Okuma Yüzüğü Dr

Dr. Bekir KOÇLAR Editörler/Editors Doç. Dr. Bekir KOÇLAR Yrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAŞ Tercüme ve Dil Editörleri/Translation and Language Editors Prof. Dr. M. Şirin ÇIKAR (Arapça) Doç. Dr. Cavid QASIMOV (Rusça) Yrd. Doç. Dr. Aydın GÖRMEZ (İngilizce) Yrd. Doç. Dr. Zeki EDİS (İngilizce) Yrd. Doç. Dr. Süleyman ERATALAY (Almanca) Yrd. Doç. Dr. Mustafa SOLMAZ (Fransızca) Yayın Kurulu/Editorial Board Prof. Dr. Abed Elrahim Azzam Mohammad MARASHDEH, Jadara Üniversitesi, Ürdün Prof. Dr. Ali J. Al-ALLAQ, el-Ain Üniversitesi, Birleşik Arap Emirlikleri Prof. Dr. Alfina SİBGATULLİNA- Russian Academy of Sciences- Rusya Prof. Dr. Azmi SÜSLÜ-Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Bayram KODAMAN-Süleyman Demirel Üniversitesi Prof. Dr. Faruq MAWASİ, Al Qasimi Academy, Filistin. Prof. Dr. Ivan BALTA-University of Osije- Hırvatistan Prof. Dr. Hasan ÇİÇEK- Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Prof. Dr. Medhat Saad Mohamed ELGAYAAR, Zagazig Üniversitesi, Mısır Prof. Dr. M. Şirin ÇIKAR- Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Prof. Dr. Munjid Mustafa BAHJAT, International Islamic University, Malaysia Prof. Dr. Necmettin ALKAN-Karadeniz Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Nimetullah HAFIZ-Balkan Tarihi Araştırmaları Merkezi-Kosova Prof. Dr. Öztürk EMİROĞLU-Varşova Yunus Emre Enstitüsü-Polonya Prof. Dr. Recai KARAHAN, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Prof. Dr. Salim CÖHCE-İnönü Üniversitesi Prof. Dr. Samı Alı JABBAR, Basra Üniversitesi-Irak Prof. Dr. Serbo RASTODER-University of Montenegro-Karadağ Prof. Dr. Süleyman Turduyeviç KAYIPOV-Sincan Pedagoji Üniversitesi-Çin Doç. Dr. Bekir KOÇLAR Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Doç. Dr. Tamer BALCI-The University of Texas-ABD Doç. Dr. Vitaliy POZNAHİREV-Russian Academy of Sciences-Rusya Yrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAŞ-Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul ÇAVDAR, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Dr. Salih Ahmad ABDULVEHHAB-Ezher Üniversitesi-Mısır Danışma Kurulu/Advisory Board Prof. Dr. Alfina SİBGATULLİNA Prof. Dr. Ali Fuat DOĞU Prof. Dr. Azmi SÜSLÜ Prof. Dr. Bayram KODAMAN Prof. Dr. Hasan BABACAN Prof. Dr. Ivan BALTA Prof. Dr. Metin AYIŞIĞI Prof. Dr. Necdet HAYTA Prof. Dr. Nimetullah HAFIZ Prof. Dr. Reha SAYDAN Prof. Dr. Salim CÖHCE Prof. Dr. Serbo RASTODER Prof. Dr. Süleyman Turduyeviç KAYIPOV Prof. Dr. Zeki TAŞTAN Doç. Dr. A. Menaf TURAN Doç. Dr. B. Cercis TANRITANIR Doç. Dr. Cesur PEVLEVAN Doç. Dr. M. Akif ARVAS Doç. Dr. Mehmet AYGÜN Doç. Dr. Ferit İZCİ Doç. Dr. Rafet ÇAVUŞOĞLU Doç. Dr. S. Cem ŞAKTANLI Doç. Dr. Suvat PARİN Doç. Dr. Tamer BALCI Doç. Dr. Tuncay ÖĞÜN Doç. Dr. Zafer KANBEROĞLU Bilim ve Hakem Kurulu/Science and Arbitration Board Prof. Dr. Muhittin ACAR (Hacettepe Üniversitesi) Prof. Dr. Akif Argun AKDOĞAN (TODAİE) Prof. Dr. Hamza ATEŞ (Medeniyet Üniversitesi) Prof. Dr. Halil İbrahim AYDINLI (Sakarya Üniversitesi) Prof. Dr. Kamil Ufuk BİLGİN (TODAİE) Prof. Dr. Yakup BULUT (Mustafa Kemal Üniversitesi) Prof. Dr. Bayram COŞKUN (Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi) Prof. Dr. Ömer ÇAHA (Yıldız Teknik Üniversitesi) Prof. Dr. Abdullah ÇELİK (Harran Üniversitesi) Prof. Dr. Tayfun ÇINAR (Ankara Üniversitesi) Prof. Dr. Berkan DEMİRAL (Trakya Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet Alpay DİKMEN (Ankara Üniversitesi) Prof. Dr. Veysel EREN (Mustafa Kemal Üniversitesi) Prof. Dr. Erol ESEN (Akdeniz Üniversitesi) Prof. Dr. Fatma Neval GENÇ (Adnan Menderes Üniversitesi) Prof. Dr. Ömer Faruk GENÇKAYA (Marmara Üniversitesi) Prof. Dr. Kemal GÖRMEZ (Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. Hüseyin GÜL (Süleyman Demirel Üniversitesi) Prof. Dr. Mahmut GÜLER (Trakya Üniversitesi) Prof. Dr. Zerrin Toprak KARAMAN (Dokuz Eylül Üniversitesi) Prof. Dr. Selma KARATEPE (İnönü Üniversitesi) Prof. Dr. Şükrü KARATEPE (Yıldırım Beyazıt Üniversitesi) Prof. Dr. Hikmet KAVRUK (Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. Ali KAYA (Nuh Naci Yazgan Üniversitesi) Prof. Dr. Esra G. Dardağan KİBAR (Ankara Üniversitesi) Prof. Dr. Önder KUTLU (Necmettin Erbakan Üniversitesi) Prof. Dr. Doğan Nadi LEBLEBİCİ (Hacettepe Üniversitesi) Prof. Dr. Ayşegül MENGİ (Ankara Üniversitesi) Prof. Dr. Ensar NİŞANCI (Namık Kemal Üniversitesi) Prof. Dr. MURAT OKÇU (Süleyman Demirel Üniversitesi) Prof. Dr. Gökhan ORHAN (Balıkesir Üniversitesi) Prof. Dr. Uğur ÖMÜRGÖNÜLŞEN (Hacettepe Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet ÖZALP (Hitit Üniversitesi) Prof. Dr. Ayşe ÖZCAN (Giresun Üniversitesi) Prof. Dr. Hüseyin ÖZGÜR (Pamukkale Üniversitesi) Prof. Dr. Nail ÖZTAŞ (Gazi Üniversitesi) Prof. Dr. Bekir PARLAK (Uludağ Üniversitesi) Prof. Dr. Yusuf ŞAHİN (Aksaray Üniversitesi) Prof. Dr. Seriye SEZEN (TODAİE) Prof. Dr. Turgay UZUN (Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi) Prof. Dr. Ahmet YATKIN (Fırat Üniversitesi) Prof. Dr. Abdullah YILMAZ (Anadolu Üniversitesi) Doç. Dr. Murat AKTAŞ (Alpaslan Üniversitesi) Doç. Dr. Erbay ARIKBOĞA (Marmara Üniversitesi) Doç. Dr. Seyfettin ASLAN (Dicle Üniversitesi) Doç. Dr. Sevim BUDAK (İstanbul Üniversitesi) Doç. Dr. Can Umut ÇİNER (Ankara Üniversitesi) Doç. Dr. Elif ÇOLAKOĞLU (Atatürk Üniversitesi) Doç. Dr. Mustafa DEMİRCİ (Erciyes Üniversitesi) Doç. Dr. Mehmet GÜNEŞ (Ufuk Üniversitesi) Doç. Dr. Deniz İŞÇİOĞLU (Doğu Akdeniz Üniversitesi) Doç. Dr. Mithat Arman KARASU (Harran Üniversitesi) Doç. Dr. Naci KARKIN (Pamukkale Üniversitesi) Doç. Dr. Nuray ERTÜRK KESKİN (Ondokuz Mayıs Üniversitesi) Doç. Dr. Hacı KURT (Mersin Üniversitesi) Doç. Dr. Barış ÖVGÜN (Ankara Üniversitesi) Doç. Dr. Yunus Emre ÖZER (Dokuz Eylül Üniversitesi) Doç. Dr. İpek ÖZKAL SAYAN (Ankara Üniversitesi) Doç. Dr. Ahmet ÖZKİRAZ (Gaziosmanpaşa Üniversitesi) Doç. Dr. Savaş Zafer ŞAHİN (Atılım Üniversitesi) Doç. Dr. Azize Serap TUNÇER (Ahi Evran Üniversitesi) Doç. Dr. İbrahim Güray YONTAR (Dokuz Eylül Üniversitesi) Doç. Dr. A. Menaf TURAN (Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi) Doç. Dr. Ferit İZCİ (Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Abdullah EROL (Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Aysun