Koronavirüsler, hem insanlarda hem de hayvanlarda enfeksiyona neden olabilen çok çeşitli bir virüs ailesidir. Birkaç tür koronavirüs , insanlarda hafif üst solunum yolu hastalığına neden olurken SARS-CoV ve MERS-CoV gibi virüsler daha ciddi solunum yolu hastalıklarına neden olabilir. 'un sonlarında Çin'de SARS-CoV-2 adlı yeni bir koronavirüs ortaya çıktı. Bu virüs o zamandan beri dünyadaki birçok başka ülkeye yayıldı. SARS-CoV-2 enfeksiyonu, COVID adı verilen bir solunum hastalığına neden olmaktadır. Covid, solunum güçlüğü ve zatürre gibi potansiyel olarak ciddi komplikasyonlara bağlı olarak belirti göstermektedir.
Coronavirus belirtileri nelerdir?
Yeni Coronavirus Hastalığı (COVID), ilk olarak Çin’in Wuhan Eyaleti’nde Aralık ’da ortaya çıkmış ve kısa sürede tüm tünyaya yayılmış bir virüstür. Damlacık yoluyla insandan insana bulaşan coronavirusün yaygın belirtileri aşağıdaki gibidir.
- öksürük
- yüksek ateş
- kas ve eklem ağrısı
- tat ve koku kaybı
- nefes darlığı
Bunlar yaygın belirtiler iken bazı durumlarda daha az yaygın olan semptomlar gelişebilir.
- boğaz ağrısı
- baş ağrısı
- ishal, mide bulantısı ve kusma gibi gastrointestinal belirtiler
- el ve ayak parmaklarında renk değişikliği
- cilt döküntüsü
Delta Varyantı Nedir?
Virüsler canlıdır ve her canlı gibi değişim gösterirler. Bu değişimlerin en önemli sebeplerinden bir tanesi hayatta kalabilme çabasıdır. Bazen bu değişimler salgının seyrini iyi yönde etkilerken bazı durumlarda virüsün daha hızlı bulaşmasına ve daha ölümcül olmasına neden olabilir. Yeni tip Coronavirus’ün de ilk ortaya çıktığı andan bu yana pek çok değişim gösterdiği bilinmektedir. Virüsün gen diziliminde büyük ölçüde farklılık oluşturan değişimler mutasyon olarak adlandırılır. Bazı tip mutasyonlar ise varyant olarak isimlendirilen virüsün ilk halinden oldukça farklı gen dizilimine sahip virüsler ortaya çıkar. Dünya Sağlık Örgütü, dünya genelinde karışıklığa sebep olmamak için ortaya çıkan yeni varyantlara Yunan alfabesinin harfleri ile isim verdi. Covid’da bilinen ilk varyant İngiltere’de yılının son aylarında ortaya çıkan Alfa varyantıdır. Alfa varyantını Güney Afrika’da Beta, Brezilya’da Gama, Hindistan’da Delta ve Güney Afrika’da ortaya çıkan Omicron varyantı takip etti.
Delta Virüsünün Belirtileri Nelerdir?
Delta ve Omicron varyantı hızlı yayılış gösterdikleri için günümüzde hala etkisi hissedilmektedir. Hindistan’da vakaların hızlı biçimde artmasının sebebi olarak Delta varyantı gösterilmektedir. Delta varyantı kısa sürede 80’den fazla ülkede etkisini hissettiren ve bulaşıcılığı fazla olan bir varyanttır. Delta varyantında virüsün dikensi proteinlerinde meydana gelen değişikliklerle ACE reseptörlerine bağlanma katsayısında artış görülmektedir. Bu durumun neticesinde Delta varyantı kaynaklı Covid vakalarının bulaşma yolunun diğer varyantlarda olduğu gibi damlacık yoluyla olmasına rağmen vakalarda daha farklı klinik semptomlarla kendisini gösterebildiği ve bazı hastalarda daha ağır tablolara neden olabildiği belirtilmektedir. Delta varyantının belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Baş ağrısı
- Burun akıntısı
- Boğaz ağrısı
- İnatçı ateş
- Kalıcı öksürük
- Nefes darlığı
Omicron Varyantı Nedir?
Omicron varyantı ilk olarak yılının son aylarında Güney Afrika’daki yetkililer tarafından dünya kamuoyu ile paylaşıldığı için varyantın Güney Afrika’da ortaya çıktığı düşünülmektedir. Güney Afrika’da kısa sürede vakalarda görülen hızlı artışın sebebi olarak Omicron varyantı gösterilirken Dünya Sağlık Örgütü, endişe verici varyant sınıfına dahil ettiği Omicron varyantı karşısında ülkeleri tedbirleri artırma konusunda uyardı. Omicron varyantı da hasta olan kişilerin damlacıklarının solunması yolu ile bulaşır. Omicron varyantı virüsün gen diziliminde en çok mutasyonun saptandığı varyant çeşididir. Bu mutasyonların büyük kısmı virüsün hücreye tutunması sağlayan çıkıntılarda meydana geldiğinden virüsün bulaşma kat sayısında ciddi artış gözlenmektedir.
Omicron Virüsünün Belirtileri Nelerdir?
Omicron varyantının belirtileri soğuk algınlığı belirtileri ile benzerlik gösterir. Covid kaynaklı ilk vakalarda daha çok tat ve koku kaybı bildirilirken Omicron varyantı ile enfekte olan hastalarda burun akıntısı, baş ağrısı gibi soğuk algınlığına benzeyen semptomlar görülür.
Bu durum hastaların test yaptırmaktan kaçınmasına ve hastalığı daha çok kişiye bulaştırmasına neden olur. Yapılan çalışmalarda Omicron varyantının ağır hastalık yapma oranında artış olmadığı görüldü. Ancak bu yeni varyantın endişe verici varyantlardan olmasının en büyük sebebi virüsün yayılma hızının çok fazla olmasıdır. Omicron varyantının yüksek bulaşıcılık hızı bağışıklık sistemi zayıf olan veya kronik hastalıkları bulunan kişilerde hastalığın ağır bir tablo ile seyretmesine neden olabilir.
Delta ve Omicron Varyantlarının Farkı Nedir?
Omicron ve Delta varyantlarının mutantları birbirinden oldukça farklıdır. Virüslerdeki mutasyonlar virüsün dikensi proteininde meydana gelir. Omicron varyantında yaklaşık olarak 50 çeşit mutasyon olduğu ve bunların büyük kısmının virüsün dikensi proteininde olduğu bilinmektedir. Bu durum virüsün kısa sürede çok daha fazla kişiye bulaşmasına neden oldu. Virüslerin mutasyona uğraması sonucunda bulaşma hızı ile birlikte enfekte olan kişilerde görülen semptomlar da değişir.
İlk ortaya çıktığı anlarda Covid, daha çok ileri yaş nüfusu ve kronik rahatsızlığı bulunan kişileri etkilerken uzmanlar Omicron varyantının çocuk ve genç nüfusu da etkilediğini bildirmektedir. Delta ve Omicron varyantlarının semptomlarında bazı farklılıklar olabilir. Delta varyantı ile enfekte olan kişilerde ateş, öksürük, tat ve koku kaybı gibi belirtiler yaygın görülürken Omicron varyantının en yaygın belirtilerinin burun akıntısı, boğaz ağrısı, baş ağrısı ve hapşırma gibi nezle semptomlarına benzeyen semptomlar olduğu gözlendi. Omicron varyantında da öksürük olmakla birlikte Delta varyantı ile enfekte olan hastalardaki kadar yoğun değildir.
Aşıların Coronavirus Varyantlarına Etkisi Nedir?
Coronavirus ile enfekte olan hastalar farklı tedavi yöntemleri kullanılarak tedavi edilmektedir. Son zamanlarda onay almayı başaran ilaçlar da mevcuttur. Bunlardan biri ülkemizde de kullanıma girdi. Kronik hastalğı olan ve 65 yaş üstü bireylerde kullanılmaya başlandı. Ancak en önemli korunma yolu hiç hasta olmamaktır. Bu nedenle bilim insanlarının Covid pandemisinin ilk günlerinden bu yana büyük bir emek ve özveri ile çalışması sonucunda farklı yöntemler kullanılarak geliştirilen ve virüs karşısında etkinliği bilinen aşılar insanlığın hizmetine sunuldu. Daha önce görülmemiş bir hızla geliştirilen bu aşılar pek çok insanın virüs sebebi ile hastane ihtiyacı duymasının veya hayatını kaybetmesinin önüne geçmektedir. Covid aşılarından ilki virüsün zayıflatılmış hali olan inaktif aşılardır. Sinovac inaktif bir aşıdır. Dünya genelinde yaygın olarak kullanılan diğer bir aşı türü de yeni teknolojiler kullanılarak geliştirilen mesajcı Rna aşıları olarak bilinen mRna aşılarıdır. BioNTech mRna aşısına örnektir. Bu aşılar sayesinde virüs sebepli ölüm oranlarında ciddi azalma görülmektedir. Ancak yeni varyantların ortaya çıkması ile bilim insanları aşının bu varyantlar karşısında etkinliği konusunda endişe duymaktadır. Delta varyantı karşısında aşıların etkinliğinde büyük bir azalma görülmezken bilim insanları Omicron varyantının mevcut aşılardan kaçmasının daha kolay olduğu ve aşıların bu yeni varyant karşısında yetersiz kalabildiği gözlendi. Bu nedenle pek çok ülke 2 doz aşı uygulamasının üzerinden 3 aydan fazla süre geçen kişilerin 3. doz hatırlatma aşılarını yaptırmalarını önerdi.
Virüslerin dış yüzeylerinde bulunan dikensi proteinleri, virüslerin hücreye girerek tutunmasını sağlar. Aşılar sayesinde virüsü tanıyan bağışıklık sistemi virüsün dikensi proteini karşısında antikor üreterek kişileri ağır hastalıktan korur. Ancak dünya genelinde yaygın olarak kullanılan aşılar virüsün ilk haline göre geliştirildiği için özellikle Omicron varyantının mevcut aşılardan kaçma ihtimali daha yüksektir. Ancak aşıların Omicron karşısında tamamen etkisiz olduğu söylenemez. Mevcut aşılar ağır hastalıktan korunmada oldukça etkilidir.
Omicron varyantının ağır hastalık yapma oranı diğer varyantlara göre daha az olsa da aşılarını tamamlamayan, kronik rahatsızlığı bulunan kişilerde ölüme varan ağır bir tabloya neden olabilir. Bu nedenle pandeminin ilk günlerinden bu yana olduğu gibi tedbirli davranmak, maske, mesafe ve hijyen kurallarına dikkat etmek ve aşılama takvimini tamamlamak önemlidir. Omicron karşısında 2 doz aşılarının üstünden 3 aydan uzun süre geçen kişilerin 3. doz aşılarını tamamlaması etkili bir korunma yöntemi olarak kabul edilir.
Kimler risk altında?
65 yaş üstü kişiler, kronik hastalığı olanlar, obezite sorunu olan insanlar risk grubundadır. Aşağıdaki hastalıklara sahip bireyler koronavirusten korunma için daha fazla önem alması gerekmektedir.
- kanser
- kalp yetmezliği, koroner arter hastalığı gibi ciddi kalp rahatsızlıkları
- kronik böbrek hastalığı
- KOAH
- vücut kitle indeksi (BMI) 30 veya daha yüksek olan kişiler
- tip 2 diyabet
Ancak sadece risk grubundaki kişiler değil herkes koruyucu önlemlere uymalıdır.
Grip ve Coronavirus birbirinden nasıl ayrılır?
Her iki virüsün de ortak belirtileri ateş, öksürük, nefes darlığı, halsizlik, boğaz ağrısı, burun akıntısı veya tıkanıklığı, eklem ağrıları ve baş ağrısı olsa da farklı semptomlarda ayrışabilmektedir.
COVID’da gripten farklı olarak ishal, mide bulantısı, kusma, koku ve tat kaybı, konsantrasyon bozukluğu ve bilinç bulanıklığı daha belirgin bir şekilde görülebiliyor. Bu belirtiler görüldüğünde bir sağlık kuruluşuna başvurup test yaptırılması ve gribe mi COVID’a mı yakalanıldığının netleştirilmesi önemli. Özellikle de göğüs ağrısı, nefes darlığı, baş dönmesi ve şiddetli baş ağrısı gibi ağır şikayetler varsa vakit kaybetmeden bir hastanenin acil servisine başvurulmalıdır.
| Hastalık | Birincil Belirti | İkincil Belirti |
|---|
| Coronavirus | - öksürük
- ateş
- nefes darlığı
- yorgunluk hissi
| - titreme
- baş ağrısı
- kas ve eklem ağrısı
- boğaz ağrısı
- burun akıntısı
- mide bulantısı ve ishal
|
| Grip | - ateş veya titreme hissi
- öksürük
- kas veya vücut ağrıs
- baş ağrısı
- yorgunluk hissi
| - hapşırma
- boğaz ağrısı
- burun akıntısı
- boğaz ağrısı
- burun akıntısı
- mide bulantısı
- ishal
|
| Nezle | - hapşırma
- burun tıkanması
- boğaz ağrısı
- baş ağrısı
- hafif öksürük
| |
Coronavirus tedavi yöntemleri neler?
Türkiye’de şu anda COVID hastalığı için antiviral olarak favipiravir hammadeli ilaçlar verilmektedir. Ayrıca belirtileri rahatlatmak için ağrı kesici, ateş düşürücü ilaçlar ve vitamin takviyeleri yapılmaktadır. Hastada solunum sıkıntısı gelişirse hastanede takibiyle birlikte oksijen tedavisi, kortizon ve anti-sitokin ilaçları, plazma tedavisi, ECMO gibi yöntemler uygulanmaktadır.
Koronavirüs Hakkında En Çok Sorulan Sorular
COVID akut akciğer yetmezliğine sebep oluyor mu?
Ağır vakalarda “ARDS” dediğimiz “akut respiratuvar distres sendromu” yani akciğerin yetersizliği olabilmektedir. Bu hastalar yapay solunum cihazlarına bağlanarak takip edilmektedir.
COVID olan çocuğunu emzirebilir mi?
Favipiravir hammaddeli ilaç, yani antiviral kullanırken emziremez. İlaç kesildikten sonra maske ve el hijyenine dikkat ederek emzirebilir.
Coronavirus’e yakalananlar nasıl beslenmeli?
Özel bir beslenme önerisi yok ancak sağlıklı beslenmek, şekerden uzak, sebze ve protein ağırlıklı beslenmek önemli ve bununla birlikte su tüketimi çok önem arz etmektedir.
Coronavirus geçiren bir daha geçirir mi?
Evet, nadiren de olsa, Coronavirus’e yakalanan kişilerin bu hastalığı tekrar geçirebildiğini görülmektedir. Bu nedenle maske, mesafe ve hijyen kurallarına pandemi tamamen bitene kadar tamamen uyulmalıdır.
COVID tat ve koku kaybı ne zaman geçer?
5 gün ile 6 ay arasında bir sürede tat ve koku kaybı geçer, daha az olmakla birlikte bazı hastalarda koku kaybı kalıcı olabilmektedir.
Maskeler Coronavirus’ten ne kadar korur? Bazen önlem alındığı halde virüse yakalanmak mümkün oluyor. Neden?
Hem kişi hem de karşısındaki kişi maskeyi doğru şekilde kullanırsa %90’dan fazla koruyucudur. Doğru kullanmak derken, ağız ve burnun tam kapatılması, maskenin ellenmemesi, lastiklerinden tutularak çıkarılması, kullanılmış maskelerin ortamlarda bırakılmamasını önerilmektedir.
Coronavirus ateşi kaç gün sürer?
Hastadan hastaya değişir, bazen 2 günde geçerken, bazı hastalarda başlangıçta ateş olmaz, gün içinde ateş başlar. Bu kişilerin mutlaka hastaneye başvurması gerekir.
COVID ile gribi nasıl ayırt ederiz?
Diğer solunum virüsleri de Coronavirus gibi insandan insana benzer şekilde, yani damlacık yoluyla bulaşır. Bu damlacıklar insanların ağız ve burunlarından çıkan damlacıklarla, yani hapşırma, öksürme, sümkürme hatta konuşma yoluyla bulaşabilir. Bu damlacıklar başka bir insan tarafından solunursa veya virüs olan kirli bir yüzeye temas edilip eller ağız, burun veya göze değdirilirse de virüs o kişiye bulaşabilir. Bu belirtiler görüldüğünde hastaneye gidip test yaptırılmalıdır. Online koronavirus testi için tıklayınız.
Coronavirus belirtisini kaç günde gösterir?
Virüsle karşılaştıktan sonra genellikle gün sonra belirtiler ortaya çıkmaktadır.
COVID’un çocuklarda belirtileri nedir?
Bazı çocuklarda hiç belirti görülmezken, bazılarında yüksek ateş, boğaz ağrısı, öksürük, nefes darlığı gibi belirtilere rastlanabilmektedir.
Hamilelikte Coronavirus geçirmek tehlikeli mi?
Evet, gebelikte özellikle gebeliğin ileri haftalarında COVID hastalığı riskli olabilir. Gebelerin virüsten korunmak için daha titiz bir şekilde kurallara uymaları gerekir. Kalabalık ortamlardan uzak durmaları ve beraber yaşadıkları aile bireylerinin de aynı özeni göstermesi, doğru maske kullanımı gibi konularda daha dikkatli olmaları gerekmektedir.
Korona cinsel yolla bulaşır mı?
Cinsel temas sırasında iki kişi de mesafe kuralını ihlal eder ve yakın temas ile damlacıklar diğer kişiye ulaşır. O nedenle yakın temasa bağlı bulaşma ihtimali fazladır.
Coronavirus sırt ağrısı yapar mı?
Tüm vücutta kas ve eklemlerde ağrı yapabilir, buna sırt da dahildir.
Sigara dumanından Coronavirus bulaşır mı?
Evet bulaşır, sigara üflenirken içinde damlacıkları da barındırır. Üstelik bu damlacıklar daha uzak mesafeye gider. Ayrıca sigara içenlerde COVID daha ağır seyredebilir.
COVID akut karaciğer yetmezliğine sebep olur mu?
Hastalık sırasında ilaçlara bağlı karaciğer testlerinde yükselme olabilir ancak bunlar ilaçlar kesilince normale dönmektedir.
Coronavirus hamilelikte bebeğe zarar verir mi?
Bu konuyla ilgili net bilgi olmamakla beraber, anne iyileşirse bebekte bir sorun olmayacağı düşünülüyor. Gebelerin hastalığı daha ağır geçirmesi, bazı ilaçların gebelikte kullanılamaması gibi nedenlerle gebelerin ve yakınlarının korunma kurallarına daha sıkı uymaları gerekmektedir.