Ayak Bilek Burkulması Nasıl Geçer

Ayak burkulması, çok sık rastlanılan ortopedik bir yaralanmadır. Ayağın burkulması çoğu zaman kısa süreli ağrı gibi etkiler gösterir ve hafif bir şekilde atlatılabilir. Çok sert burkulmalarda ise eklem zedelenmesi ve kemik kırılması oluşabilir. Bu nedenle ayak bileğinde burkulma yaşayan kişilerin mutlaka bir ortopedist kontrolünden geçmesi tavsiye edilir.  

Ayak Burkulması Nedir? Nedenleri?

Ayak burkulması, ayağı bacak kemiklerine bağlayan ve ligament adı verilen sert doku bağlarının yaralanmasıdır. Bu yaralanmalar genellikle ayak bileğinin anormal bir şekilde zorlanmasından ve ayak tabanının yere basarken oluşan dengesizlik sonucu zorlanmasından dolayı meydana gelirler. Bunun sonucunda ayak bileği bağlarında zedelenme ya da  yırtılma gözlemektedir. Genellikle ayak bileğinin dış tarafında yer alan bağlarda hasar oluşmaktadır. 

Dikkat edilmesi gerek önemli bir durum ise tam iyileşememiş ya da ihmal edilmiş burkulmalarda eklemde gevşeklik oluşabilmektedir. Bu durum da ayağın tekrar burkulmasına yol açar ve gerekli önemler alınmazsa burkulmalar tekrarlanabilir. Bu durum da eklem kıkırdak yapısının bozulmasına yol açar.

Ayak burkulması tedavisinde kullanılan yöntemler, yaralanmanın şiddetine göre değişiklik göstermektedir. Ayak burkulması şiddetine göre 3 dereceye ayrılır.

• funduszeue.info – Burkulma oldukça hafiftir, bağların gerilmesine neden olur.
• funduszeue.info (orta) – Ayak bağları kısmen yırtılmış olabilir ve gerilme daha şiddetli gözlenmektedir.
• funduszeue.info (şiddetli) – Ayak bağları tamamen yırtılmıştır. Bu yüzden ayak dengesiz olabilir ve ağırlık taşıyamaz durumdadır.

Nedenleri

Ayak burkulmasına yol açabilen durumları şu şekilde sıralayabiliriz;

• Ayak bileğinin zorlanmasına sebep olan kazalar
• Ayak üzerine zorlayıcı ve doğru olmayan bir şekilde vücut ağırlığını vermek
• Engebeli yollarda yürüyüş ya da egzersiz yapmak
• Ayak bileğini zorlayıcı ayakkabılar tercih etmek
• Kaslarda oluşan zayıflık

Ayak Burkulması Belirtileri

Genel olarak ayak burkulmasında en sık gözlenen belirtiler şunlardır;

• Ayak bileğinde oluşan hassasiyet
• Burkulan ayak üzerinde dururken oluşan ağrı
• Şişme
• Sertlik
• Cilt renginin değişmesi
• Morluk
• Hareket kısıtlaması
• Ayak üzerine basamamak
• Şiddetli ağrı

Ayak Burkulması Teşhisi Nasıl Konur?

Ayak burkulması, hastanın belirttiği şikayetler ve fiziki muayene bulguları doğrultusunda teşhis edilir. Fiziki muayene sırasında ayak bileğindeki hassasiyet noktaları ve hareket aralığı kontrol edilerek ayrıntılı şekilde incelenir. Burkulma şiddeti fazla ise, bölgedeki kemiklerde kırık ya da çatlak olup olmadığını kontrol etmek ve bağlarda oluşan hasarın derecesini anlamak  için aşağıdaki görüntüleme yöntemleri kullanılır;

• Röntgen: Ayak bileğinin röntgeni çekilerek kemiklerde kırık olup olmadığına bakılır. 
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): MRG, ligamentler dahil ayak bileğinin yumuşak iç yapılarının ayrıntılı ve 3 boyutlu görüntülerini gözlemlemek için kullanılır.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Burkulmanın şiddetine göre BT taramaları yapılır. Bu yöntem kemiklere 3 boyutlu bakılmasını sağlar.
• Ultrason: Yine burkulmanın şiddetine göre ayağın farklı pozisyonlarında ligament veya tendonların durumunu değerlendirmek için uygulanan bir yöntemdir.

