Ateş Düşürücü Şurup Kaç Saatte Bir Verilir

Ateş; vücudumuzun enfeksiyonlara karşı, bağışıklık sistemini harekete geçirmek için verdiği doğal ve sağlıklı bir cevaptır. Vücuda giren mikroorganizmanın farkedilmesi üzerine, bağışıklık sistemi elemanlarının hızla hastalıklı bölgeye ulaşmaları için hareketlendiği bir acil durum sireninin çalması olarak basitçe anlatılabilir. Ateşin yükselmesiyle birlikte bakterilerin büyümesi ve virüslerin çoğalması engellenir.

Her yaşın normal vücut sıcaklığı farklıdır. Çocuk ve bebeklerin vücut sıcaklığı çoğu dış etkenden etkilenir. Hareket etmek, fazla giyinmek, sıcak bir içecek içmek dahi vücut sıcaklığını artırabilir. Evde bebek/çocuk varsa sağlıklı çalışan bir ateş ölçerin de evde mutlaka bulunması gerekir. Bakımveren kişinin bu ateş ölçeri doğru kullanabilmesi ve sonuçları da doğru yorumlayabilmesi hastalık takibinde önem taşır. Ateşin en sağlıklı kulaktan ölçerler ile ölçülmesi mümkündür. Kabaca 38 dereceden sonrasını ateş olarak kabul edebiliriz.

Kaç derecede ateş düşürücü verelim? Kaç derecede korkalım? Kaç derecede Acil Servis/’e başvuralım?

Bu soruları her ebeveyn Çocuk Doktoruna mutlaka en az bir defa sormuştur.

Ateşin derecesi ile hastalığın şiddeti korele değildir. Kişisel özellikler; her hastalığın farklı bireylerde farklı derecelerde ateş görülmesine sebep olur. Yani aynı grip mikrobunda komşunuzun çocuğu 38,5 santigrad dereceden fazla ateşlenmezken, sizin çocuğunuzun ateşi 40 dereceyi bulabilir.

Aynı derecedeki ateşe de her çocuğun katlanabilirliği farklıdır. Yani 39 derecede bir çocuk koşup oynarken, 38,5 derecede diğer bir çocuk yatağa serilebilir. Eğer keyfi yerindeyse, koşup oynuyorsa, iştahı yerindeyse her ateşte ateş düşürücü vermeniz gerekmez. Çocukta düşkünlük, uzayan ağlamalar, huzursuzluk, uyku bozukluğu başlıyorsa o halde 38 dereceden sonra ateş düşürücü verilebilir. Yine de ilaç vermeden önce dış ortamı serinletme, kıyafetlerini azaltma ve ılık duş uygulamalarının denenmesi önerilir. 40 dereceye ulaşan ateşte beklemeden ateş düşürücü verilmelidir. Verdiğiniz ateş düşürücünün ateşli havale geçirme riskini azaltmadığı bir gerçektir. (Ateşli havale genetik yatkınlıkla ilgili bir konudur, hasar bırakmaz, ateşin derecesi ile korele değildir.)

Ateşli dönemde çocukların günlük sıvı, oksijen ve enerji ihtiyacı artar. Kalp ve solunum hızlanır. Bu nedenle kronik olarak kalp ve akciğer hastalığı olanlar için ayrı bir değerlendirme gerekir. Bu gibi hastalığı olanlara metabolizmayı rahatlatmak için daha erken, daha düşük seviyedeki ateşlerde ateş düşürücü verilmesi gerekebilir. Önceden sağlıklı olsun ya da olmasın tüm çocukların ateşli hastalık dönemlerinde bol su içmeleri ve temiz havaya çıkmalarının önerilmesi bu nedenledir.

Aşağıdaki tablo, her annenin bilmesi gereken, böylece biz doktorların da işlerini kolaylaştıran bilgiler içermesi nedeniyle çok önemlidir.

