1 Derece Yakın Ameliyat Izni

Teknoloji

Refakat İzni Kimlere Verilir? Kamuda ve Özel Sektörde Refakat İzni Kaç Gündür?

Refakat İzni Kimlere Verilir? Kamuda ve Özel Sektörde Refakat İzni Kaç Gündür?

Aşağıdakiler de İlginizi Çekebilir

Refakat izni çalışanın birinci dereceden yakını olan bir kişinin hayati önem taşıyan bir hastalık geçirmesi durumunda işçinin aldığı izindir. Memurlara tanınan bu izin hakkı 4857'ye tabi çalışanlar için de var mı? Refakat izni nedir? Kamuda ve özel sektörde refakat izni ile ilgili bilmeniz gerekenler...

Çalışanların birinci dereceden bakmakla yükümlü olduğu kişilerden birinin, hayati önem taşıyan hastalık ya da geçirdiği bir kaza nedeniyle bakım gerektiren durumlarda refakatçi olarak kullanacakları izinlerle ilgili; Refakat izni kimlere verilir? Kamu ve özel sektörde refakat izni ile ilgili merak ettiğiniz her şey haberimizde..

REFAKAT İZNİ NEDİR?

Devlet kurumlarında çalışan devlet memurlarının, birinci dereceden bakmakla yükümlü olduğu ailesinden birinin başına gelen hayati önem taşıyan bir kaza veya ciddi bir hastalık durumunda aldığı izindir. 4857 sayılı İş Kanununda, işçilere refakatçi izni verileceğine ilişkin herhangi bir hükme yer verilmemiştir. Dolayısıyla, işçiye, refakatçi izni verilip verilmeyeceği hususu, iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde bu konuda herhangi bir hüküm bulunmaması halinde, işverenlerin takdirinde bulunmaktadır.

ÖZEL SEKTÖRDE REFAKAT İZNİ

22.5.2003 tarih ve 4857 sayılı İş Kanununun “Hafta tatili ücreti” başlıklı 46. maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendinde, evlenmelerde üç güne kadar, ana veya babanın, eşin, kardeş veya çocukların ölümünde üç güne kadar verilmesi gereken izin sürelerinin, (c) bendinde de, bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinlerle hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinlerinin, çalışılmış günler gibi hesaba katılacağı öngörülmüştür.

Aynı Kanunun “Yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan haller” başlıklı 55. maddesinde de, yıllık izin bakımından çalışılmış gibi sayılan haller sıralanmıştır. Söz konusu maddenin birinci fıkrasının (i) bendinde, işçilerin evlenmelerinde üç güne kadar, ana veya babalarının, eşlerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde üç güne kadar verilecek izinlerin yıllık izin hakkının hesabında çalışılmış gibi sayılacağı öngörülmüştür.

Yani 4857 sayılı İş Kanuna göre, işçilere refakatçi izni verileceğine ilişkin herhangi bir hükme yer verilmemiştir. İşçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesindeki hükümlere göre bu yinde bir madde yoksa, refakat izni işverenin takdirindedir.

DEVLET MEMURLARININ REFAKAT İZNİ

657 sayılı Devlet Memurları Kanunda 102. maddesinde yıllık izin, 104. maddesinde mazeret izni, 105. maddesinde hastalık ve refakat izni ve 108. maddesinde aylıksız izin hakları düzenlenmiştir. Devlet Memurun çocuğunu veya eşini mesai saatleri içerisinde ve günü birlik doktora götürmesi halinde izinli sayılıp sayılmayacağı ile ilgili bir düzenlemeye de yer verilmemiştir.

Ancak refakat iznine ilişkin 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 105 inci maddesinin son fıkrasında; “Ayrıca, memurun bakmakla yükümlü olduğu veya memur refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren bir hastalığının bulunması hâllerinde, bu hâllerin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla, aylık ve özlük hakları korunarak, üç aya kadar izin verilir. Gerektiğinde bu süre bir katına kadar uzatılır.” hükmü yer almıştır.

Yine refakat izni ile alakalı 29/10/2011 tarihli ve 28099 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Devlet Memurlarına Verilecek Hastalık Raporları ile Hastalık ve Refakat İznine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik'in “Refakat iznine ilişkin esaslar” başlıklı 10’uncu maddesinde ise;

1) Memurlara 657 sayılı Kanunun 105 inci maddesinin son fıkrası uyarınca izin verilebilmesi için memurun;

a) Bakmakla yükümlü olduğu ana, baba, eş ve çocuklarından birinin,

b) Bakmakla yükümlü olmamakla birlikte refakat edilmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocuklarıyla kardeşlerinden birinin, ağır bir kaza geçirdiğinin veya tedavisi uzun süren bir hastalığı bulunduğunun sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi zorunludur.

