Saç Koparma Tedavisi
Saç Koparma Hastalığı
Üzüntü, moral bozukluğu, öfke ve stres saçlarınızı koparmanıza neden olabilir. Saç koparma çoğunlukla farkında olmadan yaptığınız bir harekettir. Ancak kopardığınız saçlar aslında ruhsal bir rahatsızlığın nedeni olarak görülür. ‘Trikotillomani’ diye adlandırılan saç koparma hastalığı olan kişiler, kendi saçlarını sık sık koparır ve sonunda dikkat çekici miktarda saç kaybı yaşanır.
Aileler Dikkat!
Saç koparmanın başlangıcı çoğunlukla strese bağlanır. Ebeveyn-çocuk ilişkilerindeki bozukluklar, terk edilme korkusu ve yakın zamandaki kayıplar saç yolmanın nedenlerinden birkaçı. Çocuğunu sürekli eleştiren mükemmeliyetçi anneler ve çocuğuna karşı duygularını saklayan babalar, saç koparma hastalığının sık karşılaşılan bir örneği.
Saçları Yutabilirler
Özellikle yaş ile erken ergenlik dönemlerinde karşılaşılan saç koparma, 17 yaşın ortaya çıkabilir. Daha çok saçlar koparılmasının yanı sıra kılın olduğu bütün bölgeler başa göre nadir de olsa yolunabilir. Kaşlar, kasık bölgeleri, koltuk altları, göğüs ve kollardan da tüy koparılır. Uzmanlar, saç koparma hastalığı bulunan kişilerin yüzde 30’unun trikofaji yani kılı kopardıktan sonra ağza götürüp çiğneme hatta yutmanın da söz konusu olabildiğini söylüyor. Bazen mide ve bağırsak duvarına yapışan kıl topakları sertleşip taşlaşır ve karın ağrısı, bulantı, kusma, kötü ağız kokusu, iştahsızlık, kabızlık-ishal, midede gaz hatta kanamaya yol açar.
Saç Koparma Nedenleri
Yinelenen ve sonucunda saç kaybına neden olan saç koparmada, ‘odaklanmış koparma’ ve ‘otomatik koparma’ olarak iki tür bulunur. Odaklanmış koparma, bilinçli ve amaca yönelik olarak yapılan saç koparma anlamına gelir. Öfke, incinme ve kendini değersiz hissetme durumlarında bu olumsuz duyguları azaltmak amacıyla yapılır. Bu kişiler genel olarak daha kaygılı kişilik yapısına sahip. Otomatik koparma ise daha çok bir alışkanlık olup kişi bunu yaptığının bilincinde değildir. Bu tip koparmanın daha çok sakin ortamlarda, yalnızken, yazı yazarken, bilgisayar başındayken, televizyon izlerken, kitap okurken, telefonla konuşurken ya da uykuya dalarken gerçekleştiğini görülür. Söz konusu kişilerde sıklıkla depresif belirtilere rastlanılır. Saç, kaş ve kirpik koparmayı tek başına yapanların yanı sıra bunu topluluk içinde yapan kişiler de var.
Ağrı ve Acı Duymayabilir
Saç ya da vücuttaki diğer kılların koparılmasıyla gerginlikten kurtulma ve rahatlama söz konusu olmakla birlikte bu bütün hastalarda gözlenmeyebilir. Hastaların çoğu ağrı ya da acı duymayabilir. Kimi zaman sadece kaşıntı hissedebilir.
Başka Sorunlar Doğabilir
Saç koparma daha çok yalnızken gerçekleştirildiği için bunun tedavi edilmesi gerektiğinin farkına varılamayabilir. Uzmanlar saç koparmanın yanında tırnak yeme, parmak emme veya sallanma gibi davranışların da görüldüğünü belirtir. Koparılan saç, kirpik ye da kaşlar geri gelmeyebilir. Saçsız, kirpiksiz veya kaşsız kişiler görüntülerinden rahatsızlık olabilir. Bu da başka sorunları doğurabilir. Sorunu çözmek zorlaşır ve genellikle sorunun çözümü kuaförlerde arandığından tedaviye başvuru süresi uzar.