TABLO: Ateşli çocuğa yaklaşım ile bilinmesi gerekenler.

1. Ateş normal fizyolojik bir yanıttır.

2. Ateş semptomdur, hastalık değildir.

3. Ateşe ılımlı yaklaşmak gerekir.

4. Hastalık gerileyinceye kadar ateş devam edebilir.

5. Vücut ısısı yüksekliği her zaman tam olarak belirlenemeyebilir.

6. Ateş çoğunlukla faydalı bir savunma mekanizmasıdır.

7. Ateş her zaman tedavi gerektirmez.

8. Antipiretikler her ilaç gibi bir kimyasaldır ve istenmeyen etkiler ve yan etkileri olabilir, her ilaç gibi endikasyonunda kullanılmalıdır.

9. Klinik görünüm her zaman ateş yüksekliğinden daha önemlidir. Döküntü veya beslenme ve uyku düzeninde bozulma varsa, çocuğunuz size iyi gözükmüyorsa bekletmeden doktora başvurunuz.

Ateş düşürmenin ilaç dışı teknikleri arasında kıyafetlerini soymak, ortamı serinletmek, ılık duş aldırmak, ılık su ile ıslatılmış bez ya da pamuk ile kompres yapmak olarak sayılabilir. Sirkeli su ile kompres yapmak geleneksel yöntemler arasında bulunsa da sirkenin ateş düşürme etkisi yoktur, oradaki marifet sudadır. Kompresin ya da duşun ılık suyla uygulanması önem taşımaktadır. Zira soğuk su vücudun titreme mekanizmasını çalıştırarak ateşin daha da yükselmesine sebep olabilir.

İlaç kullanmak gerektiğinde ise uygun ilacın seçilmesi önem taşımaktadır. Öncelikle hiçbir ilacın masum olmadığını bilmek gerekir. Yan etkisi en az olanlarla tedaviye başlamak gerekir. Uygun dozda ve uygun sıklıkta kullanmak için ilaçlar hakkında bilgi sahibi olmak gerekir.

Öncelikle tercih edilmesi gereken ilaç parasetamol içeren şuruplardır. Yan etki profilinin az olması, doz aralığının daha geniş olması nedeniyle yenidoğan döneminden itibaren tüm yaşlarda güvenle kullanılmaktadır. Tedavi dozu mg/kg/’dır. Parasetamol içeren çoğu şurubun bir ölçeğinde (5 ml) mg etken madde bulunduğu göz önünde bulundurulursa 10 kg ağırlığındaki bir bebek bir ölçek ilaç içmelidir. Bu basit hesapla 15 kg olan bir buçuk ölçek, 20 kg olan iki ölçek içmelidir. saat arayla yeniden içirilebileceği gibi günde 5 dozu aşmamak yan etkileri artırmamak için dikkat edilmesi gereken bir kuraldır. Parasetamol içeren şurupların (tüm diğer ilaçlar gibi) ev içinde çocukların ulaşamayacağı yerlerde, mümkünse kilitli dolaplarda saklanması gerekmektedir. Çocukların en sık kullandığı ilaç olma özelliği nedeniyle rengi, tadı ve kokusu çocuklar için çok cazip bir şekilde imal edildiğinden, ortada bırakılan şişelerin çocuklar tarafından bulunması halinde şişenin kalanını bir seferde içtiklerine sıklıkla rastlamaktayız. Kilo başına mg alınan parasetamolün toksik olduğu ve akut karaciğer hasarına yol açma riski nedeniyle hastaneye yatış gerektirdiğini unutmamak gerekir.  4 saatten daha sık vermek ya da kilo başına 90 mg olacak şekilde birkaç gün üst üste kullanmak da benzer etkilere sebep olabilmektedir. Bilinmesi gereken bir diğer nokta da parasetamolün karışım ilaçlar içerisinde en sık bulunan ürün olmasıdır. Grip ilaçlarının çoğunda parasetamol bulunduğunu ve ateşi kontrol etmek için beraberinde kullanılan diğer bir parasetamol içeren şurubun doz aşımına sebep olabileceği unutulmamalıdır. Fitil olarak kullanılan ateş düşürücülerin de, bir ölçek şurup kadar, parasetamol içerdiği bilinmelidir.

