Belirtili Isim Tamlaması
Ad Tamlamaları
İsim Tamlaması konusu, bir önceki konuda sözcük türleri başlığından incelediğimiz adlar konusun devamındaki alt başlığı oluşturmaktadır. Bu bölümde İsim Tamlaması içeriğindeki belirtili isim tamlaması, belirtisiz isim tamlaması, zincirleme isim tamlaması ve takısız ad tamlaması konularını örneklerle açıklamaya çalışacağız.
İsim Tamlaması (Ad Tamlamaları)
1) Belirtili İsim Tamlaması: Hem tamlayanı hem de tamlananı tamlama eki almış olan isim tamlamalarıdır.
Telefonun şarjı
Bahçenin duvarı
Maçın sonucu
Belirtili isim tamlamasının özelliklerine örneklerle göz atalım:
Tamlayan kişi zamiri olabilir. Bu durumda tamlama ekleri zamire göre değişebilir.
Benim param
Senin defterin
Bizim sorumuz
Tamlayanı da tamlananı da zamir olabilir.
Buranın nesi
Böylelerinin sözü
Çocuğun kimsesi
Başa sıfat gelebilir. Yani tamlayan sıfat tamlaması olabilir.
Sihirli bahçenin
Beş sorunun cevabı
O evin sahibi
Araya sıfat gelebilir. Yani tamlanan sıfat tamlaması olabilir.
Kitabın yırtık sayfası
Hem tamlayanı hem de tamlananı sıfat tamlaması olabilir.
Şu dağın yüksek tepeleri
Fiilimsiler kullanılabilir.
Gelişinin saati
Konuşmanın bitmesi
Araya söz öbeği girebilir.
Benimsize sözünü ettiğim kitabım
Hikayeninyarın anlatılacak kısmı
Bir ismin başına gelerek o ismin sıfatı olabilir.
Sınıfın neşesiHüsnü
Evin sahibiadam
Çocuğun söylediğisöz
Tamlayan eki &#;-den&#; olabilir.
Öğrencilerden beşi
Gelenlerden bazıları
Evlerden birkaçı
Tamlayanı ve tamlananı yer değiştirebilir.
Sözleri yarım kalmıştı şarkının
Dalları kırılmış yeşil ağacın
Genellikle tamlayanı kişi zamiri olanlarda tamlanan eki düşebilir.
Bizim ev&#;
Sizin sınıf&#;
Senin kitap&#;
Ali&#;nin araba&#;
Tamlayan ya da tamlanan ortak olabilir.
Çocuğun çantası ve ayakkabıları
Evin ve okulun sorunları
Tamlayanı, &#;benim, senin, onun, bizim, sizin, onların&#; ise çoğu zaman söylenmez. Yani iyelik eki olan sözcükler bu şekilde tamlayanı düşmüş isim tamlaması olur.
Örnek: Sorularınızı bugün sorun
Kimi zaman tamlayanı da söylenmeyebilir.
Örnek: Bu kitap öğretmeninmiş.
2) Belirtisiz İsim Tamlaması: Kpss Türkçe dersindeki bu ad tamlamasında tamlayan eki yoktur. Sadece tamlanan eki vardır.
Sokak lambası
Ev sahibi
Gün ortası
Belirtisiz isim tamlamasının özelliklerine örneklerle göz atalım:
Tamlayan sadece kendi zamiri olabilir.
Kendi evim
Kendi sorununuz
Kendi görüşleri
Kendi odası
Fiilimsiler yani eylemsiler kullanılabilir.
Çocuk ağlaması
Yürüyüş saati
Bir ismin başına gelerek o ismin sıfatı olabilir.
Ev sahibi adam
Zeytin yeşili göz
El işi kazak
Başa gelen sıfat tamlamanın tamamına monash.pwısıyla bir sıfatla nitelenen isim tamlaması olur.
Eski Muğla evleri
Şu test kitabı
Güzel tepsi böreği
Eğri kapı kolu
Tamlayan ve tamlanan başka bir tür sözcük olabilir.
Annem gibisi
Ya da edatı
Geliyorum fiili
Tamlayan bir cümle olabilir.
Bugünün işini yarına bırakma
Ne mutlu Türküm diyene
Her gün erken kalkmalısın
Soru yağmuru (benzerlik ilgisi)
Sel baskını (sebep sonuç ilgisi)
Matematik defteri (amaç ilgisi)
Vişne reçeli (ana madde ilgisi)
Ege gezisi (Yer ilgisi)
Masa örtüsü (çeşitlilik ilgisi)
Yorgunluk hissinden &#;. (Belirtisiz ad tamlaması)
Yorgun hislerden &#;. (Sıfat tamlaması)
3) Takısız Ad Tamlaması: Takısız isim tamlamasında hem tamlayan hem de tamlanan eki yoktur. Yani tamlamayı oluşturan iki isim tamlama ekleri almamıştır. Ayrıca tamlayan mutlaka somut bir varlık adıdır. Tamlayanın ya neyden yapıldığını ya da neye benzediğini belirtir.