Peruk ve Makyaja Sığınma
Kişiler, saç koparma davranışı sonucu oluşan fiziksel görüntüyü makyaj, gözlük ve perukla kapatmaya çalışır. Saç koparma ataklarından sonra kişinin duygu durumu şöyledir:
- Öfke, üzüntü ve suçluluk duyguları görülebilir.
- Kişi bu davranışını kontrol edemediği için hayal kırıklığı yaşayabilir.
- Kendine güveni azalan kişi yalnızlaşabilir ve sosyalleşmekten kaçar.
- Aile ilişkilerinde de bozulma, yakınlık kuramama olabilir.
- İşten kaçabilir, kariyer düşünceleri azalabilir.
- Sigara içme, yemek yeme artabilir.
- Depresyon belirtileri ortaya çıkabilir.
Saç Koparma Hastalığı Tedavisi
Saç koparma hastalığı ne kadar geç ortaya çıkarsa belirtileri o derece yoğun olarak görülür. Tedaviye de direnç de artar. Bu nedenle, erken yaşlarda fark edilmesi ve tedavi edilmesi durumunda iyileşme oranın daha yüksektir. Saç koparma tedavisinde ilaç ve psikoterapi birlikte uygulandığında başarı oranı artar. Tedavinin genellikle psikiyatrist ve dermatolog tarafından ortaklaşa yürütülmesi önerilir. Saç koparma davranışının altında yatan sebebin araştırılması tedavinin temelini oluşturur. ‘Davranışçı yöntemler’ adı verilen bu tedavi uzun sürer. Davranışçı yöntemler şöyle sıralanır:
Bilişsel-Davranışçı Terapi: Bu yaklaşım kişinin, kendiyle ve saç koparma davranışıyla ilgili yanlış ve çarpık inanışlarını tanımlamayı ve bunları daha uygun ve yapıcı inanışlarla değiştirmeyi amaçlar. Terapinin bu hastaların yüzde 70’inde bir düzelme sağladığı saptandı.
Alışkanlığı Tersine Çevirme: Bu yaklaşımda kişide farkındalık uyandırmak ön plandadır. Bu farkındalık, kişiyi saç koparmaya nelerin ittiğini fark etmesini ve daha sonrasında saç koparmak yerine başka bir davranışı koymasını içerir. Bu yaklaşımda, kişinin kendini sürekli gözlemlemesi, çizelgeler tutması ve kendini ödüllendirmesi beklenir. Alışkanlığın, daha uygun bir alışkanlıkla yer değiştirmesi hastalığın tedavisindeki en etkili yaklaşımlardan biri.
Uyaranı Kontrol Etme: Bu yaklaşımda amaç, kişinin saç koparma eylemini gerçekleştirmesine engel olmak. Kişinin saçına ulaşmasını engellemek için eldiven taktırılır, saçını örtmek üzere şapka taktırılır, bilezikler takması önerilir.
Gevşeme: Gevşeme yöntemlerinin tedaviye eklenmesi, tek başına etkili değil; ancak diğer yöntemlerle uygulandığında etkinliği artar.
*Bu içeriğin geliştirilmesinde Tıbbi Direktörlük katkı sağlamıştır.
*Web sitemizdeki bilgiler kişileri tanı ve tedaviye yönlendirme amacı taşımaz. Tanı ve tedaviye yönelik tüm işlemlerinizi doktorunuza danışmadan uygulamayınız. İçeriklerde Acıbadem Sağlık Grubu'nun tedavi edici sağlık hizmetlerine yönelik bilgiler yer almamaktadır.
“Saç koparma tedavi edilebilir bir hastalıktır” (Trikotilomani nedir?)
