Kalp Nakli Sonrası Yaşam Süresi

Çocuklarda doğuştan kalp hastalığı görülme riski

Doğumsal kalp hastalıkları (KKH) hayatın ilk yıllarında en sık rastlanan anomalilerdir. Doğuştan kalp hastalığı çok önemli bir sağlık sorunudur. Erken teşhis, acil ve etkili bir tedavi yönetimi açısından önemlidir.

Doğumsal kalp hastalığının görülme sıklığı her canlı doğumda 0, arasında değişmektedir. Ülkemizde yapılan bir çalışmada bu sıklık ilk bir haftada canlı doğumda 6 iken, Orta Anadolu bölgesinde yapılan diğer bir çalışmada ise canlı doğumda 7,7 saptanmıştır.

Çocuklarda görülen kalp hastalığı belirti ve bulguları

KKH semptomları, kalp kusuruna ve çocuğun yaşına bağlı olarak farklılık gösterecektir. Doğumdan önce bir bebekte birçok doğuştan kalp kusuru tespit edilebilir ve bu da doktorların yeni doğmuş bir bebeğin doğumdan sonra bakımını planlamasına olanak tanır. Diğer durumlarda, doğumdan sonra bir bebekte aşağıdaki semptomlar görülebilir:

• Nefes almada zorluk
• Çok düşük anormal oksijen seviyeleri
• Cildin, tırnakların veya dudakların anormal rengi
• Hızlı nefes alma, emerken terleme ve yorgunluk
• Beslenme güçlüğü, yeterli kilo almama
• Anormal kalp atış hızı veya aritmiler
• Kalbin anormal sesleri (üfürüm)

Diğer çocuklarda doğumda herhangi bir belirti görülmez ve bu belirtiler yaşamın ilerleyen dönemlerinde gelişebilir veya başka belirtilere dayanarak bir kardiyolog tarafından konjenital bir kalp rahatsızlığı teşhis edilebilir. Teşhis için;

• Bebeklerde doğumdan önce fetal ekokardiyogramlar ile konjenital kalp hastalığı teşhis edilebilir.
• Doğumdan sonra, yenidoğan taraması nedeniyle yenidoğanlarda belirli kusurlar teşhis edilebilir.
• Çocuklarda ultrason (kalbin ekokardiyogramı), göğüs röntgenleri veya elektrokardiyogramlar (EKG) ile tanı konulabilir.

Doğuştan kalp hastalığı teşhisi konulduktan sonra, bir pediatrik kalp uzmanı MRI veya kalp kateterizasyonu yaparak detaylı bilgi elde edebilir.

Konjenital Kalp Hastalığının (KKH) takip ve tedavisi

Doğuştan kalp hastalığı çocuğun kalp doktoru tarafından takip edilir ve öncelikle ilaçlarla tedavi edilebilecektir. Bu kusurlardan bazıları çocuk büyüdükçe küçülür veya tedavi ile hastalık iyileşebilir. Bazı kusurlar ise yaşamın ilk haftasında veya diğer çocukluk dönemlerinde kalp ameliyatı gerektirebilir.

Takip ve tedavinin şekline, zamanlamasına izleyen çocuk kardiyoloğunun karar vermesi gerekir. Ameliyat edilecek hastaya yapılan test ve tetkiklerin sonuçları, çocuk kardiyoloji ve kalp damar cerrahisi bölümlerinin katıldığı toplantıda tartışılarak konsey kararı alınır. Konsey kararı ameliyatın şeklini ve zamanını belirmeyi amaçlar.

Kalp Nakli Konseyi ve Kalp Nakli Bekleme Listesi

Potansiyel kalp nakli alıcıları genellikle cerrahlar veya kardiyologlar tarafından belirlenir. Hasta ve aileye nakil seçeneği sunulur ve ilgili süreç ve bakım hakkında eğitim verilir.

Çocuğun nakil adayı olarak nakil hazırlık tetkikleri tamamlanır. Bunların yanı sıra hastanın ve ailenin sosyal durumunun ve destek sistemi değerlendirilir. Hastanın sonuçları ve geçmiş tıbbiöyküsü kardiyoloji ve kalp damar cerrahisi bölümlerinin katıldığı multidisipliner kalp nakil toplantısında sunulur. Konsey üyeleri görüşlerini sunar ve hastanın kalp nakli için uygun olduğuna karar verilmesi durumunda çocuk, kalp nakli programına alınır.

Kalp nakli koordinatörü konsey kararına göre hastanın tanıtıcı ve tıbbi bilgilerini Sağlık Bakanlığı’nın Transplantasyon, Diyaliz ve İzlem Sistemleri programına kaydeder. Hastanın kalp nakli bekleme listesine kaydı gerçekleşir.