En masum ilaç olarak tanımlansa da;  annesinin hamilelikte veya erken çocukluk döneminde parasetamol kullanımının çocukların ileri yaşam dönemlerinde astım ve diğer allerjik hastalıkları artırdığı, gebelik sırasında parasetamol alan annelerin çocuklarında dikkat eksikliği/-hiperaktivite bozukluklarına benzer davranış problemleri veya hiperkinetik bozuklukların daha sık görüldüğü, laboratuvar ortamında yapılan fare deneylerinde empati yeteneğini azalttığı gösterilmiştir.

Çocuklarda ateş düşürmek için kullanılabilecek diğer bir ilaç ibuprofen içeren şuruplardır.  Böbrekler üzerine olası yan etkilerinin küçük yaşlarda daha sık olması nedeniyle altı aydan küçük bebeklere kullanılamaz. Tedavi dozu mg/kg/’dır. Bu ilacın da genellikle bir ölçeğinde mg etken madde bulunmaktadır. Yani yine 10 kg ağırlığındaki birini ele alırsak yarım-bir ölçek arasında tüketimi uygun olacaktır.  Kilo başına mg alınması toksik etkilere neden olabilir. Doz aşımı yapmadığınız halde bazı duyarlı kişilerde mide rahatsızlığı yapabilmektedir. Bunun dışında pıhtılaşma sistemleri, böbrek, kalp, rahim, merkezi sinir sistemi üzerine negatif etkileri olabileceği gibi de alerjik reaksiyonlara yol açabilir. 

Ateş düşürmek için artık kullanılmayan ilaçlardan en önemlisi aspirindir. Özellikle viral enfeksiyonların yaygın olduğu 20 yaştan önce bir çeşit ağır karaciğer hastalığına (Reye sendromu) yol açabilme riski nedeniyle kullanımı önerilmemektedir.

Metamizol içeren ilaçlar ateşi etkili bir şekilde düşürmesi nedeniyle endişesi yüksek aileler tarafından tercih edilse de, biz hekimler tarafından yine önerilmeyen ilaçlar listesindedir. ABD ve İngiltere/’de çocuklarda kullanımı yasaklanmıştır. En sık kullanıldığı Brezilya’da (ilaç Brezilya aspirini olarak bilinir) yılında süt çocuklarında yapılan bir çalışmada annelerinin sık metamizol kullanması halinde bebeklerde lösemi riskinin arttığı gösterilmiştir. “Agranülositoz” denilen kan hücrelerinin yapımının azalması durumu, şok, solunum sıkıntısı, ciltte soyulmalarla giden ağır bir reaksiyon (toksik epitelyal nekroliz) korkulan yan etkilerindendir.

Bu bilgiler ışığında, ilaç dışı ateş düşürme yöntemleri denendikten sonra, hala 38 dereceden yüksek ve bebeğin / çocuğun konforunu düşüren ateş varlığında ilk seçilecek ilaç parasetamol olmalıdır.  Ateşin ısrarla devam etmesi halinde ilk dozdan en erken 4 saat sonra yeniden parasetamol verilmesi gerekmektedir. Yan etkilerin artabilme riski nedeniyle rutin olarak dönüşümlü ilaç verilmesi önerilmemektedir. Parasetamol içeren şurupların defaten verilmesine rağmen ateşin çok kısa süreli yeniden yükselme durumlarında; günde en fazla iki defayı aşmayacak şekilde; araya ibuprofen içeren bir ilaç ile girilmesi ateşin kontrolünü artıracak ve aile endişesini azaltacaktır. Daha sık kullanılması, 3 saat arayla rutin olarak bir parasetamol bir ibuprofen verilmesi, ateş düştüğü halde ateş düşürücülere devam edilmesi, saati geldi diye rahat rahat uyuyan çocuğun ateş düşürücü saati geldi diye uyandırılması önerilmemektedir.

