Son Güncellenme:
Yüzyıldan itibaren şathiye yazan birçok tekke ve Divan şairi olmuştur. Bu şairler ve en önemli eserleri şu şekilde sıralanabilir: 1- Yunus Emre ve Divanı
2- Kaygusuz Abdal - Saray - Name 3- Bektaşi Veli - Faydalı Öğütler
4- Azmi Baba - Divan
Şathiye Nedir?
Şathiyeler, daha çok şairin vecd halindeyken söylediği sözlerden oluşan manzum eserlerdir. Bu tür şiirlerde fenafillah, bekabillah, vahdet-i vücut ve Allah aşkı gibi temel tasavvufi konular işlenir. Bunun dışında, bezm-i alem ve harabat ehli gibi gazellerde de sıklıkla kullanılan terimler şathiyelerde de sıklıkla kullanılır
Edebiyatta Şathiyenin Genel Özellikleri Nelerdir?
1- Şathiyelerde en ciddi konular bile mizahi bir üslupla dile getirilir. Bu tür eserlerin hiciv ve hezeliyattan en önemli farkı, sadece tasavvufi konulara yer verilmesidir.
2- Şathiyelerin büyük çoğunluğu gazel şeklinde, ''aa, xa, xa'' kafiye dizilimiyle yazılır.
3- Bu tür şiirlerde Ene'l Hak inancı esastır. Bu nedenle şair, kaleme aldığı şathiyelerde Allah ile senli benli konuşabilir.
4- Tarih boyunca birçok şathiye şeriat hükümlerine aykırı kabul edilmiş ve yasaklanmıştır.
5- ve yüzyılda, o zamana kadar yazılmış olan şathiyeleri açıklamak için birçok risale yazılmıştır.
6- Bazı ozanlar şathiyelerini koşma ve sema kalıplarıyla yazmıştır.
7- Bazı kaynaklarda bu türdeki şiirler şathiye-i süfiyane şeklinde yazılır. Bunun en büyük nedeni, daha çok Tekke şairleri ve sufilerin bu türde eserler kaleme almasıdır.
8- Divan şairleri ve İslam kelamcılarından bazıları şathiye türünde şiirler yazılmasına karşı çıkmıştır.
9- Şathiye türündeki şiirlerde Hz. Adem ve Hz. Havva'nın cennetten kovulması geniş yer tutar. Azmi Baba bir beyti şu şekildedir: ''Sekiz cennet yaptın Adem için / Adem'i cennetten çıkardın niçin''
Şathiye nedir? Şathiye örnekleri nelerdir? Edebiyat Çocuk ekibi olarak sizler için en çok merak edilen konulardan birisi olan şathiye nedir konusunu ele aldık.
Bu yazıda ne okuyacaksınız?
Şathiye, halk edebiyatı içerisinde yer alan dini ve tasavvufi şiirlerin mizahi bir şekilde ele alındığı edebi metin örnekleridir. Genellikle anlaşılması zor olan metinler olan şathiyeler, tasavvufi inanca sahip şairlerce inançlar üzerine dalga geçer ya da alay eder gibi ifadelerle kaleme alınmıştır. Buradaki temel amaç mizahi unsurlar barındırılarak düşünmeye sevk etmektir.
Allah ile alay eder gibi yazılmış şathiyeler küfür sayılmıştır. Ama şathiyeler asla küfür değildir. Şathiyeler biçimce komik ve alaylı olabilir ama şathiyede aranan şiirin arkasındaki düşüncedir. Anlanıp yorumlandığında çok derin anlamlara sahip olduğu görülür. Şathiye çok derin tasavvufi konular işleyen felsefi şiirlerdir. (Wikipedia)
Şathiyeler, tasavvuf ehlinin (sufînin) kendinden geçme anında söylediği, ilk okunuşta anlamsız ve inançlarla alay eder gibi görünen ancak yorumlandığında temelinde tasavvufun olduğu görülen şiirler olarak görülmektedir.
