• Genel anlamda dört tip su erozyonu vardır: Damla, yüzey, oluk ve yarıntı erozyonu.
Kaynaklar:
[1] Raymond R. Weil ve Nyle C. Brady, The Nature and Properties of Soils (New York: Macmillan Publishing Company, ),
[2] Barış Mater, Toprak Coğrafyası, (İstanbul: Çantay Kitapevi, ),
[3] Ray R. Weil, Nyle C. Brady, The Nature and Properties of Soils,
[4]Barış Mater, Toprak Coğrafyası,
[5] Abdüsselam Ergene, Toprak Biliminin Esasları, (Konya: Öz Eğitim Basın Yayın Dağıtım, ),
[6] A.g.e.,
[7] Humberto Blanco ve Rattan Lal, Principles of Soil Conservation and Management, (Springer, ),
[8]A.g.e.,
[9] Gomes L, Arrue JL, Lopez MV ve ark., () “Wind erosion in a semiarid agricultural area of Spain: the WELSONS Project,” Catena 52, no. , (Temmuz ): –
Sonraki Konu
Erozyon, tabiat olutuundan beri var olan bir doal affettir. Doal afet olmasnn yan sra beerî etkenler de erozyona neden olabilir. Erozyona insan faktörünün neden olduunda geri dönülemez bir boyuta ulaabilir. Erozyon sözlük anlam "Yer kabuunu oluturan kayaçlarn, bata akarsular olmak üzere türlü d etmenlerle ypratlp yerinden koparlarak eritilmeleri veya bir yerden baka bir yere tanmas olay, anma, anm, itikâl." eklindedir.
Erozyon ya da dier bilinen ismi ile anm, topran d kuvvetler nedeniyle eriyip sürüklenmesidir. Bu d kuvvetler akarsu, sel suyu ya da rüzgâr olabilir. Topran d kuvvetler tarafndan andrlmas olayna ise "doal erozyon" denir. Doann neden olduu erozyon toprak oluumu ile denge salar. Doann ve insann bir arada neden olduu erozyonda ise denge salanmaz. Bu tür erozyona "hzlandrlm erozyon" denir.
Doal erozyon, bitki örtüsünün altnda yeni toprak olumasna neden olur. Bu sebepten çevre için herhangi bir zarar bulunmaz. Toprak örtüsünün yerinde kalmasn ve yenilenmesine yardmc olan doal erozyona d faktörler eklenince doal denge bozulur. Bu bozulma sonucunda toprak örtüsü incelir ve yok olur. Erozyon bilinçsizlik ve insan etkisi nedeniyle telafi edilemeyen boyutlara ulaabilir. Kaybedilen verimli topraklar tarmsal üretim kapasitesini düürür.
Topran anarak tanmasna neden olan faktörlerin etkisinin artmas erozyonunun verdii kayb belirler. Clz bitki örtüsüne sahip olan yerlerdeki topran tanmas oldukça kolaydr. Rüzgâr, ya, yanl sulama tekniklerinin kullanlmas gibi sebepler bitki örtüsünün varln belirler. Anzlarn yaklmas ile toprak yaps ve toprakta yaayan canllara verilmesi erozyona neden olan sebeplerdendir. Yer çekimi, su ve rüzgârn etkisi ile topran tanmasn engellemek için eimin tersi yönünde tarlalar sürülmelidir. Erozyonun nedenleri u ekildedir:
Türkiye'de iç bölgelerde saanak yamurlar sonucunda oluan seller clz bitki örtüsünün olduu arazilerde topraklarn süpürülmesine neden olur. Sel taknlar ve dere yataklarnn slah edilmemesi toprak erozyonunu artrr. Rüzgârlar ülkemizde pek çok bölgede görülen doal bir olaydr. Konya-Karapnar çevresini bu bölgeye örnektir. Karapnar çevresi hem bitki örtüsünün zayf hem de kurakln belirgin olduu bir yöredir. Türkiye'de erozyona neden olan etkenler genel olarak u ekildedir:
Toprak verimini düüren, barajlarn ömrünü ksaltan, çöllemeye neden olan ve sular kirleten erozyon toprak ve arazi kayplarna sebep olur. Erozyonu engellemek için ekim alan açma gibi nedenlerle ormanlar mahvedilmemelidir. Çplak olan arazilerde aaçlandrma çalmalar gerçekletirmeli, ahr hayvancln gelitirerek mera ya da otlaklarda hayvan otlatmalarnn önüne geçilmelidir. Çiftçiler tarlalarn sürerken eime dik bir ekilde sürmeli ve hasattan sonra kalan anzlar yakmamaldr. Eimli arazilerde mümkün olduunca aaçlandrma yaplmaldr. Erozyona neden olmamak ve en az kaypla kurtulmak için unlar yaplabilir:
Topraklarn kuvvet sonrasnda baka yere tanmas olarak da bilinen erozyon, her bölgede görülmez. Toprak anmas daha çok bitki örtüsünün az olduu kurak bölgelerde, engebeli ve dalk alanlarda görülür. Bitki örtüsünün en az olduu yerler erozyona en müsait yerlerdir. Ülkemizde en az erozyona maruz kalan bölge Marmara Bölgesi olarak görülmektedir. Ülkemizde erozyonun en çok görüldüü bölgeler srasyla uralardr:
ANASAYFAYA DÖNMEK ÇN TIKLAYINIZ
Erozyon (toprak aşınımı), toprağın aşınmasını önleyen bitki örtüsünün yokedilmesi sonucukoruyucu örtüden yoksun kalan toprağın su ve rüzgarın etkisiyle aşınması ve taşınması olayıdır.
Erozyonun başlıca nedeni, toprağı koruyan bitki örtüsünün yokolmasıdır.
Arazi eğimi, toprak yapısı, yıllık yağış miktarı, iklim faktörleri, bitki örtüsü, toprak ve bitkiye yapılan çeşitli müdahaleler, erozyonun şiddetini belirleyen öğelerdir.
TEMA’nın erozyonla mücadeleye bu kadar önem vermesinin altında, erozyonun ülkemizin yaşam koşullarını olumsuz etkileyecek kadar büyük bir tehlike olması yatmaktadır.
Erozyon, Türkiye’nin gıda açısından kendine yeterli bir ülke olmasını tehlikeye düşürmektedir.
Ülkemizin topraklarının % 63′ü çok şiddetli ve siddetli erozyon tehlikesine maruzdur.
Rüzgar ve yağmur, verimli toprakları sürükleyerek, baraj göllerine, akarsu yataklarına ve denizlere taşımaktadır.
Ülke yüzeyinden bir yılda kaybedilen toprak miktarı yaklaşık milyar tondur.
Bu topraklarla birlikte mineral ve organik madde de kaybedilmektedir.
Türkiye’nin kimyevi gübrelere ayırdığı yıllık kaynağın trilyon lira olduğu düşünülürse, ekonomik kaybın büyüklüğü daha net anlaşılabilir. Erozyonla kaybedilen bir başka değer ise sudur.
Kaybolan toprak yüzünden her yıl yaklaşık 50 milyar m 3 yağış depolanamamaktadır.
Erozyon toplumsal sorunların artmasına da yol açmaktadır.
Yanlış arazi kullanımı, tarım alanlarının verimini azaltmaktadır.
Doğduğu ve büyüdüğü yerde geçim şansı ortadan kalkan insanların, kentlere göçmekten başka seçeneği kalmamaktadır.
Köyden kente göç ise, alt yapının yetersiz olduğu kentlerdeki ekonomik ve toplumsal sorunları daha da ağırlaştırmaktadır.
Barajlar ve yeraltı suları da, erozyonun etkilerinden nasibini almaktadır.
Yerinden kopup giden topraklar, baraj göllerini doldurarak su depolama hacimlerini azaltmakta ve barajların ömrünün kısalmasına neden olmaktadır.
Erozyon sonucunda toprağın altındaki cansız tabaka (ana kaya) ortaya çıkmaktadır.
Faydalı toprak katmanlarını kaybeden arazilerde çölleşme başlamaktadır.
NASA’nın yaptığı bir araştırmaya göre, erozyonun şiddetlenerek devam etmesi halinde Türkiye’nin büyük bir bölümü yakın bir gelecekte çöl olacaktır.