Uz. Dr. Görkem ASTARCIOĞLU

Ailelerin korkulu rüyası ateşle nasıl baş etmek gerekiyor? Ateşten bu kadar korkmak doğru mu? Yüksek ateş havaleye neden olur mu? Bu ve bunun gibi pek çok soru ve doğru olduğunu sandığımız pek çok yanlış var.

Öncelikle kaç derecenin üzeri ateştir, bunu tanımlamakla başlayalım. Birçok aile 37 dereceyi ateş kabul ederek polikliniklere başvurmaktadır. Fakat subfebril ateş (hafif ateş) 37,1 ila 37,8 derece arası kabul edilir ve ateş düşürücü vermeye gerek yoktur. Yüksek ateş 38,5 derecenin üzeridir, hasta çok huzursuz değilse ve ateş düşürücülerin ağrı kesici özelliğinden faydalanmak istemiyorsak yine ateş düşürücü vermeye gerek yoktur. Çünkü vücudumuz bir enfeksiyon ile savaşmaktadır, biz endikasyon olmadan ateş düşürücü kullanırsak vücudumuzun savunma sistemini bloke edip iyileşme sürecini uzatmış oluruz. Ateş 39 derecenin üzerine çıktığında ateş düşürücü vermeye başlayabiliriz. Sadece ateşli havale öyküsü olan hastalarda ateş düşürücü verme sınırımız 38 derecedir. Her ne kadar verilen ateş düşürücülerin havaleyi engellemediği çeşitli çalışmalarda gösterilmişse de ateş düşürücü kullanılmaktadır.

Ateş düşürücü olarak ne kullanmalıyız? Bu sorunun cevabını da vermeye çalışalım. Ateş düşürücü olarak ilk tercihimiz her zaman parasetamoldür (Calpol, Minoset, Tylol gibi). Parasetamolün şurup ve fitil formu (Paranox-S) bulunmaktadır. Bilmemiz gereken şudur ki bu iki ilacı aynı anda kullanmamamız gerekmektedir. Ateş düşürücüyü verdikten ve hastamızı biraz soyup alın, koltuk altı ve kasıklara ılık uygulama başladıktan dakika sonra hastamızın tekrar ateşini ölçmeliyiz ve düşüp düşmediğini kontrol etmeliyiz. Ateş düşmemişse veya artıyorsa farklı bir ateş düşürücü (tercihen 1 yaş üstü ibuprofen (İbufen, Dolven, Pedifen gibi), 1 yaş altı ketoprofen (Profenid)) kullanabiliriz. dakika sonra hastamızın hala ateşi düşmüyorsa ılık duş yaptırmamız faydalı olacaktır. Ilık duş veya ılık uygulama yaparken sirke veya alkol kullanmamak gerekir, bu tür uygulamalar havaleye neden olabilmektedir. Aynı ateş düşürücüyü en erken 4 saatte, farklı grup ateş süşürücüleri yüksek ateşte arka arkaya verebiliriz. Bu son basamaktan sonra ateşimizi hala düşüremediysek çocuk hekimine acil olarak başvurmanız gerekmektedir. Bu arada ilaçları çocukların ulaşamayacağı yüksek bir yere koymayı unutmamamlıyız.