Ayak Burkulması Tedavisi Nasıl Yapılır?​

Ayak burkulması durumu oluştuktan sonra mutlaka doktora gidilmelidir. Doktor kontrolünde, burkulmanın şiddetine göre tedavi yöntemleri uygulanır. Bu tedaviler burkulmanın şiddetine göre değişiklik gösterebilir.

Ayak bileği burkulması funduszeue.infoyse; doktorunuzun önerisiyle şu tedaviler uygulanabilir.

• İstirahat etmek
• Buz kompresi
• Bandaj kullanımı
• Elevasyon (ayak bileğini kalp seviyesinden yukarıda tutmak)

Ayak bileği burkulması 2. evredeyse;

• Yaralanma derecesine göre yarım alçı alçı, atel veya özel ayak bileklikleri kullanılır
• Ödem giderici ve ağrı kesici krem ilaçlar verilir
• İstirahat etmek
• Egzersiz

Ayak bileği burkulması 3. evredeyse; Bu evredeki şiddet doğrultusunda kendi kendine iyileşmesi pek mümkün olmayabilir Bu evrede Kopan bağın tamir edilmesi gerekir. Bu nedenle ameliyat gerekli görülebilir

Kaç Günde İyileşir?

Ayak burkulması tedavisinde iyileşme süresi burkulmanın evrelerine göre değişiklik göstermektedir. 1. evrede ise burkulma hafif şiddetli olduğundan iyileşme genellikle 1 ile 3 hafta arasında gerçekleşir. 2. evrede ise burkulma orta şiddetlidir ve uygulanan tedaviye göre iyileşme genellikle 3 ile 8 hafta arasında gerçekleşir. 3. evrede ise burkulma çok şiddetli olduğundan iyileşme süresi ayak bileğindeki hasara bağlı olarak değişmektedir. Bu evrede cerrahi müdahale uygulanması iyileşme süresini etkilemektedir.

Ayak Burkulması Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Ayak burkulması mutlaka tedavi edilmelidir. Tedavi edilmeyen burkulmalar, kalıcı bir rahatsızlığa ve bacaklarda kas zayıflamasına neden olabilir. Ayrıca zamanla bazı komplikasyonların gelişmesine neden olabilir; Eklem Sertliği (Kontraktürler): Eklem sertliği ilerlerse ciddi ağrılara ve kireçlenmeye sebep olabilir. Erken Dönem Artrit (Eklem İnflamasyonu): Ayak burkulmalarında, bağlardaki hasar ciddiye alınmazsa erken dönem artrit durumu oluşabilir. Osteokondral Kırık: Devamlı olan burkulmalar kemiklerin beslenmesinde sorunlara neden olarak kırılma olasılığını arttırır.

Ayak Burkulması Önlenebilir mi?

Aşağıdaki belirtilen ipuçları ile bir nebze de olsa ayak bileği burkulması riski azaltılabilir.

• Egzersiz veya spor yapmadan önce mutlaka ısınma hareketleri yapılmalıdır. 
• Engebeli bir yüzeyde hareket halindeyken dikkatli olunmalı ve dikkat dağıtıcı eylemlerden uzak durulmalı.
• Egzersiz esnasında daha öncesinde burkulan ayak bileğine destekleyici bandaj kullanılmalı. 
• Aktiviteye uygun ayakkabılar giyilmeli.
• Topuklu ayakkabı giymekten olabildiğince uzak durulmalı.
• Tüm önlemleri alarak, kas gücünü ve esnekliğini korumak için düzenli egzersiz yapılmalı.
• Denge alıştırmaları yapmak da etkili bir yöntemdir.

Ayak bileği anatomisi ve burkulması

Ayak burkulmaları spor yaralanmalarının içinde çok ciddi bir yer tutar. Ayak bileği üç kemik tarafından oluşur:

• Tibia (kaval kemiği)
• Fibula (baldır kemiği)
• Talus (aşık kemiği)

Topuk kemiği ise bir takım bağlar sayesinde bu ekleme katkı yapar.

