Karadeniz Mantar Çeşitleri

Mantarlar binlerce yıldır varlığını korusa da hala daha yenilebilir mantar çeşitleri hakkında yeterince bilgi sahibi olunmuyor. Asıl olarak ekosistemin döngüsü ve bitkilerin gelişimi açısından yüksek öneme sahip olan mantarlar yeri geliyor en lezzetli sofraların baş rolünü üstleniyor. Binlerce farklı türe ayrılan mantarların ne yazık ki tamamı yenilebilir mantar çeşitleri arasında yer almıyor. Zaman zaman öldürücü etkiye de sahip olabilen mantarların hangisinin yenilebilir hangisinin ise zehirli olduğunu bilmek oldukça önem arz ediyor.

Ankara’nın en iyi termal oteli Çam Otel olarak hazırladığımız yazımızda Türkiye’de yetiştirilen yenilebilir mantar çeşitleri neler listeledikten sonra faydalarını da sizler için anlatacağız. Yazımızı okuduktan sonra ülkemizin eşsiz doğasında karşılaşabileceğiniz mantar türleri hakkında yeterli bilgiye sahip olabileceksiniz.

Aynı zamanda Ülkemizde Yetişen Orman Meyveleri ve Faydaları başlıklı yazımızı okuyarak, ülkemizde yetişen bir diğer leziz tat hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.

Türkiye’de Yetiştirilen Yenilebilir Mantar Çeşitleri

Mantar çeşitliliği açısından oldukça zengin bir ülke olan Türkiye birçok farklı mantar türüne ev sahipliği yapıyor. Temel olarak zehirli, yenilebilir, zehirli olmayan ama yenilemeyen olarak 3’e ayrılan mantar çeşitlerinin tamamına ülkemizin topraklarında rastlanıyor. Yaklaşık zehirli mantar türünün yanında ’e yakın yenilebilir mantar çeşidine sahip Türkiye’de doğada sık rastlanılan mantarların hangilerinin yenilebilir olduğuna geçebiliriz.

İmparator Mantarı

Türkiye’de genellikle Şile, Kandıra ve Göksu vadisi civarında bulunan imparator mantarı Güney Avrupa’da sevilen ve sık tüketilen mantar çeşitlerindendir. Keskin tadı sayesinde yemeklere oldukça leziz tatlar katan imparator mantarı Latince adını tahmin edilebileceği gibi Sezar’dan almasından dolayı dilimizde imparator mantarı olarak bilinir. Arasında zehirli olanlarında çıkabileceği için dikkat edilerek tüketilmesinde fayda vardır. 

Kuzu Göbeği Mantarı

Akdeniz ve Karadeniz’in kıyılarında yetişen halk arasındaki ismiyle höbelen şifalı mantar olarak da bilinir. Diğer yenilebilir mantarlardan en büyük farkı ise pişirilmeden çiğ haliyle yenilmesi gerektiğidir. Fransız mutfağında oldukça sık kullanılmasından dolayı da ekonomik değeri yüksektir. Fındık, kayın, akçaağaç ve karaağaçların altında tek tek bulunan kuzu göbeği mantarı zengin minerale sahip toprakları sever. 

İstiridye Mantarı 

Doğada kış aylarında geniş yapraklı ağaçların altında ortaya çıkan istiridye mantarı aynı zamanda yüksek oradan ticari üretimi de yapılan bir mantardır. Dünyada en çok yetiştirilen ikinci mantar türü olan istiridye mantarı büyük şapkası ve dalgalı kenarlarıyla oldukça eşsiz bir görünüme sahiptir. Izgaradan soteye her şekilde tüketilen istiridye mantarı enfes tadıyla sofraların vazgeçilmez lezzetleri arasındadır.

Kanlıca Mantarı 

Batı Karadeniz’de yaygın olan kanlıca mantarı 3 türe ayrılır. 3 türü de yenilebilir mantar çeşitleri arasında yer alan kanlıca mantarı birçok mantar türünden farklı olarak genellikle yağda kızartılarak tüketilir. Enfes lezzeti sayesinde en çok tercih edilen mantarlardan olan kanlıca mantarı ekonomik olarak da oldukça yüksek değere sahiptir. 

Kültür Mantarı

Dünyanın en çok yetiştirilen mantarı olan kültür mantarı market raflarında, tariflerde en sık karşılaşılan mantar türüdür. Nemli ve sıcak havaları sevmesi nedeniyle neredeyse tüm dünyada yetiştirilebilen yenilebilir mantar çeşitleri listesinde olan kültür mantarı ülkemizin de farklı bölgelerinde yetiştirilir.

