Karstik Ova

Türkiye&#;nin Ovaları

Ova: Çevresine göre alçakta kalan geniş düzlüklerdir. Ova, akarsular tarafından yarılmamış ve çoğunlukla üzerinde tarımsal faaliyetlerin yapıldığı düzlüklerdir. Oluştukları yere göre:

A-KIYI OVALARI

Akarsuların taşıdıkları alüvyonları, deniz kıyısında biriktirmesiyle oluşan ovalara delta ovası veya kıyı ovası denir.

Kıyı Ovalarını Genel Özellikleri:
• Nüfusun büyük bölümü bu alanlarda toplanmıştır.
• Mineral bakımından zengin topraklardan oluşur, bu nedenle verimli tarım alanlarıdır.
• İç ovalara göre daha fazla yağış alır. Bu nedenle tarımsal çeşitlilik ve verimlilik daha fazladır.
• Graben alanlarında oluşan ovalarda sıcak su kaynaklarına rastlanır. Bu alanlarda deprem riski fazladır.

DELTA OVALARIMIZ:
• Ege Bölgesi: Balat ovası (Büyük Menderes ile), Selçuk – Efes ovası (Küçük Menderes ile), Menemen ovası (Gediz ile), Dikili ovası (Bakırçay ile) Ege bölgesinde bulunan delta ovaları içindedir.
• Akdeniz Bölgesi: Çukurova (Seyhan ve Ceyhan ile) ve Silifke ovası Akdeniz bölgesinde bulunan delta ovalarıdır.
Çukurova Türkiye’nin ovaları içinde yer alan en büyük delta ovasıdır. Bunun en büyük sebebi Ceyhan Nehri’nden alınan bolca alüvyondur.
• Karadeniz Bölgesi: Bafra ovası (Kızılırmak ile) ve Çarşamba ovası (Yeşilırmak ile) Karadeniz bölgesinde yer alan delta ovalarıdır.

NOT:En fazla delta ovası Ege bölgesindedir. Bunun sebebi dağların kıyıya dik uzanması sonucu kıyı derinliğinin az olmasıdır. Karadeniz’de Canik Dağları’nın kıyıdan uzaklaşması ile Bafra ve Çarşamba ovaları oluşmuştur. Marmara bölgesinde delta ovasının oluşmamasının sebebi ise buradaki akarsu boylarının kısa olması ve akarsuların yükseltinin az olması sebebiyle aşındırma ve taşıma güçlerinin az olmasıdır.

DELTA OVALARININ OLUŞABİLMESİ İÇİN:
• Deniz kıyısında derinliğin fazla olmaması gereklidir.
• Akarsuyun bolca alüvyal malzeme taşıması gerekmektedir.
• Kıyıda güçlü dalga ve akıntıların olmaması
• Kıyıda Gel-Git genliğinin zayıf olması
• Kıta sahanlığının(Şelf Alanı) geniş olması gerekir.
• Deltanın oluşacağı kıyıda güçlü akıntıların olmaması gerekir.
• Akarsu havzasındaki arazinin jeolojik yapısının kolay aşınabilen tabakalardan oluşması gerekir.
(Gelgit kıyısında okyanus bulunan ülkelerde gerçekleşmektedir. Okyanuslarda gelgit etkilidir ancak Türkiye’deki denizlerde gelgit çok az etkili olduğu için Türkiye’nin ovaları içinde delta ovaları bulunmaktadır.)

Akarsuların taşıdıkları malzemeleri denize ulaşmadan deniz seviyesine yakın alanlarda biriktirmesi ile kıyı düzlüğü ovaları meydana gelmiştir.(Köyceğiz-Dalaman-Finike-Serik ovaları)
Antalya Ovası kıyıda meydana gelen traverten ovalar grubuna girer.