Psikiyatride dürtü bozuklukları içinde sınıflandırılan saç koparma, yani trikotilomani, depresyon gibi hastalıklarla birlikte ortaya çıkabiliyor. Daha çok saçların yolunduğu hastalıkta, erkekler bıyıklarını da koparıyor.
Toplumda “saç koparma hastalığı” olarak bilinen trikotilomaninin (TRK) bir tür dürtü bozukluğu olduğunu söyleyen Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Mehmet Emin Ceylan, TRK’nin tedavi edilebilen bir hastalık olduğunu belirtti.
Trikotilomaninin, ’da saçlarını kökünden çeken hastalarında gördüğü zorlantısal ve önüne geçilmez dürtüyü tanımlamak için bir Fransız cilt hastalıkları uzmanı tarafından isimlendirildiği bilgisini veren Dr. Ceylan, dürtü bozuklukları hakkında şunları aktardı:
“HAZZIN DERECESİNİ BİLE ANLATIYORLAR”
“Dürtü kontrol bozuklukları, kendine ve başkalarına zarar verici şeyler yapmak için duyulan dürtü veya isteğe karşı koymada ve kontrol etmede yetersizlik ile karakterizedir. Kişi bazen davranışı yapmadan önce artan gerginlik duygusunu hisseder ve sonra gerginlikten kurtulma ve iç rahatlaması duygularını hissedebilir. Hatta bazen kişi eylemi gerçekleştirdikten sonraki hazzın derecesini bile anlatır.”
HEM SOSYAL HEM DE İŞ YAŞAMINI SEKTEYE UĞRATIYOR
Saç koparma hastalığının, kişinin hayatını kabusa çevirebilecek derecede ciddi olduğuna vurgu yapan Ceylan, “Hastalar anksiyeteyi, sıkıntıyı, özgüvendeki azalmayı yaşarlar. Bu durumlarını bir sır olarak saklamak için kuaföre gitmek, spor yapmak, dans etmek, yüzmek, gösterilere katılmak gibi günlük aktivitelerden kendilerini sakınırlar. Çoğu saçlarını yolduklarını gizlemek için uzun süre uğraşır ve saç kayıplarını farklı saç stilleri, makyajlar, giysiler, atkılar, peruklar ile kapatmaya çalışır. TRK iş yaşamında yükselmeye, sosyal arkadaşlıklar kurmaya ve sürdürmeye zarar verebilir” dedi.
ERKEKLER BIYIKLARINI DA YOLUYOR
TRK'li hastalarının çoğu saçlarını yoluyor, ayrıca kirpikler, kaşlar, yüz, kollar, bacaklar, pubik bölge ve koltukalt kılları da yolunabiliyor. Kafanın üstü erkek tipi kelliğe benzer hale gelince özellikle erkeklerin bu durumu gizlemeye çalıştığını dile getiren Ceylan, erkek hastalarda ek belirti olarak bıyık ve sakalların da yolunduğunu sözlerine ekledi:
“Saçın yolunmasına bağlı saç kaybının şekli yamalı veya tam olabilir. Bazı hekimler, etrafı ince bir saç kümesi ile çevrili kafanın üstündeki bu kellik şeklini 'frer tuck' işareti olarak tanımlarlar. Erkek saç yolucular, çoğu kez bıyıklarını ve sakallarını da yolarlar. Böyle durumlarda yüz tüylerinin düzenli traşı, kıl yolma olasılığını azaltacaktır.”
