Mutlak Krallık Nedir
MONARŞİ NEDİR?
Bir ülkenin, iktidara genellikle veraset yoluyla gelen tek bir kişi tarafından yönetilmesidir. Bu yönetim şeklinde, devlet yönetimine ilişkin tüm yetkiler, tek kişinin elinde toplanır. Kral, padişah, çar, prens, hakan, şah, emir, kağan, sultan gibi adlar alabilen, bunların hepsini kapsayacak şekilde monark ifadesiyle nitelenen bu yönetici, seçimle işbaşına gelmemiş ve genellikle belirli bir hanedan ailesinin mensubu olması nedeniyle bu görevi üstlenmiştir. Yöneticinin belirli bir görev süresi de bulunmaz. Monarşilerde yöneticiler, sağlık sorunları gibi bazı istisnai durumlar dışında yaşadıkları müddetçe devleti yönetirler. Ölümlerinden sonra belirli usuller ve kurallar çerçevesinde aynı hanedan ailesinden bir başka kişi onların koltuğuna oturur.
Monarşilerin diktatörlük ve tiranlık gibi yine tek kişinin devleti yönettiği diğer rejimlerden farkı, monarkın işbaşına gelişinden iktidarda bulunduğu dönemdeki icraatlarına dek yönetim süreçlerinin belirli kurallar çerçevesinde işlemesidir. Nitekim antikçağ filozofları, monarşiyi, yasalara uygun bir rejim olarak görürler ve erdemli yönetim biçimleri arasında sayarlar. Monarkın kurallar ve geleneklerden uzaklaşarak keyfi davranışlar sergilemesi ise rejimin monarşiden uzaklaşmasına neden olur.
İktidarın tarihine ilişkin çözümlemeler çoğunlukla monarşiyi ilk yönetim şekli olarak görür. Bu yaklaşıma göre, toplumsallaşmayla iktidar ilişkileri de ortaya çıkmış, belirli hasletleri ile beliren birisi toplumu yönetmeye başlamıştır. Monarkın, akıl, cesaret, erdem, feraset vb. gibi etmenler dolayısıyla diğer insanlardan üstün olduğu, bu nedenle toplumu yönetme hakkına sahip bulunduğu düşünülür. Türk yönetim geleneğinde hükümdarın ve mensup olduğu ailenin "kut" sahibi olduğu kabul edilir. Kut, verildiği ailenin Tanrı tarafından toplumu yönetmek üzere seçildiği varsayımı üzerine oturur. Dolayısıyla diğer toplum üyelerinin monarka itaat etme yükümlülüğü bulunur. Benzer bir üstünlük anlayışı diğer tüm monarşilerde vardır.
Monarşi, tarihte, en uzun dönemler boyunca ve en fazla ülkede görülen yönetim şeklidir. Ancak kuşkusuz zaman içinde veya uygulandığı coğrafyaya göre değişiklikler göstermiştir. Orta Çağ'da iktidarı diğer aristokratlarla ve kiliseyle paylaşan krallar, feodalitenin sona ermesinden sonra iktidarlarını mutlak bir biçime dönüştürmüştür. Mutlak monarşi, kralın otoritesini sınırlayan herhangi bir gücün olmaması anlamına gelir. Bu durumun en bilinen ifadesi Fransa Kralı XIV. Louis'nin (ö. ) "devlet benim" sözüdür. ve yüzyıllarda özellikle İngiltere, Fransa, İspanya ve Hollanda gibi Avrupa ülkelerinde monarşiler mutlak bir görünüm kazanmıştır. Aynı dönem içinde, Osmanlı İmparatorluğu'nun da mutlak monarşi kabul edilebilecek bir rejimle yönetildiği görülür. Bu modelin en belirgin özelliği, monarkın gücünü hiçbir kişi ya da kurumla paylaşmamasıdır. 'da Jean Bodin (ö. ) tarafından ortaya atılan egemenlik kuramı da, monarkın mutlak üstünlüğünü hukuki bir zemine oturtur. Mutlak monarşilerin en belirgin özelliği, tüm toplumun uyması gereken yasaların doğrudan kral tarafından yapılması ve bu konuda kendisini sınırlandıran bir otoritenin bulunmamasıdır.
yüzyıldan sonra ise monarşilerin mutlakiyetçi yönlerinin giderek zayıfladığı görülür. Tarihsel planda Sanayi Devrimi'nin başlaması, kapitalizmin ve burjuvazi sınıfının geçmişe göre çok daha fazla güçlenmesi, önceleri ticaret ve tarıma dayanan ekonominin rotasını değiştirmiştir. Aynı süreçte, fikri alanda John Locke (ö. ), Montesquieu (ö. ), Jean-Jacques Rousseau (ö. ) ve diğer düşünürlerin iktidarın sınırlandırılması ve siyasal özgürlüklerin genişletilmesi yönündeki yaklaşımları giderek daha fazla ilgi görmeye başlamıştır. Bunun sonucunda, siyasal devrimler aracılığıyla parlamentoların sistem içindeki ağırlığı giderek artmıştır. Daha doğrusu, Orta Çağ'da genellikle aristokratların kral karşısında taleplerini dile getirmelerine hizmet eden parlamentolar, giderek üyeleri halkın tüm kesimlerinden seçimle gelen bir görünüme kavuşmuştur. İngiltere'de Devrimiyle başlayan bu süreç yaklaşık yüz yıl sonra Amerika ve Fransa'ya da uzanmıştır. Bu süreçte, yasa yapma hakkı monarktan parlamentoya geçmiş, yani ülke yönetimi açısından asıl belirleyici halkın temsilcilerinden oluşan meclis olmuştur.