B- İÇ OVALAR

Oluşumlarına Göre Türkiye’nin İç Ovaları

1) Tektonik Ovalar:

Fay hattına bağlı olarak ortaya çıkan çöküntü alanlarının akarsu alüvyonlarıyla dolması sonucu tektonik ovalar oluşmaktadır. Türkiye’nin ovaları içinde en yaygın olarak bulunan ova tektonik ovalardır.
Tektonik ovaların dağılışına dikkat edildiğinde fay hatları üzerinde oluştuğu görüfunduszeue.info nedenle bu ovalar aynı zamanda deprem kuşakları üzerinde yer alırlar.

Kuzey Anadolu Fay Hattı Üzerinde Bulunan Ovalar:
Ezine, Manyas, Ulubat, Biga, Gönen, Bursa, İnegöl, İznik, Yenişehir, Orhangazi, Gemlik, Bolu, Düzce, Ilgaz, Ladik, Sulu ova, Taş ova, Vezirköprü, Turhal, Kargı, Eleşkirt, Kaynaşlı, Zile, Erbaa ovası, Niksar ovası, Su şehri, Erzurum, Erzincan, Pasinler, Ağrı

Batı Anadolu Fay Hattı Üzerinde Bulunan Ovalar:
Bakırçay Vadisinde: Soma, Bergama, Kırkağaç
Gediz Vadisinde: Turgutlu, Salihli, Manisa, Akhisar, Alaşehir
funduszeue.infos Vadisinde: Torbalı,Tire, Ödemiş, Bayındır
funduszeue.infos Vadisinde: Söke, Koçarlı, Aydın, Yenipazar, Nazilli, Sarayköy

Güney Anadolu Fay Hattı Üzerinde Bulunan Ovalar:
Amik, Malatya, Elazığ, Hınıs, Muş, Varto, Elbistan, Afşin, Karlıova, funduszeue.infoş, Bingöl, Bulanık

Bu Fay Kuşakları Dışında Ayrıca:
Güney Doğu Anadolu’da: Nizip,Suruç, Kargamış, Batman, Ceylanpınar, Harran(Altınbaşak),Viranşehir
İç Andolu’da: Eskişehir, Akşehir, Mürted, Ankara, Çubuk, Ereğli, Konya(Konya Ovası İç Bölgelerimizde bulunan en büyük ovadır) tektonik ovaları bulunur.

2) Karstik Ovalar:

Karstik ovalar, diğer adıyla polye, kalker arazinin yaygın olduğu bölgelerde çözülmeye bağlı olarak oluşan ova çeşididir. Genellikle verimsiz olan karstik ovaların en fazla bulunduğu bölge Akdeniz bölgesidir. Karstik ovalara göl ova adı da verilir.
Karstik Taşlar: Kireçtaşı (Kalker), Alçıtaşı (Jips), Dolomit ve Kaya tuzu gibi kayaçlar karstik arazinin yapısını oluşturan kayaçlardır.

Başlıca Karstik Ovalarımız: Tefenni ovası, Acıpayam ovası, Kokut eli ovası, Muğla ovası, Kestel ovası ve Elmalı ovası, Tavas ovası, Çivril ovası

3)Volkanik( Lav Örtüsü) Ovaları:

Volkanizmanın hareketleri sonucu ortaya çıkan lavların tektonik çukurları doldurmasıyla oluşan ovalardır. En yaygın olduğu alan Doğu Anadolu bölgesidir. Erzurum, Ardahan, Kayseri(Erciyes), Develi(Erciyes), Muradiye ovası, Malazgirt ovası ve Çaldıran ovası lav örtüsü ovalarına örnektir.

4) Dağ Eteği Ovaları:

Türkiye’nin ovaları içinde inceleyeceğimiz son ova çeşidi olan dağ eteği ovaları, dağlık bölgede taşınan malzemelerin dağın eğiminin az olduğu yerlerde birikmesi sonucu ortaya çıkan ovalardır.
Bursa ovası, Akşehir ovası ve İnegöl ovası dağ eteği ovalarına örnek teşkil etmektedir.