Çocuğumuzun ateşini düşük ölçüyorsak ne yapmalıyız? Evvela ateşi doğru mu ölçtük, bunu kontrol etmeliyiz. Dijital ateşölçerlere pek güvenmemek gerektiğini düşünüyorum. En doğru ateşölçer civalı termometredir, fakat civa zehirlenmesi nedeniyle piyasadan kaldırıldığı için bu seçenek ortadan kalkmış oluyor. Ateş gerçekten düşükse (36 derecenin altı) hastamıza ya lüzumsuz ateş düşürücü vermişizdir veya hastamızın beraberinde huzursuzluğu ve uykuya meyli varsa ciddi bir hastalık geçirmektedir. Bu durumda hemen doktora başvurmanız gerekmektedir.

Açılmış ateş düşürücülerin süresi ne kadardır? Bu konuda da çok yanlış yapılmaktadır. Ateş düşürücüler bitene kadar aylarca kullanılmaya devam edilmektedir. Açılmış olan ateş düşürücülerin süresi en fazla 1, aydır. Sonrasında atılıp yenilenmesi gerekmektedir.

Kaç günden sonra devam eden ateş bizleri korkutmalıdır? Basit bir üst solunum yolu enfeksiyonu sırasında ateş gün devam edebilir. saatten sonra devam eden yüksek ateş çocuk doktoruna başvurmanızı gerektirir. Antibiyotik başlanmış hastalarda da ateş 2 gün devam edebilir. saatten sonra ateş devam ediyorsa tedaviye yanıt alınmamış olabilir, hekime başvurmak gerekir. Titremeyle yükselen ateşte ve hastanın ateşi düştükten sonra neşesi, keyfi normale dönmüyorsa, sürekli uyuyorsa yine beklemeden acilen çocuk hekimine başvurulmalıdır. Umarım bu verdiğimiz bilgiler sizi ateş konusunda bilgilendirmiştir. Daha sonraki günlerde farklı konularla buluşmak dileğiyle, hoşçakalın.

Havaların soğumasıyla birlikte çocuklarda sık görülen ateşi düşürmek için bilinçsiz ilaç kullanımının ciddi sonuçlar doğabileceğini ifade eden İskenderun Gelişim Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Gözde Kır, ateşin nasıl düşürülebilineceği ve hangi durumlarda hekime başvurulması gerektiği hakkında uyarılarda bulundu.

 “Ateş bir hastalık değildir”

Ateşin en çok virüse bağlı enfeksiyonlardan dolayı ortaya çıktığını ifade eden Uzm. Dr. Gözde Kır, “Ateş, vücudun önemli, faydalı bir savunma yanıtıdır. Çocuğun durumu, ateş yüksekliğinden daha önemlidir. Ateş, her zaman tedavi gerektirmez ve ateşe neden olan hastalık geçene kadar, ateş devam edebilir. Çocukların vücut ısılarının normal değerleri 36 ve 37,5 derecedir. 39 derece ce üzeri yüksek ateşe girer” açıklamasında bulundu.

Hangi durumlarda ateş düşürücü ilaç kullanılmalıdır?

Çocuklara uygulanabilecek ateş düşürme yöntemleri hakkında bilgilendirmede bulunan Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Gözde Kır, “Hastamızın ateşi 38’in üzerine çıktığında genel durumu iyiyse; sadece ortamı soğutmak, hafif kıyafetler giydirmek ve ılık duş aldırmak yeterli olabilmektedir. Çocuğun kötü olması ağrısının olması, huzursuz olması ateş düşürücü vermeyi gerektirir. Ateş düşürücülerin de istenmeyen yan etkileri olabilir. Bu nedenle ateş çocuğa rahatsızlık veriyorsa, uzayan ağlamaları, uyku bozukluğu, ağrısı varsa ateş düşürücülerin verilmesi daha uygundur. Artık dönüşümlü ateş düşürücü verilmesi önerilmemektedir. Verilmesi gerekiyorsa da doktor tavsiyesine göre verilmelidir. Parasetamol içerikliler, 4 saatten önce; ibuprofen içerikliler, 6 saatten önce verilmemelidir. Ateş düşürücüler ateşli havaleyi önlemez” dedi.