Baran Bozyel Anlat Turnam Indir Dur

61 BUSUL HAN: Beki Tanrs. Edeer: BUZUL HAN Kayra Hann sarayna giden yolu koruyan dier bekidir. Buncak Han ile birlikte anlr. Sibirya blgesi iin buzlar ve buzluk alanlar gnlk yaamn srekli bir parasdrlar. Bu nedenle soukla ilgili kavramlarn mitolojideki yansmalar ok da fazla abartl deildir. (Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt) Busul: (Bus/Pus). Bulandran, puslandran anlamna gelir. Bir yere sinmeyi, pusuya yatmay da ifade eder. Bus/Pus szc Eski Altaycada buhar anlamna gelir ve yar saydam bir grnty belirtir. Tunguzcada Mus kknden treyen Musun/Musan kelimesi hayalet, ruh demektir. (Baknz: BUNCAK HAN) BUYAN HAN: Sylencesel Hakan. Moollarn Atas. Kz Alankovadr. Krk tane kz olmutur. Ama hi olu olmamtr. Son kz ise Alankovadr. Bu Krk-Kzdan Krgz boyunun tredii sylenir. Buyan Moolcada Dnce Tay demektir. nsann zihin gcn ifade eder ve yanl kullanlrsa insana zarar verir. Mool soyunun ortaya kndaki felsefi alglayta nce dncenin varolduu fikri ile de balantl grlmektedir. (Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt) Buyan: (Buy). tmek, souk hava esintisi gibi anlamlar ierir. Kut, mutluluk, dayankllk gibi anlamlar da vardr. Moolcada sevap ve erdem gibi manalar bulunur. (Baknz: ALANKOVA) BUZANCAR HAN: Sylencesel Hakan. Edeer: BODONAR (BUDUNCAR, BOYUNAR) HAN Moollarn Atas. Alankovann oludur. Annesi ayndan hamile kalp kendisini dourmutur. Korkudan sal ile bir rmaktan aa inerek kaan annesi Duva adl biriyle evlenen annesinin bu adamdan da 12 olu olur. Moollarn Gizli Gemii adl eserde Duva anlatlrken Sokor/Sohor (Kr) olarak betimlenir. Bu da Trk sylenceleriyle balantl bir kavramdr. Kardelerinin ilk olunu ldrmesinden korkan annesi Buzancar rman kenarna gtrp suyu izlemesini ve dedesinin yurduna dnmesini tler. O da byle yaparak yurduna geri dner ve daha sonra ilerleyen yllarda Kaan olur. Moyunur Kaan ile tarihsel ba yoktur, bir efsane kiiliidir. ok byk olaslkla Moyunur Hann ad kendisine istinaden verilmitir. (Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt) Bodonar: (Boy/Bod/Bud). Budun (kavim) szcyle balantldr. Ulusun, kavmin banda olan demektir. Eski Trkede Bodu, Tunguzcada Boda szckleri balamak, birletirmek, bir arada tutmak anlamlatn ierir. (Baknz: ALANKOVA) BKE: Ejderha. Edeer: BK, BUKA Ejder. Efsanevi yaratk. Ylana benzer dev bir srngendir. ou zaman kanatl olarak tasvir edilir. Uabilir. Azndan ate saar, dilerinden asit aktr. Derisi zrh gibi pullarla kapldr. Tm Dnya mitolojilerindeki ortak figrlerden birisidir. Dinozorlar andan kalma baz yaratklarn ilkel topluluklardaki dsel anlatm olarak dnlebilir. Moollarda Buka Noyon devlerin babasdr ve dokuz olu vardr bunlarn hepsi de Yelbkedir. Badra ad verilen ejderha yedi baldr. in kltrnde Lu (Trkelemi biimi Ulu) olarak bilinir. in etkileri, Trk ve Moollarda bu varla dair
Deniz KARAKURT

TRK SYLENCE SZL

S a y f a 20 Alahn: (Al). Almak fiiliyle balantldr. Alak sz batak, balk demektir. Toprak yaam simgeler. Moolcada Alah ldrmek demektir ve aslnda lm yeni bir balang olduundan yaam da demektir ayn zamanda.

AL ANA: Ktlk Tanras. Edeer: HAL ENE Kzl renkli giysileri olan, kzl sal bir kadndr. Ktcl ruhlar olan Albslar kendisine baldr. irkin, salar dank, gzleri kanl, uzun trnakl, uzun boylu, ok kuvvetli olarak tanmlanr. Deveyle greebilecek kadar uzun olduu sylenir. Bazen Albs ile zde olarak dnlr fakat aslnda tm Albslarn ba ve yneticisidir. Trk halk anlaynda de Al Ana karlnda Al Ata eklinde eril bir varlk bulunmaz. Fakat Moollaradaki Gal Han (Gal Eseg Ate Ata) kkensel benzerlik itibariyle Ala Anann yansmas olarak dnlebilir. (Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt) Al: (Al). Aldatmak, kandrmak ve kzl renk anlamlarn ierir. Moolca kknde ise Al-Hal benzemesine ilave olarak Gal (Ate) anlam da vardr. Yine Moolcada Halah fiili yakmak demektir. (Baknz: ALBIS, GAL HAN) ALANKOVA HANIM: Sylencesel Hanm. Edeer: ALANGUVA HANIM Moollarn soyundan geldii ana. Ayndan hamile kalmtr. Gece adrnn penceresinden ieriye parlak bir ay girmi gebe brakmtr. Buyan Hann kzdr. Babasnn kzdr. Annesini eer kz dourursa ldrmekle tehdit eden babasndan korunmak iin erkek klna sokulmu ve yle yetitirilmitir. ok gldr. Olunun ad Buzancardr. Babasndan korktuklar iin hamile kz annesi bir sala koyup rmaa brakr. ocuu rmaa brakma motifi, Smer ve Ortadou efsanelerinde de mevcuttur. Ancak burada rmaa braklan ocuk deil, hamile kadnn kendisidir. Tek gz olan Duva adl biri tarafndan bulunan kz bu adamla evlenir. Bu adamdan da 12 olu olur. Kardelerinin ilk olunu ldrmesinden korkan annesi Buzancar rman kenarna gtrp suyu izlemesini ve dedesinin yurduna dnmesini tler. O da byle yaparak yurduna geri dner ve daha sonra ilerleyen yllarda Kaan olur. Babas Buyan Handr. (Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt) Alankova: Al kknden gelir. Moolca kkenlidir. Guva geyik demektir. Alan szc k, nur manalarna geldii gibi ormanlk araziyi belirtir. In Geyii gibi bir eviri yaklak olarak anlamn ifade edebilir. Ala szcyle de balantldr. (Baknz: BUYAN HAN, BUZANCAR HAN) ALASIIN: Kutsal Geyik. Edeer: ALASUUN, ALASIGUN Eanlam: 1. ALAGEYK (ALAKEYK, ALAKYK), 2. ALABOLAN, 3. ALABUI (ALABUA), 4. ALATABA Moolca: KUBAMARAL (GOVAMARAL, GVEMEREL) Gkgeyik / Kkgeyik tabiri de kullanlr. Kutsal bir hayvandr. Bazen erenler alageyie dnr. Yalnzca Sn olarak da ifade edilir. Kimi zaman Gksn olarak da adlandrlr. Baz Trk ve Mool boylar, soylarnn bu kutlu varlktan trediine inanrlar. ou zaman soyun bir kolu Gkkurttan, dier kolu ise Gkgeyikden gelmektedir. Geyik srlerinin banda bulunup idare eden kurtlara da Gkgeyik denilir. Geyiklerin boynuzlar kamlarn en nemli simgelerindendir. Kubamaral dokuz boynuzlu, boynuzlar dokuz budakl olarak betimlenir. Bozkurt gkyzn temsil eder. Alageyik ise yeryznn simgesidir. Macarlarn (Hungarlarn) atalar da bir geyii izleyerek denizi gemiler ve bu
Deniz KARAKURT

TRK SYLENCE SZL

S a y f a 22 adr olarak dnld iin, ev tanrs olan bu ruh, yeryznn scaklna da mdahale eder. lker burcunun alt yldz gn alt deliidir ve oradan scak hava fler. Bylece yaz gelir. (Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt) Alaz: (Al). Ate, alev demektir. Yalaz, yalazlanmak szckleriyle balantldr. (Kart: AYAZ HAN) ALAZLAMA: Ate Tedavisi. Edeer: YALAZLAMA, YALASLAMA, ALASLAMA Hastalklar atele tedavi etmek demektir. Albast (Hal/Gal Ate anlam da dikkate alnarak) ve Alaz Han ile balantl olduu aktr. Belki de Alaz Hann yardm istenmektedir. Tren balarken Alaz! diye barlmas bunun ak bir gstergesidir. Alaz kelimesinin Amin! ile edeer olduu da ne srlen baka bir grtr. Krmz bir bez paras yaklp hastann etrafnda dolatrlr. Atein temizleyici ve saaltc bir varlk olduu inancnn bir sonucudur bu durum. Alazlama ilemi akam karanlnda yanan ilk kla birlikte balatlr. Bir eyin zerinden alev geirmek demektir. Cansz nesneler aleve tutulur. Canl varlklarn ise simgesel olarak, demeyecek bir mesafeden zerinden geirilerek dolatrlr. Ate, kt ruhlar korkutur ve onlar karr. Yldrm arpm aacn yanan paralaryla evin ttslenerekj kt ruhlarn kovulmasna Ar ad verilir. (Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt) Alazlama: (Al). Alaz szc ate, alev demektir. Krmzlk ve kandrma anlamlar vardr, belki de kt ruhlarn kandrlmasn ifade ediyor olabilir mecazen. ALBASMAK: Ruh arpmak. Edeer: ALPAS-, ALVASAlbsn (Alkarsnn) neden olduu ruh hastalna yakalanmak. Albast olmak. Albast olan kiiye Albstar ad verilir. Albastya yakalanan kii Al Ocana gtrlerek tedavi edilir. (Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt) Albasmak: Al Kzl + Basmak (Baknz: ALBIS, ALBASTI ) ALBASTI: Ruh arpmas. Edeer: ALVASTI, ALPASTI Albsn (Alkarsnn) neden olduu ruh hastal. Boucu sknt. Sara hastal. Lohusahummas denilen ve yksek atele ortaya kan, temizlie dikkat edilmedii iin meydana gelen hastalk. Bunlara bal baygnlk. Bir eit korku halidir. Gebe kadn kan kaybetmeye baladnda deiik varlklar grmeye balar. En ok korktuu ey gznn nne gelir. Bunun sonucunda bazen baylr. Al kars o esnada gsne dizleriyle kerek soluunu keser. Gebe kadn yiyemez, iemez, nefesi daralr. Bu durumdan kurtulmas iin Al Ocana gtrlr. Bu yer genelde kutlu bir mekandr ve bir evliya mezardr. Kulbast biimiyle de Adge diline gemitir. Albast ve Kulbast ayrca isimleri farsa kkenli olan Aleyban (Alyabani) ve Kuleyban (Gulyabani) adl varlklar da akla getirmektedir. Ayrca Udmurt ve Mari dillerinde de Alvasta ve Alvast olarak yer almaktadr. (Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt) Albast: Al Kzl + Basmak (Baknz: ALBIS, ALBASMAK, KULBASTI)

Deniz

KARAKURT

TRK SYLENCE SZL

S a y f a 31 (Baknz: 1. AK ANA, 2. KOVAK ANA, 3. KUYA ANA, 4. OD ANA, 5. TOPRAK ANA, 6. SU ANA 7. ULU ANA, 8. YALUK ANA, 9. YEL ANA) ANDAR HAN: Ate Tanrs. Edeer: ANDIR HAN Atei korur. Bazen kzarak yeryznde yangnlara neden olur. Elinde bir yola (meale) ile betimlenir. Salar atetendir. Gzleri alev saar. Heybetli ve kasl bir grnm vardr. Mealesi kendiliinden hi snmeden srekli yanar. Bitkilerin koruyucu Tanrs olarak da grlr. Yeraltnn veya cehennemin koruyucusu olarak da sylenir. Ayrca Andarhan Hatun eklinde bir Tanrann varlndan da bahsedilir, fakat o yeryznn koruyucusu olarak anlatlr. (Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt) Andar: (An). Anmak ve Ant keimelerinden gelir. ok anlan, adna yemin edilen demektir. An/Yan balantsyla Yandran anlamna da gelebilir. Eski Trkede avlanmak anlam da ieren An kknden gelmektedir. ANT: Yemin. Edeer: AND Moolca: ANDA, ANDGAY Ahit. Sz verme. Yeminden dnmek byk bir gnah ve su olarak kabul edilir. Szn kutsal gcnden kaynaklanan bir kavramdr. Sz ile bildirdii davran, sonu veya nesne arasnda bir farkllk olmad, szn (ve adlarn) bir anlamda bunlarn ruhu olduu, sz ile bunlar arasnda cismi bir ba olduu dncesinin bir sonucudur. Byk bir Ant iilirken bir kaba kan aktlmasnn nedeni debudur. Bakrtlarda yeri kazarak ant ime olgusu da mezar artrmas ile balantldr. Bugn dahi Ant mek tabiri kullanlr ve yemin edilirken iilen St ile balantldr. Sz Vermek deyimi de szn bir nesne gibi bakalarna devrdildii dncesinin bir kalntsdr. Mahkemelerde veya Millet Meclislerinde ant iilerek ie balanr. Yemin kavram insanln ortak alglarndan birisidir ve yerine getirilmediinde insann en azndan onurunda bir eksilme meydana geleceine, bazen de felaketlerle karlalacana ister ada, ister ilksel hemen her toplumda inanlr. (Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt) And: (An kk) Sz verme, anlama anlamlarn ierir. Moolca kkenlidir. An kk Moolca ve Trkede tutmak anlamn barndrr. (Baknz: ANTLI) ANTLI: Kan Kardei. Moolca: ANDA, ANDAKAR Ant ierek kan kardei olmak. Bir tasn ierisine koyulan ste bileklerinde alan kesikten kan damlatarak iip kan kardei olunur. Trklerde ve Moollarda ortak bir gelenektir. Mool mitolojisinde Anda Bars denen ve insanlarla kankarde olmu bir Pars ongunu vardr. Andalk Trklerin en eski geleneklerinden biridir. Andalar birbirlerini kardelerinden daha ileride korur, sayar ve kayrmaya alrlar. (Kaynak: Trk Sylence Szl, Deniz Karakurt) Anda: (An). And szyle balantldr. Yemin etmek anlamn tar. Moolca kkenlidir. Eski Altaycada Anta, Tunguz ve Manu dillerinde de Anda biimiyle yer alr. (Baknz: ANT)

Deniz

KARAKURT

TRK SYLENCE SZL

S a y f a

nest...

130092 130093 130094 130095 130096