Tibia, ayak bileğinin iç kısmında yer alır ve ayak bileğini içeriden desteklerken, fibula ayak bileğinin dış kısmında yer alır ve buradan ekleme destek sağlar. Ancak ayak bileğinde dengeyi sağlayan asıl yapılar bağlardır. Ayak bileği içeriden ve dışarıdan çok ciddi bağlar ile desteklenir. Bu bağlar diğer tüm eklemlerde olduğu gibi hareketi sınırlandırmaya yardım eder. Bu yardımı iki şekilde yapar:

• Direk mekanik destek (uzaması durumunda hareketi kısıtlayıcı fonksiyon)
• İndirek mekanik destek (uzadığında içinde bulunan bazı alıcılar bu uzamayı algılayıp, hareketi sınırlayacak ters taraf kaslarını kasar)

Ayak bileği burkulmasında teşhis

Ayak burkulmalarında tedaviden önce sorunu tespit etmek önemlidir. Ayak bileği burkulmasının tedavisinin düzenlenmesinden önce ayak bileği hareketlerinin kısıtlanması, şişme, bağların yetersizliğinin/yeterliliğinin muayenesi gerekir. Burada en önemli nokta; bağ yaralanması sırasında kemikte kırık olup olmadığının teşhis edilmesidir. Her ne kadar bu durum röntgensiz anlaşılamasa da kişinin röntgen çektirmesi gerekip gerekmediğine karar verme aşamasında Ottawa kriterleri yardımcı olur. 

Ottawa kriterlerine göre ayak burkulmaları sonrasında iki nokta önemlidir: 

• Arka arkaya dört adım atabilme
• Ayak bileğinin belirli 4 noktasında ağrı olmaması

Ayrıca;

• Dış malleolün (ayak bileğinin yan kemiği) arka kısmında uçtan 6 cm yukarıya kadar ağrının olmaması, 
• İç malleolün arka kısmından uçtan 6 cm yukarıya kadar ağrının olmaması, 
• Dış kısımda 5’inci metatars tabanında ağrının olmaması, 
• İç kısımda neviküler kemikte ağrı olmaması, saptanırsa genellikle röntgen çektirmeye gerek yoktur (görüntülemelerde var olan kırığı gösterme ihtimali yaklaşık yüzde olmasına karşın, olmayan sorunu varmış gibi gösterme ihtimali de vardır).

Ayak burkulmaları sonucunda gelişen yaralanmalar için teşhiste uygulanabilecek görüntüleme yöntemleri şunlardır:

X-ray: Sadece kırığı saptamak için yardımcıdır, bağ yaralanmalarında direk grafinin katkısı yoktur. 
MR: Bağ yırtığının derecesini ve ilave sorunları (kıkırdak hasarı, tendon yaralanması, vb.) olup olmadığının teşhis edilmesine yardımcı olur. 
Zorlamalı X-ray: Bağların zorlanarak alındığı grafilerdir, günümüzde kullanımı azdır.

Ayak burkulması tedavisi

Ayak burkulmaları sonucu oluşan yaralanmaların erken tedavisi diğer yumuşak doku yaralanmalarıyla benzerdir. Tedavide 4 ana prensibi uygulamak gerekir (RICE): 

• Rest (dinlenme): Kişinin istirahat etmesi istenir. Sporculara çok nadiren alçı uygulanması gerekebilir.
• Ice (buz uygulama): Sporcuya yapılan önceki uygulamadan 2 saat sonra 20 dakikalık seanslarla uygulanır.
• Compression (kompresyon): Elastik bandaj veya ayak bileği desteği.
• Elevation (yükse kaldırma): Kişinin özellikle yattığı zaman ayağını kalp hizasından yukarıda tutması.

Erken dönemde uygulanan bu tedaviler sonrası, kişinin kas kuvvetini ve daha da önemlisi dengesini geri kazanması gerekir.

Ayak Burkulması Nedir?

Ayak bileği eklemi bacak ve ayak bölgesini güçlü bir şekilde bağlayarak hareketli alan yaratmaktadır. Kemik ve esnek liflerin oluşturduğu eklem bölgesine binen baskı yüzünden bu alan içerisinde deformasyon oluşabilir. Bu liflerde oluşan deformasyona ayak burkulması adı verilmektedir.

 Ayak Burkulmasına Ne İyi Gelir?

