Tacir Hamiline Çek Nedir

TACİR ÇEKİ-TACİR OLMAYAN ÇEK

14.12.2009 tarihinde kabul edilen 5941 sayılı Çek Kanununun, 20.12.2009 tarih ve 27438 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmesi ile 19.3.1985 tarihli ve 3167 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun ve 26.2.2003 tarihli ve 4814 sayılı Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanunun geçici 1 ilâ geçici 5 inci maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır.

Yeni çek kanunu ile çek defterlerinin şekli değiştirilmiş, çekin kullanımı, çek hamilinin korunması, çekin karşılıksız çıkması halinde uygulanacak esaslar yeniden düzenlenmiştir.

5941 sayılı Çek Kanununda göze çarpan diğer bir konu ise, kayıt dışı ekonominin denetim altına alınmasına yönelik getirdiği köklü değişikliklerdir.

Bu yazıda, Çek Kanununun kayıt dışı ekonominin denetim altına alınması amacı ile getirdiği yeni düzenlemeler ele alınacaktır.

5941 sayılı Çek Kanunu tacir sıfatıyla düzenlenecek çek ile tacir olmayan kişinin düzenleyeceği çeki birbirinden ayırmıştır. Kişinin ticari faaliyeti çerçevesinde ve tacir sıfatıyla düzenleyeceği çekin sadece tacir kişiye özgü çek olması gerekir. Tacir kişi, iştigal ettiği ticari faaliyetinin dışındaki ilişkilerlerde ve tacir olmayan kişinin ise her halükarda tacir çeki düzenlemesi yasaklanmıştır.

Şirketlerde ise konuya daha titiz yaklaşılarak, tacir şirketin faaliyetleri ile ilgili olarak, gerek kayıt dışı işlemlerini gizlemek, gerekse başka amaçlar doğrultusunda; şirketin gerçek kişi ortakları, şirket müdürleri ve temsilcileri adına açılmış olan çek hesapları da takibe alınacaktır. Bu konuda bankalara Gelir İdaresi Başkanlığına bilgi verme zorunluluğu getirilmiştir.

5941 sayılı kanun çekleri “Tacir Çeki” ve “Tacir Olmayan Çeki” olmak üzere iki türe ayrılmış ve dört farklı tipte kullanılmasını uygun görülmüştür. Bu yeni uygulama ile tacir olan ve olmayanların kullanması gereken çeklerin ayırt edilebilmesi amaçlandığı gibi, Gelir İdaresi Başkanlığı ve diğer ilgili kurumların çek takiplerini daha hızlı ve güvenli şekilde yapması amaçlanmıştır.

Tacirlerin Düzenleyeceği çekler;
Tacir Emre Çeki,
Tacir Hamiline Çeki,

Tacir olmayanların düzenleyeceği çekler ise;
Tacir Olmayan Emre Çeki,
Tacir Olmayan Hamiline Çeki,

olarak mevzuatımıza girmiştir. Bu amaçla şirket, esnaf, tüzel kişi ya da tacirin, ticari bir ilişki nedeni ile düzenleyeceği çek “Tacir Çeki” olacak ve ticari borcunu düzenleyeceği “Tacir Emre Çeki” yada “Tacir Hamiline Çeki” ile ödeyebilecektir. Buradaki ayırım Tacir Hamiline Çekte Hamiline ibaresinin matbu olması diğerinde ise çeki düzenleyen kimse tarafından lehtarın yazı ile doldurulmasıdır.

Tacir olmayanların düzenleyeceği çekler de, adından da anlaşılacağı üzere tacir ya da tüzel kişiliği olmayanların; ev hanımı, memur gibi ödemelerini çekle belgelemek, çekle ödemek isteyenlerin kullanabileceği çek türüdür. Burada da Tacir Çekinde olduğu gibi emre ve hamiline çek düzenlenebilecektir.

Mehmet FİLOĞLU

İSTANBUL - Ticari çek koçanına hamiline çek yazanlar 'hapis şoku' yaşıyor. 1.5 yıl önce yürürlüğe giren Çek Kanunu'na göre hamiline çekler yalnızca hamiline çek kullanmak üzere basılan koçanlara yazılabiliyor. Yasada ticari çek koçanlarına hamiline çek yazanlar için ise "bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır" hükmü var. Ancak bunu bilmeyenler hala normal çeklere hamiline ibaresini yazmaya devam ediyor. İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan, meslek odalarını bu konuda üyelerini bilögilendirmeye çağırırken, aksi taktirde birçok kişinin mağdur olabileceği uyarısında bulundu. Maliye Bakanlığı, orta vadede hamiline çekleri tamamen yasaklamayı planlıyor.