TÜRKİYE’NİN OVALARI GENEL ÖZELLİKLERİ

• Türkiye’nin ovaları yükselti bakımından doğudan batıya doğru azalmaktadır.
• Türkiye’nin ovaları Türkiye fiziki haritasında, metre arası ovalar koyu yeşil, metre arası açık yeşil, metre arası sarı, metre arası turuncu, metre üzerindekiler için kahverengi tonları mevcuttur.
• Türkiye Fiziki haritasına bakıldığında yeşilin en çok olduğu bölge Marmara bölgesi, kahverenginin en çok olduğu bölge de Doğu Anadolu bölgesidir.
• Kahverenginin hakim olduğu bölgelerde, karlı ve donlu gün sayısı fazladır, akarsuların aşındırma ve taşıma gücü fazladır, ulaşım güçtür, fiziksel parçalanma görülür, gerçek ve izdüşümsel alanlar arasındaki fark fazladır.
• Türkiye’nin ovaları genelde çevrelerine göre alçakta bulunmaları, etraflarının örtülü olmaları ve topraklarının verimli olmaları nedeniyle tarım alanları olarak kullanılmaktadır.
• Türkiye’nin ovaları yerleşim yeri ya da ulaşım yolu olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu durum da Türkiye’deki doğal dokunun bozulmasına yol açmaktadır.
• Türkiye’nin ovaları içinde drenaj yani su boşaltım ağı yetersiz olduğu için ovalar çevreden gelen sularla beraber bataklık alanlarına dönüşmektedir.(Örnek:Erzurum ovası)

Türkiye&#;nin ovaları tektonik ovalar, delta ovaları, karstik ovalar, lav örtüsü ovaları, eski göl yeri ovaları ve dağ eteği ovalarından oluşmaktadır. Ova, akarsularca yarılmamış olan ve genellikle üzerinde tarımsal faaliyetlerin yapıldığı düzlüklere denilmektedir. Türkiye&#;nin ovaları ve çeşitlerine geçmeden önce Türkiye&#;nin ovalarından bulunan genel özellikleri sıralayalım.

Türkiye&#;nin Ovaları Genel Özellikleri

• Türkiye&#;nin ovaları yükselti bakımından doğudan batıya doğru azalmaktadır.
• Türkiye&#;nin ovaları Türkiye fiziki haritasında, metre arası ovalar koyu yeşil, metre arası açık yeşil, metre arası sarı, metre arası turuncu, metre üzerindekiler için kahverengi tonları mevcuttur.

Türkiye Fiziki haritasına bakıldığında yeşilin en çok olduğu bölge Marmara bölgesi, kahverenginin en çok olduğu bölge de Doğu Anadolu bölgesidir.

Kpss coğrafya soruları açısından renk ya da yüksekliğe bağlı olarak ortaya çıkan sonuçlar önemlidir. Kahverenginin hakim olduğu bölgelerde yıllık sıcaklık farkı azdır, karlı ve donlu gün sayısı fazladır, akarsuların aşındırma ve taşıma gücü fazladır, ulaşım güçtür, fiziksel parçalanma görülür, gerçek ve izdüşümsel alanlar arasındaki fark fazladır.

• Türkiye&#;nin ovaları genelde çevrelerine göre alçakta bulunmaları, etraflarının örtülü olmaları ve topraklarının verimli olmaları nedeniyle tarım alanları olarak kullanılmaktadır.
• Türkiye&#;nin ovaları yerleşim yeri ya da ulaşım yolu olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu durum da Türkiye&#;deki doğal dokunun bozulmasına yol açmaktadır.
• Türkiye&#;nin ovaları içinde drenaj yani su boşaltım ağı yetersiz olduğu için ovalar çevreden gelen sularla beraber bataklık alanlarına dönüşmektedir.