Altın bilezik (neyden yapıldığı belirtiliyor)
Altın kalp (neye benzediği belirtiliyor)
Sıfat tamlaması da takısız ad tamlaması da tamlama ekleri almamaktadır. Bu yüzden bu ikisini birbirine karıştırmayınız.
Çelik tencere => Takısız ad tam.
Çelik tel => Takısız ad tam.
Çelik bilek => Takısız ad tam.
Solgun demet => Sıfat tam.
Gül demeti => Belirtisiz ad tam.
Gümüş dere => Takısız ad tam.
Asfalt yol => Takısız ad tam.
Asfalt yapımı => Belirtisiz ad tam.
Sonsuz yol => Sıfat tam.
Yün ceket => Takısız ad tam.
Tahta kafa => Takısız ad tam.
Taşlı yol => Sıfat tam.
Taş yol => Takısız ad tam.
&#;Taştan yol, camdan kavanoz, kumdan kale&#; cümlelerindeki kelimeler ismi sıfat yapan -den yapım eklerini almışlar ve sıfat tamlaması olmuşlardır.
4) Zincirleme İsim Tamlaması:Kpss Türkçe içindeki isim tamlaması konusunda işleyeceğimiz son başlık olan zincirleme ad tamlaması, en az üç isimden oluşan isim tamlamasıdır.
Çelik kapının kolu (Zincirleme ad tam.)
Çelik tencere ve bıçak (Tamlayanı ortak takısız ad tam.)
Zincirleme isim tamlamasında da zamirler, fiilimsiler girebilir. Araya söz öbeği girebilir ve yer değiştirebilir.
Hepimizin bu konudaki düşüncesinin tartışılması gerekiyor. (&#;Hepimizin&#; zamir, &#;bu konudaki&#;&#; söz öbeği, &#;tartışılması&#; fiilimsi)
Gülleri açmıyor artık gül bahçesinin.
Yüksek bahçe duvarının tahta kapısı.
Evin kapalı balkon kapısı.
Benim sana söylediğim sözün kısa özeti şudur&#;
Zincirleme isim tamlamasının tamlayan ve tamlananı vardır. Tamlayan ve tamlanan belirtili, belirtisiz, takısız tamlamalar şeklinde olabilir.
Bahçe duvarının sıvası => Tamlayanı monash.pw isim tamlaması olan zincirleme is. tam.
Çocuk seslerinin güzelliği => Tamlayanı monash.pw zinc. is. tam.
Evin kışlık ihtiyaçları => Tamlayanı belirtili tamlananı belirtisiz
Evin odunluk kapısı => Tamlayanı monash.pw tamlananı monash.pw
Köpek havlamalarının bitmesi => Tamlayanı monash.pw
Açlık sorununun kısaca giderilmesi => Tamlayanı monash.pw
Çocuğun yükseklik korkusu => Tamlayanı monash.pw tamlananı monash.pw
Korku filminin etkisi => Tamlayanı monash.pw
Filmin korkunç sonu => Tamlayanı monash.pw is. tam.
Bal tenekesinin açılmayan kapağı => Tamlayanı monash.pw tamlananı sıfat tamlaması
Duygu selinin akışının kesilmesi => Tamlayanı monash.pw is. tam.
Türkçenin dil yapısı => Tamlananı monash.pw zincirleme is tam.
Türkçenin yapısal özelliği => Belirtili isim tamlaması
Kpss genel yetenek Türkçe dersine ait İsim Tamlaması konusunu örneklerle beraber işledik. Bir sonraki konumuz sözcük türleri başlığının ikinci kısmı olan Sıfatlar olacaktır.
İsim Tamlaması Nedir? İsim Tamlaması Örnekleri
İsimler herhangi bir canlı ya da cansız varlığın karşılığı olan sözcüklerdir. Ancak bazen tek bir sözcük varlıkların anlamlarını karşılamakta zorlanır ve bir ad başka isimle anlam bağı kurarak kelime grubu oluşturur. İşte burada &#;İsim tamlaması nedir?&#; sorusunun cevabı ortaya çıkar. En az iki ismin bir araya gelerek kendi aralarında oluşturdukları anlam ilgisi isim tamlaması &#; ad tamlamasıolarak adlandırılır.