Bu yolla kayıt dışılığı önlemede büyük bir yol kat etmeyi hedefleyen ekonomi yönetimi, ticaret hayatından hamiline çekleri kaldırmayı kademeli olarak gerçekleştirmek istiyor. Bunun ilk adımı olarak 12 Aralık 2009'da meclisten geçen 5941 sayılı Çek Kanunu 20 Aralık 2009'da Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu yasa çek kullanımında radikal değişiklikler getirirken, aradan 1.5 yıldan fazla zaman geçmesine rağmen hala çok iyi bilinmeyen düzenleme tacirleri mağdur ediyor.

Yasa yoruma yer bırakmıyor

Çek Kanunu'nun 2. maddesinin 6. bendinde "Tacir olan ve tacir olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çekler, açıkça ayırt edilebilecek biçimde bastırılır. Hamiline düzenlenecek çekler için sadece bu çeklere ilişkin işlemlerin işlendiği ayrı çek hesapları açılır. Hamiline düzenlenecek çeklerde, hamiline çek defteri yapraklarının kullanılması gerekir. Çek yapraklarının üzerinde "hamiline" ibaresi matbu olarak yer alır" ifadeleri bulunuyor.

Bu yasaya aykırı davrananların cezasının düzenlendiği 7. maddenin 9. bendinde ise "Hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenleyen kişi, bu aykırılığı içeren her bir çekle ilgili olarak, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır" ifadesi var.

Oldukça açık ve yoruma yer bırakmayan bu maddelere rağmen bazı çek kullanıcıları hala uygun olmayan defterlere hamiline yazmaya devam ediyor. İSMMMO Başkanı Yahya Arıkan, bunu tamamen bilgisizliği bağlarken, sorunun çözümü için ise bu konuda eğitim verilmesi gerekliliğine işaret etti. Bu konuda en büyük görevin meslek odalarına düştüğünü kaydeden Arıkan, "Yasa bu kadar açıkken hala bu konudan mağdur insanların çıkması eğitimsizlikten başka bir gerekçeyle açıklanamaz. Gelecekte bu gibi mağduriyetlerin artmaması için meslek odaları üyelerine bu konuda eğitim vermeliler" diye konuştu.

Bankalar hem ödemek hem de bildirmek zorunda

Bankalar yanlış çek koçanına hamiline yazılmışsa bile ellerine gelen çeki ödemekle yükümlüler. Bu düzenleme de insanların hala yanlış çeke hamiline yazmasının nedenlerinin başında geliyor. Yazdığı çekin karşılığını ödeyen ve banka tahsilatında da sorun çıkmayan tacir, yasadışı bir işlem yaptığının farkına varamıyor.

Buna rağmen bankalar böyle bir durumla karşılaştıklarında mevcut delilleriyle birlikte durumu, tespit tarihinden itibaren en geç bir hafta içinde Cumhuriyet Başsavcılığı'na ve Gelir İdaresi Başkanlığı'na bildirmekle yükümlüler. Bu aşamadan sonra ise taciri yasal süreç bekliyor.

Her karşılıksız hamiline çek için 150 bin liraya kadar ceza

Karşılığı olmayan hamiline çeklerin cezaları da el yakıyor. Karşılığı olmayan her bir çek yaprağı için hakimler 1500 güne kadar ceza verebiliyor. Hakimler ayrıca her bir gün için de 20 liradan 100 liraya kadar fiyat biçiyor. Başka bir deyişle karşılığı olmayan tek bir çek yaprağı yazana 150 bin liraya mal olabiliyor.

Ticari sahada daha efektif bir nakit akışı gerçekleştirebilmek için çeşitli ödeme araçları kullanılır. Günümüzde sanal ve fiziksel kredi kartları, mevduat hesapları ve banka kartları yaygın olarak ödeme için birçok farklı iş sahasında kullanılır. Uzun yıllar boyunca sıklıkla kullanılmaya devam eden çekler garanti sağlamaları ve değerli evrak statüsünde yer almaları nedeniyle günümüzde de geçerliliğini sürdürür. Daha zahmetsiz ve takibi kolay olan kredi kartı ve mobil bankacılık gibi seçeneklerin yaygınlaşmasına rağmen kullanılmaya devam eden çekler özelliklerine göre farklı kategorilere ayrılır. Tüzel ve gerçek kişilerin ödeme yapabilmek için tercih ettiği çek türlerinden biri de hamiline çektir.

