Bağırsaklarda Gaz Ve Şişkinlik

Gaz Sıkışması Nedir?

Sindirim sisteminin normal işleyişi dürecinde gaz oluşumu normaldir. Fakat oluşan bu gaz vücuttan atılamadığında ağrıya neden olur. Gaz bağırsaklarda her zaman bulunan bir sindirim ürünüdür fakat miktarı zaman zaman değişiklik gösterir. Bağırsakta bulunan bu gaz yemeklerin sindirimi sonucu, yemek yerken tüketilen havadan ya da tükürük yutarken oluşabilir. Dik oturma pozisyonunda yutulan hava dışarı çıkma eğiliminde olsa da uzanma ya da eğik durma gibi durumlarda midede sıkışarak rahatsızlık verir. Midede bulunan bu yutulmuş hava sindirim sonucunda oluşan gaz ile birleşerek bağırsaklara ulaşır. Ulaşan bu gaz bağırsaklardan atılamadığında miktar olarak artarak sıkışma hissi yaratır.

Gaz Sıkışması Neden Olur?

Sindirim sürecinde bağırsağa ulaşan kısmen sindirilmiş gıdalar bağırsak bakterileri ile sindirimin son aşamasına maruz kaldığında açığa bir gaz çıkar. Bazı yiyeceklerin bu bakteriler tarafından sindirilmesi daha zordur ve oluşan gaz miktarı da bu nedenle artar. Üretilen bu gaz karbondioksit, hidrojen ve metan gazından oluşur. Genelde kısa süre içerisinde çözülen bu problem bazı durumlarda ciddi sancılara da neden olabilir.

Fazla Hava Yutmak

Aerofaji adı verilen bu durum yemek yerken ya da içecek içerken gerçekleşebilir. İnsanlar farkında olmadan gün içerisinde fazla miktarda hava yutarlar. Bu durum özellikle stresli kişilerde rastlanan bir durum olsa da sakız çiğnemek ve pipet kullanımı da nedenler arasındadır. Hava yutma sebepleri şunlardır:

• Sakız çiğnemek
• Gazlı içecek tüketimi
• Sert şekerleri emerek tüketmek
• Sigara kullanımı
• Takma dişlerin gevşek olması
• Çok hızlı yemek yemek
• Pipet kullanımı

Beslenme Şekli

Bazı besinlerin tüketimi sindirimi daha zor olduğu için daha fazla gaz üretimine neden olur. Özellikle kişilerde laktoz intoleransı gibi gıda intoleransları mevcutsa gaz oluşumu daha fazladır. Çünkü vücut tarafından tolere edilemeyen besin öğeleri sindirilmek için daha fazla çabaya ihtiyaç duyar. Bu çaba sonucunda gaz oluşumunda da artış gözlenir. Normalden fazla gaza oluşumuna sebep olan besinler şunlardır:

• Meyveler ve meyve suları (özellikle fruktoz intoleransı durumunda)
• Gazlı içecekler
• Kepekli tahıllar
• Yeşil yapraklı sebzeler (roka, ıspanak vb.)
• Süt ürünleri
• Ekstra lifli besinler
• Brokoli
• Brüksel lahanası
• Kuru Baklagiller
• Soğan
• Sarımsak
• Lahana
• Bezelye

Bazı İlaçlar

Bazı diyabet ilaçları, kabızlık tedavisi için kullanılan müshiller ya da bazı antiasitler normalden fazla gaz oluşumuna neden olabilir. Bu gaz vücuttan atılamadığında gaz sıkışmasına neden olur.

Çeşitli Hastalıklar

Bağırsakları etkileyen hastalıklar sonucunda vücutta gaz oluşumu artarak gaz sıkışmalarına neden olabilir. Bu hastalıklar şunlardır:

• Çölyak: Buğday, arpa ve çavdar içeren besinlerin gluten içermesi nedeniyle bazı kişilerde tolerans sağlanamaz. Bu durumda ince bağırsak etkilenerek fazla miktarda gaz oluşumuna neden olur.
• İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları: Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı gibi hastalıklar kalın bağırsakta iltihaplanmaya neden olur. Bu iltihaplanma ishal ve karın ağrısı dışında gaz oluşumu ve gaz sıkışmasına da sebep olur.
• Divertikülit: Kalın bağırsak duvarında oluşan enfekte keseler nedeniyle gaz oluşumu artarak gaz sıkışmasına sebep olabilir.
• Kısa Bağırsak Sendromu: Bağırsak ameliyatı sonucunda meydana gelebilen kısa bağırsak sendromu gıda emiliminde olumsuzluklara neden olur. Bu durum sindirimi etkileyerek daha fazla gaz oluşumuna neden olabilir.
• İnce Bağırsaklarda Fazla Bakteri Üremesi: İnce bağırsakta bulunan zararlı bakterilerin artması ile mikrobiyota bozularak sindirimi olumsuz etkiler. Bu durum gaz oluşumuna neden olabilir.
• İrritabl kolon (Huzursuz Bağırsak) sendromu: Toplumun %15’inde görülen, sebebi bilinmeyen gaz sıkışması, kramp, ishal ve kabızlık atakları ile devam eden bir sindirim sistemi problemidir. Kesin sebebi ve tedavisi bilinmeyen irritabl kolon hastalığında belirtileri azaltmaya yönelik tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri önerilir.

Gaz Sıkışması Teşhisi Nasıl Konulur?

Gaz sıkışması teşhisi için çoğu zaman testlere ihtiyaç duyulmaz. Kişinin tıbbi geçmişi doktor tarafından incelenir. Aynı zamanda tükettiği besinler ve var olan hastalıklar teşhiste rol oynar. Kullanılan bazı ilaçların yan etkileri de gaz oluşumuna neden olabileceği için tıbbi geçmiş önemlidir. Fizik muayene sırasında kişinin bağırsakları steteskop yardımıyla dinlenebilir. Karında şişlik ve hassasiyet varlığı de fiziksel olarak kontrol edilir. Ameliyat gerektirebilecek bazı hastalıklar da gazı sıkışması şikayeti ile başlayabileceği için doktorunuz karın röntgeni, tomografi ya da ultrason isteyebilir. Eğer kişide gaz sıkışmasının nedeni bulunmazsa laktoz intoleransı testi, ileri görüntüleme tetkikleri, dışkı örneği ve endoskopi ile mide bağırsak incelemesi yapılabilir.

Gaz Sıkışması ile Birlikte Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

Gaz sıkışmasının nedeni sindirim sorunları ya da fazla gaz oluşumu olduğu için gaz sıkışması ile birlikte ortaya çıkabilen semptomlar da sindirim sisteminde oluşur. Bu semptomlar şunlardır:

• İshal
• Dışkıda kan
• İştahsızlık
• Ateş
• Karında şişlik hissi
• Yutma güçlüğü
• Kusmak
• Sancı
• Kabızlık

Gaz Sıkışması Tedavisi

Sıkışan gazın tedavisi için çeşitli yöntemler mevcuttur. Bu yöntemler gaz sıkışmasının derecesine göre değişiklik gösterir. Eğer kişide gaz sıkışması sürekli olarak gerçekleşiyorsa doktor tarafından ilaç reçete edilebilir ya da yeni bir beslenme planı benimsenebilir.

Diyet

Kişide gaz sıkışmasına neden olan durum sindirimi zor besinlerin yarattığı fazla gaz olabilir. Bu nedenle bu besinleri diyetten çıkarmak ya da azaltmak gaz oluşumunu azaltarak sıkışmanın da önüne geçer. Süt ve süt ürünleri, kepekli tahıllar, tatlandırıcılar ya da kuru baklagiller gaz oluşumunu artırabileceği için bir süre tüketmemekte yarar olabilir. Fakat besinlerin diyetten geçici süre çıkarılması için öncelikle kişide bir besin intoleransı olmadığından emin olunmalıdır. Kişide eğer bir besin intoleransı varsa o besinlerin diyetten tamamen çıkarılması gerekir. Aynı zamanda bağırsaklarda bakterilerin dengesi de gaz oluşumunda rol oynar. Zararlı bakteri sayısının daha fazla olmasına engel olmak için probiyotik besinler diyete eklenerek bağırsak mikrobiyotası dengelenebilir.

Besinleri diyetten çıkarmak dışında etkili diğer yöntem ise rahatlatıcı bitki çaylarının tüketilmesidir. Nane, rezene, papatya gibi bitki çayları kontrollü tüketildiklerinde antispazmodik etki göstererek gazın çıkışını kolaylaştırabilir ve gaz sıkışmasını düzeltebilir. Gaz çıkışını kolaylaştıran diğer doğal yöntemler ise anason, kimyon, kişniş ve zerdeçal gibi baharatlardır. akat bu bitki çayları ve baharatlar gaz sıkışmasını düzeltmek amacıyla kullanılmadan önce mutlaka bir doktora danışılmalıdır.

Egzersiz

Fiziksel egzersiz yapmak gazın bağırsaklarda hareketini sağlayarak çıkışına destek olabilir. Özellikle yoga pozisyonları rahatlamaya yardımcı olabilir. Fiziksel egzersiz ile birlikte yapılan karın masajı da gaz çıkışında etkili olabilen bir yöntemdir. Fakat bu fiziksel egzersizler yanlış uygulandığında gazın daha fazla sıkışmasına neden olabileceği için bir uzmana danışılması gerekir.

İlaç Kullanımı

Kişide oluşan gaz problemi ciddiyse ve yaşam tarzı değişiklikleri ile giderilemiyorsa doktor tarafından gaz giderici ilaçlar reçete edilebilir. Bu ilaçlar gaz kabarcıklarını gidererek ya da hareketini sağlayarak vücuttan atılmasına yardımcı olur. Bazı ilaçlar ise öğünlerden önce kullanılarak fazla gaz oluşumunun önüne geçer ve gaz sıkışması meydana gelmemiş olur.

Günlük hayatta sindirimin bir parçası olan gaz oluşumu vücuttan atılamadığında rahatsızlık verici semptomlar oluşturabilir. Eğer sizin de bir süredir geçmeyen gaz spazmlarınız oluyorsa en kısa sürede bir sağlık kurumuna başvurmanız yararlı olabilir.

Bağırsak Gazı Belirtileri Nelerdir?

Bağırsak gazı oluşumu, sindirim sürecinin doğal bir parçasıdır. Gaz oluşumu sonrası dışarı atılamadığında gaz sıkışması meydana gelebilir ve karın bölgesinde sancı oluşturur. Gaz üretimini artıran besinlerin tüketilmesi ya da sindirim sistemi rahatsızlıkları, bağırsaklarda fazla gazın oluşmasına neden olan başlıca etkenlerdendir. Oluşan fazla gaz, çeşitli belirtilerle kendini gösterir.

• Bağırsak gazı belirtileri en sık karında oluşan yoğun karın ağrısı şeklindedir. Keskin bir şekilde oluşabilir ve kişiye rahatsızlık verir.
• Karında gerçekleşen diğer semptom ise şişkinliktir. Biriken gaz nedeniyle bağırsakların bulunduğu karın bölgesi genişleyerek şişkinliğe sebep olur ve baskı hissi yaratır.
• Genişleyen karın sertleşmeye de neden olur; yani sert bir göbek diğer semptomlardandır.
• Gaz çıkışı sağlanabilse bile vücut sürekli bağırsak gazı üretmeye devam ettiği için semptomlar değişmeden devam eder. İlerleyen vakalarda aşırı bağırsak gazı, ateş, açıklanamayan kilo kaybı, rektal kanama ve artan gazdan kaynaklı mide bulantısı ve kusma görülebilir (1). 
• Bağırsak gazının altında yatan bir hastalık olması ihtimali düşük de olsa vardır. Zaman içerisinde kanlı dışkı, dışkı kıvamında değişiklikler, kilo kaybı, tekrarlayan kusma, göğüs ağrısı gibi belirtiler, gaz sancısı ile birlikte bulunduğunda bir uzmana görünmek gereklidir (2). 
   

Bağırsak Gazı Neden Olur?

Bağırsak gazı nedenleri iki ana gruba ayrılabilir. Bağırsaklara ulaşan gaz, hava yoluyla yutulabilir veya normalde bağırsaklarda, özellikle kalın bağırsakta yaşayan bakteriler tarafından üretilebilir. Yutulan hava nadiren aşırı bağırsak gazı için nedendir. Fazla gazın kaynağı bağırsak bakterileridir. Bakteriler, ince bağırsaktan geçerken esas olarak şekerler ve dirençli nişasta gibi sindirilmemiş gıdaları sindirirken, gaz (esas olarak hidrojen ve/veya metan) üretir. Fakat sindirim sistemi, süt ürünlerindeki şeker (laktoz) veya buğday benzeri tahıllardaki glüten proteini gibi belirli yiyecekleri parçalayamaz ve ememezse gaz veya şişkinlik oluşabilir. Bu sorunun sebebi gıda intoleransı olabilir. Genelde ciddi bir hastalığın belirtisi olmayan bağırsak gazı, başka semptomlar ile birlikte görüldüğünde müdahale gerektirebilir.

Gaz Yapan Besinler

Tam tahıllara benzer diğer yüksek lifli gıda kaynakları da gaz ve şişkinliğe neden olabilir. Vücut genel olarak bir süre sonra yüksek lifli bir diyete uyum sağlayabilir fakat bu süre boyunca bağırsak gazı sorunu da oluşabilir. Laktoz veya süt şekeri de bazı kişilerde gaza neden olabilir. Süt ve ürünleri tüketimi sonrası gaz sorunu artıyorsa vücutta, laktozu ayırması beklenen laktaz enzimi yeterince üretilmiyor olabilir. Fruktoz gibi normal şekerlerin de sindirim zorluğu oluşturarak gaz oluşumunu artırabildiği bilinir. Faydalı bakterilerin kolonda sindirilmemiş şekerleri ayırdığı noktada gaz oluşabilir. Armut ve sıkılmış elma da dahil olmak üzere pek çok doğal üründen elde edilen içecek, fruktoz içerir. Alkolsüz içecekler ve yüksek fruktozlu mısır şurubu içeren bazı şekerli içecekler de fruktoz içeriği nedeniyle gaza sebep olabilir. 

Hava Yutmak

İnsanlar yemek yerken veya içecek içerken az miktarda hava yutar. Genellikle fast food tüketirken, sakız çiğnerken, sigara içerken ve gevşek protez kullanımı sırasında hava yutma eylemi gerçekleşir. Yutulan havanın fazla olması, şişkinlik ve gaz semptomlarını artırabilir. Genelde mideden ağıza gönderilerek yutulan hava atılabilse de bazı durumlarda bağırsaklara kadar ilerler ve rahatsızlık verir.

Kalın Bağırsak Mikrobiyotası

Bazı yiyecek ve içecekler, mide ve ince bağırsağın tam olarak sindiremeyeceği karbonhidratlar (şekerler, nişastalar, lif) içerir. Örneğin, lahana, brokoli gibi besinler, sindirilmesi zor bir karbonhidrat olan rafinoz içerir. Rafinoz, kolona ulaştığında bakteriler tarafından sindirildiği için bu gıdalar çok fazla gaz ve şişkinliğe neden olma eğilimindedir. Sindirilmemiş karbonhidratlar, bakterilerin onları parçaladığı ve gaz ürettiği kolona girer. Kolon (kalın bağırsak), sindirim sistemindeki sindirime yardımcı olan yararlı ve zararlı bakterilere, bazı mantarlara ve virüslere ev sahipliği yapar. Kolondaki bakteriler, karbonhidratların parçalanmasına yardımcı olurken gaz üretir. Faydalı bakteri miktarı azalınca gaz üretimi artabilir.

Sindirim Sistemini Etkileyen Hastalıklar

Sindirim sistemini etkileyerek bağırsak gazına sebep olan hastalıklar bulunmaktadır. Glüten sindiriminde sorunlara neden olan çölyak hastalığı, bağırsak hareketlerinin azaldığı kabızlık sorunu, mide sıvısının yemek borusuna kaçması rahatsızlığı olan gastroözofageal reflü (GÖRH), mide tembelliği olarak da bilinen gastroparezi, psikolojik sorunların bağırsağı etkilediği huzursuz bağırsak sendromu (İBS), midenin olması gerekenden hızlı boşaldığı dumping sendromu bu hastalıkların bir kısmıdır ve bağırsak gazına neden olabilirler.

Dilerseniz sindirim sistemi özellikleri hakkında daha fazla bilgi edinerek önleminizi alabilirsiniz.

Bağırsak Gazına Ne İyi Gelir?

Vücudun yiyecekleri parçalaması sonucu oluşan gaz, sindirim sisteminde birikir. Peki “Bağırsak gazı için ne yapmalı?” Yaşam tarzı değişiklikleri ve diyet ayarlamalarının bir kombinasyonu ile fazla gazı giderebilir ve gaz şişkinliği azaltılabilir. 

• Aşırı şişkinliğe neden olan yiyecekleri belirlendikten sonra, bunları daha az tüketmek faydalı olabilir fakat sağlıklı sınırların dışına çıkmamak gerekir. 
• Diyette sindirilemeyen karbonhidratlar fazla ise bunları sindirimi daha kolay olan ve bağırsaklara iyi gelen besinler ile değiştirmek faydalı olabilir. 
• Besinler daha küçük öğün halinde ve sık sık tüketilebilir. Günde üç büyük öğün yerine yaklaşık beş ila altı küçük öğün yemek, sindirim sistemi üzerinde baskıyı azaltabilir (5). 
• Daha az hava yutmak da mideye ve oradan bağırsaklara geçen havayı azaltacağı için bağırsak gazının bir kısmının önüne geçmiş olabilir. 
• Probiyotik takviyeler ya da probiyotik gıdalar tüketmek de bağırsaklardaki faydalı bakterileri artırarak bağırsak sağlığı için faydalı olabilir. Bunlar, sindirimi kolaylaştırmaya ve fazladan gaz oluşumunu engellemeye destek olabilir. Lactobacillus ve Bifidobacterium gibi bakterileri içeren probiyotikler, gaz ve şişkinliği azaltmaya yardımcı olabilecek normal sindirimi teşvik edebilir. Bunlar lahana turşusu ve yoğurt gibi fermente gıdalarda bulunur. 
• Yemek yedikten sonra yürüyüşe çıkmak, bağırsaklarda oluşan gazın hareketini kolaylaştırabilir. Yemek sonrasında dik oturmak ve ılık içecekler içmek de yardımcı olabilir. 
• Beslenme ve egzersiz değişiklikleri ile giderilemeyen bağırsak gazı problemi, nane, kekik gibi spazm giderici ve gaz çıkışını kolaylaştıran bitki çayları kullanımı ile giderilebilir.
   

Bağırsak Gazı Nasıl Çıkarılır?

Yutulan hava, midede bir süre kalabilir ve geğirme ile dışarı atılır. Şişkinlik genellikle hava, kalın veya ince bağırsakta hapsolduğunda oluşur. Bağırsaklara geçen gaz, gaz çıkartarak kalın bağırsaktan vücut dışına atılarak uzaklaştırılır. Normal bir insan günde 12 ila 25 kez gaz çıkarır ve günün ilerleyen saatlerinde bağırsaklarda daha fazla gaz bulunabilir. Mide ve bağırsak gazını çıkarmak için kişinin kendi başına yapabileceği eylemler bulunmaktadır. İlk sırada bağırsaklardaki gazın hareketini sağlamak için hareket etmek gelir (6). Hafif bir yürüyüşe çıkmak gazın hareket etmesini sağlayarak dışarı atılmasına destek olabilir. Aynı zamanda ağrı hissedilen noktaya masaj yapmak ya da sırt üstü pozisyonda bacakları düz bir şekilde uzatıp karna doğru çekme hareketini tekrarlamak, gaz çıkışına yardımcı olabilir. Aynı zamanda spazm giderici özelliği olan çayların tüketilmesi de bağırsak gazı çıkışını kolaylaştırabilir. Bir diğer yöntem ise karın üzerine sıcak kompres uygulamaktır. Mide ve bağırsaklara uygulanan sıcaklık, gaz çıkışına ve rahatlamaya yardımcı olabilir. Gazın çıkmadığı ya da çıksa bile sürekli devam ettiği ciddi durumlarda bir uzmana görünmekte yarar vardır. Doktor tarafından gaz çıkışını kolaylaştıran ilaçlar reçete edilmesi gerekebilir ya da gaz oluşumuna neden olan bir rahatsızlık var ise gerekli tedaviye başlanabilir. 

Çoğu durumda, ara sıra karın şişmesi ve gaz oluşumu tıbbi müdahale gerektirmez. Ani gaz oluşumlarında hareket ve rahatlatıcı ürünler yardımcı olabilirken tekrarlayan durumlarda alışkanlıkların değerlendirmesi ve yeme alışkanlıklarındaki değişiklikler, durumu iyileştirmeye yardımcı olabilir. Bununla birlikte semptomların sıklığı, yeri veya şiddeti artarsa ​​veya kilo kaybı, ishal, kusma, mide ekşimesi, kanlı dışkı şikayetleri eşlik ederse bir uzman doktora danışılmalıdır.

Kısacası bağırsak gazının olmaması için bağırsak sağlığını korumanın önemi büyük. Peki, bağırsak sağlığı için ne yapmalı? Bu sorunun yanıtı için içeriğimizi okuyabilir, bağırsak sağlığınızı korumak için yapabileceklerinizi öğrenebilirsiniz.

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.

Kaynakça:

Önerilen Bloglar

Sakız çiğnemek, pipetle bir şeyler içmek, hızlı bir şekilde yemek yemek, yemek yerken konuşmak, sigara içmek, yiyecekleri çiğnemeden yutmak, az çiğnemek gibi eylemler yüzünden yutulan hava miktarı artar. Bazen psikojenik olarak hava yutmaya bağlı istemsiz geğirmeler olabilir. Bunlara dikkat etmeliyiz.
Ayrıca mısır şurubu, gıda katkı maddeleri, pestisit, genetiği değiştirilmiş gıdalardan mümkün olduğunca uzak durmalıyız.