YARALI AKKAYA (Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Barış KANDEĞER (Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Tekin AVANER (Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Erkan AFŞAR (Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi) Yrd. Doç. Dr. Zehra YILMAZ YAĞCI (Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi) Sekreterya/Secretary Ahmet KÖKLÜ Murat ÇABAZ Dizgi-Baskı/Print-Compasition Baranoğlu Ofset Matbaacılık: () 94 06 VAN [email protected] Yazışma Adresi/Correspondence Address Yrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAŞ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü/VAN Tel: 11 10 24 / Fax 10 52 İleti Adresi funduszeue.info Baskı Yılı/Date of Publication Projeye destek veren, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi’ne teşekkür ederiz. İÇİNDEKİLER/CONTENTS SOSYAL BİLİMLER ÖZEL SAYISI/ SOCİAL SCİENCE SPECIAL ISSUE ARKEOLOJİ/ ARCHAEOLOGY Yrd. Doç. Dr. Süleyman ÖZMEN 10 Dr. Seher Selin ÖZMEN Kıbrıs Türklerinin Menşei ve Kültürel Özellikleri The Origin and Cultural Characteristics of Cyprus Turks COĞRAFYA/ GEOGRAPHY Prof. Dr. Sevil SARGIN 20 Kumluca Deniz Obaları (Antalya) Sea Obas in Kumluca (Antalya) Prof. Dr. Sevil SARGIN 33 Arş. Gör. Rauf Belge Kültürel Mirasın Korunması ve Turizm Amaçlı Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma: Tarihi İstanbul Hamamları Historical Turkish Baths: A Study on The Protection of Cultural Heritage and Evaluation for Tourism Purposes ÇOCUK GELİŞİMİ PROGRAMI/ CHİLD DEVELOPMENT Öğr. Gör. Sibel ATLİ 46 Prof. Dr. Gülen BARAN II. Meşrutiyet Dönemi’nden Günümüze Okul Öncesi Eğitim Programlarında ve Öğretmen Kılavuz Kitaplarında Okuma Yazmaya Hazırlık Çalışmalarının Değerlendirilmesi An Analysis of Literacy Preparation Studies in Pre-School Curricula and Teachers’ Guidelines from the Second Constitutional Era to the Present DİL VE EDEBİYAT/ LANGUAGE AND LİTERATURE Prof. Dr. Kazım YETİŞ 59 Yenileşme Dönemi Türk Edebiyatını Adlandırmada Bütünü Kucaklayan Bir Teklif A Proposal that Embraces the Whole While Naming the Renovation Period Turkish Literature Prof. Dr. Nesrin KARACA 63 Arş. Gör. Özge AKSOY SERDAROĞLU Mağaradakiler’de Cemil Meriç’in ‘Münevver, Aydın ve Entelektüel’ Kavramlarına Bakışı The Perspectıve Of Cemil Meriç On The Concepts Of ‘Münevver’, ‘Aydın’and ‘Entelektüel’ In Mağaradakiler Prof. Dr. Şaban SAĞLIK 71 Postmodernizmin Modern Türk Edebiyatındaki Üç Hali Three Styles of Postmodernism in Modern Turkish Literature Doç. Dr. Ayla ÜNSAL 87 Türk Kültüründe Geleneksel Hasta Bakımı Traditional Patent Care in Turkish Culture Doç. Dr. Selma BAŞ 99 Fikret Ürgüp’ün Öykülerinde Kafkaesk Yansımalar Kafkaesque Reflections in Fikret Ürgüp's Story Yrd. Doç. Dr. Ayşe DUVARCI İstanbul’u Manilerden Anlamak Recognızing Istanbul by Manis as a Type of Folk Poem Yrd. Doç. Dr. Ayşe ERTUŞ Cahit Irgat’ın Şiilerinde Savaş Karşıtlığı Social Themes in Cahit Irgat’s Poems Yrd. Doç. Dr. Esra KÜRÜM Töre Olgusunun Çocuk Edebiyatına Yansımaları; “Ben Büyüyünce” Örneği The Reflections of Custom Phenomenon to Children's Literature: As An Example: "I Grow Up" Yrd. Doç. Dr. Fırat YILDIZ Kazuo Ishıguro’nun Değişen Dünya’da Sanatçı Bir Sanatçı ile James Joyce’un Bir Genç Adam Olarak Portresi’nde Sanatçı The Concept of Artist in Kazuo Ishıguro’s an Artist of the Floating World And in James Joyce’s a Portrait of The Artist as a Young Man Yrd. Doç. Dr. Mehmet Bakır ŞENGÜL Bir Göç Hikâyesi: Uzun Hikâye A Migration Story: Uzun Hikâye Yrd. Doç. Dr. Sevda ERATALAY Batı Anadolu Ağızlarında Güzel Adlandırma Euphemism in Western Anatolian Dialects Yrd. Doç. Dr. Süleyman ERATALAY Türkçe ve Sümercede İkileme Reduplication in Turkish and Sumerish Yrd. Doç. Dr. Tarık DEMİR Piktogratif ve Semitik Yazı Sistemlerinin Türkçe Yazı Dili Üzerindeki Etkileri The Effects of the Pictographic And Semitic Writing Systems Upon Turkish Written Language Yrd. Doç. Dr. Veysi SEVİNÇLİ “Y” Ünsüzü ve İşlevleri Consonant “Y” and Its Functions Yrd. Doç. Dr. Yılmaz AKDEMİR Erken Ortaçağ Türkçesinde Dini Terminoloji Oluşturma Constructing Religious Terminology in Early Middle Ages Turkish Yrd. Doç. Dr. Zhala Babashova KASTRATİ Tatar Modernleşmesinin Öncüsü Fatih Kerimi ve Türk Dünyasında Dil Birliği Oluşturma Çabaları Fatih Kerimi, as a Leader of Tatar Modernization and His Efforts to Create a Common Language in the Turkish World Arş. Gör. Bilal DEMİR Reşat Nuri Güntekin’in Vergi Hırsızı Adlı Oyununda “Makbul Vatandaş” Tipi “Acceptable Cıtızen” Type In Reşat Nuri Güntekin's The Vergi Hırsızı Play Arş. Gör. Kemal TEMİZER “Hayatta Ben En Çok Babamı Sevdim” Şiirine Nazire: “Ben En Çok Annemi Sevdim” Repply in Kind to the Poem “Mostly I Loved My Father in My Life”: “Mostly I Loved My Mother in My Life” Arş. Gör. Sevda ARSLAN Kirpi Ve Kehribar Tarak Refik Halit Karay’ın Mizah Yazılarında Kadınlık ve Sosyal Hayatta Kadın Hedgehog and Amber Comb Women in Feminine and Social Life in Refik Halit Karay's Humor Writings Okutman Dr. Sibel YILMAZ ’ların Türk Şiirinde “Küçük Adam” ve Serüvenleri The Ordinary Man and His Adventures in The Turkish Poetry of The ’s Okutman Zeynep KİŞİ Orhan Veli Şiir’inin Poetik Tutumu Poetic Attitude of Orhan Veli Poetry Dr. Elif DURAN OTO Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Romanlarındaki Kadınların Bâtıl İnançlar Karşısındaki Tutumu The Attitude of Female Characters to Superstitions in Hüseyin Rahmi Gürpınar’s Novels Dr. İlknur BAYRAK İŞCANOĞLU Kırgız Kültüründe Su Kültü ve Bağımsızlık Sonrası Kırgız Kadın Yazarların Eserlerine Yansıması The Cult of Water in Kyrgyz Culture And Its Reflectıon in Post-İndependence Works by Female Kyrgyz Authors Kerri MAKİ On the Loss of the Directive Case İn Turkıc Languages Yön Gösterme Durumunun Türk Dillerinde Kullanımdan Düşmesi Üzerine Mehmet Şahin YAVUZER Sait Faik’in “Bohça” Adlı Hikayesine Göstergebilimsel Bir Bakış A Semiotic Analysis of The ‘’Bohça’ Written By Sait Faik FELSEFE/ PHİLOSOPHY Prof. Dr. Hasan ÇİÇEK Dostluğa Övgü: Cicero ve Mevlana Compliment to Friendship: Cicero and Rumi MİMARLIK/ ARCHİTECTURE Yrd. Doç. Dr. Şahabettin ÖZTÜRK Yrd. Doç. Dr. Yaşar SUBAŞI DİREK Van Eğitim Yapılarından