Satılık Insan Böbreği

İstanbul'da böbrek bağışı için başvuran kişinin verdiği telefon numarasının internet üzerinden böbrek satış ilanında kullanıldığının belirlenmesi üzerine başlatılan soruşturmada, "organ ticareti yapmak" suçundan haklarında 9'ar yıla kadar hapis istemiyle dava açılan bağışçı adayı Emrah Z. ile böbrek hastası Orhan T, hakim karşısına çıktı.

İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığınca hazırlanan iddianamede, İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü, "ihbar eden" sıfatıyla yer alıyor.

Böbrek nakli ameliyatı olmak isteyen Orhan T. (65) ile bağışçı adayı Emrah Z’nin (34) "akrabalık dışı organ nakli" için 2019'da İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü İl Etik Komisyonuna başvurdukları anlatılan iddianamede, başvurunun komisyon toplantısında değerlendirilip Emrah Z'nin verdiği telefon numarası araştırıldığında alıcı ile verici arasında "etik olmayan bir durum" olduğunun tespit edildiği vurgulandı.

İddianamede, yapılan araştırmada Emrah Z’nin, sağlık kuruluna verdiği telefon numarası ile "Acil. Böbreğimi satmak istiyorum" şeklinde birkaç kez ilan verdiğinin belirlendiği bilgisi yer aldı.

İddianamede, bunun üzerine Orhan T. ve Emrah Z. hakkında suç duyurusunda bulunulduğu belirtilerek, başlatılan soruşturmada her iki sanığın "organ veya doku ticareti yapmak" suçundan 5 yıldan 9'ar yıla kadar hapisle cezalandırılmaları istendi.

Emrah Z'nin verdiği iddia edilen ilanların da yer aldığı iddianame, gönderildiği İstanbul Asliye Ceza Mahkemesince kabul edildi.

İstanbul Asliye Ceza Mahkemesindeki duruşmada savunma yapan Emrah Z., söz konusu ilanları kendisinin vermediğini öne sürdü.

Emrah Z., arkadaşının babası olan diğer sanık Orhan T’nin böbreklerinden rahatsız olduğunu bildiğini anlattı. Sanık Orhan T’ye eşi tarafından verilecek olan böbreğin uyum sağlamaması üzerine kendi böbreğini verebileceğini bildirdiğini aktaran Emrah Z., "İstanbul'da hastaneye başvurduk. Tahlil yapıldı, olumlu sonuçlanınca Etik Kurulu'na başvurduk. Başvuru kabul edilmeyince vazgeçtik. Suçlamayı kabul etmiyorum. Beraatimi istiyorum." dedi.

Sanık Orhan T. de hakkındaki suçlamayı kabul etmediğini bildirerek, "Böbrek hastasıyım. Şu an bile haftada 3 gün diyalize gidiyorum. Yakınlarımın böbrekleri bana uymadı. Oğlumun yanında çalışan diğer sanık Emrah Z, bana böbreğini vermeyi kabul etti. Karşılığında da herhangi bir para istemedi. Beraber hastaneye müracaat ettik. Yasaya uygun değilmiş, böbrek nakli olmadı. Bu iş için Emrah'a para vermedim. O böbreğini bana hibe edecekti." diye konuştu.

Hakim, eksikliklerin giderilmesi için duruşmayı erteledi.

Yaşayabilmek için İran, Hindistan gibi ülkelere giderek nakil şansı arıyor. Öte yandan yasak olmasına rağmen internet, böbreğini sattığını söyleyenler ilanlarıyla dolu. Organ satmanın, almanın ve nakletmenin yasal olmadığı bir ortamda ilanlara yasal takip uygulanmaması dikkat çekiyor.

Geçen hafta İstanbul Sultangazi’de otobüs duraklarına “Acil satılık böbrek” ilanı yapıştıran kişi, maddi imkansızlık nedeniyle bu yola başvurduğunu söylemişti. İnternette ve Facebook’ta yaptığımız küçük araştırmada çok sayıda ilanla karşılaştık. Böbrek arayanların ve satanların bir araya geldiği yasadışı platformlar oluşmuş.

