Kızlarda Boy

Erken Ergenlik Nedir?

Kızlarda menarş adı verilen ilk adet kanamasının 10 yaşından önce görülmesi, erkeklerde ise testis hacminin 9 yaşından önce 4 ml’ye ulaşmasının erken ergenlik olarak tanımlandığını söyleyen seafoodplus.info Sarıkaya, “Kız çocuklarında meme gelişimi ergenliğin ilk habercisidir. Bu nedenle kız çocuğunda 8 yaşından önce meme gelişimi olması da erken ergenlik kabul edilir.’’ dedi. Erken ergenliğin ailesel kaynaklı da olabileceğini belirten Uzm. Dr. Sarıkaya, “Erken ergenlik hormon bozukluklarına, tümörlere ve çeşitli sendromlara bağlı olarak da oluşabilir. Kızlarda 8 ve erkeklerde 9 yaşından önce çocuklarda meme gelişimi, cinsel bölgede kıllanma, testis büyümesi gibi değişimleri fark eden ebeveynlerin mutlaka doktora başvurması gerekir.’’ diyerek ebeveynleri bu konuda uyardı.

Gecikmiş Ergenlik nedir?

Gecikmiş ergenlikle ilgili olarak Uzm. Dr. Sarıkaya sözlerine, “Kızlarda 13, erkeklerde ise 14 yaşına gelinmiş olmasına rağmen ikincil cinsiyet özellikleri dediğimiz meme gelişimi ve testis büyümesinin gerçekleşmemiş olması geç ergenlik olarak adlandırılır.” şeklinde devam etti. Kızlarda meme gelişimi başlamış olmasına rağmen 16 yaşına kadar adet görülmemesinin de geç ergenlik olarak tanımlandığı ifade eden Uzm. Dr. Sarıkaya, “Gecikmiş ergenlik genellikle altta yatan bir sebep olmaksızın ergenliğin geç başlamasıdır. Ebeveynleri ergenliğe geç giren çocuklarda geç ergenlik görülmesi sık rastlanan bir durumdur. Ancak yine belirtilen yaşlara kadar ergenliğe girmeyen çocukların bir çocuk endokrinoloji uzmanı tarafından muayene edilmesi ve çocukta olabilecek tümör, hormon bozukluğu, kromozom anomalisi, sistemik hastalık gibi durumların incelenmesi gerekir.’’ dedi.

Erken ve Geç Ergenlik Hangi Sorunlara Neden Olur?

Erken ergenliğin çocuklarda boy kısalığına yol açabileceğini söyleyen Uzm. Dr. Aliye Sevil Sarıkaya bunun sebebini şöyle açıkladı: “Erken ergenlik kızlarda östrojen, erkeklerde testosteron artışı ile büyüme kıkırdaklarının erken ve hızlı kemikleşmesine bu da başlangıçta büyümenin hızlanmasına ancak sonuçta büyümenin erken durmasına ve boy kısalığına neden olabilir.”

Uzm. Dr. Sarıkaya, “Hem erken hem de geç ergenlik çocuklarda duygusal ve sosyal sorunlara yol açabilir. Erken ergenlikte çocuğun yaşıtlarından daha önce gelişmesi çocuğun yalnızlık hissine kapılmasına neden olabilir. Geç ergenlikte çocuk, akranlarından geri kaldığı düşüncesiyle utanabilir, çekingen kalabilir. Tüm bu durumlar çocuğun okul başarısını ve sosyal hayatını olumsuz etkileyebilir.’’ şeklinde konuştu.

Çocukların bu süreci daha sağlıklı bir şekilde atlatabilmek için psikolojik yardım almasının önemine değinen Uzm. Dr. Sarıkaya, “Erken ve geç ergenlik, bulundukları yaş itibarıyla çocukları pek çok açıdan etkileyebilir. Dolayısıyla çocukların profesyonel bir psikolojik destek alması, ergenlik problemleri ile daha doğru bir şekilde başa çıkmalarına yardımcı olur.’’ dedi.

Erken ve Geç Ergenlikte Tedavi Nasıl Uygulanır?

Erken veya geç ergenlik tedavisinin altta yatan nedenlere göre yapıldığını söyleyen Uzm. Dr. Sarıkaya, “Eğer çocuktaki ergenlik başlangıcı yapısal nedenlerle erken veya geç ise genellikle tedavi vermeden çocuğun gelişimini takip ederiz. Ancak çocukta altta yatan bir hormon bozukluğu, sistemik hastalık, tümör gibi durumlar söz konusu ise bu duruma yönelik tedavi yaparız. Altta yatan nedenin ortadan kaldırılması, çocuğun büyüme ve gelişmesinin sağlıklı ilerlemesine katkıda bulunur.