İsim Tamlaması Nedir?
En az iki ismin yan yana gelerek birbirlerini tamamlamasıyla oluşan söz grubuna &#;İsim Tamlamaları&#; denir.
→ İsim tamlaması için en az iki sözcük olmalıdır.
→ İsim tamlamalarını oluşturan sözcüklerden birinci olan isme &#;tamlayan&#; ve ikinci olan isme &#;tamlanan&#; adı verilir. Tamlayan ve tamlananın kendilerine ait ekleri ve görevleri vardır.
→ Tamlayan ekleri &#;-in, -ın, -un, -ün&#;, tamlanan ekleri ise &#;-i, -ı, -u, -ü&#; şeklindedir.
| TAMLAYAN | TAMLANAN |
| Bilgisayar | ekranı |
| Defterin | ortası |
| Uçak | kanadı |
| Tiyatro | gösterisi |
| Belediyenin | anonsu |
İsim tamlamalarında unutmamamız gereken bir nokta; isim tamlamalarında en az iki ismin bulunması hususudur.
Dikkat! Zamirler de isim tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan görevinde olabilir.
- Onun sesi jüri tarafından beğenilmedi. (Onun: kişi zamiri)
- Kitapların hepsini çöpe attı. (Hepsi: belgisiz zamir.)
→İsim Tamlamaları genel olarak dört başlıkta incelenir.
İsim Tamlamaları Nelerdir?
İsim Tamlaması Konu Anlatımı
1-Belirtili İsim Tamlaması
Bu tamlama çeşidinde tamlayan yani birinci isim ilgi ekini (&#;-in, -ın, -un, -ün&#; eklerinden birini), tamlanan yani ikinci isim ise iyelik ekini (&#;-i, -ı, -u, -ü&#; eklerinden birini) almak durumundadır. Bu ekleri almış ve aralarında AİTLİK ilgisi kuran tüm tamlamalar belirtili ad tamlaması olarak adlandırılır.
Bu tamlamada bahsi geçen isimler bellidir, söylendiğinde akla bilinen tek bir varlık ya da düşünce gelir. Bu nedenle bu tür tamlamalara &#;belirtili&#; adı verilmiştir.
Belirtili isim tamlamalarında tamlayanı bulmak için iyelik eki almış tamlanana &#;Neyin? Kimin?&#; sorularını sormamız gerekir.
Yukarıdaki cümlede yer alan &#;Sınıfın kapısı&#; sözcüklerinde isim tamlaması vardır: &#;Sınıf-ın kapıs-ı&#; Sınıf kelimesinde &#;-ın&#; ilgi eki, kapı kelimesindeki &#;-ı&#; ise iyelik ekidir. Ayrıca dikkat edildiğinde kapı kelimesi sınıf kelimesine ait olduğu anlamı ortaya çıkmaktadır.
Öğretmenin evi bu sokak üzerinde.
Babamın arkadaşları bu akşam bize gelecekler.
Bu karne bize yolun sonuna geldiğimizi gösterdi.
Dikkat!Belirtili isim tamlamasında tamlanan birden fazla tamlayana ya da tam tersi tamlayan birden fazla tamlanana bağlanabilir.
Şehrin sokakları, caddeleri, evleri ve çarşısı o kadar düzenli ki&#; (Tamlayan şehir-in, tamlanan ise sokakları, caddeleri, evleri, çarşısıdır. Görüldüğü gibi tamlayan birden fazla tamlananla ilgi kurmuştur.)
Evlerin, arabaların, dükkanların sigortası mutlaka yaptırılmalıdır. (Tamlanan sigortas-ı, tamlayan ise evlerin, arabaların, dükkanlarındır. Görüldüğü gibi tamlanan birden fazla tamlayanla ilgi kurmuştur.)
Dikkat! Belirtili isim tamlamalarında bazen tamlayan düşebilir ve söylenmez. Bu tür isim tamlamasına &#;tamlayanı düşmüş isim tamlaması&#; denir.
Telefonunuz masada kalmış. (Sizin telefonu-nuz)
Arabası bozulmuştu. (On-un arabası)
Dikkat! Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcük ya da sözcükler girebilir.
Babamın dedesinden miras kalan saati kayboldu.
Dikkat! Bazen tamlayan ile tamlananın cümle içerisindeki yeri değişebilir.
Soğuğu kötü olur buraların kışın.
Dikkat! Tamlayan eki &#;-im&#;, tamlanan eki &#;-ım, -imiz, -iniz, -leri&#; şeklinde karşımıza çıkabilir.
