ek görüntüleme yöntemlerine ihtiyaç var
• Kategori 1: Normal bulgular
• Kategori 2: Kesinlikle iyi huylu bulgular
• Kategori 3: Muhtemelen iyi huylu bulgular
• Kategori 4: Şüpheli bulgular
• Kategori 5: Yüksek olasılıkla kötü huylu bulgular
• Kategori 6: Biyopsiyle meme kanseri saptanmış olan hastalar

Eğer raporunuzda,

BIRADS Kategori 0 yazılmış ise tetkiki yapan radyoloji uzmanı bir karara varamamış ve ek tetkik istiyor demektir. 

BIRADS Kategori 1 ve BIRADS Kategori 2 yazılmış ise raporunuza; kötü bir şey yok, düzenli olarak her normal kadın gibi yıllık kontrollerinize gelmeniz yeterli demektir. BIRADS Kategori 1, tamamen normal anlamına gelirken, BIRADS Kategori 2, bazı bulguların var olduğu ancak hepsinin iyi huylu lezyonlara ait olduğu anlamına gelmektedir.

BIRADS Kategori 3 yazılmış ise raporunuza, %95 in üstünde bir ihtimal ile korkulacak bir şey yok demektir. Ama % 5 den az da olsa, küçük bir ihtimal ile bir risk olduğundan, radyoloji uzmanınız sizi 6 ay sonra tekrar kontrol etmek istiyor demektir. Bu kontrolü es geçmemelisiniz, mutlaka 2 yıl boyunca 6 ayda bir mümkünse aynı radyoloji uzmanına kontrole gitmenizi öneririm. 

BIRADS Kategori 4 yazılmış ise durum biraz daha kritik, ortalama % ihtimal ile kanser riskiniz var demektir. Mutlaka uygun bir şekilde biyopsi (parça alınması) yapılmalı hatta gerekli ise biyopsi öncesinde meme MR (MANYETİK Rezonans) incelemesi yapılmalıdır. Burada –invaziv işlem - dediğimiz vücuda uygulanacak girişimsel bir işlem yapılacağından eğer içiniz rahat değil ise biyopsi öncesinde meme radyolojisi konusunda deneyimli bir radyoloji uzmanına tetkikleriniz ile başvurabilir ikinci bir görüş alabilirsiniz. Bunu özellikle belirtmemin sebebi kliniğimize biyopsi önerildiği halde ikinci bir görüş almak üzere başvuran birçok hastamızda gereksiz yere biyopsi önerildiğine şahit oluyoruz. Bunun genel olarak sebebi, deneyim yetersizliği nedeni ve bir şeyleri atlama korkusu olabiliyor. Bazen de radyolog ve cerrah arasındaki iletişimsizlik nedeni ile daha önceki bir operasyon izi gibi bir görüntüye gereksiz yere biyopsi önerildiğine şahit oluyoruz. Gereksiz biyopsilere maruz kalmak istemiyorsanız, takiplerinizi yaptırdığınız merkezin cihaz alt yapısını, bilgilerinizi dijital ortamda saklanıp kontrollerinizde hemen ulaşabiliyor olmasına ve en önemlisi gittiğiniz radyoloji uzmanının meme radyolojisi konusunda deneyimli olmasına özen göstermelisiniz.

BIRADS Kategori 5, %90 nın üzerinde bir ihtimal ile kanser olduğunuz anlamına geliyor. Hemen iki memenize yönelik MR incelemeniz ve sonrasında vakit kaybetmeden biyopsiniz yapılmalıdır. MR incelemesi, mamografi ve ultrasonografi ile saptanamayan bazı lezyonları ve koltuk altının değerlendirmesi açısından yol gösterici olmaktadır. Ameliyat öncesi çekilen MR incelemesinin % 20 ye yakın bir oranda hastaya uygulanacak cerrahi tedaviyi değiştirdiği bilimsel çalışmalarda gösterilmiştir. Ben de yılında teslim ettiğim uzmanlık tezimde bu konuyu incelemiştim. Ancak biyopsi sonrası bazen yanlış anlamlara neden olabilecek sinyaller oluşacağından BIRADS Kategori 5 lezyonlarda biyopsi öncesi Meme MR incelemesi yapılması önerilmektedir. Zaten meme konusunda uzmanlaşmış merkezlerde çalışan deneyimli cerrahlar mutlaka ameliyat edeceği hastanın MR tetkikinin yapılmasını ve hesapta olmayan bir başka odağın olmadığından emin olmak isterler. Ancak bazı cerrahlar MR inceleme ile vakit kaybetmek istememektedirler. Bunun sebebi olarak da; birçok merkezde çekilen MR ın kalitesi ya da MR ı yorumlayan radyoloğun deneyimi yeterli olmadığından çekilen MR lar gereksiz yere şüpheli odaklar belirterek tedavi sürecini uzatabildiğini öne sürerler. Ancak şunu bilmeliyiz ki, işin en doğrusu ameliyat öncesi kaliteli bir meme MR’ ının çekilmesi ve deneyimli bir meme radyoloğunun bunu değerlendirmesidir. Bu sayede erken dönemde kanser tekrarlamalarının büyük ölçüde önüne geçilmiş olmakta ve % 5 ihtimal ile diğer yöntemler ile fark edilmemiş olan başka bir odağın da aynı seansta tedavi edilmesi mümkün olmaktadır.

BIRADS Kategori 6 ise, malign (kötü huylu) tanısı almış hastalar için kullanılan bir sınıflamadır.