Erken ergenlikte çocuktaki iskelet olgunlaşmasının geciktirilmesi ve cinsel aktivitenin önlenmesi tedavi hedefleri arasındadır. Geç ergenlikte ise düşük doz testosteron ya da östrojen hormon desteği ile ergenliğe giriş sağlanmaya çalışılabilir.” dedi. Ebeveynlerin ergenlik konusunda fazla endişeye kapılmamasını tavsiye eden Uzm. Dr. Sarıkaya, “Ebeveynler, çocuklarında ergenlik ile ilgili yolunda gitmeyen bir durum fark ettiklerinde mutlaka bir çocuk endokrin uzmanına danışmalıdır. Ancak aileler ergenlik konusunda çok takıntılı olmamalıdır. Bu konudaki endişelerini sürekli dile getirmeleri çocuğu olumsuz etkileyebilir.” diyerek sözlerini noktaladı.

İSTANBUL (AA) - Medicana Bahçelievler Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Dr. Aliye Sevil Sarıkaya, en hızlı büyüme döneminin ergenliğe giriş dönemi olduğunu belirterek, 'Bu dönemin erken gerçekleşmesi kemik gelişiminin erken tamamlanarak boy kısalığına sebep olabilir.' ifadesini kullandı.

Medicana'dan yapılan açıklamada görüşlerine yer verilen Sarıkaya, erken ergenliğin günümüzün problemi olduğunu, iyi takip etmek gerektiğini aktararak, bu konuda ailelere bazı uyarılarda bulundu.

Erken ergenliğin günümüzde çokça görüldüğünü belirten Sarıkaya, şunları kaydetti:

'Ergenlik kızlarda memelerin, erkeklerde ise testislerin büyümesi ile başlar. Ergenlik dediğimiz gelişim süreci kızlarda ortalama yaşlarında, erkeklerde ise yaşlarında başlamaktadır. Ergenlik sürecinin tamamlanması 4 ila 6 yıl arasında sürer ve genellikle kızlarda , erkeklerde yaşlarda ergenlik sona erer. Kızlarda 8 yaşından önce, erkeklerde 9 yaşından önce başlayan ergenliğe 'erken ergenlik' diyoruz. Erken ergenlik günümüzün ana problemi. Erken ergenlik kızlarda erkeklere nazaran daha fazla görülüyor.

Ailelerin erken ergenliği anlaması erkeklerde biraz daha zor olabiliyor. Çünkü erkeklerdeki ergenliğin ilk belirtisi testislerin büyümesidir. Kızlarda ergenliğin ilk belirtisi meme gelişimidir. Kızlarda meme gelişimi ilk seferinde memede bir acıma ve sertlikle başladığı için onlar bu duruma daha aşinalar. Annelerine hemen şikayet edebiliyorlar ve anne bakınca fark ediliyor. Erkeklerde biraz daha geç fark edilebiliyor.'

- 'Tümöral nedenler erken ergenliğe neden olabilir'

Aliye Sevil Sarıkaya, hipotalamusta hipofiz tümörü nedeniyle oluşabilecek hormon bozukluklarının erken ergenliğe yol açabileceğini bildirdi.

Kızlarda erken ergenliğin daha fazla görüldüğünü belirten Sarıkaya, 'Daha fazla görülse de sanki normal bir ergenliğin erkene kaymış versiyonu gibi olup altından önemli bir sebep çıkma durumu daha nadirdir. Erkeklerde ise tümöral nedenlerle başlama olasılığı daha fazla olup erkeklerde erken ergenliği çok iyi takip etmek gerekir. Hipofizden salgılanan hormonların uyarısıyla ergenlik başladığı için erken ergenlikte hipofizi ilgilendiren tümöral bir sebepten şüphelenebiliriz. Erkeklerde bir hastalığı işaret etme ihtimali çok daha fazla.' ifadelerini kullandı.