Özellikle Doğu Anadolu bölgesinde bu durum belirgin olarak gözükmektedir. Erzurum ovası buna örnek olarak verilebilir.

Oluşumlarına Göre Türkiye&#;nin Ovaları

1) Tektonik Ovalar:Fay hattına bağlı olarak ortaya çıkan çöküntü alanlarının akarsu alüvyonlarıyla dolması sonucu tektonik ovalar oluşmaktadır.

Türkiye&#;nin ovaları içinde en yaygın olarak bulunan ova tektonik ovalardır.

Tektonik ovaların dağılışına dikkat edersek fay hatları üzerinde oluştuğunu anlayabiliriz. Dolayısıyla fay hatları ile tektonik ovaların sıralanışı arasında doğrudan bir ilişki vardır. Kpss coğrafya soruları için bu şekilde aklımızda tutmamız gerekmektedir.

* Türkiye&#;nin ovaları içinde yer tektonik ovalar ve bölgeleri:

• Marmara Bölgesi: Adapazarı Ovası, Balıkesir Ovası, Bursa Ovası, Mustafa Kemalpaşa Ovası, Ergene Ovası, İnegöl Ovası Marmara bölgesinden bulunan tektonik ovalardır.
• Ege Bölgesi: Soma ovası, Bergama ovası, Turgutlu ovası, Salihli ovası, Akhisar ovası, tire ovası, Torbalı ovası, Alaşehir ovası, Söke ovası, Ödemiş ovası, Yeni Pazar ovası ve Koçarlı ovası Ege bölgesinde bulunan tektonik ovalardır.
• Akdeniz Bölgesi: Amik ovası ve Kahramanmaraş ovası Akdeniz bölgesinde yer alan tektonik ovalardır.
• Karadeniz Bölgesi: Bolu ovası, Düzce ovası, Tosya ovası, Sulu ova, Taş ova, Merzifon ovası, Erbaa ovası, Niksar ovası, Turhal ovası, Zile ovası ve Artova ovası Karadeniz bölgesi tektonik ovaları içinde yer almaktadır.
• Doğu Anadolu Bölgesi: Malatya ovası, Elazığ ovası, Varto ovası, Hınıs ovası, Karlıova, Iğdır ovası, Elbistan ovası, Erzurum ovası, Erzincan ovası, Yüksekova, Tercan ovası, Pasinler ovası Doğu Anadolu bölgesinde yer alan tektonik ovalardır.
• İç Anadolu Bölgesi: Konya ovası, Kayseri ovası, Develi ovası, Aksaray ovası, Eskişehir ovası, Çubuk ovası İç Anadolu bölgesinde yer alan tektonik ovalardır.
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Ceylanpınar ovası, Suruç ovası, Birecik ovası, Harran ovası Güneydoğu Anadolu bölgesinde yer alan tektonik ovalardır.

2) Delta Ovaları: Türkiye&#;nin ovaları içinde bolca bulunan delta ovası, akarsuyun aşındırarak taşıdığı alüvyal malzemelerin deniz kıyısına biriktirmesi sonucu oluşan bir ova çeşididir. Kpss genel kültür coğrafya sorularında ve deneme sınavlarında delta ovaları ile ilgili sıkça soru sorulmaktadır.

Delta ovalarının oluşabilmesi bazı şartlar mevcuttur. Peki nedir bu şartlar?

• Akarsu yoksa delta ovası da yoktur.

• Gelgit yani medcezir olayının olmaması gerekir.

Gelgit kıyısında okyanus bulunan ülkelerde gerçekleşmektedir. Okyanuslarda gelgit etkilidir ancak Türkiye&#;deki denizlerde gelgit çok az etkili olduğu için Türkiye&#;nin ovaları içinde delta ovaları bulunmaktadır.

