Kuvvet Uygulandığında
Eylemsizlik kuvveti
Eylemsizlik kuvveti, cisimlere etkiyen kuvvet. Eylemsizlik kuvveti sistemin ivmesiyle zıt yönde oluşur.
Eylemsizlik kuvveti yoktan var edilemez. Var olan enerjiyi cisim yine kendi halini yani hareketsiz haline dönmek için kendi hareket yönüne zıt bir kuvvet oluşturup kullanır. Evrende madde her zaman ilk hareketini korumak ister, yani duruyorsa durmak hareket halindeyse o hızda harekete devam etmek ister. Cisme bir kuvvet uygulandığında cisim harekete ters yönde cevap vererek ilk halini korumak isteyecektir, bu cevap eylemsizlik kuvvetidir.
Bir cisme uygulanan hiçbir kuvvet yoksa ya da cisme uygulana kuvvetlerin bileşkesi 0 ise cisim ya hareketsiz kalır ya da düzgün doğrusal hareket yapar. Örneğin; sıra üzerinde duran bir kitaba dışarıdan bir kuvvet uygulanmadıkça sonsuza kadar bırakıldığı yerde kalır.Başka bir cisme eşit büyüklükte zıt yönde iki kuvvet uygulanırsa kuvvetler birbirini yok edeceğinden cisim hareket etmez.Sürtünmesiz bir ortamda bir misketi harekete geçirdiğimizde misket düzgün doğrusal hareket yapar.
Duran bir otobüste ayaktaki yolcuların haberi olmadan otobüs aniden hareket ederse yolcular arkaya doğru itilir. Hareket halindeki bir otobüsün aniden fren yapması sonunda ayaktaki ve oturan yolcuların öne fırlamaları yolcuların bulundukların durumları korumak istemelerinden kaynaklanır. Duran bir cismi herhangi bir kuvvet etkilemedikçe sürekli durur. Hareket halindeki bir cismin hareketini engelleyecek bir kuvvet etki etmedikçe hareketine devam eder. Bu özelliğe eylemsizlik denir.
4. Sınıf Fen Bilimleri Kuvvetin Cisimler Üzerindeki Etkileri konu anlatımı
Söz konusu kuvvet olduğu zaman kısaca hareket anlamına gelebilir. Çünkü kuvvet hareketle aynı oranda ilişkilidir. Örneğin bir şeyi bir yerden bir yere hareket ettirirken ya da bir yere taşırken mutlaka kuvveti kullanırız. Bunu hem insan kuvveti hem de teknolojik ürünlerin kuvveti üzerinden gerçekleştiririz.
Kuvvetin Cisimler Üzerindeki Etkileri
Öncelikli olarak kuvvet nedir bunun tanımını yapalım ve ne olduğunu öğrenelim.
Kuvvet: Bir cismi hareket ettirmek, yönünü değiştirmek, durdurmak, yavaşlatmak ya da hızlandırmak için uyguladığımız etkiye kuvvet denir.
Hayatımızın her alanında bulunan kuvvet bize büyük kolaylıklar sağlar. Yapmak istediğimiz birçok şeyi gerçekleştirmemiz için bize olanak verir. Özellikle kuvvet sayesinde günlük yaşantımızda ele aldığımız ve yaptığımız birçok durum söz konusudur.
- Duran cisimleri hareket ettirmemize fırsat verir. Mesela bir topa vurduğumuz zaman top hareket eder ve başka yönlere gider.
- Hareket halinde olan cismi durdurmamıza olanak tanır. Örneğin aşağı doğru yuvarlanmaya başlayan bir topu elimizle ya da ayağımızla durdurabiliriz.
- Hareket halinde olan birbirinden değişik cisimleri yavaşlatabilir ya da hızlandırabiliriz. Örneğin arabanın gazına bastığımız zaman araba hızlanır ya da frene bastığımız zaman araba yavaşlar. Ayrıca bisikletimizi bindiğimiz zaman pedallara daha hızlı basarsak bisiklet daha hızlı gider.
- Hareket eden cisimlerin yönünü değiştirebiliriz. Örneğin beyzbol sopası ile bir topa vurduğumuz zaman bize doğru gelen top yön değiştirir ve başka yere gider.
- Kuvvet sayesinde ayrıca cisimlerin şekillerini değiştirebiliriz. Örneğin oyun hamuruna elimizle belli bir kuvvet uygulayarak birçok farklı şekil yapabiliriz. Karşılıklı olarak iki cisim birbirine çarpar ise yine şekil değişikliğine uğrarlar. Aynı zamanda vurma, germe ya da bükme gibi birçok kuvvet cisimlerin şekil değiştirmesine sebep olur. Böylece heykeltıraşlar gibi değişik şekilleri oyun hamuru ile yapabilir ya da farklı maddeleri kullanarak şekiller oluşturabiliriz.
Not: Bir kaleme aşırı kuvvet uygularsak kalem kırılabilir. Aynı zamanda bir tele uyguladığımız kuvvet ile farklı bir şekil almasına olanak verebiliriz.
Bu konuda aynı zamanda esnek maddeler bulunmaktadır. Kuvvet uygulandığı zaman şekil değiştiren, kuvvetin etkisi ortadan kalktığında tekrar eski haline gelen maddelere esnek maddeler denmektedir. Örneğin bir lastiği iki ucundan uzattığımız zaman gerilir. Ancak lastiği bıraktığımızda tekrar eski haline gelir. Bu konuda bulaşık süngeri ya da yay gibi daha birçok farklı maddeyi saymak mümkün.
Not: Hareket eden cisimlere zıt yönünde kuvvet uyguladığımızda, cisimler yavaşlar ya da durur. Bu durum bizim uyguladığımız kuvvete bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.
Ayrıca uyguladığımız kuvvet kendi kuvvetimiz olabilir ya da başka teknolojik ürün kuvveti olabilir. Mesela çok ağır olan ve kaldıramadığımız pek çok eşyayı, insan eliyle hazırlanmış teknolojik cihazlar kaldırabilmektedir. Bu gibi daha birçok farklı teknolojik ürün günlük hayatımızda kullanılmakta ve bizim yerimize kuvvet uygulamaktadır.
Hayatımız içerisinde birçok farklı maddeye kuvvet uygularız. Bu bizim için bir mecburiyettir. Örneğin gün içerisinde bisikletimizi bineriz ve birçok farklı yere gideriz. Aynı zamanda arkadaşlarımızla top oynarız ve topun farklı yönlere değişik hızlarda gitmesine olanak veririz. Yemek yerken kaşığı kaldırırız, çantamızı elimize alırız ya da kapıyı kapar veya açarız. Önemli olan kuvveti gerektiği yerde ve dengeli şekilde kullanmaktır. Böylece çok fazla yorulmadan günlük işlerimizi rahatlıkla yapabiliriz.