- 'Tüketilen gıdaların özellikle çocuklar için organik olmasına aileler çok dikkat etmeli'

Hormonlu gıda ve plastik malzemelerin hormon bozulmasına yol açarak erken ergenliğe sebep olabileceğini vurgulayan Sarıkaya, şu bilgileri verdi:

'Günümüzde tüketilen hormonlu gıdaların da erken ergenlik üzerinde rol oynadığı varsayılıyor. Bugünkü beslenme koşullarının erken ergenlik üzerinde çok fazla etkisi var. Plastik olan şişeler ve ürünlerin paketlendiği diğer plastik malzemelerde bile hormon bozucu etki gözlemlenebiliyor. Tüketilen gıdaların özellikle çocuklar için organik olmasına aileler çok dikkat etmelidir. En hızlı büyüme dönemi ergenliğe giriş dönemi. Bu dönemin erken gerçekleşmesi kemik gelişiminin erken tamamlanarak boy kısalığına sebep olabilir. Kız çocuklarında en hızlı büyüme dönemi ergenliğe giriş dönemidir. Erkek çocuklarında ise ergenliğin ortası ve ortadan sonraki dönemde en çok gelişim görülmektedir. Kız çocuklarında meme gelişiminden adet kanamasına kadar olan süreçte boy çok hızlı uzamaktadır. Fakat adet kanaması sonrası da 2 seneye kadar boy büyümesi az da olsa devam edebilmektedir. Erken ergenlikte kemikleşme erken tamamlanmaktadır. Büyüme plakları erken ergenlikte erken kapandığı için büyüme durmakta ve boy kısalığı sorunu ortaya çıkmaktadır.'

Ailelerden en çok büyüme ve gelişme anlamında boy kısalıkları konusunda şikayet aldıklarını bildiren Sarıkaya, aynı zamanda kız çocuklarının erken ergenlikte küçük yaşta adetle karşılaşmasının bazı psikolojik sorunlara da yol açabildiğini aktardı.

İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Feyza Darendeliler, bebeklikte ilk 1 - yaşına kadarki beslenmenin boy ortalamasını belirlediğini belirtti.

Çocukluk döneminin en büyük özelliği, sürekli bir büyüme süreci göstermesi. Ne var ki her çocuk sağlıklı büyüme ve gelişme sürecini yaşayamıyor. Gerek hastalıklara gerekse beslenme yetersizliğine bağlı olarak çocuğun gelişiminin durması, en çok boy uzamasını etkiliyor.
Çocukluk çağında büyümede duraklama veya boy kısalığı altta yatan hastalığın ilk belirtisi olarak kabul ediliyor. Ayrıca, bağırsak sistemi hastalıkları, doğumsal kalp hastalıkları, kronik diyare, talasemi ve böbrek hastalıkları gibi birçok hastalıkta uygun tedavi yapılmazsa boyun kısa kalması bekleniyor.
İstanbul Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Büyüme ve Gelişme ve Pediatrik Endokrinoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Feyza Darendeliler, bebeklikte ilk 1 - yaşına kadarki beslenmenin boy ortalamasını belirlediğini belirtiyor. Boy uzamasının 18 - 19 yaşa kadar sürdüğünü anlatan Prof. Darendeliler, konuyla ilgili sorularımızı yanıtladı

Ne zaman danışmalı?
Boy kısalığı nedir?
- Boyun büyüme eğrilerinde 3. persantil dediğimiz en alt çizginin daha altında olması, büyüme hızının düşük olması veya anne babaya göre boyun kısa olmasını boy kısalığı kabul ediyoruz. Bu durum doktora danışmayı ve tetkik gerektirir. 

Boy kısalığının nedenleri ve buna yol açan faktörler nelerdir?
- Ailevi boy kısalığı, yapısal boy kısalığı ve ergenliğin gecikmesi, iskelet sistemi hastalıkları, doğum kilosunun düşük olması, beslenme bozukluğu, uzun süreli hastalıklar (kalp, böbrek, kan hastalıkları gibi), uzun süreli ilaç kullanımı, Turner sendromu, hipotiroid, büyüme hormonu eksikliği ve sevgi yoksunluğunu nedenler arasında sayabiliriz. Turner sendromu sadece kız çocuklarında 2 bin 'de bir görülen ve en önemli bulguları erken yaşlarda boy kısalığı ve ileriki yaşlarda ergenlik yokluğu olan bir hastalıktır. Büyüme hormonu eksikliği 3 bin 'de bir görülür ve sıklıkla tek bulgusu boy kısalığı veya büyümede duraklamadır. Hipotiroidi sıklığı da 3 bin 'de birdir ve doğumsal formlarında boy kısalığı dışında zeka geriliği de görülür. Doğum tartısı gebelik süresine göre düşük olarak doğan ve ilk 2 yaşta büyümede yakalama yapamayan çocukların da nihai boyları kısa olur.