Edebiyatımızda birçok farklı zaman dilimlerinde şathiye türünde örnekler vermiş yazar ve şairlerimiz bulunmuştur. Bunlardan bazıları şu şekildedir:
Ben dervişim diyene,
Bir ün edesim gelir
Seğirdüben sesine,
Varıp yetesim gelir
Sırat kıldan incedir,
Kılıçtan keskincedir
Varıp anın üstüne,
Evler yapasım gelir
Altında gayya vardır,
İçi nar ile pürdür
Varuben ol gölgede,
Biraz yatasım gelir
Oda gölgedir deyu,
Tan eylemen hocalar
Hatırınız hoş olsun,
Biraz yanasım gelir
Ben günahımca yanam,
Rahmet suyunda yunam
İki kanat takınam,
Biraz uçasım gelir
Derviş yunus bu sözü,
Eğri büğrü söyleme
Seni sigaya çeken
Bir molla kasım gelir
Yunus Emre
Çıktım erik dalına
Anda yedim üzümü
Bostan ıssı kakıyıp
Der ne yersin kozumu
Uğruluk yaptı bana
Bühtan eyledim ona
Çerçi de geldi aydır
Hani aldın gözgünü
Kerpiç koydum kazana
Poyraz ile kaynattım
Nedir diye sorana
Bandım verdim özünü
İplik verdim cullaha
Sarıp yumak etmemiş
Becid becid ısmarlar
Gelsin alsın bezini
Bir serçenin kanadın
Kırk katıra yüklettim
Çift dahi çekemedi
Şöyle kaldı kazını
Bir sinek bir kartalı
Salladı vurdu yere
Yalan değil gerçektir
Ben de gördüm tozunu
Bir küt ile güreştim
Elsiz ayağım aldı
Güreşip basamadım
Gövündürdü özümü
Kafdağından bir taşı
Şöyle attılar bana
Öylelik yola düştü
Bozayazdı yüzümü
Balık kavağa çıkmış
Zift turşusun yemeğe
Leylek koduk doğurmuş
Baka şunun sözünü
Gözsüze fısıldadım
Sağır sözüm işitmiş
Dilsiz çağırıp söyler
Dilimdeki sözümü
Bir öküz boğazladım
Kakladım sere kodum
Öküz ıssı geldi der
Boğazladım kazımı
Bundan da kurtulmadım
Nideyim bilemedim
Bir çerçi de geldi der
Kanı aldın gözgümü
Tosbağaya sataştım
Gözsüz sepek yoldaşı
Sordum sefer nereye
Kayseriye âzimi
Yunus bir söz söylemiş
Hiçbir söze benzemez
Münafıklar elinden
Örter mâna yüzünü
Yunus Emre
Yücelerden yüce gördüm
Erbabsın sen koca Tanrı
Alim okur kelam ile
Sen okursun hece Tanrı
Kıldan köprü yaratmışsın
Gelsin kulum geçsün deyü
Hele biz şöyle duralım
Yiğit isen geç a Tanrı
Garib kulun yaratmışsın
Derde mihnete katmışsın
Anı aleme atmışsın
Sen çıkmışsın uca Tanrı
Kaygusuz Abdal yaradan
Gel içegör şu cüradan
Kaldır perdeyi aradan
Gezelim bilece Tanrı
Kaygusuz Abdal
Kâf u nûn hitâbı izhar olmadan evvel
Biz bu kâinatın ibtidâsıyuz
Kimseler vâsıl-ı dîdâr olmadan
Ol “kaabe kavseyn”in ev ednâsıyuz
Yok iken Âdem’le Havvâ âlemde
Hak ile Hak idik sırr-ı mübhemde
Bir gececik mihman kaldık Meryem’de
Hazret-i İsâ’nın öz babasıyuz
Bize “Peder” dedi tıfl-ı Mesîhâ
“Rabbi erinî” deyü çağırdı Mûsâ
“Len terânî” deyen biz idik ana
Biz Tûr-ı Sînâ’nın tecellâsıyuz
“Küntü kenz” remzinin olduk âgâhı
“Hakk al-yakîn” gördük cemâlullahı
Ey hoca bizdedir sırr-ı ilâhî
Biz Hacı Bektâş’ın fukarâsıyuz
Zâhidâ şânımız “İnnâ fetahnâ”
Harâbî kemteri serseri sanma
Bir kılı kırk yarar kâmiliz amma
Pir Balım Sultan’ın budalasıyuz
Edip Harabi
EğitimŞathiye Nedir? Edebiyatta Şathiyenin Genel zellikleri Nelerdir?
Ana Başlıklar;
Tekke-tasavvufi edebiyatında genel olarak mizahi manzumelere şathiye adı verilir. Şathiyeler, tasavvuf ehlinin (sufînin) kendinden geçme anında söylediği, ilk okunuşta anlamsız ve inançlarla alay eder gibi görünen ancak yorumlandığında temelinde tasavvufun olduğu görülen şiirlerdir. Yunus Emre’nin ve Kaygusuz Abdal’ın şathiye türünde şiirleri vardır.
Allah ile alay eder gibi yazılmış şathiyeler küfür sayılmıştır.
Şathiye çok derin tasavvufi konular işleyen felsefi şiirlerdir. Kaygusuz Abdal şathiye türünde şiir yazan şairlerimizdendir.
Kıldan köprü yaratmışsın
Gelsin kulum geçsün deyü
Hele biz şöyle duralım
Yiğit isen geç a Tanrı
Garib kulun yaratmışsın
Derde mihnete katmışsın
Anı aleme atmışsın
Sen çıkmışsın uca Tanrı
Kaygusuz Abdal yaradan
Gel içegör şu cüradan
Kaldır perdeyi aradan
Gezelim bilece Tanrı
Kerem itmiş sana Sübhan
Her nesne emrine ferman
Şimdi dertlülere derman
Kılan sen misin ola mı?
