Minyatür Sanatının Ilk Örnekleri

Eski dönemlere ait pek çok eserde karşımıza çıkan minyatür sanatı ince bir el işçiliği gerektiren bir sanattır. Batı ülkelerinde minyatür Doğuda ülkelerinde ise nakış olarak bilinen bu tarihi sanat çok küçük boyuttaki resimleri ince ince işleyerek birleştirmeyi temel almaktadır. Minyatür sanatında perspektif kullanılmaz önemli detaylar ve kişiler önde ve büyük bulunurken daha önemsiz detaylara ise arkalarda yer verilir. Anlatılmak istenenin direkt ve net olarak verildiği bu sanatın örneklerine çok eski el yazması kitaplarda rastlanabilmektedir. Kendine has pek çok özelliği barındıran bu sanatta önemli detaylardan bazıları renklerin canlı kullanılması, ışık ve gölge oyunlarına yer verilmemesi, nesnelerin üstünün kapatılmaması sayılabilir. Minyatür, çok ufak detayları barındıran işlenmiş küçük resim olarak tanımlanabilir. Kelime kökeni ise Latincede kırmızı boya manasına gelen "miniare" kelimesidir. 

Eski dönemlerde yavru kedilerin kıllarıyla uygulanan bu sanatın ne kadar detaylı ve incelik isteyen bir sanat olduğu buradan anlaşılmaktadır. Eski dönemde kullanılan malzemeler arasında toprak, yumurta sarısı (renk vermek için) , tutkal sayılabilir. Osmanlı saraylarında ise eserlere parlaklık verilmesi için altın e gümüş tozu minyatür sanatında kullanılmıştır.

MİNYATÜR SANATININ TARİHÇESİ

Tarihte bilinen ilk minyatürler Mısır'da milattan önce 2. yüzyılda papirüs üzerine yapılan minyatürlerdir. İlerleyen dönemlerde ise Roma, Yunan, Bizans ve Süryani topluluklar elyazmalarını minyatürlerle süslemiştir. Hristiyanlık dininin yayılma döneminde ise minyatür sanatı İncil süsleme sanatı olarak kullanılmıştır. Minyatür sanatı altın çağını Ortaçağ'ın sonlarına doğru  İran, Irak ve Orta Asya ve Anadolu'da yaşamıştır. Anadolu'da Türk ve Pers hanedanlıklarında gelişmiş seviyeye ulaşan bu sanat Türk tarihinde daha da eskilere dayanmaktadır.

Minyatür sadece göze değil akla da hitap eder minyatür eserine bakıldığında yapan kişi hakkında bilgi kazanılabilir minyatürü yapılan kişiler veya olaylar ile ilgili de bilgi edinilebilir. Örneğin önce duran büyük kişinin arkadaki kişilerden daha iyi bir statüsü olduğu minyatüre bakılarak anlaşılabilmektedir.

DÜNYADA MİNYATÜR SANATI

Pek çok kültüre dair bilgi veren minyatür eserleri Orta Asya ve Orta Doğu'da doğup gelişmiş sonrasında Avrupa ülkelerine de yayılmıştır. Baskı makinelerinin bulunmasından sonra Avrupa'da minyatür sanatı daha çok madalyonların üzerine portre yapmak amacıyla kullanılmıştır. yüzyıldan sonra ise fildişi üzerine minyatür sanatı uygulama akımı doğmuştur. Minyatür sanatı eskisi kadar yaygın olmamakla birlikte dar bir sanatçı çevresi tarafından geleneksel bir sanat olarak devam ettirilmektedir. 

TÜRKLERDE MİNYATÜR SANATI

Türk tarihinde minyatür sanatının geçmişine bakıldığında ilk kez bu sanatı Orta Asya'da yaşayan Uygurlar tarafından yapıldığı görülmektedir. Minyatür sanatı geleneksel Türk sanatlarından biridir ve Uygurlar tarafından 8. ve 9. yüzyıllardan günümüze dek gelmiştir. İslam öncesi pek çok örneğine rastlanan minyatürler Selçuklular döneminde ise İran ilişkilerinden dolayı İran kültüründen etkilenmiştir. Türk minyatürleri genellikle tezhip ile çerçevelenerek ortaya koyulmuştur. 

Bu sanat Osmanlı'da nekş sanatı olarak bilinmiş ve ustalarına nakkaş denmiştir. Osmanlı imparatorluğu süresince de minyatür sanatı devam etmiş ve bu dönemlerdeki eserlerde de Selçuklu ve İran etkileri sürmüştür. Osmanlı Devleti döneminde pek çok tanınmış minyatür sanatçısı olmakla beraber Osmanlı'nın son dönemlerinde yaşanan yenileşme hareketleri minyatür sanatını da etkilemiş ve bu sanat dalında batı etkisi görülmeye başlanmıştır. Türk minyatür sanatçıları arasında öne çıkan isimler  ise Levni, Mustafa Çelebi, Süleyman Çelebi olarak söylenebilmektedir.

GÜNÜMÜZDE MİNYATÜR SANATI

Türk tarihinde kültürel mirası yansıtan klasik bir süsleme sanatı olarak kabul edilmiş bu sanat olan minyatür, UNESCO  İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi'ne de eklemiştir. Minyatür sanatı yalnızca Türkiye içerisinde değil Türk kültür coğrafyasının genelinde büyük bir tarihi ve kültürel değere sahip olan bir sanattır ve artık insanlığın ortak mirası olarak kabul edilmektedir. Minyatür sanatı günümüzde yerini çağdaş resme bırakmış olsa da geleneksel bir sanat olarak varlığını sürdürmeye devam etmektedir. Türkiye'de Süheyl Ünver'in isteği ve çabaları doğrultusunda tekrar gün yüzüne çıkmış minyatür sanatı günümüzde Arya Kamalı, Günseli Kato, Nusret Çolpan, Gülbün Mesera, Gülçin Anmaç ve yetişmekte olan birçok genç sanatçı tarafından icra edilmeye devam edilmektedir.