Beslenme, ana neden
Bunlardan Türkiye'de en çok öne çıkan nedenler hangileri?
- Özellikle hayatın ilk yıllarında geçirilen beslenme bozukluğu daha sonraki yaşlarda boy kısalığına neden oluyor. Uzun süren beslenme bozukluğu olan çocukta önce kilo düşer sonra boy kısa kalır. Sağlıklı büyümek ve bodurluğu önleyebilmek için sağlıklı bir beslenme ilk koşul. 

Boy kısalığının toplumda görülme sıklığı nedir?
- Yüzde 3 - 15 arasında değişir. Bunların yüzde 80 - 85'ini normal kısa olarak kabul ediyoruz. Bunların nedenleri yapısal ve ailevidir. Normal kısa boyluluk toplumda en sık görülen boy kısalığıdır. Bu çocukların boyları kısa ancak büyüme hızları normaldir. Bir kısmının anne ve babası da kısa boylu olup kalıtsal faktörler ön plandadır. Patolojik yani tedaviye ihtiyacı olan grubun oranı ise yüzde 15 - Bunlarda boy kısa ve büyüme hızı düşüktür. Bunları da ikiye ayırıyoruz. Bazılarında orantısız bir boy kısalığı (kol ve bacaklar kısa) vardır. Orantılı boy kısalıkları içinde Türkiye'de uzun süreli beslenme bozukluğu sonucu gelişen ve bodurluk diye adlandırdığımız boy kısalığı yüzde 12 - 16 oranında görülür. 

Bu hastalıklara bağlı görülen boy kısalığı kaç santimetredir?
- Patolojik boy kısalıklarında nihai boy, hastalıklar arasında değişiklik gösterse de genelde kızlarda - , erkeklerde - santimetre arasında değişir. İskelet sistemi hastalıklarında nihai boy daha kısadır ( santimetre civarı).

Sevgisizlik de etken
Psikososyal nedenler nelerdir?
- Sevgi yoksunluğu yaşayan çocuklarda örneğin olumsuz aile yapısı olanlarda, bazı yuva çocuklarında kısa boyluluk görülebiliyor.

Doğum kilosu ve boyu önemli mi?
- Türkiye'de yılda dünyaya gelen 1 milyon bin çocuğun 37 bin 'ü 2,5 kilonun altında doğuyor. Bunlar arasında kısa boylu kalanların sayısı ise 2 bin Düşük doğum tartılı çocukların yani zamanında kilonun altında dünyaya gelenlerin yüzde 80 - 85'i normal yaşıtlarını yakalıyor. Yüzde 10 - 15'i ise kısa boylu kalıyor. Bu çocuklarda tipik bir bulgu, zayıf ve iştahsız olmaları, üçgen bir yüze ve zayıf bir görünüme sahip olmaları. Tedavi görmezlerse nihai boyları kızlarda , erkeklerde santimetrede kalıyor. Doğumdaki boy uzunluğu olarak da 47 santimetre altını kısa kabul edebiliriz.

Spor yapmak etkili mi?
- Spor mucizevi şekilde boy uzatmıyor ancak özellikle çocuklar için çok yararlı. Kemik yoğunluğunu artırarak ileride osteoporozun daha az görülmesini sağlıyor. Kas kitlesi ve akciğer kapasitesinin artmasına yol açıyor. Bunların dışında egzersiz bazı hormonların salımını artırdığından büyüme hormonunun salgılanmasını arttıran faktörlerden biri olarak gösterebiliriz. 

Tedaviyle ne kadar uzama sağlanıyor?
- Büyüme hormonu eksikliğinde erken yaşlarda büyüme hormonu tedavisinin başlanması tedavinin başarısı açısından çok önemli. Hipotiroidin doğumsal formlarının yenidoğan döneminde taranarak tanı konması (topuktan kan alınarak) ve tiroid hormonuyla hemen tedaviye başlanması gerekir. Erken tanı ve tedaviyle boy kısalığının yanı sıra zeka geriliği de önlenmiş olur. Turner sendromunda erken büyüme hormonu tedavisiyle normal nihai boya erişilmesi mümkündür. Doğum tartısı gebelik süresine göre düşük doğan ve kısa boylu kalan çocuklarda büyüme hormonuyla nihai boy, başarıyla uzatılıyor. Çocuk büyüme hormonuyla normal sınırların içine giriyor. Anne babasına göre beklenen boya ve toplam normallerinin içine giriyor. Uzama oranı örneğin 2 yaşında başladığınız çocukta çok daha fazla olur. Eğer ki bu tedavi başlanırsa kızlarda , erkeklerde santimetreye varıyorlar. 