TELEFONDA ORGAN PAZARLIĞI

Sayfada, “Böbrek ve karaciğer arayan veya bağışlamak isteyen herkes özelden mesaj atabilir veya duvardan paylaşımda bulunabilir. Tüm hastalarımıza acil şifalar dileriz” yazılı bir ilan var. Altındaysa üç binin üzerinde yorum. Kimi bir umut böbrek arıyor, kimiyse borcunu kapatma derdinde böbreğini satmak istiyor. Böbreğini satmak isteyen ilanlardan birini arıyoruz. İlan sahibi, borçlarından kurtulmak için böyle bir yol bulduğunu belirterek; “Maddi olarak kesin bir aralığım yok, borçlarımdan kurtulsam yeter. Sürecin, nasıl işlediğine dair de bir bilgim yok” dedi. Bir başka ilan sahibiyse, “250 bin liraya böbreğimi veririm. Sağlıklıyım, spor yapıyorum, alkolüm yok sigarayı arada içiyorum” ifadelerini kullandı. Söz konusu Facebook grubunda böbrek satacak kişilerin borcu olmaması gerektiğinden de söz ediliyor. Bu noktayı sorduğumuzda “Borcunuz varsa etik kuruldan geçemezsiniz” deniliyor. Organlarını satanlar “En büyük sıkıntı etik kurulu aşamamak. Ancak bazı kişiler para karşılığı bu sorunu çözeceklerini söylüyor” dedi. Durum, yasadışı yollardan organ satışının mümkün olduğunu kuşkusunu da artırıyor.

Çaresizliğin geldiği nokta

İstanbul Tabip Odası Genel Sekreteri Dr. Osman Öztürk, konuya ilişkin şöyle dedi: “Asıl neden vatandaşın içine düşürüldüğü yoksulluk, çaresizlik, fakirliktir. Meselenin özü ne yazık ki budur. İnsanlar yaşadıkları maddi sıkıntılar nedeniyle kendi bedenlerinin bir parçasından vazgeçmek zorunda kalıyor. Vatandaşa illegal yollardan yapılan organ naklinin sakıncalarını anlatalım tabii ama zaten yasalar tarafından doğrudan yasaklanmıştır bu. Organ bağışı teşvik edilmesi gereken insani bir durumken, bunun parayla satılması da insanlık dışıdır. Burada kritik olan şeyse insanların buna mecbur bırakılmasıdır.”

Ekonomik kriz nedeniyle zor durumda olan vatandaşlar, internet üzerinden araba, ev ve iş ilanları gibi "sahibinden satılık organ" ilanları vermeye başladı. Kriz nedeniyle ilan veren vatandaşların sayısının iki katına çıktığı bildirildi.

Teknolojinin gelişmesiyle birlikte ilanlar da artık internet üzerinden verilmeye başlandı. Ancak 2008 yılının ikinci yarısında başlayan mali küresel kriz yeni bir ilan türünü daha ortaya çıkardı. Zor durumda olan vatandaşlar, internet üzerinden 20 bin ile 130 bin TL arasında böbreğini satışa çıkarıyor. Türkiye Böbrek Vakfı Başkanı Timur Erk, internet üzerinden böbrek satışının daha önce de var olduğunu ancak ekonomik krizle birlikte iki kat arttığını söyledi. Erk, ekonomik krizin yanı sıra Türkiye'de 15-16 bin insanın acil böbrek beklediğini, bunların ancak yılda 600-700'ünün böbrek bulabildiğini belirterek, "Bu bir arz-talep meselesidir. Böbrek arayan hastaların sadece yüzde 10'u böbrek bulabiliyor. Böbrek bulunmayınca da ekonomik yönden zor durumda olan vatandaşlar böbrek bulamayan vatandaşlara internet üzerinden böbreğini istediği fiyata satıyor" dedi.

Böbrek naklinin yüzde 70'nin akrabadan yapıldığını, yüzde 30'luk kısmının ise kadavra yoluyla nakil olduğuna dikkat çeken Erk, "Türkiye'nin en büyük sorunu böbrek naklinde kadavradan çok az nakil yapılması. Kimse kadavraya yaklaşmıyor. Devlet organ nakli koordinatörlüğü kurdu. Bu kurum hastanede beyin ölümü gerçekleşen hastayı takip ederek, onun organlarını ailenin rızası olarak alıyor. Bu sayede nakil yapma oranı son yıllarda yüzde 10-12 arttı. Ancak hala yeterli değil. Üstelik nakil için devlet 26-27 bin TL ücret veriyor. Ama bu da yeterli olmuyor. Bu nedenle internet üzerinden böbrek satışları oluyor" diye konuştu.