Biri: Başkale Pizan Hüsrev Paşa Medresesi One of the Van City Education Constructions: Pizan Husrew Pasha Medrese in Başkale Yrd. Doç. Dr. Yaşar SUBAŞI DİREK Yrd. Doç. Dr. Şahabettin ÖZTÜRK Cizre Sivil Mimarisinde Önemli Bir Eser: Mehmet Ağa Kasrı A Historical Structure of Cizre Civil Architecture: Mehmet Ağa Kasrı PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK/ PSYCHOLOGİCAL COUNSELİNG AND GUİDANCE Yrd. Doç. Dr. Shanay Quliyeva KABAOĞLU Toplumsal Cinsiyet ve Siyaset Gender and Politics SANAT TARİHİ/ HISTORY ART Doç. Dr. Gülsen BAŞ Diyarbakır’da Türk Dönemine Ait Olması Muhtemel Figürlü Bir Kabartma An Unknown Figural Relief in Diyarbakır Belong to Likely Turkish Period Yrd. Doç. Dr. Ercan ÇALIŞ Batman Müzesi’nde Bulunan Bir Grup Yüzük A Group of Ring in Batman Museum Yrd. Doç. Dr. Güler YILMAZ Anadolu Tuvalet Kültüründe Seramik Lazımlıklar: Hasankeyf Örnekleri Ceramic Potties in Anatolian Toilet Culture: Hasankeyf Samples Yrd. Doç. Dr. Oktay BAŞAK Anadolu Kuyumculuğunda Özel Bir Tarz Olan Diyarbakır Hasır Bileziği A Special Style in Anatolia Jewelry, Diyarbakır Weaved Bracelet Yrd. Doç. Dr. Şeyda ALGAÇ Afyonkarahisar Dazkırı - İdris Köyü Camii ve Kalemişi Bezemeleri Afyonkarahisar Dazkırı- Idris Village Mosque and Hand-Painted Ornaments Yrd. Doç. Dr. Zekai ERDAL Mardin Ulu Cami Üzerine Yeni Görüşler New Opınıons On The Great Mosque Of Mardin Arş. Gör. Ayşegül BEKMEZ Sivas’ta Siyasi Ortamın Mimariye Yansımasına Bir Örnek: Gök Medrese-Çifte Minareli Medrese An Example about Reflection of Political Environment on Architecture in Sivas: Gök Madrasa –Çifte Minare Madrasa Arş. Gör. Resul YELEN İslam Sanatında Süsleme Sembolizmi Üzerine Yeni Yorumlar New İnterpretations on Ornament Symbolism in Islamic Art Uzm. Gülsün EBİRİ Tire Merkez Yeni Camii Haziresi Mezar Taşları Graveyard Stones of New Mosque in Tire Center Uzm. Mesut GÜL Memluklerde Siyasi Sembolizmin Sanata Yansımasına Bir Örnek: Renk/Rünuk An Illustration of The Reflection Of Political Symbolism On Art İn Mamluks: Renk / Rünuk TARİH/ HISTORY Doç. Dr. Veli ÜNSAL Anadolu’da Erken Türk Mirası Early Turkish Herıtage in Anatolıa Yrd. Doç. Dr. Nuri YAZICI Batılı Büyük Güçlerin Osmanlı İmparatorluğu İle Münasebetlerinde “Çifte Standart” Meselesi Between The Great Power And The Ottoman Empıre Relatıons In "Double Standards" Problem Öğr. Gör. Dr. Emine KISIKLI Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Halka Tasarruf Bilinci ve Yerli Malı Kullanma Alışkanlığı Kazandırma Çabaları Efforts of Raising the Awareness of Public ın Savings and Using SAYI HAKEMLERİ/REVIEWERS OF THE ISSUE Prof. Dr. Zeki TAŞTAN Doç. Dr. Bekir KOÇLAR Doç. Dr. Gülsen BAŞ Doç. Dr. Mehmet PINAR Doç. Dr. Selma BAŞ Doç. Dr. Tahir ZORKUL Yrd. Doç. Dr. Ayşe ERTUŞ Yrd. Doç. Dr. Bora YILMAZ Yrd. Doç. Dr. Ercan ÇALIŞ Yrd. Doç. Dr. Fırat YILDIZ Yrd. Doç. Dr. Güler YILMAZ Yrd. Doç. Dr. Gülşen TORUSDAĞ Yrd. Doç. Dr. Hacer ARSLAN KAYAL Yrd. Doç. Dr. Mehmet KULAZ Yrd. Doç. Dr. Mehmet Bakır ŞENGÜL Yrd. Doç. Dr. Metin EREN Yrd. Doç. Dr. Oktay BAŞAK Yrd. Doç. Dr. Sevda ERATALAY Yrd. Doç. Dr. Soner İŞİMTEKİN Yrd. Doç. Dr. Süleyman ERATALAY Yrd. Doç. Dr. Şahabettin ÖZTÜRK Yrd. Doç. Dr. Veysi SEVİNÇLİ Yrd. Doç. Dr. Yaşar SUBAŞI DİREK Yrd. Doç. Dr. Yılmaz AKDEMİR Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi BATMAN MÜZESİ’NDE BULUNAN BİR GRUP YÜZÜK A SET OF RINGS IN BATMAN MUSEUM Yrd. Doç. Dr. Ercan ÇALIŞ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü [email protected] Öz Medeniyetlerin doğup büyüdüğü Türkiye coğrafyası, toprakları üzerinde hüküm sürmüş çok sayıda kültür mirasına sahiptir. Bu mirasın gelecek nesillere aktarılması, Türk tarihi ve sanatı açısından büyük önem arz eder. Takılar, farklı iklim ve dönemlerde gelişen el sanatlarının narin bir kolunu oluşturmaktadır. Özellikle tarih sürecinde takıların, daha çok ilkel topluluklarda yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir. Bu durumun, ilk dönemlerde takılara yüklenen sembolik anlamlardan kaynaklandığı düşünülmektedir. İlk evrelerde takıların önemli bir grubunu oluşturan yüzükler; tılsım, sihir, büyü, uğur ve nazara karşı koruma gibi amaçlarla kullanılırken, daha sonraları statü, zenginlik belirtileri, hediye, güzel görünme ve simgesel mesaj gibi amaçlarla da kullanılmıştır. Anadolu coğrafyasında takı kullanımının, avcılık ve toplayıcılık döneminden Neolitik yaşam biçimine kadar gittiği araştırmalardan anlaşılmıştır. Günümüzde de bu geleneğin, Anadolu insanı tarafından devam ettirildiği görülmektedir. Bu çalışmanın konusu olan yüzükler, Batman Müzesi’ne satın alma yoluyla kazandırılmış eserlerden seçilmiştir. Eserler, yapımında kullanılan malzeme, form ve bezeme unsurları açısından değerlendirilmeye alınarak, bütün yönleriyle tanıtılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın, geleneksel sanatların önemli bir kolunu oluşturan takı konulu bilimsel araştırmalara literatür ve altyapı olarak kaynaklık edeceği öngörülmektedir. Bunun yanı sıra, Batman’ın kültür tarihine yönelik bir katkı sağlamak en büyük arzumuzdur. Anahtar Kelimeler: Anadolu, Batman, El sanatları, yüzük. Abstract The geography of Turkey, where civilization was born and developed, has the legacy of many cultures that have ruled over its lands. The transfer of this heritage to future generations is of great importance in terms of Turkish history and art. Jewelry creates a delicate branch of craft that develops in different climates and periods. It is seen that particularly in the historical process, jewelry was used widely in primitive communities. It is thought that this situation originated from symbolic meanings, which are mostly attributed to them in the early periods. In the first stages, jewelry as well as rings, which constitute an important part of jewelry, were used for purposes such as charm, magic, luck and protection against evil eye, but later it was also used for purposes such as status, wealth statement, gift, looking beautiful, and symbolic message. It has been understood from the researches that the use of jewelry in the Anatolian geography started from the hunting and gathering period and extended to the Neolithic life style. Nowadays this tradition is still being practices