Günümüzde İngiltere, İspanya, İsveç, Hollanda, Belçika gibi pek çok gelişmiş demokrasi meşruti monarşiyle yönetilmektedir. Bu ülkelerde parlamenter demokrasiye dayalı bir sistem bulunduğu için yönetime ilişkin asıl yetki ve sorumluluk parlamento ile hükûmete aittir. Devlet başkanları daha çok sembolik niteliktedir. Bu bakımdan, siyasal rejim olan monarşiyle yönetim şekli olan demokrasinin birbirlerine zıt ya da aykırı kavramlar olmadığı görülür. Monarşinin karşıtı ayrıcalıklı kişilerin bulunmadığı, cumhuriyet rejimidir.
YAZAR
Hamit Emrah Beriş
Monarşi Nedir Ve &#;eşitleri Nelerdir? Monarşi Y&#;netimi Ve &#;zellikleri Hakkında Bilgi
Monarşilerde yönetimi elinde bulunduran kişiye bazen kral ya da kraliçe, bazen imparator, bazen padişah denilir. Yine monarşi yönetimlerinde idareyi ve yönetimi elinde bulunduran kişiye şah, kağan, oymak beyi, kont, prens veya prenses, emir veya hakan gibi isimler de verilmektedir.
Monarşi Çeşitleri Nelerdir?
Tek merkezli bir yönetim biçimi olan monarşi zaman içerisinde ya da bölgesel olarak farklılık göstermiştir. Monarşinin çeşitlerini şöyle sıralamak mümkündür:
Eskiçağ Monarşileri: İnsanlık tarihinin bir döneminde bütün halklar monarşi yönetimini tanımış ve hükümdara ayrıca dinsel bir kutsallık da atfetmiştir. Yani monarşinin başındaki kişi o toplumun aynı zamanda dinsel yönden de lideridir ve mutlak dokunulmazlığı, kutsallığı vardır. Buna tarihte örnek olarak Mısır'da firavun örnek gösterilebilir. Mısır firavunu kendisini "Tanrı" kabul ediyor ve halkı ona tapınmak zorunda kalıyordu. Özellikle doğu monarşilerinin birçoğunda krala atfedilen tanrısallık daha fazla gözlenmektedir.
Feodal Monarşi: Feodal monarşide esas kan bağı, klan ya da aile durumunun kralın mutlak gücünün kaynağını oluşturmasıdır. Soydan gelme monarşi şekline Avrupa'dan örnek verilebilir. Franklar döneminde 5.yüzyıl ile 9.yüzyıl arasında görülmüştür. Fakat Çin ve Japonya’da da soydan gelme monarşi yönetimi süregelmiştir.
Mutlak Monarşi: Mutlak monarşiye örnek olarak genellikle yüzyıl - yüzyıl arası İspanya ve Fransız monarşileri gösterilir. Mutlak kral Tanrı'nın yeryüzündeki iktidarını kullanmaktadır. En iyi örnek de Fransız kralı Louis dönemidir.
Meşruti Monarşi: Meşruti monarşide kral yetkisini Tanrı' dan değil halktan almaktadır. Halk tarafından seçilir. Bir Anayasa vardır, bir meclis vardır ve kralın yetkileri sınırsız ve mutlak değildir. Örneğin, yılında Fransız Kralı Louis mutlak monarşi iktidarını kaybetmiştir. Anayasası ile kral yürütme gücünü kullanan bir ulusal temsilci haline dönüşmüştü. Yani yasama ve yargı yetkisi ayrılmış mutlak monarşi bu anlamda kaldırılmıştı. Günümüzde bazı değişikliklerle birlikte meşruti monarşi bazı ülkelerde varlığını sürdürmektedir.
Monarşi Yönetimi Ve Özellikleri
Monarşi Yönetimlerinin özelliklerini çeşitlerine göre ayırarak belirtmek gerekirse; mutlak monarşide tüm yetkilerin bir ömür boyu hem de miras yolu ile geçecek biçimde tek bir kişide olduğu söylenebilir. Halk tamamen yönetim dışı bırakılmıştır. Meşruti monarşi de ise kralın ya da tek kişi hükümdarın yetkileri kısmen paylaştırılmıştır. Ülkenin bir Anayasası vardır. Bu Anayasa ile yetkiler düzenlenmiştir. Tek kişi iktidarın sadece yürütme yetkisini elinde bulundurur. Yargı ve Yasama organı ile yetki paylaşılmıştır.
Bugün Avrupa ülkelerinde bazı monarşiler etkinliğini yitirmiş adeta sembolik olarak bulunurlar. Belçika karlı gibi aslında ülke demokrasi ile yönetilir. Fakat İngiltere' de bir miktar daha ağırlığı bulunan kraliçe var olsa da demokratik biçimde yönetilen bir ülkedir. Monarşilere örnek; Birleşik Arap Emirliği, Suudi Arabistan Krallığı, Katar Emirliği örnek gösterilebilir.