Araç Diferansiyeli Nedir

Diferansiyel Nedir? Nasıl Çalışır?

Diferansiyel dört tekerli araçların olmazsa olmaz olan bir parçasıdır. Tekerlekler gücü şaft aracılığıyla motorda alır. Diferansiyelin ana görevi motorda gücü alırken tekereklerin farklı devirlerde dönmelerine olanak sağlamasıdır.

Virajı alamalarını göz önünde bulundurarak sağ tarafa dönen bir araç sağ tekere kıyasla sol teker daha fazla yol kat eder. Bu durum sol tekerin daha hızlı dönmesini gerektirir. Tekerler eğerki sabit bir şaft ile bağlansaydı dönmeyi kayarak gerçekleştirmiş olacaktı. Diferansiyel tam da bu noktada devreye girmektedir. Diferansiyellerdeki dahice olan mekanizma iki tekere de gücü aktarırken sağ ve sol tekerlerin farklı devirlerde dönmesine olanak sağlar.  

Diferansiyel Nasıl Çalışır?

Motordan gelen güç mahruti dişliden ayna dişliye aktarılır. Ayna dişli diferansiyelin kalbi olan istavroz dişliye bağlıdır. İstavroz dişli iki çeşit dönme hareketi yapabilir. Birinci dönüş ayna dişli ile beraber dönme ve ikinci dönüş kendi ekseninin etrafında dönmedir. Istavroz dişli iki tarafından aks dişlilerine bağlıdır. Yani motordan gelen güç mahruti dişliden sağ ve sol tekerleğe aktarılır.

Aracın düz bir şekilde hareket etmesi durumunda istavroz dişli ayna dişli ile beraber döner ve istavroz dişli aks dişlilerini döndürecek ve her ikiside aynı hızda hareket edecektir. Başka bir değişle araç düz hareket ettiği zaman istavroz ve aks dişlileri tek ve sabit bir birim olarak hareket edecektir.

Aracın sağa dönme durumunda istavroz dişli ayna dişlinin dönüşüyle birlikte kendi ekseni etrafında da döner.

( ÖNEMLİ !! İstavroz dişli bu dönme hareketini kendi gerçekleştirmez. Bu tamamen tekerleklerin dönme eğilimine karşı verdiği mekanik bir reaksiyondur. Yani aslında istavroz dişli tekerlerkleri değil, tekerlekler istavroz dişliyi döndürür. Diferansiyelden bahsederken “tekerlekleri döndürür” yerine “farklı hızlarda dönmelerine izin verir” dememizin sebebi de budur. )

Birinci ve ikinci dönüşü bir arada yapar. Yani istavroz dişlinin bileşik bir dönüşü vardır. Bu dönüşün aks dişlilerindeki etkisi ise ilginçtir. Aks dişlisi istavroz dişlisine bağlandığında istavroz dişlinin çevre hızına sahip olmak zorundadır. İstavroz dişli kendi ekseni etrafında da döndüğüğnde sol yanındaki çevresel hız birinci ve ikinci dönme hızlarının toplamıdır.

Fakat sağ taraftaki durum farklıdır. Burada dişlinin çevre hızı birinci dönüş ile ikinci dönüşün farkı kadar olacaktır. Sonuç olarak sol aks sağ akstan daha hızlı dönecektir. Diferansiyel sağ ve sol tekerin farklı dönüşünü bu şekilde sağlar.

Bir diğer durumda araç sola dönerken de tahmin edebileceğiniz gibi istavroz dişlisi ters yönde dönecektir. Yük kapasitesini arttırmak ve bütünlüğü sağlamak için genellikle fazladan bir istavroz dişlisi daha kullanılır. Ayrıca ağır yük taşıtlarında dört istavroz dişlisi bile kullanılabilir. Birden çok istavroz dişlisi kullanımında istavroz dişlileri ters yönde dönerler.

Diferansiyelin tekerleklerin farklı hızlarda dönmesini olanak sağlamasının dışında iki farklı işlevi daha vardır. Birincisi, mahruti dişlinin ayna dişliyle bağlantısı hız düşüşü ve doğal olarak tork artışı sağlamasıdır. İkincisi ise güç akışını 90 derece döndürmektir.

Diferansiyel tekerlekleri farklı devirlerde döndürebilir fakat bunun temel bir sorunu vardır. Aracın bir tekerinin kuru diğerinin kaygan bir zeminde olduğu durumda standart diferasiyel gücün neredeyse tamamını daha hızlı dönme eyleminde olan kaygan zemindeki tekere yönlendirecektir. Bu yüzden araç hareket etmeyecektir. Bu sorunu çözmek için kilitli ve sınırlı kaydırmalı diferansiyeller üretilmiştir.