by Anatolian people. The rings at stake in this article are selected from the artefacts that have been acquired by Batman Museum through purchase. The artefacts are introduced at all points by being analyzed in terms of form, decoration components, and material used in production. It is thought that this work will be a source for other traditional arts and various scientific researches in the context of both literature and foundation. In addition, it is our greatest desire that it contributes to Batman's cultural accumulation. Keywords: Anatolia, Batman, handicrafts, ring. The Journal of Social Sciences Institute Giriş Toplumda yüzyıllardır büyük bir çeşitlilik içinde yer bulan geleneksel el sanatları, kimi zaman soğuktan ve diğer dış etkenlerden korunmak için örtünme ihtiyaçlarından dokumacılık ile örmede (Güzel-Kulaz, ) kimi zaman da süslenme ve beğeni ihtiyacını gidermek için bir oya (Güzel: , 94) veya takı olarak karşımıza çıkmaktadır. Tarih boyunca yüzükler, işlevsel ve süs amaçlı olmak üzere iki kategoride oluşturulduğu ve insanlar tarafından üzerlerinde taşıdıkları bilinmektedir. İşlevsel amaçlar arasında başta mühür, tılsım, statü ve sözlenme ahdi olan nişan olmak üzere zehir, kilit gibi fonksiyonlar gelmektedir. Öte yandan yüzükler özellikle de kadınlar tarafından kıyafet tamamlayıcısı olarak birer süs eşyası niyetiyle de kullanılmıştır. Dolayısıyla tarihin bilinen en eski çağlarından beri takılar, kültürel, etnik ve dinsel bir simge olmasının yanı sıra beğenilme duygusuyla da kullanılmıştır. Yerleşik hayata henüz geçmeden takı kullanımın başladığı ve yerleşik hayatla birlikte ilk evrelerde doğaüstü güçlere karşı içgüdüsel korunma hissiyatıyla bu objeleri kullandıkları bilinmektedir (Bodur, ). Yüzükler, elin üst kısmında estetik bir görsellik veren iki bölümden meydana gelmektedir. Parmağın alt bölümünü kavrayan halka ile üst kısmında yüzük kaşı olarak bilinen bölümden oluşmaktadır. Kaş kısmı, aynı zamanda yüzüğe bir kimlik oluştururken üzerindeki taş da üslubuyla beraber yüzüğün değerini de ortaya koyar. Prehistorik dönemlerden beri toplumlarda yüzüklerin tarihsel, dinsel, simgesel, sosyal ve sanat görevleri ile önemleri olduğu bilinmektedir. Zengin toplumlarda yüzük, altından yapılmış ağır ve gösterişli olarak tasarlanmıştır. Buradan hareketle yüzüklerin görsel bir öğe olmasının dışında işlevsel bir malzeme olarak kullanıldığı sonucunu çıkarmak olasıdır. Yüzüklerin ilk etapta taş ve fildişi gibi maddelerden üretildiği görülmektedir. Daha sonraları değerli, yarı değerli taşlar ile bakır gibi madenlerden yapılmaya başlanmıştır. Çatalhöyük, Çayönü ve Suberde kazı çalışmalarında ele geçirilen yüzük ve boncuk gibi takılar, doğal bakırdan dövülerek yapılmıştır (Başak, ). Anadolu’da takı kullanımın izlerine Neolitik dönemden beri rastlanmaktadır. Bu dönemden kalma Anadolu insanının varlık gösterdiği Diyarbakır Çayönü ile Konya Çatalhöyük yerleşim yerlerindeki kazılarda çeşitli organik malzemeden yapılmış kolye ve bilezik gibi süs eşyaları ele geçirilmiştir (Akyay Meriçboyu, ). Bunun yanı sıra, Neolitik dönemle birlikte takılara büyük bir ilginin olduğu Göbekli Tepe’den (MÖ. ) de daha önceye tarihlenen Balıklı Tepe Kadın heykeli üzerinde sergilenen iri taneli kolye, bu gerçeği çok daha net bir şekilde ortaya koymaktadır (Türkoğlu, ). Anadolu uygarlıklarından Hititler’de yüzük mühürler, sınıf farkı gözetilmeksizin hem yönetici sınıf hem de tüccar ve halk tarafından kullanılmıştır. Bunun yanı sıra Roma döneminde bir sözleşme duygusuyla evlilik simgesi olarak kullanılan yüzük örneklerinin kaş kısmında tokalaşan iki el tasviri gibi sembolik resimlerin çizildiği bilinmektedir (Akyay Meriçboyu, ). Takılar arasında önemli bir grubu oluşturan yüzükler, antik çağlardan beri erkek, kadın ve hatta çocuklar tarafından vazgeçilmez bir süs eşyası olmuştur. Yüzüğün her parmağa takıldığı bilinmektedir. Bununla birlikte, devlet adamı ile kral gibi yöneticilerin, işaret parmaklarına taktıkları yüzükleri zaman zaman bir mühür olarak da kullandıkları anlaşılmıştır. Bu tür mühür yüzüklerin üzerinde kazınarak yapılmış çeşitli semboller yer alır. Benzer örnekler Osmanlı padişahları tarafından da kullanılmıştır (Kuşoğlu, ). Önceleri süs amaçlı kullanmanın yanı sıra, takılar özellikle mühür veya amulet gibi işlevsel özellikleriyle ön plana çıkmıştır. Bununla beraber maden ve taşın da niteliği dikkate alınarak, koruyucu bir işlev ile tedavi edici bir yönünün de olduğuna inanılarak, insanlar tarafından kullanılmıştır. Günümüzde ise yüzükler, ağırlıklı olarak bir süs öğesi olarak kullanılmanın yanı sıra başta evlilik, nişan gibi kadın ve erkeğin toplumdaki durumunu belirtme ile zenginlik belirtileri gibi simgesel yönüyle ön plana çıkmaktadır. Bir kişinin sözlenmesi, nişanlanması veya evlenmesinin göstergesi, günümüzde bir yüzük takısıyla sembolize edilmektedir. Burada yüzük, aslında birliktelik ve evlilik gibi bağları simgelemektedir. Anadolu coğrafyası Selçuklularla birlikte Türk hâkimiyetine geçmeye başlamıştır. Bu dönemde başta bakır olmak üzere Anadolu’nun bazı yerleşim yerlerinde Anadolu Selçukluları tarafından pek çok maden işlenmeye başlamıştır (Başak, 59). Bunlar arasında takılar, önemli bir grubu oluşturmaktadır. Maden ustaları, sultan ve bey gibi dönemin asilleri dışında kalan varlıklı Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi tüccarlar için de çeşitli takıları üretmeye başlamışlardır. Kuyumculuk alanında döneme damga vuran eserlerden, altından yapılmış yüzük, gerdanlık, küpe, pandantif ve kemer tokası gibi süs öğeleri gösterilebilir. Günümüzde bu eserlerin büyük bir kısmı, New York Metropolitan, Atina Benaki ve Batı Berlin Devlet Müzesinde yer almaktadır. Eserler, delik işi, değerli taş kakma, filigre ve granüle gibi bezeme teknikleri ile yapılmıştır (Erginsoy, ). Selçuklularla Anadolu’ya hükmetmeye başlayan Türk toplumu, Osmanlılarla birlikte bu hâkimiyeti daha da perçinleştirmiştir. Osmanlılar birçok alanda olduğu gibi sanatta ve dolayısıyla kuyumculukta da çok önemli bir noktaya erişmiştir. Bunda Osmanlılardan önce Anadolu'da yaşayan kültürlerin, takı kullanımında önemli bir düzeye ulaşması etkili olmuştur (Bodur, ).Yükselme dönemiyle beraber Osmanlılarda