Tamamen beyaz renkte olan yapıları sayesinde diğer mantarlardan ayırt etmesi oldukça kolaydır. Sindirim sistemini desteklemesinden antioksidan içermesine vücuda birçok katkısı olur.

Pestik Mantarı

İtalyan mutfağında bilinen ismiyle porcini oldukça yüksek lezzete sahip bir mantardır. Yüksek fiyatlarla market raflarında yerini alan pestik mantarı Batı Karadeniz’de fazla yağış alan ve zengin minerallere sahip topraklarda yetişir. Çörek mantarı adıyla da bilinen pestik mantarı, eklendiği yemeklerin lezzetini kolaylıkla artırabilir. 

Tirmit Mantarı 

İlk çıkmaya başladığında sarı olan rengi zaman geçtikçe ve büyüdükçe kırmızıya dönen tirmit mantarı yoğunluklu olarak Karadeniz bölgesinde görülür. Oldukça zahmetsiz pişirilmesi sayesinde pratik şekilde sofralara lezzet katılabilir. Yemeklere katılmasının yanı sıra aynı zamanda ara sıcak olarak da servis edilebilir. Görüntüsü ile de iştah açıcı olan tirmit mantarına doğada kolaylıkla rastlanılabilir.

Borazan Mantarı

Görüntüsünün korku yaratabilecek olmasından dolayı genellikle zehirli olduğu düşünülen borazan mantarı koyu rengi ve borazana benzeyen yapısının aksine yenilebilir mantar çeşitleri arasındadır. Ege bölgesinde sık görülen bu garip şekilli mantar sebze yemeklerinde sık tercih edilir. Oldukça lezzetli olmasının yanı sıra az bulunması da borazan mantarın fiyatını yükseltmektedir.

Kıvırcık Mantarı

Beyaz bir marula benzeyen görüntüye sahip olan kıvırcık mantar saçaklı yapısıyla diğer mantar türlerinden gözle görülür şekilde ayrılır. Akdeniz bölgesinde görülen bu garip şekilli mantar yapısından dolayı içinde toz tutmaya oldukça yatkındır. Yenilebilir olan fakat tüketmeden önce oldukça iyi yıkanması gereken kıvırcık mantar aynı zamanda çam mantarı olarak da bilinmektedir.

Bal Mantarı

Sarı rengi dolayısıyla bal mantarı olarak adlandırılan ve oldukça hızlı şekilde çoğalabilen bu mantar türü hızlı bir şekilde yetişir. Çoğu ormanda yer alan ve tat olarak da kültür mantarına benzeyen bal mantarı yüksek oranlarda tüketildiğinde sağlık problemlerine yol açabilir. 

Türkiye’de Yetişen Mantarların Faydaları

Dünya genelinde ve ülkemizde en sevilen besinlerin başında yer alan yenilebilir mantar çeşitleri vücudumuz için birbirinden farklı faydalara sahiptir. Hem lezzetli hem de besleyici olmalarının yanı sıra vücudumuz için fayda sağlamaları mantarların yemek için sık şekilde tercih edilmelerinin ana sebeplerindendir. Gelin mantarların faydaları neler bakalım.

• Mantarlar yüksek oranda içerdikleri A, D, B, E, K ve P vitaminleri sayesinde bağışıklık sisteminin korunmasını ve hastalıklara karşı direnç geliştirilmesini sağlarlar.
• Düzenli mantar tüketmenin vücudumuza olan bir diğer katkısı vücut için gerekli folik asit ve demirin karşılanarak kansızlık problemlerinin giderilmesine katkı vermesidir.
• Düşük kalorili olmaları sayesinde diyet yapanların en favori besinlerinden olan mantarlar metabolizmayı aktif hale getirir ve zayıflama sürecini hızlandırır.
• Vücudun zararlı maddelerden arınmasını sağlayan antioksidanlar mantarların içerisinde yüksek oranda bulunur. Bu yüzden mantar tükettiğinizde vücudunuzda biriken fazla su ve toksinler atılmaya başlanır.
• Lifli bir besin olması sebebiyle kan şekerini dengeler, zamansız acıkmaların önüne geçer. 
• İçerdiği vitaminlerin vücudumuza bir diğer katkısı kalp ve damar sağlığının korunmasına olur.

Türkiye’de yetiştirilen yenilebilir mantar çeşitleri ve vücudumuza olan faydalarını anlattığımız yazımızın sonuna geldik. Siz de yazımızda listelediğimiz yenilebilir mantar çeşitlerini deneyerek damak zevkinize en uygun olanları rahatlıkla bulabilirsiniz.