Diferansiyel Fiyatları

Yukarda açıkladığımız gibi diferansiyel otomobiliniz için oldukça büyük bir öneme sahiptir. Diferansiyel bozulduğunda ya da arıza yaptığında aracınızı hemen tamire götürmelisiniz. Aksi taktirde bu arıza sizin kaza yapmanıza sebep olacaktır. Diferansiyel parça fiyatları her bütçeye uygun olarak özellikleri ve çeşitleriyle TL’den başlayıp TL’ye varan kadar aradığınız parçayı bulabilirsiniz. 

Sürücüler otomobiller hakkında eskisinden daha çok bilgi sahibi. Bu, bazen en iyi fiyat performans aracını bulabilmek kimi zaman da karşılaşılan arızaları anlayabilmek için önemli bir gereklilik. Ancak otomobillerin görünür parçaları kadar görünmeyen parçaları da önemli. Aktarma organları arasında hayati bir öneme sahip olan diferansiyel de bu parçalardan biri.

Ön ve arka aks düzeneğinin bir parçası olan diferansiyel, otomobillerin dönüşlerini kusursuz bir şekilde tamamlayabilmesi için önemli bir rol üstleniyor. Temelde, dönüş anında tekerleklerin farklı hızlarda dönmesine olanak tanıyor. Buna neden gerek duyulduğunu merak ediyorsanız cevabı oldukça basit. Viraj dönüşü yapan bir otomobilde iç ve dış tekerlekler farklı dönme açılarına sahip oluyor. Farklı açılara sahip bu tekerleklerin aracı yoldan çıkarmadan uyum içinde ilerleyebilmeleri için farklı hızlarda dönmesi gerekiyor. Başka bir deyişle dışta kalan tekerlek dönüş anında daha fazla yol alacağı için daha hızlı dönmesi gerekiyor. Diferansiyel ne işe yarar diye düşünüyorsanız, dönüş anında tekerleklerin farklı hızlarda dönmesini sağlayan bir aparat olarak düşünebilirsiniz.

Diferansiyel tipleri nelerdir?

Diferansiyel, tarihi milattan öncelere kadar dayanan bir teknoloji. Tabii o zamanlar otomobiller için olmasa da savaş arabaları, vagonlar veya el arabaları gibi dört tekerlekli araçların viraj alırken yaşadığı problemleri çözmek için basit bir diferansiyel kullanılıyordu. Modern otomobillerde ise çok çeşitli gelişmiş diferansiyel tipleri bulunuyor.

Açık Diferansiyel

Otomobillerdeki en yaygın diferansiyel çeşidi olan açık diferansiyelde motorda üretilen tork tekerleklere eşit şekilde iletiliyor. Tekerleklerin eşit çekiş kuvvetlerine sahip olması aynı hızlarda döneceği anlamına gelmiyor. Açık diferansiyel tekerlek dönüş hızlarında farklılıklara izin verebiliyor. Böylece kuru bir yolda, dış tekerleğin iç tekerlekten daha hızlı dönmesini sağlayarak aracın virajı sağlıklı bir şekilde almasına olanak tanıyor. Ancak yol tutuşunun azaldığı kaygan zeminlerde açık diferansiyel etkili bir performans sunamıyor.

Kilitli Diferansiyel

Açık diferansiyel gibi sistemler kuru ve yol tutuşunun yüksek olduğu zeminlerde görevini kusursuz bir şekilde yerine getirebiliyor. Ancak çekiş gücünün kaybedildiği saplanma durumlarında etkin bir performans gösteremiyor. Bu gibi durumlara çözüm olarak bazı araçlarda kilitli diferansiyel kullanılıyor. Kilitli diferansiyel motordaki gücü tekerleklere eşit şekilde dağıttığı gibi tekerleklerin dönüş hızlarını da eşit olarak ayarlıyor. Bu, aracın balçığa veya kara saplandığı durumlarda patinaj yapmasını önleyerek çekişin tekrar kazanılmasını sağlıyor. Kilitli diferansiyeller genellikle pikaplarda ve bazı arazi araçlarında kullanılıyor. Ancak kilitli diferansiyellerde tekerlek dönüş hızları eşit olduğu için virajlar rahatça dönülemediği gibi savrulma veya yol tutuşu kaybı da yaşanabiliyor.