Büyüme hormonunun kullanılmadığı durumlar var mı?
- İskelet sistemi hastalıklarının tedavisi çok zordur. Bunlarda büyüme hormonuyla değil cerrahi uzatma tedavisi verilebilir. Cerrahi uzatma da her hastada uygulanamayabilir. 

Türkiye'de büyüme hormonu tedavisinde başarı oranı nedir?
- Büyüme hormonuyla özellikle kısa ve uzun dönemde çok başarılı sonuçlar alınıyor. Ancak ülkemizdeki büyüme hormonu ve Turner sendromu verileri değerlendirildiğinde hastaların tanı ve tedaviye başlama yaşı oldukça geç görülüyor. Bu da hastalığın tanısının geç konulduğu ve tedavi açısından başarı şansının azaldığının bir göstergesi. Boy kısalığına neden olan hastalık ne kadar erken teşhis ve tedavi edilirse boy uzatma tedavisinde de başarı şansı o kadar artar. 

Türkiye'de ortalama kadın ve erkek boyu ne kadar?
- Erkekler için santimetre, kadın için santimetre olarak kabul edilir. Alt sınır olarak da kadınlarda , erkeklerde santimetre kabul edilir. Ancak toplum yıllar içinde uzuyor kadın ve erkeklerde ortalama ve alt sınır değerlerinin 3 santimetre uzadığını söyleyebiliriz. 

Yaşlara göre ortalama boy

ERKEK ÇOCUKTA (Üst sınır)
- Doğum: cm
- 6 ay : cm
- 1 yaşında: cm
- 2 yaşında: 84 cm
- 3 yaş: cm
- 4 yaş: cm
- 5 yaş: cm
- 6 yaş: cm
- 7 yaş: cm
- 8 yaş: cm
- 9 yaşında: cm
- 10 yaşında: cm
- 11 yaşında: cm
- 12 yaşında: cm
- 14 yaşında: cm
- 16 yaşında: cm

(Alt sınır)
- Doğumda: cm
- 6 ayda: cm
- 12 ayda: 68 cm
- 2 yaşında 77 cm
- 3 yaşında 87 cm
- 4 yaşında
- 5 yaşında 98 cm
- 6 yaşında cm
- 7 yaşında cm
- 8 yaşında cm
- 9 yaşında cm
- 10 yaşında cm
- 11 yaşında cm
- 12 yaşında cm
- 14 yaşında cm
- 16 yaşında cm

KIZ ÇOCUKTA (Üst sınır)
- Doğum: cm
- 6. ay: cm
- 12 ay: 73 cm
- 2 yaş: cm
- 3 yaş: 95 cm
- 4 yaş: cm
- 5 yaş: cm
- 6 yaş: cm
- 7 yaş: cm
- 8 yaş: cm
- 9 yaş: cm
- 10 yaş: cm
- 11 yaş: cm
- 12 yaş: cm
- 14 yaş: cm
- 16 yaş : cm

(Alt sınır)
- Doğum: 47 cm
- 6 ayda: 58 cm
- 12 ay: cm
- 2 yaş: cm
-3 yaş:
- 4 yaş: 92 cm
- 5 yaş:
- 6 yaş: cm
- 7 yaş: cm
- 8 yaş: cm
- 9 yaş: cm
- 10 yaş: cm
- 11 yaş: cm
- 12 yaş: cm
- 14 yaş: cm
- 16 yaş: cm

Basit bir boy hesaplama yöntemi

Erişkin insanda normal beklenen boy için basit bir hesaplama yöntemi:
Kız çocuk için; anne ve baba boyunun toplamından 13 çıkarılacak, çıkan sonuç ikiye bölünecek. Ortaya çıkan sayı, çocuğun olması gereken boy uzunluğunu verir.
Erkek çocuk için anne ve baba boyunun toplamına 13 eklenecek, çıkan sonuç ikiye bölünecek. 

Kız ve erkeklerde büyüme hızı

İlk 1 yaşta; yılda 25 cm
1 - 2 yaş arası; yılda  cm
2 - 4 yaş arası; yılda 7 cm 
4 - 12 yaş arası yılda 5 cm büyürler 
Ergenlik dönemi boyunca kızlar 15 - 20 cm, erkekler 20 - 25 cm uzar