mücevherat kullanımı daha da çok artmaya başlamıştır. Bu artışta başta padişah ve saray çevresinin göstermiş olduğu ilginin payı büyüktür. Evliya Çelebi, Trabzon’da şehzadelikleri döneminde Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman’ın kuyumculuk dersleri aldıklarını belirtir. Osmanlı saray takılarında yüzük, bilezik, küpe, kemer ve tokası en dikkat çekenler arasındadır (Erginsoy, ). Öte yandan Osmanlılarda kuyumculuk, çok sayıda uygarlığın kültürünü barındıran geniş bir hükümranlığın karakteristiğini de yansıtmaktadır. Bizans, İran ve Hint sanatı, bu zengin mücevherat kültürünün önemli bir kaynağını oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra, Osmanlı takılarının Rus ve Avrupa estetiğinden de önemli izler taşıdığı zaman zaman gözlenmektedir. Tüm bu birikim ve etkileşim, Osmanlı beğenisiyle de bir araya gelerek, farklı bir takı tarzı ortaya çıkarmıştır. Başlangıçta Osmanlı kuyumculuğu Bizans ve Safevi kültürünün etkisi altındayken, XVII ve XVIII. yüzyıldan sonra Avrupa etkisi görülmeye başlamıştır (Köroğlu, ). Osmanlılarda özellikle kadınların beğenisinde tek taşlı yüzüklerle beraber büyük bir taşın çevresinde küçük boyutlu taşların bir dizi halinde sıralandığı gül formlu yüzükler yoğunluktaydı. Erkeklerde ise süs ve mühür yüzüklerinin yanında ok atma sırasında kullandıkları zihgir yüzüğü gibi işlevsel bir özelliği olan yüzükler daha ön plandaydı. Örnekler: Fotoğraf 1: The Journal of Social Sciences Institute Örnek no :1 Envanter no : (A) Kullanılan malzeme : Gümüş Ait olduğu dönem : İÖ. I. yüzyıl-İS. I. yüzyıl Geliş biçimi : Satın alma (Mahfuz Nazar) Geliş tarihi : Ölçüleri : Çapı cm : Kalınlık cm. Kullanılan teknik : Döküm, kakma ve kazıma Kompozisyon :Elips formlu ve kaşlı olan eser, simetrik bir düzlem içinde süslemeye sahiptir. İçi dolu yüzük halkasının iç kısmı düz bir yapıya sahipken, dış kısmı bombelidir. Kaş kısmı, metal içine alınmış turuncu renginde bir agat taşından oluşmaktadır. Agat üzerinde şapkalı olarak stilize edilmiş bir insan figürü kazıma tekniği ile işlenmiştir. Olasılıkla sol elinde bir asa, sağ elinde de bir başak bulunmaktadır. Fotoğraf 2: Örnek no :2 Envanter no : (A) Kullanılan malzeme : Gümüş Ait olduğu dönem : İÖ. I. Yüzyıl-İS. I. yüzyıl Geliş biçimi : Satın alma (Mahfuz NAZAR) Geliş tarihi : Ölçüleri : Çapı cm. : Kalınlık cm. Kullanılan teknik : Döküm, kakma ve kazıma Kompozisyon : Halkanın iç kısmı düz bir yüzeye sahip, dış kısmı da yanlardan yuva kısmına doğru, topuz şeklinde iki çıkıntı omuz yapmıştır. Elips yuvanın içine bir karneol taşı kakılmıştır. Elips formundaki karneol üzerinde ayakta duran, dökümlü elbiseleri ile baş kısmı sağa dönük kanatlı bir figür kazıma tekniği ile işlenmiştir. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Fotoğraf 3: Örnek no :3 Envanter no : (A) Kullanılan malzeme : Bakır Ait olduğu dönem : İÖ.I. yüzyıl. Geliş biçimi : Satın alma (Musa AYANA) Geliş tarihi : Ölçüleri : Çapı cm. : Kalınlık cm. Kullanılan teknik : Dövme ve mıhlama Kompozisyon :Enli ve yassı bakır halkanın üstüne simetrik bir düzenlemeyle bezemeler yerleştirilmiştir. Halkanın iç kısmı düz, dış kısmı ise bombeli bir forma sahiptir. Kaş kısmında bulunan yuvanın taşı düşmüştür. Yuva mıhlama tekniği usulüne göre düzenlenmiştir. Eser halkasının simetriği bozulmuş ve tamamı korozyonludur. Fotoğraf 4: Örnek no :4 Envanter no : (A) Kullanılan malzeme : Gümüş Ait olduğu dönem : İÖ. I. yüzyıl. Geliş biçimi : Satın alma (Çetin IRMAK) Geliş tarihi : Ölçüleri : Çapı cm. : Kalınlık cm. Kullanılan teknik : Dövme, kakma ve granüle The Journal of Social Sciences Institute Kompozisyon :Hafif iç bükey yüzük halkasının iki ucu kaş kısmının altında lehimlenmiştir. Yüksek yuvarlak yuva içerisine yeşilimsi renginde düz cam hamurundan oluşan bir kaş kakılmıştır. Kaşın oturduğu yuvanın çevresi granüle bezelidir. Halkaların iç kısmı düz olarak bırakılırken, dış kısmının kenarlarından şerit, orta kısmında da zencerek motifi şeklinde bezelidir. Korozyonlaşmış eserde halkanın bir kısmı eksiktir Fotoğraf 5: Örnek no :5 Envanter no : (A) Kullanılan malzeme : Tunç Ait olduğu dönem : İÖ. I. yüzyıl Geliş biçimi : Satın alma (Musa AYANA) Geliş tarihi : Ölçüleri : Çapı cm. : Kalınlık cm. Kullanılan teknik : Döküm ve kakma Kompozisyon : Yüzük daha çok Hellenistik dönemin hafif, ince ve yüksek formlu yüzükler sınıfındakilere benzemektedir. İnce halkanın içi düz, dışı bombelidir. Yuvaya doğru genişleyen halka bir üçgeni çağrışmaktadır. Ortada kenarları yükseltilmiş ve yuvarlaklaştırılmış bir yuva bulunmaktadır. Kakma tekniğine uygun olarak hazırlanan yuvadaki taş eksiktir. Fotoğraf 6: Örnek no :6 Envanter no : (A) Kullanılan malzeme : Bakır Ait olduğu dönem : İS.I. yüzyıl Geliş biçimi : Satın alma (Ümren ÇİLE) Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Geliş tarihi : Ölçüleri : Çapı :2 cm. : Kalınlık cm. Kullanılan teknik : Döküm ve kabartma Kompozisyon :Üst kısmı yivlendirilmiş içi dolu bir halka ile dikdörtgen formlu bir plakaya (kaş) sahiptir. Plakanın üzerinde, ortada soyut bir bezeme ile çevresi yuvarlaklaştırılarak yükseltilmiş bir çerçeve bulunmaktadır. Eser büyük oranda korozyonlaştığından bezemeleri kararmış bir durumdadır. Fotoğraf 7: Örnek no :7 Envanter no : (A) Kullanılan malzeme : Bakır Ait olduğu dönem : Bilinmiyor Geliş biçimi : Satın alma (Ahmet OKUR) Geliş tarihi : Ölçüleri : Çapı :2 cm. : Kalınlık Cm. Kullanılan teknik : Döküm Kompozisyon :Silindirik kesitli, halka biçimli bir forma sahiptir. İçi boş, yuvarlak bir boru şeklini de andıran yüzüğün ayrık bir ucu yılan şeklindedir. Kuyruk kısmı kırık ve eksiktir. Oldukça korozyonlaşan eserin üzerindeki bezemeler yok olmuştur. Değerlendirme ve Sonuç El sanatlarının önemli bir ayağını oluşturan takı sanatı ve kuyumculuk, eski medeniyetlerin sosyo-ekonomik yapısını ortaya koyarken, bir yandan da el yeteneğinin geldiği nokta ile sanatsal üsluplarını günümüze taşımada önemli bir kaynak olmuştur. Ele alınan antik takıların günümüze ulaşmasında, ölen kişiler için mezarlarına bırakılan ölü hediyesi geleneğinin büyük bir katkısı vardır. Anadolu toprakları üzerinde varlık göstermiş pek çok medeniyette, zamanla ölü gömme geleneklerinin bir unsuru olarak, mezarda ölen kişi