Bu enfes lezzete sahip mantar türlerinin bazılarına onlarca farklı ağaca ev sahipliği yapan Soğuksu Milli Parkı’nda rastlamak mümkün. Çam Otel ormanın en güzel yerlerinden birinde bulunan konumu sayesinde sizlere yürüyüşlerinizde bu mantar türlerine rastlamayı ve eşsiz lezzetleri deneyimlemeyi sunuyor. Sizler de bu keyifli deneyimi yaşayabilmek için Çam Otel’e rezervasyon yaptırabilirsiniz.

Aynı zamanda birçok farklı konu hakkında bilgilendirici yazılarımızın yer aldığı blog sayfamızı da ziyaret edebilirsiniz.

Dünyada en sevilen ve en çok tüketilen besinler arasında gelen mantar, yüksek besin değerleri ile kimi zaman ana yemeklere dahil olarak kimi zaman süsleyici element şeklinde ve kimi zaman ise ana yemeğin kendisi olarak kullanılır. Ülkemizde geniş bir yelpazeye sahip olan ve kimilerine antipatik gelen bu canlı türü, en çok karşımıza tükettiğimiz pizzalarda çıkmaktadır. İklim açısından mantarlar adına bir cennet olan Türkiye’de, yenilebilen ve yetiştirilebilen özelliğe sahip pek çok mantar arasından doğada karşınıza çıkabilecek farklı çeşitleri ile mantarları, sizler için bir araya topladık.

1. İmparator Mantarı

Dünya çapında doğada bulunan mantar çeşitleri arasında yetiştirilebilen ve yenilebilen mantar denildiğinde, akla ilk gelenlerden ve gelincik olarak da bilinen imparator mantarıdır. Güney Avrupa’nın en sevilen mantarları arasında olan “Amanita Caesarea” adını Sezar’dan almıştır. Görünüş olarak Turuncu şapkalı ve sporları beyaz renktedir. Türkiye’de Göksu Vadisi, Şile ve Kandıra dolaylarında rastlamak mümkündür. Keskin fakat oldukça lezzetli bir tada sahip olan bu mantar ailesinde çeşitli zehirli mantarlarda bulunduğu için toplarken dikkat edilmeli ve bir uzmana danışılarak tüketilmelidir.

2. Kuzu Göbeği Mantarı

Ege, Akdeniz ve Karadeniz&#;in kıyı bölgelerinde halk arasında Höbelen yada Döbelen olarak da bilinen kuzu göbeği mantarı, şifalı bir mantardır. Yenilebilen mantar çeşitleri arasında yer almasına rağmen, pişirilmeden yenmemesi çeşitli bakterilere ev sahipliği yapıyor olabilmesi açısından oldukça önemlidir. Fransız mutfağının favorilerinden biri olan “Morchella Esculenta”nın fiyatı da oldukça yüksek olabilmektedir. Bahar aylarında ortaya çıkan ve kansızlık hastalığına iyi gelen bu mantar bünyesinde B1, B2 ve C vitaminleri ile yüksek miktarda kalsiyum, sodyum, potasyum ve çinko bulundurur.

3. Pestik Mantarı

“Boletus Edulis” yani üstün mantar anlamına gelen bu mantar, Çörek olarak da bilinir. Pestik mantarı ak, katı ve yumuşak olmak üzere üçe ayrılır. Dünyanın tüm ılıman bölgelerinde yaygın olarak yetişir. Pestik mantarı aslında ormanlarımızda yetişen ve yenilebilen en güzel mantarlar arasındadır. Havalı adı ile Porcini mantarı olarak marketlerde karşınıza çıkabilir. Batı Karadeniz bölgesinde ise ayı mantarı adı ile karşımıza çıkar. Görece olarak büyük bir mantar olarak şapkası cm büyüklüğünde olabilmektedir ve iyi pişmiş bir çöreği andırır. Esmer kahverengini taşıyan bu mantarın sporlarının rengi ise sarıdır.

4. Tirmit Mantarı

Gençken sarı, olgunlaşırken kırmızı renge dönen tirmit mantarı “Lactarius Volemus” halk arasında geyik mantarı olarak bilinir. Yoğunluklu olarak iklimini sevdiği Karadeniz bölgesinde görülür. Pişirilmesi oldukça kolay ve oldukça lezzetli bir mantardır. Tuzlu ve baharatlı olarak pişirildiğinde iyi bir ara sıcak olarak servis edilir. Şapkası cm derinliğindedir ve kuru et gibi serttir. Gençken sarımtırak bir beyazlığa sahipken olgunlaştıkça açık kahverengine dönüşür. Çiğ olarak emniyetle yenilebilir fakat aynı familyadan olan “Lactarius rufus” ile benzerliği sebebiyle karıştırılmamalıdır.