Toprakları çölleşen bir ülkenin temel sorunları, açlık, susuzluk, işsizlik ve iç göç olacaktır.
Dünyanın olağan işleyişi sırasında pek çok farklı doğa olayı yaşanır. Bunlardan bazıları insanları etkilediği için de doğal afet olarak adlandırılır. Erozyon hem basit bir doğa olayı hem de bir doğal afet olarak değerlendirilebilir çünkü aşınan toprağın yer değiştirmesi sonucu oluşan erozyon, zaman zaman özellikle de insan etkisiyle olduğu zaman kötü sonuçlar doğurabilir.
Erozyon, doğal şartlar sonucu kendiliğinden oluştuğu zaman doğa hemen olaya müdahale ediyor ve kaybedilen toprak bir şekilde yerine geliyor. Ancak insan etkisiyle oluşan erozyonda kaybedilen toprağın geri gelmesi çok daha zor oluyor. Sık sık heyelan ile de karıştırılan erozyon nedir gelin yakından bakalım ve türleri nelerdir, nasıl oluşur, nasıl önlenir gibi merak edilen soruların yanıtlarını görelim.
Aşınım olarak da adlandırılan erozyon, bir toprak parçasının yüzeye yakın bölümünün dış etkenler nedeniyle aşınarak taşındığı jeolojik bir süreçtir. Oluşum nedenlerine göre farklı türlere ayrılan erozyon, çok sık olmasa da insan etkisiyle de oluşabilen doğal bir olaydır.
Erozyonun gerçekleşmesi için pek çok farklı neden vardır. Yağmur ve rüzgar gibi doğal olaylar, erozyon oluşumunun en yaygın nedenleri arasındadır. Ana kayaya tutunamayan yeryüzündeki toprak parçasının üst yüzeyinde bulunan toprak, dış etkenlerin aşındırmasıyla eğim yönünde hareket eder.
Her toprak parçasının üst yüzeyi kolay kolay tutunamayabilir çünkü iklim şartlarına göre söz konusu toprak parçası kurak olabilir. Ancak bazen insan eliyle bir toprak parçası bitkisizleştirilir. İşte bu durum, erozyon riskini arttırır. Çünkü toprak, tutunacağı bir bitki örtüsü olmayınca dış etkenlerden çok daha kolay etkilenir ve eğim yönünde kayar gider.
Su erozyonu, en yaygın görülen erozyon türlerinden bir tanesidir. Adı üzerinde suyun toprağı taşıması nedeniyle oluşur. Suyun taşıma şekli bakımından beş temel su erozyonu alt türünden bahsedebiliriz;
Yağmur yağışı devam ederken belirli noktalarda daha fazla aşınma yaratır ve bu noktalarda oluklar oluşur. Oluşan oluk çok daha güçlü bir aşınım yaratır ve toprak çok daha hızlı hareket eder. İşte bu su erozyonu türü, oluk erozyonu olarak adlandırılır. Toprak tipine göre son derece şiddetli olabilir.
Damla erozyonu, yağmur yağdığı sırada toprağa düşen yağmur damlalarının gücü ile oluşan su erozyonu türüdür. Yağmur damlaları nedeniyle bazen toprak 1 metreden fazla sıçarayabilir. Yağmurun yağış açısı, sıçrama yönü, genişliği, yüksekliği gibi özellikleri damla erozyonunun nasıl oluşacağını belirler.
Oluk erozyonu bir kez başladıktan sonra doğal olarak ya da insan eliyle durdurulmazsa söz konusu oluklar büyür ve yarıntı erozyonu oluşur. Oluşan bu yarıntılar U, V ya da basamak şeklinde olabilir.
Yağmur ve benzeri nedenlerle toprak üzerinde biriken suyun, toprak üzerinde bulunan küçük parçalarla birleşerek eğim yönünde akıntı yarattığı ve toprağın da bu akıntıya kapılarak hareket ettiği su erozyonu türü, yüzey akış erozyonu olarak adlandırılır. Çoğu zaman sinsice meydana gelir, anlaşılması zordur.
