Osmanlı Müzik Aletleri

YAZ 2021 Vol.9 No.1 2553-2572 Osmanlı Devleti’nde batı müziği ve keman ailesi enstrümanları üzerine inceleme Sela Can DÖKMECİ Sorumlu Yazar, Dr. Öğrt. Üyesi, Trakya Üniversitesi Devlet Konservatuarı, Edirne, Türkiye [email protected], 0000-0002-0783-5938 DOI 10.12975/rastmd.2021916 Özet Osmanlı Devleti müzik kültüründe 19. yüzyıla kadar halk müziği ve Osmanlı sanat müziğinin var olduğu görülmektedir. Batı müziği ise, ilk temasları 16. yüzyıla dayansa da batılılaşma hareketleri ile paralellik göstererek 1826’dan sonra yoğun olarak Osmanlı müzik kültürü içerisine girmiştir. II. Mahmud yaptığı yenilikçi hamlelerin bir ürünü olarak kapatılan mehterin yerine Muzika-yı Hümayun adında batı tarzında askeri bir bando kurmuş ve bunu harbiye okuluna bağlamıştır. Bu sayede Osmanlı Devleti’nde Batı müziği kurumsallaşmıştır. Ardından sarayda da önemi artmıştır. Osmanlı hükümdarları, zevceleri ve çocukları batı müziği ve piyano eğitimi almaya başlamışlardır. İlk Batı müziği bestesi yapan padişah Sultan Abdülaziz’dir. Osmanlı döneminde müzik, usta çırak ilişkisi ile meşk edilerek öğrenilirken, batılılaşma süreci ve ardından Cumhuriyetin ilanıyla yerini nota, kitap ve bilimsel yöntemlere bırakmıştır. Bu bilgiler neticesinde 18. yüzyıla gelindiğinde Osmanlı Devleti’nde keman ailesinden ilk olarak “Viola d’Amore” (halk arasında bilinen adıyla Sinekeman) isimli enstrüman kendini göstermiş olup, daha sonrasında keman da icra edilen yaylı sazlar arasına girmiştir. 19. yüzyılda imparatorluğun yüzünü tamamen Batı medeniyetine dönmesi neticesiyle keman ailesi enstrümanlarının diğer üyeleri olan viyola, viyolonsel ve kontrabas da saraya girmiştir. Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nde Batı Müziğinin ne şekilde geliştiği ve bu müzik türünde kullanılan keman ailesi enstrümanlarının (keman, viyola, viyolonsel ve kontrabas) ne şekilde kullanılmaya başlandığı araştırılmıştır. Anahtar kelimeler Osmanlı Devleti, Batı Müziği, Keman Ailesi, Yaylı Enstrümanlar. Giriş yıl öncesine dayanmaktadır. Kendinden Osmanlı devleti 600 yıllık varoluş daha sonra oluşan Antik Mısır, Yunan, sürecinde kendine has bir kültür İran ve Bizans müzik tarzlarının zamanla yaratmıştır. Farklı milletlerden, yok olmasına veya orijinalliklerini farklı inançlara sahip insanlardan kaybetmelerine rağmen Türk müzik oluşan Osmanlı toplumunda, bu tarzı baskınlığını koruyarak bu yok olan farklılıklardan dolayı sentez bir tarzların da yerini almıştır. Bu konuya kültür ortaya çıkmıştır. Müzik bu Ord. Prof. Dr. Salih Murat Uzdilek şu kültürün en önemli unsurlarından biri şekilde değinmiştir; olmuştur. Merasimlerde, anmalarda, saray davetlerinde, eğlencelerde Sümer Türkleri’nden beri en az altı bin hatta savaşlarda müzik kullanılmış ve senelik mazisi bulunan musikimizin, sayısız müzik Osmanlı Sarayının, toplumun inkılaplarla dolu bu altmış asırlık tükenmez vazgeçilmez bir parçası olmuştur. kütleyi aşarak bize kadar dipdiri, hatta her gün daha diri gelebilmiş olması ondaki hayatiyetin en büyük delillerindendir. Özellikle Cumhuriyet döneminde Mısırlıların, Yunanlıların, İranlıların yapılan araştırmalar göstermektedir Bizanslıların ve diğer bazı milletlerin ki, Türklerin müzik tarihi en az altı bin binnisbe çok daha yeri olan musikileri 2553 Osmanlı Devleti’nde batı müziği ve keman ailesi enstrümanları üzerine inceleme zamanın tahribatına dayanamayarak hiçbir yaklaşım 19. yüzyılda gerçekleşmiştir. 19. iz bırakmadan çöküp göçtükleri halde Türk yüzyılda II. Mahmut’un mehteri kapatıp musikisi çöküp göçmek şöyle dursun, bilakis Muzika-i Humayun’u ve batı formunda bütün ortadan çekilen musikilerin yerine askeri bandoları kurmasıyla batı müziği geçmiş bulunuyor. O derece ki, saydığım kurumsallaşmaya başlamış ve toplum milletlerden her birinin bugünkü nesli, Türk musikisinin Türklere aidiyetini inkara tarafından da benimsenmeye başlamıştır. varan bir kıskançlıkla ona ayrı ayrı sahiplik Osmanlı sarayında Batı müziği eğitimi iddiasındadırlar. (Uzdilek, 1977, s.5) verilmiş ve bazı padişahlar batı müziği çalgılarının eğitimini almışlardır. Bununla Cumhuriyet Döneminden önceki son birlikte padişahların aileleri de Batı müziği büyük Türk imparatorluğu olan Osmanlı eğitimi almış ve Osmanlı Sarayında klasik Devleti de kendinden önceki devletler müzik dinletileri yapılmaya başlanmıştır. gibi sanat ve musikiye önem vermiş bu Bu süreçte Batı müziği orkestraları disiplinleri, mimari, resim, gastronomi, kurulmuş ve bununla birlikte keman mühendislik, tıp, savaş gibi hayatın her ailesi enstrümanları olan keman, viyola, alanında kullanmaya özen göstermiştir. viyolonsel ve kontrabas kullanılmaya başlanmıştır. Bu makalede de Osmanlı Devleti’nde yapılan yenilikler sonucu Batı Osmanlı Devleti’nde batılılaşma müziğinin yaygınlaşması ve bu müzikte hareketlerinin görüldüğü 18. yüzyıla kullanılan batı müziği enstrümanlarından kadar geleneksel müziğin hâkim olduğu keman ailesi enstrümanları ve keman ailesi görülmektedir. Osmanlı Sarayında müzik enstrümanların Osmanlı Devleti’nden oldukça ilgi görmüş ve bazı padişahlar günümüze müzik kültürümüzdeki yeri müzik üzerine eğitimler almış, geleneksel incelenmiştir. Osmanlı müziğine katkı sağlamış ve besteler yapmıştır. Osmanlı Sarayında ve toplumda bu müziği icra ederken de Osmanlı Devleti’nde Müzik o dönemde bazı çalgılar kullanılmıştır. Osmanlı Devleti’nin toplumsal yönden Bu çalgılardan bazıları rebap (kemançe), incelenmesi ilk olarak 16. yy’da çeng, kopuz, klasik kemençe, ud, tanbur, başlamıştır. Bu incelemelerin büyük ney gibi geleneksel müzik aletleri çoğunluğunu Avrupalı gezginler, din olmuştur. (Alimdar, 2016, s.5). adamları, diplomatlar ve tüccarlar yapmıştır. Osmanlının yükseliş devrine 18. ve 19. yüzyılda gelişen batılılaşma denk gelen bu dönemde yapılan ve kayıt hareketleri ile birlikte Osmanlı devleti altına alınan tüm toplumsal incelemeler birçok alanda Batı’daki gelişmeleri takip (seyahatname, faaliyet raporu…vb) etmiş ve birçok alanda yenilik yapmıştır. Avrupa’nın kendine en büyük tehdit olarak Bu süreçte yapılan yenilik çalışmalarından Osmanlı Devleti’ni görmesinden kaynaklı müzik kültürü de etkilenmiş, Batı tarzı olarak sanat ve kültürel yaşamdan bandolar kurulmuş ve Batı müziği Osmanlı ziyade askeri içerikli olmuştur. Bülent Sarayında ve toplumda yaygınlaşmaya Aksoy Avrupalı Gezginlerin Gözünden başlamıştır. Osmanlı devletinin Batı Osmanlılarda Musiki isimli kitabında bu müziği ile olan ilk temasları çok daha konuya şu şekilde değinmiştir; eskilere dayanmaktadır fakat Batı Giovanni Battista Donado’nun 1688’de müziğine yoğun ilgi ve sistematik yayımlanan “Della letteratura de’ Turchi” 2554 Rast MÜZİKOLOJİ DERGİSİ kaynağı değiştir]

Bu terimdeki "Türk" ve "klasik" kelimeleri, cumhuriyet döneminde Osmanlı Devleti'nden süregelen müziğe karşı batı müziği taraftarlarınca ileri sürülen bazı iddialara cevap vermek için türetilmiştir. Bu iddialardan en önemlisi Osmanlı müziğinin Türklerin değil, Bizans ve İran müziği kaynaklı olduğuna dair olan tezdir. Hüseyin Sadeddin Arel ve Rauf Yekta gibi batılı müzik çevrelerince de saygın görülen kimi müzikologlar, bu iddiaları belge ve bilgilerle çürütmüşlerdi.^{[kaynak belirtilmeli]} Cumhuriyet döneminde bu müzik geleneği genellikle göz ardı edilmiş, hatta 2 Kasım 1934-6 Eylül 1936 tarihleri arasında verilen emir ile devlet radyosu TRT'de çalınması yasaklandı. Bu yasağın politik sebeplerle^[1] veya Türk Halk Müziğinin yaygınlaştırılması maksadıyla^[2] konulduğu düşünülmekle birlikte sonuç olarak Klasik Türk müziğini modern yöntemlerle öğreten konservatuvarlar ancak 1970'li yıllarda kurulabildi.

Klasik Türk müziğinin adlandırılması konusunda görüş ayrılıkları vardır. Osmanlı döneminde bu müziğe sadece "musıkî" denmekteydi. Nitekim bu geleneksel müziği, Cinuçen Tanrıkorur gibi "Osmanlı müziği" olarak adlandıranlar^{[kaynak belirtilmeli]} olduğu gibi, ona "Geleneksel Türk müziği" adını verenler de vardır.

Tarihi[değiştir

nest...

70614 70615 70616 70617 70618