• Deniz kıyısında derinliğin fazla olmaması gereklidir.
• Akarsuyun bolca alüvyal malzeme taşıması gerekmektedir.
• Deltanın oluşacağı kıyıda güçlü akıntıların olmaması gerekir.
• Akarsu havzasındaki arazinin jeolojik yapısının kolay aşınabilen tabakalardan oluşması gerekir.

* Türkiye&#;nin ovaları içinde yer alan delta ovaları ve bölgeleri:

• Ege Bölgesi: Balat ovası (Büyük Menderes ile), Selçuk &#; Efes ovası (Küçük Menderes ile), Menemen ovası (Gediz ile), Dikili ovası (Bakırçay ile) Ege bölgesinde bulunan delta ovaları içindedir.
• Akdeniz Bölgesi: Çukurova (Seyhan ve Ceyhan ile) ve Silifke ovası Akdeniz bölgesinde bulunan delta ovalarıdır.

Çukurova Türkiye&#;nin ovaları içinde yer alan en büyük delta ovasıdır. Bunun en büyük sebebi Ceyhan Nehri&#;nden alınan bolca alüvyondur.

• Karadeniz Bölgesi: Bafra ovası (Kızılırmak ile) ve Çarşamba ovası (Yeşilırmak ile) Karadeniz bölgesinde yer alan delta ovalarıdır.

Dikkat edilecek olursa en fazla delta ovası Ege bölgesindedir. Bunun sebebi dağların kıyıya dik uzanması sonucu kıyı derinliğinin az olmasıdır. Karadeniz&#;de Canik Dağları&#;ın kıyıdan uzaklaşması ile Bafra ve Çarşamba ovaları oluşmuştur. Marmara bölgesinde delta ovasının oluşmamasının sebebi ise buradaki akarsu boylarının kısa olması ve akarsuların yükseltinin az olması sebebiyle aşındırma ve taşıma güçlerinin az olmasıdır.

3) Karstik Ovalar: Türkiye&#;nin ovaları içinde bulunan karstik ovalar, diğer adıyla polye, kalker arazinin yaygın olduğu bölgelerde çözülmeye bağlı olarak bulunan ova çeşididir. Genellikle verimsiz olan karstik ovaların en fazla bulunduğu bölge Akdeniz bölgesidir. Karstik ovalara gölova da denilmektedir.

Karstik arazi, eriyebilen kayaçlardan oluşan arazi demektir. Kireçtaşı (Kalker), Alçıtaşı (Jips), Dolomit ve Kayatuzu gibi kayaçlar karstik arazinin yapısını oluşturan kayaçlardır.

Tefenni ovası, Acıpayam ovası, Kokuteli ovası, Muğla ovası, Kestel ovası ve Elmalı ovası Türkiye&#;de bulunan karstik ovalara örnek teşkil etmektedir.

4) Eski Göl Yeri Ovaları: İç Anadolu bölgesinde yaygın olarak bulunan bu ova çeşidi, göl olan yerlerin sularının zamanla çekilmesiyle oluşan çanakların, sel ve akarsuların taşıdığı alüvyal malzeme ile dolması sonucu oluşmuştur.

5) Lav Örtüsü Ovaları:Volkanizmanın hareketleri sonucu ortaya çıkan ovalardır. En yaygın Doğu Anadolu bölgesinde bulunur.

Muradiye ovası, Malazgirt ovası ve Çaldıran ovası lav örtüsü ovalarına örnektir.

6) Dağ Eteği Ovaları: Türkiye&#;nin ovaları içinde inceleyeceğimiz son ova çeşidi olan dağ eteği ovaları, dağlık bölgede taşınan malzemelerin dağın eğiminin az olduğu yerlerde birikmesi sonucu ortaya çıkan ovalardır.

Bursa ovası, Akşehir ovası ve İnegöl ovası dağ eteği ovalarına örnek teşkil etmektedir.

Kpss genel kültür coğrafya dersine ait Türkiye&#;nin Ovaları konusu tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss coğrafya konusu Türkiye&#;nin Platoları olacaktır.