Diyet Hikayesinin Kısa Özeti

Diyet Öyküsünün Tahlili, Diyet Öyküsünün Öykünün Özeti

Yazan: Meral Kaplan

Öykünün Özeti

Koca Ali, yaptığı kılıçlarla nam salmış bir demir ustasıdır. Sadece işini yapan, mütevazı bir yaşamı olan, içine kapanık, gizemli bir kişiliğe sahip olan Koca Ali, sadece savaş zamanları ortadan kaybolur, diğer zamanlarını kılıç yapmakla geçirirdi.

Koca Ali, bir gün geç saatlere kadar çalıştıktan sonra yatsı namazı için camiye gitti. Dinlenmek için mesnevi de dinleyen Koca Ali, camiden çıktıktan sonra biraz dolaşmak istedi. Geç vakitte karşısına bekçiler çıktı. Bekçi başı Koca Ali’yi tanıdı ve onu, eve gitmesi için uyardı. Eve geldiğinde kapısını aralık gördü, ancak bunu pek önemsemedi, çünkü evinde değerli bir şey yoktu.

Sabah olunca gece bekçileri kapısını çalıp arama yaptılar. Yerde kan lekeleri ve yeni yüzülmüş bir kuzu derisi buldular. O gece hırsızlık olmuş, bir kuzu ve para keseleri çalınmıştı. Bütün deliller Koca Ali’yi gösteriyordu.

Koca Ali, her ne kadar itiraz etse de hırsızlık yaptığı hükmüne varılarak kolunun kesilmesine karar verildi. Kolunu kurtarmasının tek bir yolu vardı, o da diyetini ödemek. Onu çok seven sipahiler, o yörenin zenginlerinden Hacı Mehmet adlı kasaptan diyeti ödemesini istediler. O da kendisine ömür boyu hizmet etmesi karşılığında Koca Ali’nin diyetini ödedi.

O günden sonra Koca Ali, Hacı Kasap’ın hizmetini görmeye başladı. Gayet titiz, huysuz ve hasis bir kişiliğe sahip olan Hacı Kasap ikide bir verdiği diyeti Koca Ali’nin yüzüne vuruyordu. Koca Ali, Hacı Kasap’ın hakaret, aşağılama ve diyetini başına kakmasına bir hafta dayanabildi. Günlerden cumaydı. Koca Ali, Hacı Kasap’ın hakaret ve aşağılamalarına dayanamadı ve sol kolunu satırla keserek Hacı Kasap’ın önüne attı.

O günden sonra, onun vaktiyle geldiği yer gibi, gittiği yeri de kimse öğrenemedi.

Öyküdeki Kişiler

Öykünün başkahramanı Koca Ali uzun boylu, iri pençeli, kalın pazılı, geniş omuzlu bir pehlivandır. Dövdüğü kılıç ve namlularla tanınmış bir demir ustasıdır. Yanına çırak almaz, kimseyle çok konuşmaz, dükkânından dışarı çıkmaz, durmadan çalışırdı. Bekârdı. Hısımı, akrabası yoktu. Kentin yabancısıydı. Kılıçtan, demirden, çelikten, ateşten başka söz bilmez, pazarlığa girişmez, müşteri ne verirse alırdı. Yalnız savaş zamanları ocağı söndürür, dükkânını kilitler, ortadan kaybolur, savaştan sonra ortaya çıkardı.

Öyküdeki diğer kişi Hacı Mehmet, kasaptır. Bu adam pek titiz, pek huysuz, oldukça çekilmez biridir. Hiç durmadan söylenir. Cimri olduğu için kendine bir çırak bile tutmamıştır. Yaptığı iyiliği insanın başına ikide bir kakacak kadar görgüsüzdür.

Öyküde adı geçen diğer kişiler; bekçi başı, bekçiler, sipahiler, yargıç, Budak Bey vehırsızlardır. Bu kişiler hakkında ayrıntılı bilgi verilmemiştir.

Mekân (Yer)

Öykü Anadolu’da bir kentte geçer. Koca Ali’nin dükkânı, mescit, tahta köprü olayların geçtiği mekânlardır. Ayrıca öyküde İstanbul, Erzurum ve Konya illerinin adı geçer.

Zaman

Öyküde kesin bir zaman dilimi verilmemesine rağmen olayların Osmanlı döneminde geçtiği anlaşılmaktadır. Öyküde ana olay bir hafta içersinde geçmektedir. Buna rağmen geriye dönüşler yapılarak farklı zaman kesitlerinden bahsedilir.

Öykünün Dil ve Anlatımı

Öykü herkesin anlayabileceği açık, yalın ve sade bir Türkçeyle yazılmıştır.

Öyküde betimleme ve benzetmelerden yararlanılmıştır. Özelikle başkahramanın portresine geniş yer verilmiştir.

Öykü, olayların öncesi ve sonrasını, kişilerin aklından geçenleri bilen, duygu ve düşüncelerini anlayan bir anlatıcı tarafından “ilahi bakış” açısıyla anlatılmıştır.

Öykünün Konusu ve Ana fikri

Öyküde “onurlu yaşamanın değeri” işlenmiştir. Bu ana konu etrafında şeriat kanunlarının eleştirisi yapılmış, iftira sonucu bir insanın kolunun kesilmesine karar verilmesinin yanlışlığı dile getirilmiştir. Bunun yanında yapılan iyiliğin başa kakılmaması ve bu yüzden insanların hor görülüp aşağılamaması gerektiği vurgulanmıştır.

Öykünün Türü

Diyet adlı öykü “olay öyküsü”dür. Öyküde serim, düğüm, çözüm bölümleri bulunmaktadır. Bu tür öykülere “Maupassant tarzı” öykü de denmektedir.

Koca Ali’nin kim olduğu anlatıldıktan sonra iftira atılması, yargılanıp suçlu bulunması, zengin bir kişinin diyet ödemesi, yapılan aşağılama ve hakaretlere dayanamayan Koca Ali’nin kolunu keserek Hacı Kasap’ın önüne atması ve ortadan kaybolması sırasıyla (kronolojik olarak) anlatılmıştır.

Genel Yargı

Diyet adlı öykü Milli edebiyat dönemini yansıtan öykülerden biridir. Dönemin yaşam biçimini, yargı sistemini ve değer yargılarını yansıtması bakımından büyük önem taşımaktadır. Diyet, Türk edebiyatının bir solukta okunacak ve üzerinde uzun süre düşünülecek öykülerinden biridir.