için bırakılan hediyelerle birlikte takılar da önemli bir grubu oluşturmuştur. Neolitik Çağ’a ait yerleşim yerlerinden Çayönü ve Çatalhöyük ile Erken Bronz Çağ’ı merkezlerden Truva, Eskiyapar ve Alacahöyük kazıları bize bu gerçeği doğrulamaktadır (Akyay Meriçboyu, ). Maden devirleri ile beraber bakır ve kalayın karıştırılmasıyla elde edilen tunç alaşımı, kuyumculuğa yeni bir soluk getirmiştir. Öte yandan altın, gümüş ve bakır madenleri de bu evrede pek çok takı türlerinin çeşitlenmesine olanak sağlamıştır. Çalışmada, satın alma yolu ile Batman Müzesi’ne kazandırılan ve Müze’nin depo kısmında muhafaza edilen, çapları cm arasında değişen 7 adet yüzüğün kataloğu oluşturulmuş, benzer örnekler ışığında tarihlendirme süreci değerlendirilerek, üslup analizleri yapılmıştır. İÖ. döneme tarihlenen yüzüklerden üçü gümüş, biri tunç, diğerleri ise bakır malzemeden yapılmıştır. Eserlerde mıhlama, kakma ve granüle süsleme teknikleri ile beraber döküm ve dövme yapım teknikleriyle oluşturuldukları anlaşılmıştır. The Journal of Social Sciences Institute Örnek 1’de incelemeye alınan yüzüğe (Bk. Foto. 1) form ve üslup açıdan benzer özellikler çalışmada yer alan iki numaralı eserde de görülmektedir. Anılan benzerlikler ortak paydalarını oluştururken, Örnek 2’de yer alan yüzüğün kaş kısmına doğru çıkıntı yapmış topuz şeklindeki süslemeyle örnek 1’deki eserden ayrılmaktadır. Örnek 1 ve 2’de tanıtılan eserle (Bk. Foto. ) form ve üslup açısından benzerlik gösteren bir yüzük, Anadolu Medeniyetler Müzesi’nde bulunmaktadır (Bk. Foto 8), (Bingöl, ). İki yüzükte de yüzük halkasının içi düz, dış kısımları ise kaşa doğru bombe yapmıştır. Her iki yüzüğün de kaş kısımları elips formludur. Bunun yanı sıra iki eserde de döküm yapım ve kakma bezeme tekniklerinin kullanılması ortak bir payda oluştururken, süsleme programlarıyla eserler nispeten birbirinden ayrılmaktadır. Fotoğraf 8:Anadolu Medeniyetler Müzesi. (F.R. Işık Bingöl’den.) Tanıtılan eserlerden örnek 3, 4 ve 5’teki yüzüklerin kaş kısımlarına birer boncuk/taş bırakılmasıyla tasarlanmış olması, halka içlerinin boş ve dış kısımlarının bombeli oluşları ortak yönleridir. Ancak kaş kısımlarındaki yuva formlarıyla bu üç örnek birbirinden ayrılmaktadır. Örnek 3’teki süslemede taşın düşme olasılığına karşı yuvanın çevresindeki astarın üst kısımları küçük birer üçgen (VVV) şeklinde kesilerek aynı zamanda eserin kaş kısmının yuvarlak ve bombeli bir tacı andırması düşünülerek yapılması olasıdır. Örnek 4’teki yüzüğün kaş kısmı yüksek yuvarlak bir yuva ve yuvanın etrafında dolanan granüle ile bezeli iken, Örnek 5’teki örneğin kaş kısmı ise ince bir halkanın üzerine oturtularak, elips şeklinde zarif bir kaş yuvasına sahiptir. Tanıtılan eserlerden örnek 6 ve 7’deki yüzükler diğerlerinden daha özgündür. İki eserin süsleme düzeninde boncuk veya taş kullanılmazken, 7. numarayla gösterilen yüzüğün aynı zamanda kaş kısmı da bulunmamaktadır. Öte yandan 6. numarayla tanıtılan yüzüğün kaş kısmı ise soyut bezemeye sahip bir plakadan oluşmaktadır. Bu örneğe form ve teknik açıdan benzer bir yüzük Diyarbakır Müzesi’nin etnografik takılar deposunda bulunmaktadır (Foto 9), (Çalış, ). Her iki yüzüğün de kaş kısımları bezeli bir plakadan oluşmaktadır. Bu benzerlikten yola çıkarak etnografik döneme tarihlenen bu yüzüğün arkeolojik bir evrede oluşturulmuş bir yüzükle yakın ilişki içinde olduğu söylenebilir. Fotoğraf 9:Diyarbakır Müzesi. (E. Çalış’tan.) Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sonuç itibarıyla yüzükler, el parmaklarına az da olsa ayak parmaklarına da takılan, halkalarının genellikle yarım daire, ince ve zarif bir forma sahip olduğu birer süs öğeleridir. Batman Müzesi'nde incelenen yüzüklerin büyük bölümünün el parmaklarında kullanılmak üzere tasarlandığı anlaşılmaktadır. Çoğunlukla üst kısma doğru halkalarının genişleyip bombeli bir forma dönüştüğü yüzüklerin üzerlerinde, yüzük kaşı denilen bölüm bulunmaktadır. Örneklerde bu bölüm kakma, kabartma ve mıhlama başta olmak üzere granüle ve kazıma bezeme teknikleri ile süslenmiştir. Üzerlerinde çeşitli motif ve figürlere yer verilmiştir. Bu durum simgesel bir anlatımı ön plana çıkartmaktan kaynaklanır. İlk örnekler organik gereçlerden kemik başta olmak üzere deniz kabukları, mercan ve abanozdan yapılmış sade halkalar biçimindeyken, daha sonraları incelemeye alınan eserlerden de anlaşılacağı üzere, madenlerle beraber taşlı yüzükler ortaya çıkmıştır. Batman Müzesi’nde değerlendirilmeye alınan eserler ile karşılaştırmada kullanılan diğer örneklerden yola çıkarak, Anadolu’da tarih boyunca oluşturulmuş yüzüklerin pek çok yönden benzerlikler içerdiği, incelemeye alınan örneklerden anlaşılmıştır. Bunda eserlerin kullanım amaçlarının yanı sıra, Anadolu’ya özgü evvelden beri ortak kültürel ve sanatsal bir kimliğin oluştuğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Kaynakça Akyay, M., (). Yıldız, Antik Çağ’da Anadolu Takıları, İstanbul. Akyay, M., (). Yıldız, “Anadolu eski Çağında Takıların Dili” P, Sanat Kültür Antika, Çağlar Boyunca Takı ve Mücevher, Sayı 17, İstanbul. Başak, O., (). Diyarbakır’da Maden Sanatının Gelişimi, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı 15, Erzurum. Başak, O., (). Taş Çağı’na Anadolu’da Maden Sanatın Gelişimi ve Kullanımı, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Sayı 21, Erzurum. Bingöl, F. R. I., (). Anadolu medeniyetleri Müzesi, Antik Takılar, Ankara. Bodur, F., (). “Türk Maden Sanatı”, , İstanbul Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Sanat Yayınları. Çalış, E., (). Diyarbakır Müzesi’nde Bulunan Etnografik Madeni Takılar, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van. Erginsoy, Ü., (). İslam Maden Sanatının Gelişmesi, İstanbul. Güzel, E., KULAZ, M., ( Aralık). “Tunceli-Çemişgezek- Doğan Köyü Halı Dokuma Örnekleri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (4): Güzel, E., ( Aralık). “Tunceli İli Oya Örnekleri”, Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies Yıl: 2, Sayı: 5, s. Köroğlu, G., (). Anadolu Uygarlıklarında Takı, İstanbul. Kuşoğlu, M. Z., (). Tılsımdan Takıya, İstanbul. Türkoğlu, S., (). Tarih Boyunca Anadolu'da Takı ve Kuyumculuk Kültürü, - III, İstanbul İstanbul Kuyumcular Odası Yayınları.