Sınırlı Kaymalı Diferansiyel

Sınırlı kaymalı diferansiyeller açık ve kilitli diferansiyellerin faydalarını bir arada bulunduran, karmaşık bir sisteme sahip. Bu türden diferansiyeller, tekerlekler arasındaki dönüş hızı farkı belirli bir limit aştığında devreye girerek dönüş hızlarını eşitliyor. Bu, özellikle çekiş kaybının yaşandığı durumlarda yol tutuşunun tekrar kazanılmasını sağlıyor.

Elektrikli Sınırlı Kaymalı Diferansiyel

Mekanik sınırlı kaymalı diferansiyelin daha gelişmiş bir modeli olan bu sistem, yeni model araçların birçoğunda kullanılıyor. Bu diferansiyel çeşidinde kontrolü mekanik bir aksam yerine elektronik bir sistem sağlıyor. Örneğin bir tekerleği çamura saplanmış normal diferansiyelli bir otomobilde tekerleklerin eşit hızlarda döndüğünü farz edelim. Böyle bir durumda patinaj çeken tekerlekteki dönüş kuvveti boşa harcanıyor. Elektrikli sınırlı kaymalı diferansiyel ise bunu algılayarak patinaj çeken tekerlekteki gücü diğer tekerleğe aktararak yol tutuşunun tekrar kazanılmasını sağlıyor.

Diferansiyel bakımı nasıl yapılır?

Sürücüler tarafından genellikle gözden kaçırılan ve servis bakımlarında fark edilen diferansiyel bakımı önemle yaklaşılması gereken bir konu. Dişli ve çarkların hareketiyle çalışan diferansiyellerin bakımıyla ilgili dikkat edilmesi gereken en önemli nokta yeteri kadar yağlanıp yağlanmadığı ile ilgili. Diferansiyeldeki yağlar işlevini kaybettiğinde dişlilerin sürtünerek hasar görmesine neden olabiliyor. Bu sebeple bu yağın periyodik bir şekilde değiştirilmesi gerekiyor. Yağ değişim periyodu kullanıma bağlı olarak değişse de diferansiyellerin genellikle 5 bin kilometrede bir bakıma girmesi gerekiyor.

Diferansiyel, otomobilde di&#;li tak&#;m kutusu olarak bilinir. Bir çok yönden araca katk&#; sa&#;lar. Farkl&#; tiplerde diferansiyeller de yer almaktad&#;r. Bu farkl&#; tipteki diferansiyeller otomobillerin farkl&#; noktalar&#;na bamba&#;ka art&#;lar sa&#;layabilir. Önce tan&#;m&#;yla ba&#;lay&#;p devam&#;nda tiplerini de hep birlikte inceleyelim. &#;&#;te, Diferansiyel nedir? Diferansiyel nas&#;l çal&#;&#;&#;r? Kaç tip diferansiyel vard&#;r?

D&#;FERANS&#;YEL NED&#;R?

Otomobillerin geni&#; ço&#;unlu&#;unda motordan üretilen gücü bir &#;aft yard&#;m&#;yla arka lastiklere aktaran argümand&#;r. Motor hava ve yak&#;t kar&#;&#;&#;m&#;n&#; silindirler içerisinde yakar. Daha sonras&#;nda burada olu&#;an patlama silindiri a&#;a&#;&#; yönde hareket ettirir. Bu hareket sonucunda silindir kollar&#;n&#;n ba&#;l&#; oldu&#;u krank mili hareket eder. Hareket eden krank mili, bir &#;anz&#;man yard&#;m&#;yla farkl&#; oranlarda motordan üretilen gücü e&#;er araç arkadan iti&#;li ise bir &#;aft yard&#;m&#;yla arka lastiklere yollar. Burada bir mil üzerindeki iki tekerlek diferansiyeldeki di&#;lilerin &#;aft taraf&#;ndan çevrilmesiyle hareket etmesi sa&#;lan&#;r.

D&#;FERANS&#;YEL NE &#;&#;E YARAR? AMACI NED&#;R?

Diferansiyel birkaç farkl&#; amaç için kullan&#;l&#;r. Genelde güç aktarma di&#;li tak&#;m&#; olarak bilinir. &#;&#;te Diferansiyel sisteminin amaçlar&#;.