(2) Birinci fıkra çerçevesinde düzenlenecek ve refakat sebebiyle izin verilmesine esas teşkil edecek sağlık kurulu raporunda; refakati gerektiren tıbbî sebepler, refakat edilmediği takdirde hayatî tehlike bulunup bulunmadığı, sürekli ve yakın bakım gerekip gerekmediği, üç ayı geçmeyecek şekilde refakat süresi ve varsa refakatçinin sahip olması gereken özel nitelikler yer alır. Gerekli görülmesi hâlinde üç aylık süre aynı koşullarda bir katına kadar uzatılır.

(3) Aynı kişiyle ilgili olarak aynı dönemde birden fazla memur refakat izni kullanamaz.

(4) Aynı kişi ve aynı vakaya dayalı olarak verilecek refakat izninin toplam süresi altı ayı geçemez.

(5) İzin süresi içinde refakati gerektiren durumun ortadan kalkması hâlinde memur iznin bitmesini beklemeksizin göreve başlar. Bu durumda veya izin süresinin bitiminde, göreve başlamayan memurlar izinsiz ve özürsüz olarak görevlerini terk etmiş sayılarak haklarında 657 sayılı Kanun ve özel kanunların ilgili hükümlerine göre işlem yapılır.

(6) Refakat izni kullanılırken memurun aylık ve özlük haklan korunur.” hükmü yer almakta olup, söz konusu hükümlerde Devlet memuruna refakat izninin hangi hallerde, kimler için verileceği ve süresi ile ilgili düzenlemelere yer verilmiştir.

Kanunda düzenleme bulunmayan bu hallerle ilgili ayrıca; Devlet Personel Başkanlığının 10.05.

Hala bu hususta refakat edilebilecek kişiler için tedavinin uzun süreli olması ve hastanın başka bir ile sevki halinde refakat edecek Devlet Memurları hakkında nasıl bir işlemin yapılacağı hususlarında açıklık bulunmamaktadır.

Buna karşılık 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun Disiplin cezalarının çeşitleri ile ceza uygulanacak fiil başlıklı 125. maddesinde “Özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallini terk etmek” fiili için uyarma cezası verilmesi, “Özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek” fiili için aylıktan kesme cezası verilmesi düzenlenmiştir.

YILLIK İZİN NASIL KULLANILIR?

annebabaEkonomikazaSağlıkSGKsöz

Refakat izni, yakını hastalanan bir çalışanın yakınının bakımı ile ilgilenmek için kullandığı izin türüdür. Çalışan her bireyin dönem dönem ihtiyaç duyabileceği refakat izni kullanım şartları özel sektörde ve kamuda farklılık gösterir. Bu izinden faydalanmak için sağlık sorunu kişinin kendisinde değil 1. derece yakınında olmalıdır. Peki, özel sektörde refakat izni şartları nedir?

Özel Sektörde Refakat Hakkı

Devlet memurları için 657 sayılı Kanunda açık şekilde tanımlanan izin hakkı İş Kanununda yer almaz. Özel sektör çalışanlarının refakat izninden yararlanabilmesi kişinin mevcut iş sözleşmesine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Çalışanın iş sözleşmesinde bu hakkın yer alması ve toplu iş sözleşmelerinde hak tanınması bu izinden yararlanılmasını sağlayan maddeler arasındadır. İş Kanunu ve alt mevzuatta özel olarak hak tanınması, iş yeri uygulamalarında refakat hakkı tanınması durumunda da bu izinden yararlanılabilir. İşçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesinde yer alan hükümlere göre bu konuyla ilgili bir madde yoksa, refakat izni işverenin takdirindedir.

Kamuda Refakat Hakkı

657 sayılı Devlet Memurları Kanununda hastalık ve refakat durumlarında çalışanların hakları net şekilde sıralanmıştır. Kamu sektöründe çalışan birinin bakmakla yükümlü olduğu veya kişi refakat etmediği takdirde hayati tehlikesi olan anne, baba, eş, kardeş ve çocuklarından birinin ağır bir kaza geçirmesi veya uzun süre tedavi gerektiren bir hastalığının olması durumunda refakat hakkı bulunur. Bu sağlık sorunlarının sağlık kurulu raporu ile belgelendirilmesi kaydıyla kişi 3 aya kadar izin kullanabilir. Gerekli görülmesi ve belgelendirilebilmesi halinde 3 aylık süre aynı şartlarda 6 aya kadar uzatılabilir.