Kurumsal Fatura

Satıcı : Alyones

Koleksiyona Ekle

Tahmini Kargoya Teslim: 9 gün içinde

favori

• 15 gün içinde ücretsiz iade. Detaylı bilgi için tıklayın.
• Bu ürün Alyones tarafından gönderilecektir.
• Bu üründen en fazla 20 adet sipariş verilebilir. 20 adetin üzerindeki siparişleri Trendyol iptal etme hakkını saklı tutar.
• Kampanya fiyatından satılmak üzere 50 adetten fazla stok sunulmuştur.
• İncelemiş olduğunuz ürünün satış fiyatını satıcı belirlemektedir.
• Bir ürün, birden fazla satıcı tarafından satılabilir. Birden fazla satıcı tarafından satışa sunulan ürünlerin satıcıları ürün için belirledikleri fiyata, satıcı puanlarına, teslimat statülerine, ürünlerdeki promosyonlara, kargonun bedava olup olmamasına ve ürünlerin hızlı teslimat ile teslim edilip edilememesine, ürünlerin stok ve kategorileri bilgilerine göre sıralanmaktadır.

ÜRÜNÜN TÜM ÖZELLİKLERİ

Ürün Değerlendirmeleri

Ürün Bilgileri

Bookeen Kitap Okuma Yüzüğü

• Bu üründen en fazla 20 adet sipariş verilebilir. 20 adetin üzerindeki siparişleri Trendyol iptal etme hakkını saklı tutar.
• Kampanya fiyatından satılmak üzere 50 adetten fazla stok sunulmuştur.
• İncelemiş olduğunuz ürünün satış fiyatını satıcı belirlemektedir.
• Bir ürün, birden fazla satıcı tarafından satılabilir. Birden fazla satıcı tarafından satışa sunulan ürünlerin satıcıları ürün için belirledikleri fiyata, satıcı puanlarına, teslimat statülerine, ürünlerdeki promosyonlara, kargonun bedava olup olmamasına ve ürünlerin hızlı teslimat ile teslim edilip edilememesine, ürünlerin stok ve kategorileri bilgilerine göre sıralanmaktadır.

---

Ürün Özellikleri

Hastaneler, hayatın içinden çok çeşitli olaylara tanıklık eden mekânlardır. Hep üzüntüler yaşanmaz oralarda. Doğum, iyileşme sonrası taburculuk gibi durumlarına da ölümde olduğu gibi çoğu zaman gözyaşları eşlik eder. Hastane çalışanları için yaşanan her hâdise ucundan kıyısından ya da tam kalbinizden sizi etkiler, ama asla pas geçmez. Hele bazılarının hâtırasını, anlamını unutmamak için ömür boyu parmağınızdaki yüzükte saklamak istersiniz.

Can alıcı, iz bırakan türden hâdiselere çoğu zaman gece nöbetleri şahitlik eder. Kimse hastanelere mecbur olmadıkça gelmek istemez, ama ihtiyaç olursa da yokluğuna tahammül zordur.

Tıp fakültesi son sınıf öğrencisi olarak Cerrahî bölümünde, bir gece nöbetinde, nöbet ekibinde “intern” doktor olarak görevliydim. Kesip biçme, dikiş atma gibi işlemleri oldum olası pek sevmem. Hele ameliyatlık vakaların önemli bir kısmı acil şartlarda geldiği için yönetimi zor ve streslidir. Son sınıf öğrencilerinin hastaya müdahale yetkisi yoktur. Ya gözlemci olarak ya da rutin hasta takibinde, yara bakımı gibi işlerde görev alarak ekibe dâhil olurlar. Gözlerim sekiz hastanın gece boyu üzerlerinde, saat başı tansiyon, nabız, ateş gibi parametrelerin takibini yapacaktım. Saat başı vazifemi tamamlayıp 24 saat uyanık kalabilmek için ara sıra boş bulabildiğim ilk sandalyeye kurulur, her zaman olduğu gibi kulaklıklarımı takar, radyo dinlerdim. Acil servisten ameliyat endikasyonu ile hasta gelene kadar…

Cerrahî bölümünde çalışan doktorlar genelde iri yarı, çoğunluğu da erkektir. Zamanla bu kümeleşmenin sebebini daha iyi anlarız. Çünkü acil durum ve stres bir aradaysa başa çıkmak için fizikî güç de gerekebilir. Sadece stres içinde olan sağlık görevlileri değildir elbette. Yakınlarının âkıbetini beklerken içindeki üzüntü ve endişesini aslında onlara yardım etmek üzere bulunan sağlık ekiplerine yansıtan, hatta şiddet uygulayabilenlere karşı da iri cüsseli olmak işe yarayabilir!