MOTOR GÜCÜ AKTARIMI

Motordan üretilen gücün lastiklere aktar&#;m&#; sa&#;lan&#;r. Silindirlerde üretilen güç krank kasna&#;&#;na aktar&#;l&#;r. Krank kasna&#;&#;ndaki güç ise, farkl&#; oranlarda aktar&#;lmak üzere vites kutusuna gider. Burada kullan&#;lan bask&#; ve balata sisteminin de art&#;lar&#;n&#; unutmamak gerekir. Bu bask&#; ve balata sistemi olmad&#;&#;&#; takdir de, arac&#;n üretti&#;i güç lastiklere veya duruma göre &#;afta aktar&#;lamaz. Daha sonras&#;nda arac&#;n çeki&#; veya iti&#; yönüne göre güç farkl&#; lastik gruplar&#;na aktar&#;l&#;r. Bu gücün iki lasti&#;e da&#;&#;t&#;lmas&#;n&#; sa&#;layan sisteme diferansiyel denir. Diferansiyel ilk olarak bu i&#; için kullan&#;l&#;r.

LAST&#;KLER&#;N FARKLI ORANLARDA DÖNMES&#;N&#; SA&#;LAMAK

&#;imdi ba&#;l&#;&#;&#; ilk okudu&#;unuzda “ hepsi ayn&#; h&#;zda ve oranda dönmüyor mu? Diyebilirsiniz. Lastikler çok eski arabalarda ayn&#; oradan dönüyordu. Bu durum daha sonradan özellikle virajlarda büyük s&#;k&#;nt&#;lar ya&#;at&#;yordu. H&#;zla dönülen virajlarda otomobili kontrol etmek fazlas&#;yla zorla&#;&#;yordu. Mant&#;k olarak viraja girdi&#;inizde, d&#;&#;taki kalan lasti&#;in içte ki kalan lasti&#;e göre daha h&#;zl&#; dönmesi gerekir. Bu sayede dönü&#; oldukça kolayla&#;&#;r. Bu metodu askerlikte yürüyü&#; yaparken çark sistemini kullanmak olarak da örnekleyebiliriz.

D&#;FERANS&#;YEL KEL&#;ME OLARAK NEREDEN GELMEKTED&#;R?

Bütün yabanc&#; terimler gibi diferansiyel de, &#;ngilizce bir terimdir. “Differantial” kelimesinin Türkçe’de ki kar&#;&#;l&#;&#;&#;d&#;r. Daha detayland&#;r&#;rsak; ayr&#;mc&#;, ayr&#;&#;&#;k ve farkl&#; kelimelerinin anlamlar&#;n&#; da diferansiyel ta&#;&#;r. Lastiklerin farkl&#; devirlerde dönmesini sa&#;layan bu sistemin içerisinde bir tanede Haç i&#;aretine benzer bir malzeme bulunmaktad&#;r. Bu malzemeden kaynakl&#; “haç”,”istavroz” gibi ifadeler de bu sistem için kullan&#;labilir.

D&#;FERANS&#;YEL&#;N ÇALI&#;MA PRENS&#;B&#; NASIL? D&#;FERANS&#;YEL NASIL ÇALI&#;IR?

Diferansiyeller çok farkl&#; tiplerde olmaktad&#;r. Bu sebepten dolay&#; çal&#;&#;ma &#;ekilleri farkl&#;l&#;k gösterebilir. Ama mant&#;k olarak çal&#;&#;ma prensibi oldukça basittir. Kabaca anlatmak gerekirse. Motordan üretilen güç &#;anz&#;mana oradan da arac&#;n çeki&#; veya iti&#; sistemine göre lastik millerine kadar gelir. &#;ki ayr&#; lastik için iki ayr&#; mil bulunur. Bu bi&#;liyi döndürmek için pinyon di&#;lisi ayna di&#;lisini döndürür. Ayna di&#;lisiyle birle&#;en hareketli di&#;liler bulunur. Bu hareketli di&#;liler sa&#; ve sol lasti&#;e motordan gelen gücü aktar&#;rlar. Diferansiyel buradaki farkl&#; güçteki aktar&#;m&#; sa&#;layan bir sistemdir.

D&#;FERANS&#;YEL ARACIN NERES&#;NDE BULUNUR

Diferansiyel sistemi, arac&#;n çeki&#; veya iti&#; yönüne göre farkl&#; yerlerde bulunur. &#;imdi bunlar&#; siler için inceleyelim

ÖNDEN ÇEKER OTOMOB&#;LLERDE D&#;FERANS&#;YEL NEREDE?

Bu tarz çeki&#; sistemine sahip modellerde diferansiyel ön aks üzerinde bulunur. Hatta &#;anz&#;man kutusunun içerisinde yer al&#;r ve gücün direkt aktar&#;m&#; sa&#;lan&#;r.

ARKADAN &#;T&#;&#; OTOMOB&#;LLERDE D&#;FERANS&#;YEL NEREDE BULUNUR?