Refakat İzni Süresi Ne Kadardır?

Kamuda veya özel sektör çalışanlarına 1. derece yakınlarının sağlık sorunlarında kullanabilmeleri için tanımlanan maksimum izin süresi 3 aydır. 3 aylık sürenin tamamlanmasının ardından kişi işverenine bildirmek kaydıyla izin süresini uzatabilir. Refakat izninin süresinin uzatılabilmesi için hasta olan yakının sağlık sorununun belgelendirilmesi gerekir. Çalışanların birinci dereceden yakınları için sağlanan bu özel izin her hastalıkta kullanılamaz. Refakatçi izni kamuda ve özel sektörde belli bir süreye kadar ücretli verilmektedir.

Devlet memurlarının eş, çocuk, anne ve babasının bulunduğu yerleşim yerindeki bir sağlık hizmet sunucusunda veya yerleşim yeri dışındaki bir sağlık hizmet sunucusunda ayaktan veya yatarak tedavi olmaları nedeniyle tedavi süresince memurun refakat etmesi durumunda, memurun kurumlarından izinli sayılıp sayılmayacağı konusunda ülkede farklı uygulamalar bulunmaktadır.

Bilindiği üzere, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunun 105. maddesinin son fıkrasında; "Ayrıca, memurun bakmakla yükümlü olduğu veya memur refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren bir hastalığının bulunması hallerinde, bu hallerin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla, aylık ve özlük hakları korunarak, üç aya kadar izin verilir. Gerektiğinde bu süre bir katına kadar uzatılır." hükmü yer almaktadır.

Devlet Memurlarına Verilecek Hastalık Raporları ile Hastalık ve Refakat İznine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 10. maddesinde; "1) Memurlara 657 sayılı Kanunun 105 inci maddesinin son fıkrası uyarınca izin verilebilmesi için memurun

a) Bakmakla yükümlü olduğu ana, baba, eş ve çocuklarından birinin,

b) Bakmakla yükümlü olmamakla birlikte refakat edilmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocuklarıyla kardeşlerinden birinin, ağır bir kaza geçirdiğinin veya tedavisi uzun süren bir hastalığı bulunduğunun sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi zorunludur.

(2) Birinci fıkra çerçevesinde düzenlenecek ve refakat sebebiyle izin verilmesine esas teşkil edecek sağlık kurulu raporunda refakati gerektiren tıbbi sebepler, refakat edilmediği takdirde hayati tehlike bulunup bulunmadığı, sürekli ve yakın bakım gerekip gerekmediği, üç ayı geçmeyecek şekilde refakat süresi ve varsa refakatçinin sahip olması gereken özel nitelikler yer alır. Gerekli görülmesi halinde üç aylık süre aynı koşullarda bir katma kadar uzatılır.

(3) Aynı kişiyle ilgili olarak aynı dönemde birden fazla memur refakat izni kullanamaz.

(4) Aynı kişi ve aynı vakaya dayalı olarak verilecek refakat izninin toplam süresi altı ayı geçemez.

(5) İzin süresi içinde refakati gerektiren durumun ortadan kalkması halinde memur iznin bitmesini beklemeksizin göreve başlar. Bu durumda veya izin süresinin bitiminde, göreve başlamayan memurlar izinsiz ve özürsüz olarak görevlerini terk etmiş sayılarak haklarında 657 sayılı Kanun ve özel kanunların ilgili hükümlerine göre işlem yapılır.

(6) Refakat izni kullanılırken memurun aylık ve özlük hakları korunur." hükmü yer almaktadır.

Bu hükümlerde refakat iznine ilişkin düzenlemeler bulunmakla birlikte bu düzenlemeler uzun süren ağır hastalık durumlarına ilişkin olup daha kısa süren tedavilerde refakat edilmesine ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu konuda ise Devlet Personel Başkanlığınca yayımlanan görüş yazılarına göre uygulamalar yapılmaktadır.

Devlet Personel Başkanlığının 10.05.2013 tarih ve 6759 sayılı görüş yazısında özetle "Yukarıda yer verilen hüküm ve açıklamalar çerçevesinde,

- Bakmakla yükümlü olduğu kişiler ile bakmakla yükümlü olmadığı eşi, çocukları, anne ve babasının hastalanması sebebiyle sağlık kurum ve kuruluşlarına müracaat ederek söz konusu kurum ve kuruluşlarca muayene edilmesi sırasında ya da muayene sonrası tetkik ve tahlillerde geçirdiği sürelerde bahsi geçen kişilere refakat eden Devlet memuruna izin verilmesi hususunda gerekli kolaylığın sağlanması gerektiği ve bu iznin suiistimal edilmesinin önüne geçilmesi amacıyla kamu kurum ve kuruluşlarca bahsi geçen duruma ilişkin belge istenebileceği," ifade edilerek refakat etme durumunda memurlara gereken kolaylığın sağlanması gerektiği belirtilmiştir.