ÇOCUKLARDA DA GÖRÜLEBİLİYOR
TRK’nin çocuklukta ortaya çıkan erken başlangıçlı ve ergenlikte görülen geç başlangıçlı tiplerinin olduğunu kaydeden Ceylan, erken başlangıçlı tipin 4 yaşından önce başlağını ve parmak emme ile birlikte görülebildiğini vurguladı. Aynı parmak emmek gibi çocuk büyüdükçe bu davranışı bıraktığını söyleyen Ceylan, çocuga yaklaşım konusuna dikkat çekti:
6 YAŞINA KADAR DEVAM EDİYORSA DİKKAT
“Ebeveynlerin, bu davranışı gösteren çocuğun saç yolmaya ara vermesi için ödül vermek veya ilgisini başka yöne çekmek (fakat kesinlikle kuşkulandırmadan) şeklinde küçük bazı müdahalelerde bulunmaya ihtiyaçları olabilir. Saç yolmanın bu erken başlangıçlı tipi erkek ve kızlarda, geç başlangıçlı tipten daha fazla eşit olarak görülmektedir. Hastalığın bu tipindeki çocukların gelecekte başka psikiyatrik problemlere sahip olmaları için yüksek risk taşıdıklarına dair kesin kanıtlar yoktur. Fakat çocuk veya 6 yaşında ve hala saçlarını yoluyorsa geç başlangıçlı TRK’ye gidiş olabilir."
AİLELER NE YAPMALI?
Hastalığın çocuklarda görülmesi durumunda bir dizi önlem alınabileceğini belirten Prof. Ceylan, ailelere şu tavsiyelerde bulundu: “Aileler günlük olarak davranışın sıklığını ve şiddetini kaydedebilir. Çocuk her unuttuğunda yerine konulan yeni davranışı yapması konusunda aile tarafından teşvik edilmelidir. Yeni davranışa övgü ve değerlendirme çocuğun çabasını kuvvetli bir şekilde arttırabilir. Basit bir ödüllendirme çocuğun saçını yolma konusundaki bilinçliliğini arttırmaya yardımcı olur ve saçını yolmaması için olumlu bir kuvvet sağlar. TRK’den hoşlanılmayan bir davranış gibi bahsetme ve ona kötü bir isim takma gibi yöntemler problemi dışa vurmada yardımcı olur ve çocuk ile aile arasynda bir çatışmayı önler.”
TRK’de diğer psikiyatrik hastalıklara da yüksek oranda rastlandığını söyleyen Ceylan, “Araştırmacılara göre en sık eşlik eden rahatsızlıklar % 32 depresyon, % 57 anksiyete bozukluklarıdır. % 18 panik bozuklukları, % 15 Obsesif Kompulsif Bozukluktur. TRK’li hastalarda ayrıca % 18 oranında yeme bozukluklarına da (anoreksiya ve bulimia gibi) rastlanıyor” diye konuştu.
TEDAVİDE İKİ YÖNTEM VAR
Saç yolma hastalığının tedavisinde davranış terapisi ve ilaç tedavisi olmak üzere iki yöntem olduğunu belirten Prof. Dr. Mehmet Emin Ceylan, “Davranışçı terapi, yıllardır saç yolmayı kontrol etmek, azaltmak hatta bazen ortadan kaldırmak için kullanılmıştır. Bu tedavinin avantajı medikal tedavide oluşabilecek yan etki riski olmaksızın, hızlı bir rahatlamanın sağlanmasıdır. Medikal tedavi gibi, davranışçı terapi saç yolmaya bağlı anksiyeteyi azaltabilir. Fakat depresyon ve anksiyete gibi diğer psikiyatrik semptomları azaltmada medikasyondan daha az etkilidir. Bazı hastalar davranışçı terapiyi gönülsüz denerler. Çünkü bu tedavi zaman ve efor gerektirir. Bazıyları ise bu tedaviyi deneyip başarısız olacaklarını ve kendilerini daha kötü hissedeceklerini düşünürler. İyi planlanmış bir davranışçı terapi tüm bu kuşkuların ortadan kalkmasına yardımcı olabilir. İlaç tedavisi saç yolmak için duyulan dürtüyü azaltabilir. Fakat çoğunlukla yararı çok uzun süreli değildir” dedi.