Kalp Nakli Bekleme Süreci

Kalp naklinin amacı, hastayı en az sınırlama ile işlevsellik durumuna döndürmek ve yaşam kalitesini optimize etmektir. Çocuklarda nakil gerektiren son dönem kalp hastalığının en yaygın nedenleri kardiyomiyopati (dilate, non-compaction) ve daha fazla düzeltmeye uygun olmayan doğuştan kalp kusurlarıdır.

Nakil bekleyen hastalar, kalpte pıhtı oluşmasını önlemek için antikoagülan tedavisi alır. Bunun için düzenli aralıklarla kan testi yapılması istenir.

Nakil listesine alınan hastaların her 6 ayda bir bazı tetkikleri yenilenir ve Sağlık Bakanlığı&#;nın TDİS sistemde hasta bilgileri güncellenir.

Nakil bekleme sürecinde pulmoner direnç önemli ölçüde artmışsa veya kalp fonksiyonu çok zayıfsa, hastaların transplantasyonu beklerken inotropik denilen kalbin kasılma gücünü arttıran ilaçlar alması gerekebilir. Böyle bir durumda ise çocuğun hastanede yatması gerekir. Bu süreçte hastanın durumunda bir değişiklik olursa hastanın güncel tetkikleri tekrar kalp nakli konseyinde görüşülür. Transplantasyonu bekleyen bir hastayı desteklemek için mekanik dolaşım desteği veya bir ventriküler destek cihazı (VAD) da kullanılabilir.

Nakil listesine alınan tüm hastalar kardiyoloji ve kalp damar cerrahi uzmanları ile kalp nakli koordinatörleri tarafından yakından takip edilir. Ailenin uygun organ sunulması ihtimaline karşı her an aranabileceği, bu nedenle telefonlarının her zaman ulaşılabilir olması gerektiği bilgisi verilir.

Ne Zaman Kalp Nakli, Ne Zaman Yapay Kalp Destek Sistemi Kullanılır?

Ülkemizde kalp nakli sayıları ’dan itibaren düzenli şekilde artarak başarılı bir şekilde yapılmaya devam etmektedir. Ancak organ bağışı yetersiz olması nedeniyle kalp bekleyen hasta sayısı, halen kalp nakli yapılabilen hasta sayısından çok daha fazladır.

Geçmişte nakil için kalp bekleyen hastaların büyük çoğunluğu, ne yazık ki bu bekleme esnasında kaybedilmiştir. Son yıllarda bu kayıplar ciddi oranda azalmıştır. Buna en büyük katkıyı son evre kalp yetmezliği olan hastalarda gelişen teknoloji ve ilerleyen tıp bilimleri sayesinde ventrikül destek cihazlarıyla yapılan tedavi seçeneğidir. Ventrikül destek cihazları başarılı bir tedavi olanağı olmakla birlikte hastalar uzun süre ve daha iyi şekilde ve/veya kalp nakline kadar yaşama şansı elde etmektedirler.

Kalp Nakli

Kalp nakli; ileri derecede hasarlanmış, fonksiyonlarını yapamayan kalbin göğüs boşluğundan çıkarılarak yerine bir başkasından alınan fonksiyonları normal olan “kalp” konulmasıdır. Diğer kalp çıkarılmadan, mevcut kalbin yanı sıra ikinci kalbin konularak yapılan kalp nakli tekniği çok kısıtlı durumlarda yapılabilir. Günümüzde yaygın olarak kullanılan yöntem hasta kalbin çıkarılıp yerine vericiden alınan fonksiyonları iyi olan kalp konulmasıdır. 

Kalp nakli, son dönem kalp yetmezliği olan hastalara yapılır. Bir başka deyişle maksimum tedaviye rağmen kalbe ait şikayet ve semptomların geçmediği ve diğer organlarla ilgili şikayeti olmayan hastalara yapılır. Kalp nakli olmadığı durumda bu hastalarda 1 yıllık beklenen yaşam süresi %50’nin altındadır. 

Alıcı(recipient) ve Verici(donör) aşamasında dikkat edilmesi gereken en önemli parametre kan grubudur. Kan grubunun genelde aynı gruptan olması tercih edilir. Ancak çok özel durumlarda kan naklindeki gibi genel alıcı genel verici formu çalıştırılabilir. Önemli olan diğer bir parametre ise vücut ağırlığıdır. Verici alıcının artı/eksi %20’si olmalıdır. Kalbin daha küçük olması kalbin naklinden sonra alıcıda performansın yeterli olmamasına neden olur. Daha büyük olması göğüs boşluğuna yerleştirilmemesine neden yol açabilir. Bununla birlikte alıcı ve verici arasında cinsiyetin bir önemi yoktur. 