Hamiline Ne Demek?

Hamiline ne demek konusu yaygın olarak merak edilir. Hamiline ve lehtar terimleri aynı şeyi ifade eder. Ticari sahada sıklıkla kullanılan hamiline terimi bir çekin lehdarı olan tarafı belirler. Çekin 3 farklı tarafı bulunur; lehtar, keşideci ve muhatap. Keşideci çeki düzenleyen ve oluşturan tarafa verilen isimdir. Muhatap ise çeki bütünüyle kabul eden, kurallarını kabul eden taraf yani bankadır. Hamiline ile aynı anlama gelen lehtar çekin hitap ettiği tarafı, ödemeyi alacak olan tarafı ifade eder. En basit anlatımı ile hamiline ibaresi ödemenin yapılacağı tarafı belirtir. Fakat normal çeklerde lehtar kısmında gerçek ya da tüzel bir kişinin bilgileri yer alır. Hamiline çeklerde ise lehtar kısmında böyle bilgiler yer almaz. Hamiline demek çekin ödeneceği herhangi bir tarafın bulunmadığını ve çeki elinde tutan tarafın ödeme alacağını belirtir.

Kullanan her 10 kişiden 9’unun önerdiği ön muhasebe programı Logo İşbaşı ile e fatura ve e-arşiv faturalarınızı dilediğiniz yerden kolaylıkla kesebilir ve saniyeler içinde gönderebilirsiniz. Oturduğunuz yerden 15 dakika gibi çok kısa bir sürede ücretsiz e-dönüşüm danışmanlığımız ile e-faturaya geçebilir Yıllık 1800 e fatura kontör hediyesinden yararlanabilirsiniz.

Hamiline Çek Nedir?

Hamiline çek en sık kullanılan çek türleri arasında yer alır. Günümüzde farklı iş sahalarında ödeme yapabilmek için tercih edilen hamiline çek lehdarı belli olmayan çeke verilen isimdir. Birçok kişi hamiline çek nedir sorusuna cevap arar. Hamiline çek en temel anlatımı ile ödemenin yapılacağı kişinin çek üzerinde belirtilmediği bir ödeme aracıdır. Normal çeklerde lehtar kısmında yer alan taraf vade tarihi geldiğinde çek ile beraber bankaya müracaat eder ve böylece ödemeyi alabilir. Fakat hamiline çeklerde ödemenin kime yapılacağı bilgisi bulunmaz. Hamiline çek kimin elindeyse o kişi ya da kurum lehtar statüsü kazanır. Yani hamiline çeki elinde bulunduran herhangi bir kişi ya da taraf vade tarihi geldiğinde çek ile bankadan ödemeyi alabilir.

Kullanan 10 kişiden 9’unun tavsiye ettiği ön muhasebe programı Logo İşbaşı’nı deneyin, binlerce işletme sahibi gibi siz de internet erişimi olan her yerden ön muhasebenizi takip edin!

14 Gün Ücretsiz Denemek İçin Tıklayın.

Hamiline Çek Üzerinde Yer Alan Bilgiler Nelerdir?

Çekler üzerinde çekin geçerliliğini ifade eden bazı bilgiler bulunur. Bu bilgiler çekin sorunsuz bir şekilde kullanılabilmesini sağlar. Çek üzerinde bulunması gereken bilgilerin yanlış ya da eksik olması çeki geçersiz kılar. Şu bilgiler kullanılarak geçerli bir hamiline çek örneği hazırlanabilir:

● Banka tarafından oluşturulan çek hesabının numarası

● Çekin matbu tarafından basıldığı tarih

● Çek hesabı sahibi olan banka şubesinin adı

● Çek hesabının muhatabı olan tüzel kişinin adı, gerçek kişinin adı ve soyadı, tüzel veya gerçek kişinin TC: kimlik numarası ya da vergi kimlik numarası

Hamiline Çek Türleri

Hamiline çek de kendi içerisinde birden fazla türe ayrılabilir. Çeklerin genel olarak bu şekilde birden fazla dala ayrılmasının temel sebebi yaygın olarak kullanılmaları ve farklı taraflara hitap edebilecek şekilde hazırlanmalarıdır. Örneğin bazı hamiline çek türleri sadece ticari ilişkilerden doğan ödemeler için kullanılabilir, bu çek türlerini şahsi borçlar için kullanmak imkansızdır. Bazı hamiline çek türleri de türü ya da meydana gelme kaynağı fark etmeksizin herhangi bir ödeme için kullanılabilir. Günümüzde yasal olarak kullanımda olan bazı hamiline çek türleri şunlardır:

Tacir Hamiline Çek

Tacir hamiline çek adından da anlaşılabileceği üzere tacir statüsü taşıyan taraf ya da kişilerin kullanabilmesi için düzenlenen çeke verilen isimdir. Esnaf ve sanatkâr odasında kaydı bulunan sanatkâr ve esnaflara, gerçek ve tüzel kişilere ödeme yapmak için kullanılır. Bu çek türünün kullanılabilmesi için söz konusu ödemenin ticari bir ya da birden fazla ilişkiden doğmuş olması gerekir. Tacir hamiline çeki şahsi ya da bağımsız bir ödeme için kullanmak mümkün değildir.

Tacir Olmayan Hamiline Çek

Tacir statüsü taşımayan taraflara ödeme yapabilmek için tacir olmayan hamiline çek kullanılır. Bu çek türünü kullanabilmek için ödemenin ticari bir ilişkiden doğmamış olması gerekir. Kısacası tacir olmayan hamiline çek şahsi ve bağımsız borçlar için kullanılabilir. Bu hususa dikkat edilmelidir zira ticari ilişkiden doğan borçlar için mutlaka tacir hamiline çek kullanılmalıdır. Aksi takdirde 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezasına varan yasal yaptırımlar uygulanabilir.

Siz de cari hesap programı Logo İşbaşı’nın alanında uzman danışanların ücretsiz desteği ile e-Faturaya geçiş yapabilir, faturalarınızı hızlı ve kolayca anında gönderebilirsiniz. Üstelik aylık 150 kontöre kadar kullanım da hediye!

Hamiline Çek Nasıl Düzenlenir?

Hamiline çek düzenlemek için çek sayfasında gerekli alanlara doğru ve eksiksiz bilgiler eklemek yeterlidir. Zira çek sayfaları matbu olarak basılır ve hangi bilginin hangi alana yazılacağı belirlidir. Çek sayfaları çek defterlerini oluşturur. Çek defterleri de bankalar tarafından keşideciye temin edilir. Hamiline çek düzenlemek için mutlaka hamiline çek defteri edinmek gerekir. Aynı zamanda bu defter ile yapılacak işlemlerin sadece bu işlemler için, hamiline işlemler için açılan bir hesaptan yapılması gerekir. Bunun dışında dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta da çekte ‘Hamiline’ ibaresinin matbu olarak yer alması gerektiğidir. Çekin hamiline düzenlendiğini ifade eden ‘Hamiline’ ibaresi banka tarafından verilen çekte mutlaka yer almalı ve sonradan eklenmemelidir. Çek sayfası üzerine el yazısı ile ‘Hamiline’ yazmak çeki düzenleyen kişinin hapis cezası almasına yol açabilir.

Hamiline Çek Ciro Edilebilir Mi?

Çek ciro etmek en temel anlatımı ile bankadan çekle ödeme almadan çeki devretmek ve bu şekilde ödeme yapmaktır. Çeki başka bir tarafa devretmek anlamına gelen ciro etmek çekin kendisi ile ödeme yapılmasını mümkün kılar. Hamiline çeklerde çekin hangi tarafa düzenlendiği belli değildir ve bu bilgi çek sayfası üzerinde de yer almaz. Bu nedenle hamiline çeklerin ciro edilmesine gerek yoktur. Zira çek halihazırda hamiline düzenlendiğinden çekin devredilmesi için sadece çeki teslim etmek yeterlidir. Fakat çeki ciro etmek de hamiline çekin statüsünü değiştirmez.

Kullanan 10 kişiden 9’unun tavsiye ettiği e fatura programı olan Logo İşbaşı’nı deneyin, binlerce işletme sahibi gibi siz de Ücretsiz e-dönüşüm danışmanlığımız ile e-faturaya geçin ve internet erişimi olan her yerden e-fatura kesin.

14 Gün Ücretsiz Denemek İçin Tıklayın.

Bu yazımızı okuyanların ilgisini çeken diğer yazılarımızı siz de incelemek isterseniz aşağıda bulabilirsiniz;

Vergi Çarpanı Nedir?

KDV Matrah Hesaplama Nasıl Yapılır?

Dijital Hizmet Vergisi Nedir?