Kredi kartı borcu olan, kendi çocuğu hastalanan kişilerin para bulamadığı için kendilerini arayarak internete ilan vermek istediğini anlatan Erk, "Son zamanlarda bu aramalar iki katına çıktı. Bu tamamen ekonomik krizle ilişkili. Para bulamayan ve çaresiz kalan insanlar bizi arıyor. Ancak biz bunun doğru olmadığını, suç olduğunu vatandaşlara anlatıyoruz. Ancak insanlar çaresiz olduğunu söylüyor" şeklinde konuştu.

Avukat Fahri Özsungur ise, internet üzerinden böbrek satışının yasaya aykırı olduğunu ve suç teşkil ettiğini belirterek, "Türkiye'de organ satışı suç olduğu için böbrek ilanları da diğer ilanların arasına sıkıştırılıyor. Yasalarımıza gören organ satmak için ilan veren ve bunu yayınlayana 1 yıla kadar hapis cezası var. Organını satan, alan ya da aracılık edenlere ise 9 yıla kadar hapis öngörülüyor. Eğer organ ticareti örgütlü yapılırsa bu ceza 15 yıla kadar çıkabiliyor" dedi.

"5 yıldır atamam yapılmadığı için böbreğimi satıyorum"

Arama motoru Google'a girenler, satılık böbrek yazdıklarında çok sayıda böbrek ilanı buluyorlar. Böbreğini satışa çıkaranlar, müşterilere ulaşmak için interneti seçiyor, telefon, e-posta aracılığı ile iletişim kuruyor. Hatta bu uğurda web sayfası kuranlar bile var. Sayfalarında böbrek tahlili sonuçlarını yayınlıyorlar. Satıcılar genelde rumuz kullanıyor. Ev, araba, iş ilanları gibi organlarını satmak isteyenler internet sitelerine ilan veriyor. İlanın üzerine tıklayınca istenilen para miktarı ve irtibat kurulabilecek elektronik posta, telefon numaralan ortaya çıkıyor. Çoğunluğu devlet memuru olan 'organ pazarlamacıları', genellikle yüksek miktardaki kredi kartı borçları yüzünden böyle bir yola başvuruyor. Bunların arasında yıllarca ataması olmayan öğretmenler de bulunuyor. İnternet üzerinden böbreğini satılığa çıkartan bazı kişilerin verdiği ilanlar şöyle:

"- Ben devlet memuruyum. Kredi kartları borcumu ödeyemeyince borcum katlanıp katlanıp ödenemez hale geldi. Önümde iki seçenek var. Ya dünya tatlısı 2 tane yavrumu babasız, eşimi kocasız bırakıp intihar edeceğim (ki bunu yapamam sanıyorum, çünkü onlara bu acıyı yaşatmaya, onları babasız ve eşsiz bırakmaya hakkım yok) ya da böbreğimin tekini satacağım. Böbreğim için 30 bin TL istiyorum.

- 24 yaşımdayım ve çok zor durumdayım. Kredi borcum var. Sağlıklıyım, acil böbreğimi satmam gerekiyor. İlgilenen olursa 40 bin TL.
- 5 yıldır atanamadığım için herkese borçlandım. Nişanlandım ama evlenemiyorum. Borçlarımı ödemek ve iş kurup evlenmek için 75 bin TL'ye böbreğimin tekini satıyorum.

- 3 çocuk babasıyım ancak işim olmadığı için geçinemiyorum. Böbreğimi satarak para kazanamazsam ailemle birlikte intihar edeceğim. Ben sigara ve içki kullanmayan biriyim. Parasızlık beni bitirdiği için çok değerli olan böbreğimi 150 bin TL'ye satıyorum.

- Acilen böbreğimin tekini satıyorum. 4 tane oğlum var. 200 TL olan kiramı dahi ödeyemiyorum. İşsizim başka çarem kalmadı. Yoksa oğlumla sokaklarda kalacağım. Okula bile kahvaltı yaptıramadan yolluyorum. Tek çarem böbreğimi satmaktı. Çok acilen ilgilenenlerin en kısa zamanda ulaşmalarını istiyorum. Kan grubum 0 Rh (+) dır.

- 40 yaşındayım herhangi bir sağlık sorunum yoktur. Fiyatı, 20 bin TL. Sahibinden satılık az kullanılmış böbrek."

FATİH KEÇE - ADANA

iha.com.tr üzerindeki haberler özet şeklinde yayınlanmaktadır. Haberin video, fotoğraf ve metnine Abone panelinden ulaşabilirsiniz.