Her şeyin yolunda olduğunu zannederken kapıya vurulan tekme ile yerimden sıçramıştım.

“Analık hakkım helal olmasın! Evlatlarından bulsunlar! Sütüm haram olsun!” sözleri içimi ürpertti, acıttı aniden. Bir anda kapıdan sedye ile yoğun bakımın ortasına kadar getirilen bir yaşlı kadının bu feryadı her yanda çınlıyordu.

“Neden bu feryatlar? Kimdi bu kadıncağız?” Bu talihsiz ifadeleri neden burada, bu saatte duyuyoruz?” gibi bir yığın soru ile kalbim meşgulken…

“Doktor hanım, bu hastayı hemen ameliyathaneye indiriyoruz. Kan grubu tayini için kan örneği alın, laboratuvara gönderin. Kan grubu belli olunca iki ünite eritrosit süspansiyonu, bir ünite plazma istersiniz.”

“Olur, tabiî, hemen hallediyorum. Hocam ameliyat endikasyonu nedir acaba, belli oldu mu?”

“Akut Pankreatit vakası, komplike olmuş, durum pek iç açıcı değil. Her şeye hazırlıklı olmalıyız.”

“Hay Allah!” diyerek derin bir iç çektim. Mesleğe adım bile atmamış, henüz staj döneminde karşılaştığım bu olay, gelecekte karşılaşacağım nâhoş tecrübelerin habercisi miydi?

Bu kadıncağız hasta hâliyle neden evlatlarına beddua ediyordu? İçim acıdı evlatları adına. Kan grubu tayini için kan vermek üzere sedyede uzanmış yatan yaşlı kadına yaklaştım. Sağ elinde bir şey sakladığını, kolunu uzatmasını istediğimde fark ettim. “Feryadının sebebini sormalı mıydım?” Emin olamadığım hâlde merakıma yenik düşerek soruverdim.

“Teyzeciğim, neden üzgünsün? Kim üzdü seni? Karnın mı çok ağrıyor yoksa başka bir sıkıntın, şikâyetin daha mı var?” Bu arada almam gereken iki mililitre hacminde kanı alarak kan tüpüne boşalttım. Avucunu açıp içinde sakladığı, telden yapılmış bir yüzüğü bana uzatarak şöyle dedi:

“Bu yüzüğü bana torunum Leyla kendi elleriyle yaptı. Bana bir şey olur, ameliyattan sağ çıkamazsam bu yüzük senin olsun, parmağına tak. Torunumun hâtırası, atma sakın!” Olduğum yerde donup kalmıştım.

“Tabiî, tabiî ki saklarım teyzeciğim, ama sana bir şey olmasın inşallah. Sen ameliyattan çıkınca tekrar senin parmağına takarız, olur mu?”

“Çıkamam, çıkmak da istemiyorum. İki evladım var, evlat denirse! Çok varlıklı bir insandım. Eşim vefat edince kızlarım sırayla beni yanlarına aldılar. Her birinde birkaç ay kaldım. Kaldığım süre zarfında, elimde ne var ne yok üzerlerine geçirdiler. Bir ay önce ‘Kaplıcaya gidiyoruz.’ diyerek beni burada bir huzurevine yerleştirdiler. İnsanın evladı bunu nasıl yapar? Hakkım helal olmasın, sütüm haram olsun her ikisine de. İnsan annesini kandırır mı?”

Ne denir şimdi bu kadıncağıza? Nasıl teselli edilir? Susma hakkım var mıydı? Söyleyeceğim herhangi bir şey ya onu daha çok üzerse? Bunları düşünürken gelen telefonla teyzeyi dualarla ameliyathaneye uğurlamıştım. Cebime atıverdiğim tel yüzük beni hâlden hâle sokmuş, rutin işlerimi yapmaya devam ederken aklım o teyzede kalmıştı.

Normalde acile başvuran hastaların ihtiyaçlarını karşılamak üzere yakınları beraberlerinde gelirler. Bu teyzenin kimseciğinin olmaması bana çok dokunmuştu. Hatta kıymetli hâtırasını sadece beş dakikadır tanıdığı birine emanet etmişti. Ne tuhaf bir durumdu bu benim için!

Yarım saat sonra hemşire hanımın tez ve kara haberi yüreğimi iyiden iyiye acıtmıştı.

“Az önce gelen teyze, akut pankreatit hastası olan, ameliyat masasında kaldı maalesef!”

“Nasıl, neden? Ciddi misiniz hemşire hanım?”

“Evet, neden bu kadar şaşırdınız? Bu yaştaki biri için pek şaşılacak bir durum değil bu!”

“Ölmek bu kadar hızlı, kolay mı olur? Ne bileyim, bu benim ilk ölümlü vaka tecrübem.”

Yılların tecrübeli hemşiresi bir çırpıda nasıl da söyleyivermişti.

Mesleğe alışmak zor olacaktı belli ki. Hem de ibret dolu bir hikâyeyi, hâtıra olarak bırakıp giden biri benim bu mânâda ilk deneyimimdi. Emanet olarak cebime koyduğum yüzüğün tek vârisi olarak şimdi o yadigârı parmağıma takmalıydım. Yakından bakınca biraz küflü, ince bir telin birkaç kez döndürülmesi ile yapılan bu yüzüğü nasıl takacaktım parmağıma? Hem nikel alerjim var, herhangi bir metali parmağıma takamazdım hem de öyle telden yapılmış bir yüzüğü merak edenlere nasıl bir açıklama yapardım? Bu hâtırayı nasıl saklamalıydım o zaman?

“Düşünme şimdi bunları! Al, tak parmağına. Baktın takamadın, bu paha biçilmez yüzüğü parmağında değil gönlünde saklarsın.”

Hayatım boyunca annelik hakkını, kul hakkını, ahde vefayı hatırlatacak bu kıymeti, başımın üstünde taşısam yeri olurdu. Bunlar, âyet ve hadis-i şeriflerin bize ilk öğrettiği en önemli yükümlülüklerden değil miydi? Evet, kıymetini bilirsem bu hâtıra benim önemli bir hayırhahım olabilirdi.

Öyle güzel bir yoldaşı hayatım boyunca hem parmağımda hem yüreğimde taşıyacağıma dair kendime o an söz verdim. İnsan ile temasın yoğun olduğu mesleklerden birine adım atarken bu sarsıcı hâtıra aslında bana ne iyi gelmiş, şimdi daha iyi anlıyorum.

“Sadece beş dakika gördüğün birinin hâtırasını 21 yıl nasıl sakladın hem parmağında hem de gönlünde?” diye bazen kendi kendime şaşırırım. Leyla’nın yüzüğü misali, hâtıralar, ihtiva ettiği mânâlar ile değer kazanır. En değerlileri bir ömür boyu saklanır.

Sabredilmesi gereken bir insansa eğer, tel yüzüğe gizlice atılan bir bakış, bir hissediş sizi tâ Haşre, Mizan’a ve İlahî huzura alır götürür.

Post Views