5. Çam Kabara Mantarı

Çam ormanlarında çam ağaçlarına tutunarak büyüyen ve geyik sütü olarak da bilinen mantardır. Diğer mantarlara göre çam kabara mantarı yenirken mutlaka bir uzmana danışılması gerekir aksi takdirde alerjik durumlar söz konusu olabilir. Bazı bölgelerde kendisine tirmit mantarı da denir ancak renk olarak birbirinden farklıdırlar. Sinop iline bağlı olan Boyabat yöresinde sıkça görülür. Çam kabara yani “Chroogomphus Rutilus” renk olarak altın sarısı ve kahverengi arasında kısmen kirli bir görüntüye sahiptir. Şapkası ise cm arasında değişken boyutlara sahiptir.

6. İstiridye Mantarı

“Pleurotus Ostreatus” yenilebilen en yaygın mantar türüdür. 1. Dünya Savaşı sırasında Almanya’da geçim sağlamak amacıyla yetiştirilerek dünyaya yayılmaya başlamıştır ve şu anda dünya çağında ticari olarak üretilen bir besin hakine gelmiştir. Halk arasında kayın, kavak ya da yaprak ismi ile karşımıza çıkabilir. Nadir ve belirli şartlarda büyüyen bir mantar olması ve lezzetli olması, ülkemizde en çok yetiştirilen mantar haline gelmesine sebep olmuştur. Aynı zamanda mantarın arındırma yani vücuttaki toksik bileşenleri mantar kullanarak arındırma yöntemi içinde kullanılmaktadır.

7. Borazan Mantarı

Doğada diğer mantarlar çeşitleri arasından renginin koyu olması ile ayrılan, yetiştirilebilen ve yenilebilen bir mantar “Craterellus Cornucopioides” lezzetli olduğu kadar da pahalıdır. Az miktarda kaloriye sahip olması ve külahı andıran bir görüntüsü vardır. Adından da anlaşılabileceği gibi trompete benzer bir yapıda olup familyasında çok sayıda zehirli mantar türü olduğundan toplarken ve yerken dikkat edilmesi gerekir. Sebze sotelerinde kullanıldığında eşsiz bir tada sahip olur. Türkiye’de genel olarak Ege ikliminde doğal olarak yetişmektedir. Protein ve besin değerleri açısından oldukça iyi bir mantardır.

8. Kıvırcık Mantar

Saçaklı bir mantar olan ve halı saçağı olarak da bilinen bu türün, çam mantarı ve kedi tırnağı olmak üzere üç farklı çeşidi vardır. Diğer mantar türlerine göre gözle görülür bir şekilde farklıdır. Genellikle yoğun olarak Akdeniz bölgesinde görülür. Marul gibi görünen yapısı nedeniyle içerisinde toz ve toprak biriktirir, bu nedenle yemeklerde kullanmadan önce iyice yıkanması gerekir. Protein ve besin değerleri açısından da oldukça iyi bir mantar olan kıvırcık mantar, yaz aylarının sonlarına doğru yetişir. Özellikle çam ağaçları olmak üzere iğne yapraklı ağaç köklerinde Parazit (Asalak) olarak yetişir.

9. Bal Mantarı

İstanbul Belgrad Ormanı’nda karşınıza bol sayıda çıkabilecek olan bu mantar görüntüsüne karşı şekil olarak kültür mantarına en fazla benzeyen mantar türüdür. Sarı rengi sebebiyle balı andırır ve bal mantarı olarak adlandırılır. Kısa sürede çok sayıda yetişebilen bir tür olarak hızlıca yayılabilme özelliğini taşır. Yüksek oranda tüketimi tavsiye edilmez. Yetiştiği yerde yerin 3 metre altına kadar inebilmesi bazı ağaç ve ekosistemlere zarar verebilir niteliktedir. Antibiyotik, meşrubat ve steroid üretiminde kullanılır. 3 – 15 cm çapında şapkaya sahip olan bu türün üzerinde balı andıran pullar bulunur.

Sığır Dili Mantarı

Çiğ halde tüketilemeyen fakat pişirildiği takdirde kelimenin tam anlamıyla bir lezzet şölenine dönüşen sığır dili mantarı, ülkemizde her yörede bulunabilir. Görünümünden dolayı halk arasında sığır dili mantarı olarak adlandırılır. Kayın, meşe, palamut, köknar ağaçlarına tutunarak büyürler. Turuncu sığır olarak bilinen bir türü daha vardır. Diğer yörelere oranla Karadeniz bölgesinde daha fazla görünür. Aromalı ve sağlığa faydalı bir mantar türü olarak birçok yemek çeşidine yakışır. Dayanıklı bir mantar türü olarak uzun süre taze kalabilir. Kolayca temizlenebilirdir. Şapkası ve gövdesi genellikle aynı krem rengindedir.