Kalp nakli için yaş sınırı kesin olarak olmamakla birlikte sıklıkla tercih edilen yaş arasıdır. Dünyada yeni doğan döneminde de kalp nakli yapılabilmektedir. Türkiye’de en küçük kalp nakli yapılan ilk hasta, Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi’nde yapılan 11 aylık hastamızdır. Nakil sonrası 2,5 yıl olmasına rağmen hastamız, sorunsuz bir yaşam sürdürmektedir. İleri yaşta sınırlayıcı faktörler yaştan çok ek hastalıklarının olup olmadığıdır. Genelde verici az olması nedeniyle 50 yaşın üzeri tercih edilmemektedir. 

Kalp Naklinde zaman önemlidir. Alıcıdan kalbin durdurularak çıkartılması ve vericiye takılıp çalıştırılması için geçen süreye Total İskemi Süresi(Dolaşımın Durduğu Süre) denir. Bu sürenin emniyet sınırı kalp için 4 saattir. Bu nedenle alıcıdan kalp çıkartıldıktan sonra hızlı davranılmalıdır. Şehirler arası alınacaksa en uygun ulaşım vasıtası kullanılmalıdır. Bu sürenin üzerinde kalbin beklenen performansında azalma olacaktır. Bu da kalbin nakil yapıldığı kişide hayati sorun oluşturabilir. 

Kalp nakli olması gereken hastaların belirli bir bekleme süreleri bulunmamaktadır. Hastanın yapılan muayene ve tetkikleri sonucu kalp nakli olması gerekliliği varsa, adaylar normal sıraya konulur. Eğer hayati tehlikesi fazla ise; acil sıraya yazılır. Bu veri Sağlık Bakanlığı’nın oluşturduğu sisteme kaydedilir. Verici sayısı az olması nedeniyle hasta bazen uzun süre bekler, bazen de çok kısa sürede uygun kalp çıkar. Maalesef, uzun süre bekleyip kalp nakli şansını yitiren hastalarda mevcuttur. O nedenle kalp nakli olmayı planlayan hastanın nakil için bir garantisi yoktur. 

Vericinin vücuduna, farklı bir kişinin kalbinin konulmasıyla, vücudun savunma mekanizması çalışmaya başlar ve vücuda dışarıdan giren bu maddeyi atmaya çalışır. Organ nakillerinde bu olaya “rejeksiyon” diyoruz ve çoğunlukla organın fonksiyonlarının kaybolmasına neden olur. Bu nedenle kalp nakli yaptığımız hastalara vücuda koyduğumuz yeni kalbi vücudun kabul etmesi için, “immunsupressif” dediğimiz vücudun savunma mekanizmasını kıran ilaçlar veririz. Bu ilaçlar vücuda yabancı olan kalbin kabulünü sağlayıp, normal fonksiyonlarını yapmasına olanak sağlar. Ancak bu ilaçların istenmeyen etkileri de vardır. Kalp nakli yapılan kişiyi bir takım enfeksiyon hastalıklarına karşı hassas duruma getirir. Böbrek problemlerine, kan basıncının, kan şekerinin ve kan yağının yükselmesine, ellerde titremeye, aşırı kıllanmaya, kemik dokusunda erimelere neden olabilir. Bu nedenle hastaların yakın takibi yapılıp,takiplerde kullanılan ilaçların yan etkileri gözlenilmeli ve ilaç düzeyleri ayarlanmalıdır. Ayrıca; Kalp nakli sonrası doku reddini takip edebilmek amacıyla program dahilinde belli aralıklarla kalpten biyopsi alınması, gerekirse koroner anjıyografi yapılması, ekokardiyografik olarak kalbin değerlendirilmesinin yapılması gereklidir. 

Kalp nakli ileri derecede kalp yetmezliği olan hastalara yapılır. Nakil yapılmadan önce bu hastaların efor kapasiteleri çok düşük, kardiyak şikayetleri fazla ve yaşam kaliteleri düşüktür. Nakil sonrası bu hastalarda yaşam kalitesi hastanın yaşına uygun olarak hiç kalp problemi olmayan bireylerle aynıdır. Yani okula gidebilir, işini yapabilir. Hatta sporunu yapmalıdır. Ancak genel açık kalp ameliyatları sonrası dikkat gösterilmesi gerekli olan kurallara uymalıdır.