Devlet Personel Başkanlığının 13.05.2016 tarih ve 2961 sayılı görüş yazısında ise önceki görüşünün aksine özetle "Yukarıda yer verilen hüküm ve açıklamalar çerçevesinde;

- 657 sayılı Kanunun 105 inci maddesinin son fıkrasında belirtilen haller dışında Devlet memurunun bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlık hizmetinden yararlanmaları için muayene ve tedavi edildikleri yerleşim yeri dışına sevkinin yapılması halinde refakatçi olan Devlet memuruna 5510 sayılı Kanunun 65 inci maddesine göre gündelik ve yol giderleri ödenmekle birlikte söz konusu durumda olan Devlet memurunun izinli veya görevli sayılacağına ilişkin bir hükmün 5510 sayılı Kanun ile 657 sayılı Kanunda yer almaması sebebiyle, muayene ve tedavi edildikleri yerleşim yeri dışına sevk edilen bakmakla yükümlü olduğu kişilere refakat eden Devlet memurunun izinli veya görevli sayılmasının mümkün bulunmadığı,

- 657 sayılı Kanunun 105 inci maddesinin son fıkrasında belirtilen haller dışında bakmakla yükümlü olduğu kişilerin sağlık hizmeti sunucularında yatarak tedavi edilmeleri sırasında refakatçi olan Devlet memuruna 5510 sayılı Kanunun 65 inci maddesine göre yatak ve yemek giderleri ödenmekle birlikte, söz konusu durumda olan Devlet memurunun izinli veya görevli sayılacağına ilişkin bir hükmün 5510 sayılı Kanun ile 657 sayılı Kanunda yer almaması sebebiyle, sadece "Refakati uygundur." veya "Refakate ihtiyacı vardır" gibi ifadeleri içeren tek hekim veya sağlık kurulu raporlarına istinaden memura refakat sebebiyle izin verilemeyeceği," ifade edilerek önceki görüşün aksine refakat izni verilmemesi gerektiği yönünde görüş verilmiştir. Bu durum ise devlet memurlarında çok ciddi sıkıntılara sebebiyet vermiştir.

Örneğin; 5 yaşında çocuğu olan bir memur, çocuğunun hasta olması neticesinde çocuğunu doktora götürmek zorundadır. Çocuğunu doktora götürmek zorunda olan memur olan anne veya babasıdır. Bu durumda da memura refakat edecek devlet memuru olan anne ve babasına izin verilmemesinin kabulü mümkün değildir.

Devlet Personel Başkanlığının 13.05.2016 tarih ve 2961 sayılı görüş yazısı hakkaniyete aykırıdır ve görüş yazısının ivedilikle kaldırılması gerekmektedir.

Bu bağlamda Türk Eğitim Sen tarafından; öncelikle Devlet Personel Başkanlığının 13.05.2016 tarih ve 2961 sayılı görüş yazısının iptal edilmesi, devamında devlet memurunun eş, çocuk, anne ve babasının bulunduğu yerleşim yerindeki bir sağlık hizmet sunucusunda veya yerleşim yeri dışındaki bir sağlık hizmet sunucusunda ayaktan veya yatarak tedavi olmaları nedeniyle, tedavi süresince memurun refakat etmesi durumunda izinli sayılması (gereken kolaylığın gösterilmesi) amacıyla görüş verilmesi talep edilmişti.

Devlet Personel Başkanlığınca sendikaya cevaben gönderilen yazıda;

1- 2013 yılındaki görüş yazısının yerleşim yeri (aynı il) içerisindeki refakate ilişkin olduğunu ve bu konuda devlet memurlarına kurumlarınca gereken kolaylığın sağlanacağını (izinli sayılacağını),

2- 2016 yılındaki görüş yazısının ise yerleşim yeri dışındaki refakate ilişkin olduğunu (hastaya refakat eden devlet memurlarına izin verilemeyeceği) ve yerleşim yeri dışındaki refakatlerde devlet memurlarının izinli sayılabilmesi için mevzuat değişikliğinin gerektiği ifade edilmektedir.

Ahmet KANDEMİR