Ayak bileğinin burkulması sonucunda kırılma ile ilgili bir şüphe bulunuyor ise mutlaka bir doktora danışılmalıdır. Bunun dışında hafif veya orta dereceli bir burkulma söz konusu ise bazı yöntemler deneyebilirsiniz. Ayak burkulmasına iyi gelen şeyler şunlardır:

- Ayak burkulmasında buz etkili ve basit yöntemlerden birisidir. Buz torbası burkulan bölgeye uygulanır ve ağrı ile birlikte şişmenin azalmasına yardımcı olur.

 - Ayak bileğini yüksekte tutmak şişkinliği azaltabilir. Ayak altına yastık koymak ve yükseğe kaldırmak kan birikimi az olacağı için burkulan yerin daha az şişmesini sağlamaktadır.

 - Şişmeyi en az seviyeye indirmek için elastik bantlar kullanılabilir. Burkulan bölgeye çok sıkı olmamak kaydı ile elastik bantlar sarılabilir.

Ayak Burkulması Nasıl Geçer?

Ayak burkulması çoğu zaman müdahaleye gerek kalmadan kendiliğinden geçebilen bir rahatsızlıktır. Fakat burkulma sonrasında oluşan ağrıyı azaltmak ve gidermek için bazı yöntemler uygulanabilir. 

Ayak bileğinin burkulması sonrasında kesinlikle üzerine basılmamalı ve rahat bir şekilde sırt üstü yatılmalıdır. Ayrıca kan dolaşımının dengelenmesi ve şişliğin azaltılması için bir yastık yardımı ile ayak kısmı kal hizası üzerine çekilebilir. Bunlar dışında doktorlar tarafından verilen ağrı kesiciler de ayak burkulmasının sebep olabileceği ağrıları azaltmaya yardımcı olacaktır.

Ayak burkulması sonrasında ağrılar sık ve şiddetli bir şekilde devam ediyor ise mutlaka bir sağlık kuruluşuna müracaat edilmesi gerekir. Burkulma tedavisinde ilk olarak ayakta oluşan ödem giderilir. Bilekte oluşan hasar el ile muayene edilir. Burkulma ciddi düzeyde ise kapsamlı bir araştırma yapılır. Gerekli görülür ise tomografi veya ultrasonografi gibi tetkikler de yapılır. Gerekli görülür ise cerrahi operasyonlar uygulanabilir.

Ayak Burkulmasına İyi Gelen Şeyler

Ayak burkulması günlük hayatta pek çok kişinin başına gelen durumlardan birisidir. Genellikle evlerde bazı yöntemler ile ağrının ve şişliğin giderilmesi sağlanabilir. Ayak bileğine iyi gelen şeylerden birisi zeytindir. Zeytin ile ayak burkulmasında yaşanan şikayetler azaltılabilir. Zeytin, soğan, tuz ve sarımsak ezilip burkulan bölgeye sürülebilir. 

Ayak burkulmasına iyi gelen doğal tedavi yöntemlerinden birisi de lahanadır. Lahana ayağın ağrısını azaltır ve kısa sürede iyileşmesini sağlar. Haşlanmış lahana ılınınca ayak bileğine sarılabilir.

Evde uygulanabilecek yöntemlerden birisi de soğan yöntemidir. 2 soğan ve 2 su bardağı zeytinyağı kavrulur ve burkulan bölgeye sarılır. Bu yöntem ile burkulan bölge hızlı bir şekilde iyileşebilir.

Ayak Burkulması Belirtileri Nelerdir?

Ayak burkulmasının belirtileri şunlardır:

- Ayak kemiği yakınında hissedilen ağrı ve hassasiyet

 - Yürüme ve aktivite sırasında hissedilen ağrı

 - Morarma ve şişme

 - Ağrılık verildiği zaman ağrı hissetme

 - Üzerine basamama

 - Dokunulduğunda hassasiyet

Ayak burkulması doğru tedavi yöntemleri uygulanarak kısa sürede iyileşebilen bir rahatsızlıktır. Ağrı tamamen geçene kadar uygulanması gereken buz tedavisinin yanı sıra istirahat edilerek birkaç gün içerisinde iyileşme gözlemlenebilir. Fakat ayakta kanamalı bir burkulma veya kırığa dönen burkulma söz konusu ise cerrahi müdahale gerekir. Bu nedenle mutlaka doktora başvurulması gerekir. Cerrahi bir müdahale söz konusu olur ise iyileşme süresi daha uzun zaman alır.