Kendi halinde sabit bir hızda akan akarsu yataklarının pek çok farklı nedene bağlı olarak hızlanması, derinleşmesi ya da genişlemesi sonucunda toprağın hareket etmesi durumu akarsu yatağı kaynaklı erozyon olarak adlandırılır. Pek çok farklı şekilde karşımıza çıkabilir.
Adından da anlaşılacağı üzere rüzgar erozyonu, toprak parçalarının rüzgar etkisi ile hareket etmesi sonucu oluşan erozyon türüdür. Büyük toprak parçalarını hareket ettirmez ancak kumu hareketlendirdiği için tarım alanlarını verimsiz hale getirir. Üç temel rüzgar erozyonu aşt türünden bahsetmek mümkün;
0,1 mm ile 0,5 mm arasındaki toprak parçalarının rüzgar nedeniyle hareket ettiği rüzgar erozyonu türü, sıçrama olarak adlandırılır. Bu olayda hareket eden toprak parçaları rüzgar nedeniyle biraz yükselir, rüzgar gidince yere düşer. Sonra tekrar rüzgarla ilerler ve tekrar düşerler. Yani sıçraya sıçraya uzaklaşırlar.
0,1 mm ve daha küçük toprak parçalarının rüzgar nedeniyle hareket ettiği rüzgar erozyonu türü, hava akımı ile uçma olarak adlandırılır. Toprak türüne ve rüzgar gücüne bağlı olarak bazen bu toprak parçaları kilometrelerce uzağa taşınabilirler.
0,5 mm ile 1 mm arasındaki toprak parçalarının rüzgar nedeniyle hareket ettiği rüzgar erozyonu türü, yüzeyde sürüklenme olarak adlandırılır. Boyutları nedeniyle bu toprak parçaları uçmak yerine daha çok yüzey üzerinde sürüklenirler. Ancak rüzgar şiddetine göre çok uzağa taşınabilirler.
Üstte bitki köklerine tutunmuş ve ıslak bir toprak parçasının altında herhangi bir köke tutunmamış toprak parçaları olduğunda oluşan erozyon sonucu toprağın üstü sabit kalırken altı hareket eder ve ortaya tünel erozyonu dediğimiz olay çıkar.
Volkanik tepelerde yaşanan toprak hareketleri, sivri tepe erozyonu olarak adlandırılır. Temel nedeni rüzgardır. Sivri tepe erozyonu yaşandıktan sonra bölge sivri bir tepeye benzediği için bu adı almıştır.
Volkanik arazilerde sık sık karşılaştığımız korunmuş sütun erozyonunda üstteki sert kaya aşınmaz ama altındaki az bir alan dışında etrafındaki tüm alan aşınarak hareket eder. Peri bacaları korunmuş sütun erozyonunun en bilinen örneğidir.
Kütle hareketleri aslında tek başına erozyon değildir ancak erozyon bir tür tetikleyici görevi görür. Eğimi nedeniyle zaten kaymaya müsait toprak bir de erozyon olunca çok daha etkili bir şekilde hareket eder.
Erozyon, toprağın yüzeye yakın bölümünün dış etken nedeniyle hareket etmesiyken heyelan, çok daha kuvvetli dış etkenler nedeniyle bir toprak parçasının tamamının kaymasıdır. Erozyon her zaman bir doğal afet olmayabilir ancak heyelan, sel ve şiddetli yağışlar nedeniyle meydana geldiği için çok büyük bir doğal afettir.
Yeşili seveceğiz, doğayı koruyacağız, ayıyı da öpeceğiz; başka çaremiz yok. Bir yüzeydeki bitki örtüsü ne kadar zengin olursa toprağın da tutunacak o kadar çok yeri olur ve böylece yağmur, rüzgar gibi dış etkenler nedeniyle kaymaz. Zaten üstünde zengin bitki örtüsü olan bir toprak parçası kolay kolay dış etkenlerden de etkilenmez.
Toprak yüzeyinin dış etkenler nedeniyle kayması sonucu meydana gelen erozyon nedir, nasıl oluşur, türleri nelerdir, nasıl önlenir gibi merak edilen soruları yanıtladık. Doğayı anlayıp da ona uygun yaşadığımız gün hiçbir derdimiz kalmayacak da işte, ah insanlık.
Emoji İle Tepki Ver
3
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası