Metabolizma Yavaş Çalışırsa Ne Olur

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Göknur Yorulmaz metabolizma hızı hakkında merak edilenleri anlattı: “Metabolizma organizmalardaki yaşamın devamını sağlayan kimyasal reaksiyonlar kümesidir. Genellikle katabolik reaksiyonlar ile enerji açığa çıkar ve anabolik reaksiyonlar  enerji tüketimine sebep olur. Metabolizmamız ile vücuda alınan kalori enerjiye dönüşür.” dedi.

Metabolizma hızını etkileyen durumları açıklayan Doç. Dr. Göknur Yorulmaz: “Bir organizmanın bazal metabolizma hızı, tüm bu kimyasal reaksiyonlar tarafından tüketilen enerji miktarının ölçüsüdür ve kalori cinsinden ifade edilir. Metabolizma hızını etkileyen faktörler genetik, cinsiyet, yaş, çevresel etmenler, beslenme şekli ve hastalıklar olarak sıralanabilir. Erkeklerde kadınlara göre daha fazladır. Ergenlik ve hamilelik döneminde metabolizma hızı artar. Yaşlanma ile metabolizma hızı yavaşlar.  Hormonların ve ilaçların metabolizma hızını artırıcı veya azaltıcı etkileri olabilir.” dedi.

Metabolizmanın tetiklediği rahatsızlıklardan bahseden Yorulmaz; aslında metabolik hızın düşmesi ile tüketilen besinlerin enerjiye dönüşümünü azalır ve vücutta yağ dokusu olarak depolanmalarına yol açar. Bunun sonucunda  zamanla metabolik sendrom denilen; içinde insülin direnci, lipit metabolizma bozuklukları, obezite, hipertansiyon, kalp damar hastalıkları ve diyabet  gibi ciddi sağlık problemlerini içeren bir klinik tablo ortaya çıkabilmektedir. Metabolizma hızında azalma yıllar içinde birçok obezite ve obezite ile ilişkili kronik hastalığın ortaya çıkmasına yol açabilmektedir.” dedi.

Tiroid hormonunun metabolizma üzerindeki etkisine değinen Yorulmaz: tiroid hormonu vücudun metabolizma hızının düzenlenmesinde etkili bir hormondur. Metabolik hızın arttığı duruma en iyi örnek tiroid hormon fazlalığıdır. Tiroid hormonlarının fazlalığı hipertiroidi dediğimiz hastalığa neden olur. Zehirli guatr olarak da bilinir.” dedi.

“Tiroid hormon fazlalığı vücudunu nasıl etkiler?” sorusuna yanıt veren Doç. Dr. Yorulmaz: “Öncelikle metabolizmanın hızlanmasına sebep olur. Metabolizmanın yavaşlaması gibi aşırı çalışması da sorunları beraberinde getirir. Kişi çok yemek yemesine rağmen zayıflar. Bu zayıflama sağlıklı bir kilo verme durumu değildir. Vücuttaki tüm organlar bu fazla çalışmadan etkilenir. Kişiler bunu aşırı sinirlilik, uykusuzluk, çarpıntı, halsizlik, terleme, yüksek tansiyon, yürürken nefes almada zorluk, kaşıntı, döküntü, saçlarda incelme dökülme, ishal gibi değişik şikâyetler ile fark eder.  Önlem alınmaz ise kemik erimesi, kalpte ritim sorunları, kalp yetmezliği, karaciğer sorunları, çok ilerlemiş hastalarda koma ve ölüme kadar giden problemler ortaya çıkabilir.  Dolayısıyla metabolizmanın yavaşlamasında olduğu gibi fazla çalışması da kişiye zarar verebilir. Bu nedenle metabolizmanın dengeli bir şekilde çalışması çok önemlidir.” ifadelerinde bulundu.

Metabolizma Hızlandıran Öneriler

Onlar bir kere bile diyet yapmadıkları halde kilolarını korurken siz kilonuzu korumak için sürekli diyet halindesiniz değil mi? “Bu durumun bir nedeni olmalı” diye düşünüyor ve yanıt bulamıyorsanız, bunun nedeni metabolizma hızınızın yavaşlığı olabilir. Özellikle diyet ve kiloyla ilgili sohbetlerde adını sıkça duyduğumuz metabolizma hızı, vücudumuzun besinlerle aldığı kaloriyi enerjiye dönüştürme, bir başka deyişle yakma kapasitenizi gösterir. Metabolizma hızlı ise kilo vermek daha kolay olabilir, bunun aksine düşük ise zorlanmalar yaşanabilir. İlerleyen yaş, genetik faktör ve kadın olmak gibi değiştiremeyeceğimiz risk faktörleri metabolizma hızını olumsuz etkileyen etmenlerin başında gelseler de, sıkça yaptığımız hatalı alışkanlıklarımız da bu tablodan sorumlu. İyi haber ise hatalı alışkanlıklarımızdan vazgeçtiğimizde metabolizma hızımızı yeniden yükseltmemizin mümkün olması. Metabolizma hızını yavaşlatan alışkanlıklar ve hızlandıran öneriler...

1. Metabolizma Hızı Kışın Yavaşlar

Mevsimler değiştiğinde, beynimiz insülin direncini artırması için vücudumuza sinyaller gönderir. Karaciğerimiz buna bağlı olarak yağ üretimini hızlandırır ve böylece yağ dokusu ile diğer dokular kış mevsimine hazırlık olarak yağ depolamaya başlar. Vücut yağ depolamasını artırıp kas dokusu paralelinde azalma gösterdiği için de metabolizmamız kış aylarında daha yavaş çalışır. Buna bir de hatalı alışkanlıklarımız eklenince hız daha da düşer ve kilo almak kaçınılmaz hale gelir.

2. Zayıflamak Uğruna Bu Diyetleri Uygulamayın

Aşırı düşük kalorili diyetler metabolizmayı olumsuz etkileyen etmenlerin başında gelir. Bunun nedeni ise düşük kaloriyle beslenen kişilerde vücudun açlık durumunu fark etmesi ve birçok kimyasal süreçleri enerjiden tasarruf etmek için yavaşlatması. Bu nedenle yo-yo diyeti (kısa sürede kilo verilen ve dikkat edilmediği takdirde tekrar alınan diyet biçimi) uygulayan kişilerin metabolik hızları uzun vadede olumsuz yönde etkilenebilir.

3. Öğün Azaltmak Çözüm Değil

Kilo vermek veya kilo almamak için günde sadece bir öğün yemek de metabolizmayı yavaşlatır. Bu durum metabolizmayla ilgili hormon olan insülinin etkisinden dolayı olur. İnsülin, kandaki glikoz seviyeleri arttığında salınır. Daha sonra hücrelere enerjiyi bırakıp bırakmayacaklarının sinyalini verir, böylece yağ olarak depolanacak miktarı etkiler. Vücudumuz, büyük bir öğünde, küçük bir atıştırmalıktan daha fazla insülin üretir. Bu yüzden çok yemek yediğimizde daha fazla insülin üretiriz, bu da daha fazla enerjinin yağ olarak depolanmasına neden olur. Sonuçta hem kilo alımına hem de metabolizmanın yavaşlamasına yol açar. Bu yüzden mutlaka düzenli saatlerde 3 ana öğünü, porsiyon kontrolü yaparak ve her besin örüntüsünde olacak şekilde düzenleyerek almalısınız. Gerekli durumlarda sağlık durumunuza göre, uygun besinlerle ara öğün eklemeleri yapabilirsiniz.

4. Fazla Alkol Yağ Olarak Depolanır

Alkol karaciğerde parçalanıp yağ aktarım mekanizmalarını etkiler, bu nedenle kan dolaşımında daha fazla yer kazanabilir ve daha fazla yağ olarak depolanır. Vücutta yağ dokusu arttıkça kas dokusu azalır, buna paralel olarak metabolizma yavaşlar.

5. Metabolizmanın Anahtarı: Hormon

Ürettiği tiroksin hormonu sayesinde tiroit bezi metabolizmanızın anahtarını oluşturur. Tiroksin seviyesi metabolik kimyasal reaksiyonların ne kadar hızlı veya yavaş olduğunu belirler. Aşırı aktif bir tiroit ile daha fazla kalori yakarsınız, bu nedenle zayıf, sinirli ve çok aktif olma eğilimi gösterirsiniz. Aksine daha yavaş bir tiroit, metabolik hızının çok yavaş olduğunu gösterir. Bu da sizin kilolu ve daha yavaş hareket eden bir kişi olmanıza yol açabilir.

6. Kas Bazal Metabolizmayı Hızlandırır

Vücudumuzdaki kas dokusu ne kadar çok olursa, bazal metabolizmamız da o kadar hızlıdır. Bunun nedeni ise kas dokusunun yağ dokusunun aksine metabolik olarak aktif olması, istirahat halinde bile enerji kullanması. Kadınların metabolizmalarının erkeklerden daha yavaş çalışmasının en önemli sebebi, vücuttaki kas miktarının daha az olması. Kadınların vücutlarındaki kas dokusu az, yağ dokusu ise erkeklere göre daha fazla. Kilo verme amacıyla yapılan egzersizlerle artan kas dokusu metabolizma hızını önemli ölçüde yükseltir. Egzersiz, hızı yükseltmekle kalmaz bu etki egzersizden birkaç saat sonra da devam eder. Metabolizma, bir otomobil motoru gibidir. Dinlenme sırasındayken rölantide çalışır, hareket etmeye başladığında enerji harcar ve daha hızlı hareket ettiğinde daha fazla yakar. Dolayısıyla sürekli egzersiz yapıldığında metabolizma hızı asla eskisi kadar düşük olmaz. Bu yüzden ne kadar sık egzersiz yaparsanız hızınız o kadar yüksek olur. Uzmanlar da bu etkisinden dolayı haftada en az 3-4 gün 30 dakikanın üzerine çıkan, kişinin sağlık durumuna uygun egzersizler yapılmasını tavsiye ediyorlar.