Arkadan iti&#; otomobillerde diferansiyelin konumu daha da farkl&#;d&#;r. Burada &#;anz&#;mandan gelen güç bir &#;aft yard&#;m&#;yla arka di&#;liye aktar&#;l&#;r. Bu kez diferansiyel arka aks&#;n tam ortas&#;nda yer al&#;r. Burada motordan gelen gücü &#;aft, diferansiyele aktar&#;r.

DÖRT TEKERLEKTEN ÇEK&#;&#; S&#;STEM&#;NE SAH&#;P ARAÇLARDA D&#;FERANS&#;YEL NEREDE BULUNUR?

&#;&#;te burada i&#;ler iyice k&#;z&#;&#;maktad&#;r. Dört tekerlekten çeki&#; sistemine sahip araçlarda diferansiyel sistemi 3 adet bulunur. Ön, orta ve arkada olan diferansiyeller farkl&#; oranlarda daha karma&#;&#;k güç aktar&#;m&#; sa&#;lar.

D&#;FERANS&#;YEL ÇE&#;&#;TLER&#; NELERD&#;R?

Farkl&#; tip diferansiyeller bulunmaktad&#;r. Hemen hemen hepsinin görevleri çok farkl&#;d&#;r. Gelin &#;imdi onlar&#; tek tek inceleyelim.

AÇIK D&#;FERANS&#;YEL

Günümüzde kulland&#;&#;&#;m&#;z bir çok otomobilde aç&#;k diferansiyel bulunur. Motordan üretilen gücü iki farkl&#; h&#;z olacak &#;ekilde ay&#;r&#;r. Bir lastikteki güç e&#;er ki kaybolursa, di&#;er lastikte ki güç te azal&#;r.

K&#;L&#;TL&#; D&#;FERANS&#;YEL

Genel olarak arazi araçlar&#;nda kullan&#;lan diferansiyel çe&#;ididir. Aç&#;k diferansiyelden farkl&#; olarak, iki lasti&#;inde ayn&#; anda ve h&#;zda dönmesini sa&#;layan sistemlerdir. Kilitlenip veya aç&#;labilir. Kilitliyken aç&#;k diferansiyel mant&#;&#;&#;nda çal&#;&#;&#;r.

SINIRLI KAYDIRMALI D&#;FERANS&#;YEL

Spor otomobil kullananlar&#;n adeta bay&#;ld&#;&#;&#; bir diferansiyel sistemidir. Aç&#;k veya kilitli diferansiyel gibi davranabilir. Genel olarak araç kaymaya ba&#;lad&#;&#;&#; zaman veya lastiklerden biri daha h&#;zl&#; dönmeye ba&#;lad&#;&#;&#;nda, devreye girerek, iki lasti&#;in ayn&#; anda dönmesini sa&#;layan sistemlerdir.

ELEKTR&#;K KONTROLLÜ SINIRLI KAYDIRMALI D&#;FERANS&#;YEL

Mant&#;k olarak s&#;n&#;rl&#; kayd&#;rmal&#; diferansiyel gibi çal&#;&#;&#;r. Burada ki tek fark, kayma e&#;ilimi elektronik olarak ke&#;fedilir. Tespit elektronik oldu&#;u için, ölçümler milimetrik olabilir.

D&#;NAM&#;K TORK KONTROLLÜ D&#;FERANS&#;YEL

Bu tarz diferansiyel sistemleri genel olarak dört tekerlekten çeki&#; sistemine sahip araçlarda bulunur. 4 tekere ayn&#; gücün da&#;&#;lmas&#;n&#; sa&#;lar. Standart diferansiyellere göre daha a&#;&#; ve daha fazla yak&#;t tükettirmeye sebep olur.

D&#;FERANS&#;YEL YA&#;I NED&#;R? NE &#;&#;E YARAR?

Sonuç olarak diferansiyeller di&#;li sistemleri içerisinde bar&#;nd&#;r&#;r. Bu di&#;li sistemler çal&#;&#;&#;rken belli bir sürtünme ya&#;arlar. Bu di&#;liler aras&#; sürtünmeyi minimize etmek için diferansiyel ya&#;&#; devreye girer. Ayn&#; motor ya&#;&#; gibi, diferansiyel di&#;lilerinin aras&#;ndaki sürtünmeyi en aza indirmeye çal&#;&#;&#;r. Ayr&#;ca di&#;lilerin sürtünmesinden dolay&#; aç&#;&#;a ç&#;kan &#;s&#;n&#;nda bir miktar&#;n&#; al&#;r.

ANASAYFAYA DÖNMEK &#;Ç&#;N TIKLAYINIZ