Bizim arabamız, onun akrabaları
2-Belirtisiz İsim Tamlaması
Tamlayanın yani birinci ismin ek almadığı ancak tamlananın yani ikinci ismin iyelik eki olan &#;-i, -ı, -u, -ü&#; harflerinden birini almasıyla oluşturulan isim tamlaması çeşididir. Bu tür isim tamlamalarında aitlikten ziyade iki ismin birlikte yeni bir varlık ya da kavram ismi oluşturma ilgisi vardır. Bu tür tamlamalarda bahsi geçen isimler belirsizdir. Örneğin aşağıdaki örnekte &#;kapı kolu&#; denildiğinde hangi kapıdan bahsedildiği belirsizdir. Bu nedenle bu tür tamlamalara &#;belirtisiz&#; adı verilmiştir.
Bu örnekte tamlayan olan &#;kapı&#; ilgi ekini almamıştır. Ancak tamlayan görevindeki &#;kolu&#; ismi &#;-u&#; iyelik ekini almıştır. Bu durumda olan tamlamalara belirtisiz isi tamlaması denir.
Sokak çocuğu soğuklarda üşümüştü.
Kalem açacağı sınav zamanında kaybolmuştu.
Yaprak sarması en sevdiğim yemektir.
NOT: &#;Kendi&#; zamiri belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan görevinde kullanılabilir.
Kendi derdi ona yetmezmiş gibi başkalarının sorunlarını da dinliyordu.
Dikkat! Belirtisiz isim tamlamasında tamlayan ve tamlanan yer değiştiremez, aralarına sözcük giremez.
3-Zincirleme İsim Tamlaması
Başlı başına bir tamlama çeşidi olmayan &#;Zincirleme İsim Tamlamaları&#; aslında belirtili ve belirtisiz isim tamlamalarının kendi aralarında birbirlerine bağlanması durumudur. Yani zincirleme isim tamlaması için en az 3 ismin birbirine bağlanması gerekmektedir. Karışık gibi görünün zincirleme isim tamlaması belirtili-belirtisiz isim tamlamalarının kavranması durumunda çok basit bir şekilde anlaşılabilir.
Yukarıda bir zincirleme isim tamlaması örneği bulunmaktadır. &#;Sınıf kapıs-ı&#; belirtisiz isim tamlamasıdır. &#;Kapısın-ın kol-u&#; da belirtili isim tamlamasıdır. Dikkat ederseniz &#;kapısının&#; ismi kendisinden önce gelen &#;sınıf&#; ile belirtisiz, kendisinden sonra gelen &#;kolu&#; ile de belirtili isim tamlaması oluşturmuştur. Yani belirtili ve belirtisiz isim tamlamasının ortak ögesi olup iki tamlamayı birbirine zincirleme bağlamıştır.
Okulun konferans salonu bugün doluydu.
Ali&#;nin babasının arabası bozulmuştu.
Çalışma masasının tozunu alır mısın?
Futbol topunun havası inmişti.
Arabanın kar lastiği patlayınca yolda kaldık.
4-Takısız İsim Tamlaması
Takısız ad tamlaması oldukça tartışmalı bir konu olduğundan bazı kaynaklar takısız isim tamlamasını yok sayarlar. O kaynaklara göre takısız isim tamlamaları aslında bir sıfattır. Sıfata oldukça fazla benzeyen takısız isim tamlamaların ayırt edici yönü ise şudur: Takısız isim tamlamalarında tamlayan tamlananın yani birinci isim ikinci ismin NEYDEN yapıldığını ya da NEYE benzediğini belirtir.
İpucu: Takısız isim tamlamalarını kolayca anlayabilmek için tamlamadaki iki ismin arasına &#;-den, -dan&#; ekini getirebiliriz.
Altın kolye (Neyden yapıldığını gösterir.)
Tahta kaşık (Neyden yapıldığını gösterir.)
Yün çorap (Neyden yapıldığını gösterir.)
Zeytin göz (Neye benzediğini gösterir.)
Tilki çocuk (Neye benzediğini gösterir.)
Çelik irade (Neye benzediğini gösterir.)
İnci diş (Neye benzediğini gösterir.)
Altın saç (Neye benzediğini gösterir.)
İsim Tamlaması PDF + Video (Deniz Hoca)
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan &#;TYT Türkçe Notları PDF&#; dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan &#;İsim Tamlamaları PDF&#; dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ 9.Sınıf Ders Konuları
⇒ Sözcük Türleri
⇒ TYT Türkçe Notları PDF
⇒ AYT Edebiyat Notları PDF
Admin