Şitake Mantarı

Uzak Doğu ülkelerinin en bilinen ve en sevilen mantarı olan şitake mantarı aslında Türkiye&#;de de nadir olsa da rastlayabileceğimiz bir mantar türüdür. “Lentusa Edodes” Latince adlı bu mantar, Türkiye&#;de kara orman mantarı olarak da bilinir. Dünyanın en pahalı mantarlarından bir tanesidir. Trüf mantarları gibi oldukça yüksek fiyatlarla satılır çünkü nadir yetişmekte ve toplandıktan sonra çok da uzun bir süre dayanmamaktadır. Ülkemizde ticari olarak Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz bölgelerinde dönemsel olarak yetiştirilir. Uzakdoğu mutfağının oldukça önemli bir lezzet öğesidir.

Biftek Mantarı

Hem renk hem şekil olarak çiğ ete benzeyen “Fistulina Hepatica”, kesildiğinde kırmızı renkte sıvı akıtmasından ötürü adını almıştır. Biftek mantarı yenilebilen en lezzetli mantarlardan olduğu gibi taze olanları pahalı olabilmektedir. Biftek mantarı, Mersin ve çevresinde çınar ve kestane ağaçlarına tutunarak yetişir. Tadı ekşi bir tada sahiptir ancak yemeklere katıldığında enfes bir lezzet verir. Hafif asidik olması ve çürük ya da yaralı ağaçların üzerinde yetişmesi ile bilinir. Halk arasında öküz dili ve ciğer mantarı olarak da anılır. Pişirmesi uzun sürer ve toplandıktan sonra kısa süre de tüketilmelidir.

Kükürt Mantarı

Rengi, zehirli mantarlarla karıştırılmasına yol açan kükürt mantarı aslında lezzetli ve oldukça özel bir tada sahiptir. Tavuğu andıran tadıyla yemekleri lezzetlendiren kükürt mantarı, ülkemizde karaağaç ve ceviz ağacında sıklıkla görülür. Türkiye&#;nin genel olarak tüm sahil kesimlerinde karşılaşılabilir. Latince adı “Laetiporus Sulphueris” olan bu mantarın yetişkinleri pek çok kişide alerjik reaksiyonlara sebep olabilmesiyle ünlü olduğundan, genç olanlarının tüketilmesi önerilir. Genç mantarların gövdesi sarı ve uçları turuncu renkteyken, yetişkin mantarlar daha solgun renklere sahiptir.

Cincile Mantarı

Anadolu’nun her bölgesinde yetişebilse de Bolu ve Karaman yörelerinde kendisini görmeniz çok daha mümkün olan cincile mantarı, genellikle köknar ve iğne yapraklı ağaçların üzerinde yer alır. Çürükçül bir mantar çeşididir. Boyutları küçük olduğu için çok iyi kamufle olur ve bulması bir hayli zordur. Buna rağmen özel ve aromatik tadı bu mantarı diğerlerinden farklı bir konuma taşır. Çiğ tüketildiğinde zehirleyici bir etkiye sahip olabilen bu mantarı sote şeklinde pişirerek tüketmek ve küçük yaştaki çocuklardan uzak tutmak gerekir. En yüksek besin değerine sahip mantarlardan biri olan cincile mantarı kanserle mücadele açısından da yardımcı bir besindir.

Kanlıca Mantarı

“Lactarius Salmonicolor – Lactarius Deliciosus ve Lacterius Deterrimus” mantarlarına Türkiye’de genel olarak verilen isimdir. Batı Karadeniz’de ve özellikle de Bolu’da mevsimsel olarak ortaya çıkan nadir ve değerli mantarlardır. Oldukça değerli olan bu tür, gölgelik yerlerde yetiştiğinde sarı-turuncu, güneş altında kaldığında ise yeşilimsi ya da morumsu renkte olabilir. Köknar ve kayın ağaç diplerinde yetişen türü ise al kanlıca olarak bilinir ve renk olarak çok daha açık bir renge sahip olur. Çam kanlıcası ya da kara kanlıca ismi ile bilinen bu mantar türünü yağda kızartmak ya da ızgara yaparak yemek, daha önce tadına bakmamış birisi için eşsiz bir deneyim olacaktır.