Huda virmiş sana devlet
Senden durur kula vuslat
Şimdi bu âleme rahmet
Olan sen misin ola mı?
Dost ile olmış nazarun
Sensin gösteren didârun
Halk üzre Hakkun nazarın
Salan sen misin ola mı?
Gözler emrini mezâhir
Hem bâtın düşdün hem zahir
Mazhar-ı Hak evvel âhir
Heman sen misin ola mı?
Kaygusuz bu sözi söyler
Senün zâtunı şerh eyler
Yüzinde göz dilinde söz
Olan sen misin ola mı?
Doğumun kaç, yok mu senin vefatın,
Hani vardı, nerde kaldı afatın?
Kullandılar doksan dokuz sıfatın;
Çokları kavuştu bak taca Tanrı.
Çıkarı peşinde ağalar, beyler
Her gün gösterişe zikrini eyler.
Hep senin ağzından fikrini söyler;
Gel haddini bildir şu pice Tanrı?
Şu dünyanın her yanında talan var,
Kandırmaya türlü türlü yalan var.
“Allah” deyip hakkımızı çalan var;
Sahip çık garibe ve ac’a Tanrı.
Kullanarak senin yüce adını,
Erkekten geriye atmış kadını.
Bozmuşlar dünyanın güzel tadını;
Duymadın mı bunu ey Koca Tanrı?
Görmezden gelirsin sende kör isen,
Kör değil de kula sadık yâr isen,
Çağırdığım yerde eğer var isen;
Gidemem Kudüs’e ve Hac’a Tanrı.
Layık mı insanlar kötü kadere,
Kitapların zalim yazmış ne çare.
Yüksel’im ağzımdan çıktı bir kere;
Alamam geriye bir hece Tanrı.
Sırat kıldan incedir,
Kılıçtan keskincedir
Varıp anın üstüne,
Evler yapasım gelir
Altında gayya vardır,
İçi nar ile pürdür
Varuben ol gölgede,
Biraz yatasım gelir
Oda gölgedir deyu,
Tan eylemen hocalar
Hatırınız hoş olsun,
Biraz yanasım gelir
Ben günahımca yanam,
Rahmet suyunda yunam
İki kanat takınam,
Biraz uçasım gelir
Derviş yunus bu sözü,
Eğri büğrü söyleme
Seni sigaya çeken
Bir molla kasım gelir
Denizleri yarattın sen kapaksız
Suları yürüttün elsiz ayaksız
Yerleri temelsiz göğü direksiz
Durdurursun acep iskancı mısın
Kullanırsın kanatsızca rüzgarı
Kürekle mi yaptın sen bu dağları
Ne yapıp da öldürürsün sağları
Can verub can alırsın sen cancı mısın
Beni delil eyler kendin söylersin
İçinden Azmi’yi pazar eylersin
Yücelerden yüce seyran eylersin
İşin seyran kendin seyrancı mısın
Kerpiç koydum kazana, poyraz ile kaynattım
Nedir deyip sorana, bandım verdim özünü
İplik verdim çulhaya, sarıp yumak etmemiş
Becit becit ısmarlar, gelsin alsın bezini
Bir serçenin kanadın, kırk kağnıya yüklettim
Kırk çift dahi çekmedi, şöyle kaldı yazılı
Bir sinek bir kartalı, salladı vurdu yere
Yalan değil gerçektir, ben de gördüm tozunu
Bir küt ile güreştim, elsiz ayağım aldı
Güreşip basamadım, göyündürdü özümü
Kaf dağından bir taşı şöyle attılar bana
Öğlelik yere düştü, bozayazdı yüzümü
Balık kavağa çıkmış, zift turşusun yemeğe
Leylek koduk doğurmuş, bak a şunun sözünü
Gözsüze çu el eyledim, sağır sözüm anladı
Dilsiz çağırıp söyler, dilimdeki sözümü
Bir öküz boğazladım, kakladım sere kodum
Öküz issi geldi eydür, boğazladın kazımı
Anda da kurtulmadım, nidesimi bilmedim
Bir çerçi de geldi eydür, kanı aldın gözgümü
Gördüm kaplubağayı, yanın seğirdüpdür gider
Sordum kanda gidersin, Kayseriyedir azimi
Yunus bir söz söylemiş, hiç bir söze benzemez
Münafıklar elinden, örttü mana yüzünü
Bazen şairin içinde bulunduğu devirde açıkça söyleyemediği bazı şeyleri şathiyelerle seslendirmesi de söz konusudur. Yunus Emre’nin yazdığı bir şathiyenin sonunda söylediği şu sözler de bunu göstermektedir.
Yunus bir söz söylemiş
Hiçbir söze benzemez
Münafıklar elinden
Örter mâna yüzünü
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası