1 RUSÇA ÖĞRENME REHBERĐ Jandarma Genel Komutanlığı Merkez Daire Başkanlığı
2 ĐÇĐNDEKĐLER Rusça Alfabe...5 Harflerin Okunuşlarıyla Đlgili Ek Bilgiler Ve Đstisnalar...5 Урок 1 - Ders Имя Существительное - Rusça da Đsimler...7 Урок 2 - Ders Именительный Падеж Множественного Числа...9 Đsimlerin Yalın Hal Çoğulları...9 Erkek Cins - Мужской Род...9 Dişi Cins - Женский Род...10 Nötr Cins - Средний Род...11 Урок 3 - Ders Личные Местоимения Именительного Падежа...12 Şahıs Zamirleri...12 Урок 4 - Ders Прилагательное Именительного Падежа...14 Yalın Halde Sıfatlar...14 Урок 5 - Ders Глаголы - Fiiller Несовершенный Вид...16 Tamamlanmamış Fiiler...16 A. Настоящее Время - Şimdiki Zaman...17 B. Прошедшее Время - Geçmiş Zaman...17 C. Сложное Будушее Время - Bileşik Geçmiş Zaman Совершенный Вид...18 Tamamlanmış Eylem Biçimi...18 Урок 6 - Ders Склонение Настоящего И Прошедшего Времени...20 Şimdiki Ve Geçmiş Zaman Çekimleri...20 A. Birinci Tip Eklerle Çekilen Fiiller...20 B. Đkinci Tip Eklerle Çekilen Fiiller...21 Урок 7 - Ders Прошедшее Время - Geçmiş Zaman...22 Урок 8 - Ders Будушее Время - Gelecek Zaman Сложное Будушее Время...24 Bileşik Gelecek Zaman Простое Будушее Время...25 Basit Gelеcek Zaman...25 Урок 9 - Ders Падежы - Đsmin Halleri Birinci Tip Çekimler Đkinci Tip Çekim Üçüncü Tip Çekim...32 Урок 10 - Ders Cклонение Личных Местоимений По Падежам...33 Şahıs Zamirlerinin Đsmin Hallerine Göre Çekimi...33 Урок 11 - Ders Употребление Предложного Падежа De Halinin Kullanılması...37 Урок 12 - Ders Употребление Родительного Падежа...40
3 -Đn Halinin Kullanılışı...40 Tamlayan (-Đn) Halinin Đsim Tamlaması Şeklinde Kullanılması...40 Употребление Родительного Падежа С Предлогами...42 Tamlayan Halinin Edatlarla Kullanılması...42 У Edatının Diğer Kullanım Durumları...43 Yön Gösteren Edatlar...45 От Edatının Kullanılması...46 Zaman Bildiren Edatlar...47 Sebep Bildiren Edatlar...48 Amaç Bildiren Edatlar...49 Урок 13 - Ders Употребление Дательного Падежа E Halinin Kullanması...51 Употребление Дательного Падежа Без Предлогов E Halinin Edatsız Kullanılması...51 Употребление Дательного Падежа В Безличных Предложениях...52 Öznesiz Cümlelerde -E Halinin Kullanılması...52 Употребление Дательного Падежа При Обозначении Возраста...54 Yaş Söylemede -E Halinin Kullanılması...54 Употребление Дательного Падежа С Предлогами E Halinin Edatlarla Kullanılması...54 A. K(Ko) Edatının Kullanılması...54 B. По Edatının Kullanılması...55 Благодаря Edatının Kullanılması...57 Вопреки Edatının Kullanılması...57 Навстречу Edatının Kullanılması...58 Согласно Edatının Kullanılması...58 Урок 14 - Ders Употребление Внительного Падежа Đ Halinin Kullanılması...59 Употребление Внительного Падежа С Предлогами Đn Halinin Edatsız Şekilde Kullanılması...59 А. Предлоги Со Значением Места...59 Yer Gösteren Edatlar...59 В. Предлоги Со Значением Направления...60 С. Предлоги Со Значением Времени...61 D. Предлоги Со Значением Цели...63 Урок 15 - Ders Употребление Творительного Падежа Đle Halinin Kullanılması...64 Употребление Творительного Падежа С Предлогами Đle Halinin Edatlarla Kullanılması...66 В. Предлоги Со Значением Времени...67 Zaman Bildiren Edatlar...67 С. Предлоги Со Значением Цели...68 Amaç Bildiren Edatlar...68 Rusça Hikayeler...69 День Рождения...69 Рассказ О Чудаке...70 Мой Дедушка...70 Testler...71
4 Kelime Testi Kelime Testi Kelime Testi Kelime Testi Kelime Testi Dilbilgisi Testi Dilbilgisi Testi Dilbilgisi Testi Dilbilgisi Testi Dilbilgisi Testi Faydalı Kaynaklar...85
5 RUSÇA ALFABE 01. A a* (a) 12. К к (ka) 23. Х х (ha) 02. Б б (b) 13. Л л (el) 24. Ц ц (tse) 03. В в (ve) 14. М м (em) 25. Ч ч (ça) 04. Г г (ge) 15. Н н (en) 26. Ш ш (şe) 05. Д д (de) 16. О о* (o) 27. Щ щ (şa) 06. Е е* (ye) 17. П п (pe) 28. ъ (sertleşme) 07. Ё ё* (yö) 18. Р р (er) 29. Ы ы* (ı) 08. Ж ж (je) 19. С с (es) 30. ь (yumuşatma) 09. З з (ze) 20. Т т (te) 31. Э э* (e) 10. И и* (i) 21. У у (u) 32. Ю ю* (yu) 11. Й й (iyot) 22. Ф ф (fe) 33. Я я* (ya) * Sesli harfler ** Yumuşatma ve sertleştirme harfleri cümlede okunmaz. Harflerin Okunuşlarıyla Đlgili Ek Bilgiler ve Đstisnalar Rusça da sözcüklerin okunuşu Türk diline benzer özellikler teşkil eder. Fakat Türkçe deki gibi tam anlamıyla yazıldığı gibi okunur demek yanlış olur. Bunun yanı sıra Rusça da vurgulamalar önemlidir. Vurgunun olduğu harf biraz daha bastırılarak ve üzerinde durularak okunur. Alfabede göreceğiniz ь yumuşatma işaretidir. Tek başına harf değildir. Sadece kendinden önce gelen harfin yumuşak okunmasını sağlar. Aynı şekilde ъ sertleştirme işaretidir. Tek başına kullanılmaz ve harf olarak okunmaz. Kendinden öncekinin sert okunmasını sağlar. Bunların dışında biz Türkler için alfabeyi öğrenmeyi zorlaştıracak her hangi bir durum söz konusu değildir. Seslerin çoğunun Türkçe de net karşılıkları vardır. Rusça da c harfi olmadığından bu sesi çıkarabilmek için «дж» harflerini beraber okumak gerekir. Bu iki harf yanyana gelince bize c sesini verir. Джаз Азербайджан «е» harfi Rusça da bir kaç farklı şekilde telafuz edilebilir : Екатерина Bu örnekte görüldüğü gibi «е» harfi kelimenin başında [ye] olarak telafuz edilmiş ama kelimenin ortasında [e] olarak okunmuştur. «е» harfinin kelime başlarında [ye] olarak telafuz edildiğini söylemek mümkündür. Đki sessiz harf arasında kaldığı zamanlarda
6 ise [e] olarak telafuz edilebilir diyebiliriz fakat bunun için kesin bir kural yoktur, istisnalar olabilir. Достоевский оружие Yukarıdaki iki örnekte görüldüğü gibi «е» harfi başka bir sesli harfle yan yana gelmiştir ve [ye] olarak telafuz edilmiştir. нет свет Burada ise kelime içinde tek sesli harf olarak geçen «е» harfi [ye] olarak telafuz edilmektedir. подьезд счастье Sertleştirme ve yumuşatma işaretinden sonra gelen «е» harfi [ye] olarak telafuz edilebilir. тебя меня её «е» harfinin bir başka telafuz şekli ise yukarıda görüldüğü gibi [i] ve ya [yi] olarak okunmasıdır. Bunun için her hangi bir kural yoktur, dolayısıyla Rusça dil yapısı hakkında daha çok şey okuyup öğrendikçe sizlerde artık okurken kolayca «е» harfinin nerde nasıl okunması gerektiğini anlayacaksınız. «в» harfi Rusça da bazen [f] olarak telafuz edilebilir. Bununla ilgili olarak şu örneklere göz atabilirsiniz : все локомотив автобус «г» harfi Rusça da bazen iki «о» harfi arasında bazende «е» ve «о» harfleri arasında istisnai olarak [v] olarak okunur. Bunun kesin bir kuralı yoktur. сегодня его кого Rusça daki bir başka farklı okuma şekli ise «сч» harflerinin yan yana gelmesiyle olur. Bu iki harf bir arada [ş] sesini verir : счастье счёт Rusça da «о» harfi ise sadece vurgusu olduğu zaman [o] olarak okunmasıdır, vurgusuz olduğu yerlerde «o» harfi her zaman [a] olarak telafuz edilir: молоко погода
7 УРОК 1 - DERS 1 ИМЯ СУЩЕСТВИТЕЛЬНОЕ - RUSÇA DA ĐSĐMLER Rusça da isimler cinsiyetlerine göre birbirinden ayrılır, sayı ve cinsiyete göre çekilir. Đsimlerin Cinsiyeti Мужской род (eril cins) Женский род (dişi cins) Средний род (nötr cins) olmak üzere üç cinse ayrılırlar. Đsimlerin cinsiyeti son harflerine göre tayin edilir. Ancak canlı insan ve hayvan isimlerinin cinsiyeti onların gerçek fiziki cinsiyetlerine göre belirlenir. Мужской род Женкский род Средний род Новый дом (yeni ev) новая книга (yeni kitap) новое пальто (yeni palto) Novıy dom novaya kniga novoye palto Мой стол (benim masam) моя машина (benim arabam) мое письмо (benim mektubum) Moy sıtol maya maşina mayo pismo Второй урок (ikinci ders) вторая ручка (ikinci kalem) второе дело (ikinci iş) fıtoroy urok fıtaraya ruçka fıtaroye dela Ушёл брат (abi gitti) ушла сестра (kız kardeş gitti) ушло дитя (çocuk gitti) Ushol bırat ushla sestra ushla ditya Đstisnalar dışında isimlerin cinsiyeti aşağıdaki kurallara göre belirlenir.
8 Род- cins 1. Grup 2.Grup 3.Grup Мужской род Eril cins Женский род Dişi cins Средний род Nötr cins Sonu sesiz harf Стол Студент Sonu -а Harfi Книга студентка Sonu -о harfi окно Sonu - й - ий музей, герой, санаторий Sonu -я -ия -ья деревня, армия, семья Sonu -е -ие -ье поле, здание, бельё Sonu - ь День Учитель Sonu -ь Ночь Мать Sonu - мя Имя время Sonu -ь (мягкий знак) ile biten isimlerin belli bir kuralı yoktur. Bu tür isimler ya erkek cins ya da dişi cinstir. Bu tür sözcükler münferit olarak öğrenilmelidir.
9 УРОК 2 - DERS 2 ИМЕНИТЕЛЬНЫЙ ПАДЕЖ МНОЖЕСТВЕННОГО ЧИСЛА ĐSĐMLERĐN YALIN HAL ÇOĞULLARI ERKEK CĐNS - МУЖСКОЙ РОД Sonu sessiz harfle biten isimler -ы, -и seslilerinden birisini alarak çoğul olurlar. Bunun ayırt edici kuralı, kelimenin son seslisinin yedi istisna harften biriyle bitmesi halinde -и seslisinin eklenerek yalın hal çoğul yapılmasıdır. Bu harfler ж,щ,ш,ч,к,г,х dir нож - ножи bıçak-bıçaklar врач -врачи doktor-doktorlar плащ - плащи yağmurluk-yağmurluklar карандаш -кагандаши kurşun kalem-kurşun kalemler дух - духи ruh-ruhlar враг- враги düşman düşmanlar звук звуки ses-sesler Bu yedi sessizin dışındaki diğer bütün sessiz harflerden sonra -ы ilave edilerek yalın hal çoğul şekli elde edilir. стол- столы пол- полы завод- заводы вокзал- вокзалы автобус- автобусы самолёт- самолёты masa -masalar döşeme- döşemeler fabrika- fabrikalar gar- garlar otobüs-otobüsler uçak- uçaklar Sonu -ь yumuşatma işaretiyle biten kelimeler -и ilave edilerek çoğul olurlar. дождь - дожди путь - пути словарь - словари yağmur- yağmurlar yol- yollar sözlük- sözlükler
10 рубль - рубли ruble- rubleler DĐŞĐ CĐNS - ЖЕНСКИЙ РОД Sonu -a Đle Biten Đsimler: Bu harf atıldıktan sonra yerine, yedi harf kuralına uymak şartıyla, -ы ve -и eklenerek çoğul şekil elde edilir. страна - страны лампа - лампы ülke-ülkeler lamba-lambalar улица - улицы sokak-sokaklar комната - комнаты oda-odalar кожа - кожи deri- deriler нога - ноги ayak-ayaklar дача - дачи yazlık ev- yazlık evler старуха - старухи yaşlı kadın- yaşlı kadınlar Son dört sözcükte görüldüğü gibi ж,щ,ш,ч,к,г,х harflerinden sonraki -a düşmekte, bunun yerine -и eklenmektedir. Sonu -я ile biten dişi cins isimlerde bu harf düşer yerine -и takısı gelir. Деревня - деревни Земля - земли статья -статьи семья -семьи köy- köyler yer- yerler makale- makaleler aile-aileler Sonu -ь ile biten dişil cins isimlerde sondaki yumuşak işaretin yerine -и takısı getirilerek çoğul yapılır. новость - новости haber-haberler
11 степь - степи ночь - ночи постель - постели step- stepler gece-geceler yatak- yataklar тетрадь - тетради defter- defterler NÖTR CĐNS - СРЕДНИЙ РОД Sonu -o ile biten isimler, çoğul yapılırken bu harfin yerine -a harfi alırlar. окно - окна письмо - письма дело - дела слово -слова pencere- pencereler mektup- mektuplar iş- işler söz- sözler Sonu -е -ье ve -ие ekleriyle biten isimler çoğul yapılırken son harfin yerine -я takısı alır. море - моря deniz- denizler поле -поля saha- sahalar Kelimelerin çoğul yapımındaki genel kurallar bunlar olmakla beraber bazı istisna haller de münferit olarak öğrenilmelidir.
12 УРОК 3 - DERS 3 ЛИЧНЫЕ МЕСТОИМЕНИЯ ИМЕНИТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА ŞAHIS ZAMĐRLERĐ Я (ya) (ben) Я студент (ben öğrenciyim) Ya studyent МЫ (mı) (biz) Мы студенты (biz öğrenciyiz) Mi studentıy Я читаю (ben okuyorum) Ya çitayu Мы читаем (biz okuyoruz) Mı çitaem ТЫ (tı) (sen) ВЫ (vı) (siz) ты врач вы врачи (sen doktorsun) (siz doktorsunuz) ты пишешь (sen yazıyorsun) вы пишете (siz yazıyorsunuz) Rusça da canlı ve cansız isimleri eril, dişil ve nötr cins olarak gruplandırdığımız için üçüncü tekil şahıs zamiri her cins için ayrıdır. он (on) O (eril cins) она (ona) O (dişi cins) оно (ano) O (nötr cins) Üçüncü çoğul şahıs zamiri ise her üç cins içinde ortak ve tektir. Они (ani) Onlar (üç cins içinde)
13 он инженер O mühendistir он стол O masadır она учителница O bayan öğretmendir она машина O arabadır оно дерево O ağaçtır оно солнце O güneştir они инженеры Onlar mühendistir они столы Onlar masalardır они учителницы Onlar bayan öğretmenlerdir они дерева Onlar ağaçlardır
14 УРОК 4 - DERS 4 ПРИЛАГАТЕЛЬНОЕ ИМЕНИТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА YALIN HALDE SIFATLAR Rusça da sıfatlar, tıpkı isimlerde olduğu gibi, üç cinse ayrılmıştır. Niteledikleri ismin cinsine göre kendi cinsleri belirlenir. Eril sıfatlar sonlarına -ый -ий ve oй Dişil sıfatlar sonlarına -aя яя ; Nötr sıfatlar sonlarına -ое,ee Çoğul sıfatlar ise sonlarına -ыe ve -иe eklerini alırlar.. новый театр (novıy tiatr) (yeni tiyatro) русский солдат (ruskiy saldat) (rus askeri) молодой студент (maladoy studyent) (genç öğrenci) новая книга молодая девушка (yeni kitap) (genç kız) завтрашняя газета (yarınki gazete) руское слово плохое дело последнее дело (rusça sözcük) (kötü iş) (son iş)
15 плохие дома свежие хлебы болшие слоны (kötü evler) (taze ekmekler) (büyük filler) синые книги болшие окна (mavi kitaplar) (büyük pencereler)
16 УРОК 5 - DERS 5 ГЛАГОЛЫ - FĐĐLLER Diğer dillerde pek görülmeyen bir özellik Rusça da ağırlıklı olarak yer tutmaktadır. Rusça da fiillerin görünüş özelliği vardır. Daha açık tanımıyla aynı anlama gelen bir fiilin farklı yazılması sonucu ifade ettiği anlamın tekrarı, sürekliliği ve zamanı değişmektedir. Bu iki grubu tamamlanmamış ve tamamlanmış fiiller olarak ikiye ayırıyoruz. 1. НЕСОВЕРШЕННЫЙ ВИД TAMAMLANMAMIŞ FĐĐLER читать okumak писать yazmak работать çalışmak спать uyumak делать yapmak Я читаю газету Ben gazete okuyorum (okurum) Я пишу письмо Ben mektup yazıyorum (yazarım) Я изучаю русский язык Ben Rusça çalışıyorum (çalışırım)
17 Я делаю домашное здание Ben ev ödevimi yapıyorum (yaparım) Bu tip fiiller üç zamanda kullanılırlar. A. НАСТОЯЩЕЕ ВРЕМЯ - ŞĐMDĐKĐ ZAMAN Сейчас я читаю книгу Şimdi ben kitabı okuyorum (eylemin ne zaman tamamlanacağı belli değil) B. ПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ - GEÇMĐŞ ZAMAN Я читал эту книгу Dün kitabı okuyordum (eylemin ne zaman tamamlanacağı belli değil) C. СЛОЖНОЕ БУДУШЕЕ ВРЕМЯ - BĐLEŞĐK GEÇMĐŞ ZAMAN Я буду читать книгу Ben kitabı okuyacağım (eylemin ne zaman gerçekleştirileceği kesin belli değil) NOT: Periyodik olarak tekrarlanan hareketler bildirilirken bu fiil (tamamlanmamış) kullanılır Каждый день Her gün каждая неделя Her hafta каждое собрание Her toplantı всегда Her zaman часто Sık sık иногда Ara sıra редко Nadiren Каждое утро я читаю газету Ben her sabah gazete okurum Каждый месяц я покупаю книгу Ben her ay iki kitap satın alırım Я всегда помогаю ему Ben her zaman ona yardım ederim.
18 2. СОВЕРШЕННЫЙ ВИД TAMAMLANMIŞ EYLEM BĐÇĐMĐ Bu tip fiiller tamamlanmış eylem bildirirler. Örneğin, прочитать написать Okumak Yazmak Я прочитаю эту книгу Ben bu kitabı okuyacağım.(kitap mutlaka okunup bitirilmiş olacak) Я прочитал эту книгу Ben bu kitabı okudum. (kitabı okuyup bitirdim) Kesin geçmiş ve kesin gelecek zamanda bitirme ve sonuç alma vardır. Bu tip fiiller iki zamanda kullanılır. Tamamlama, bir sonuç alma söz konusu olduğundan geçmiş ve gelecek zamanda kullanılırlar. Eğer cümlede belli bir zaman belirtiliyorsa fiiller bu tip kullanılır. Dün, önümüzdeki hafta, yarın, geçen ay gibi zaman zarflarıyla hep bu tür fiiller kullanılır.. Завтра утром я напишу письмо Yarın sabah bir mektup yazacağım (mektup mutlaka yazılmış bitirilmiş olacak) Вчера вечером сестра написала письмо Dün akşam kız kardeşim bir mektup yazdı (mektup yazıldı bitirildi) Bu tip fiiller, yapılan iş ve hareketin bitirilmesi ile sonuçlandırılmasının yanında, hareketin bir kez yapıldığını ve anlık olduğunu da vurgulamak için kullanılır. Yani hareket bir kez yapılmış, bir anda bitmiş ve son bulmuştur. вдруг Ansızın
19 неожиданно сразу Beklenmeksizin Hemen Офицант вдруг оттолкнул стол, Garson birden masayı itti. (bir hamlede yapıldı bitti) Вдруг она закричала (Bir anda bağırmaya başladı)
20 УРОК 6 - DERS 6 СКЛОНЕНИЕ НАСТОЯЩЕГО И ПРОШЕДШЕГО ВРЕМЕНИ ŞĐMDĐKĐ VE GEÇMĐŞ ZAMAN ÇEKĐMLERĐ Rusça eklerle türetilmiş çekimli bir dil olduğundan, fiiller de sonuna şahıs ve cins ekleri alarak çekilirler. Rusça da zaman zarfları çok fazla değildir. A. BĐRĐNCĐ TĐP EKLERLE ÇEKĐLEN FĐĐLLER читать fiili Я чита- ю Ben okuyorum Ты чит - ешь Sen okuyorsun Он чита- ет O okuyor Мы чита- ем Biz okuyoruz Вы чита- ете Siz okuyorsunuz Они чита- ют Onlar okuyorlar Bu tür çekim alan fiillerden bazıları da şöyledir: делать, летать, работать. Bazı fiillerde 1. tekil şahıs ile 3. çoğul şahıs çekim ekleri -у ve -ут olarak değişir ve çekim eki ё (yo) ile başlar. Я ид- у Ты ид- ёшь Он ид- ёт Мы ид- ём Вы ид- ёте Они ид- ут Ben gidiyorum Sen gidiyorsun O gidiyor Biz gidiyoruz Siz gidiyorsunuz Onlar gidiyorlar
21 B. ĐKĐNCĐ TĐP EKLERLE ÇEKĐLEN FĐĐLLER Говорить fiili Я говор- ю Ты говор- ишь Он говор- ит Ben konuşuyorum Sen konuşuyorsun O konuşuyor Мы говор- им Вы говор- ите Они говор- ять Biz konuşuyoruz Siz konuşuyorsunuz Onlar konuşuyorlar Đkinci tip eklerle çekilen fiillerin 1. tekil ile 3. çoğul şahısları -y ve - aт şeklinde olanları da vardır. стучать Я стуч- у Ты стуч- ишь Он стуч- ит Ben vuruyorum Sen vuruyorsun O vuruyor Мы стуч- им Biz vuruyoruz Вы стуч- ите Siz vuruyorsunuz Они стуч- ат Onlar vuruyorlar Rusça da şimdiki zaman çekim kurallarının temeli yukarıda gösterildiği gibidir. Ancak bazı istisna çekimli fiillerde vardır. Bu tür fiillerin çekimleri tek başlarına öğrenilmelidir.
22 УРОК 7 - DERS 7 ПРОШЕДШЕЕ ВРЕМЯ - GEÇMĐŞ ZAMAN Rusça da hem tamamlanmış hem de tamamlanmamış eylem bildiren fiillerin geçmiş zaman şekilleri aynı yolla yapılır, ancak bu fiiller farklı anlamları karşılar. Her iki tip fiilin de geçmiş zaman çekim ekleri cins ve sayıya göredir. Bütün cinslerin çoğulu için ise tek takı vardır. ERĐL CĐNS DĐŞĐ CĐNS NÖTR CĐNS ÇOĞUL CĐNS л ла ло ли 1. Sonu -ть ile biten fiillerin geçmiş zaman şekli türetilirken, mastar takısı -ть atıldıktan sonra geriye kalan köke geçmiş zaman ekleri eklenir читать okumak я (ты он ) чита- л ben okuyordum я (ты, она) чита- ла ben okuyordum оно чита- ло o okuyordu oни чита- ли onlar okuyordu 2.Sonu -сти ve -зти ile biten fiillerin geçmiş zaman şekli aşağıdaki gibidir. Нести (götürmek) Везти (götürmek araçla) Он нёс Он вёз Она нес-ла Она вез-ла Они нес-ли Они вез-ли Оно нес-ло Оно вез-ло 3. Sonu -чь ile biten fiillerin geçmiş zaman çekiminde mastar takısı atıldıktan ve kalan kökün sonunda sessiz harf değişimi ya da ilavesi olduktan sonra cins ve sayıya göre - лa - лo - ли takıları alırlar. Eril cinste -л kullanılmaz.
23 Мочь yapabilmek Он мог Она могла Они могли помочь yardım etmek помог помогла Помогли Fiilleri geçmiş zamanda çekme kuralları yukarıdakiler gibiyken, bu konunun da gene istisnaları bulunmaktadır.
24 УРОК 8 - DERS 8 БУДУШЕЕ ВРЕМЯ - GELECEK ZAMAN Rusça da fiillerin bileşik ve basit olmak üzere iki türlü gelecek zaman şekli vardır. 1. СЛОЖНОЕ БУДУШЕЕ ВРЕМЯ BĐLEŞĐK GELECEK ZAMAN Bu gelecek zaman şekli, tamamlanmamış eylem bildiren fiillerin öncesinde быть (olmak) fiilinin şahıslara göre çekimi ile birlikte kullanılması nedeniyle, bileşik gelecek zaman olarak adlandırılır. Я буду читать Ben okuyacağım (okuyor olurum) Ты будещь читать Sen okuyacaksın (okuyor olursun) Он будет читать O okuyacak (okuyor olacaksın) Мы будем читать Biz okuyacağız (okuyor olacağız) Вы будете читать Siz okuyacaksınız (okuyor olacaksınız) Они будут читать Onlar okuyacaklar (okuyor olurlar) Bu yapıdaki cümleler gelecek anlamı vermektedir; ancak bu yapı eylemin sonuna kadar kesin olarak tamamlanacağını belirtmez. Что вы будете делать сегодня вечером? Akşam ne yapacaksın? Я буду играть на гитаре Akşam gitar çalacağım. Что вы будете делать в клубе? Siz kulüpte ne yapacaksınız? Мы будем ужинать в клубе Biz kulüpte yemek yiyeceğiz. Что вы будете делать когда закончите институ? Üniversiteyi bitirdiğiniz zaman ne yapacaksınız?
25 Я еше не знаю что буду делать Ne yapacağımı henüz bilmiyorum. Bu kalıpta, быть (olmak) fiilinin şahıslara göre yapılan çekiminden sonra, ikinci fiilin mastar hali kullanılır. Быть fiilinin şahıslara göre çekimi aşağıdaki gibidir. Я буду Ты будешь он/она/оно будет Мы будем Вы будете Они будут 2. ПРОСТОЕ БУДУШЕЕ ВРЕМЯ BASĐT GELЕCEK ZAMAN Şahıs çekim eklerinin ana fiile eklenmesi suretiyle yapılan gelecek zaman şeklidir. Çekim ekleri fiillerin şimdiki ve geniş zaman çekim eklerinin aynısıdır. Tamamlanmış eylem bildiren fiiller çekim yapısına uygun olarak (1) birinci ve ya (2) ikinci grup eklerinden birisiyle çekilirler. Gelecekte kesin olarak sonuna kadar yapılıp bitirilecek anlamı verirler. Tamamlanmamış Tamamlanmış Eylem Eylem Я читаю Я прочитаю Ты читаешь Ты прочитаешь Он читает Он прочитает Мы читаем Мы прочитаем Вы читаете Вы прочитаете Они читают Они прочитают Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi читать (okumak) fiilinin önüne -про öneki gelmiş ve прочитать fiili yine okumak anlamında ancak Şimdiki ve Geniş zamandan Gelecek zamana dönüşmüştür. Her iki fiilde aynı eklerle çekilmektir. Diğer bazı fiillerde bu şekilde -сов olur Несов Делать Смотреть Писать Сов Сделать посмотреть Написать Ancak bütün fiiller önek almak suretiyle сов вид (tamamlanmış fiil) olmazlar. Fiillerin büyük bir kısmı mastar takısından geriye kalan kök kısmında değişikliğe uğrayarak сов вид olur dolayısıyla her iki fiilin çekimi değişik şekilde olur.
26 несов Получать Я получаю Ты получаешь Он получает Мы получаем Вы получаете Они получают Cов Получить Я получу Ты получишь Он получит Мы получим Вы получите Они получат Давать Я даю Ты даёшь Он даёт Мы даём Вы даёте Они дают Дать Я дам Ты дашь Он даст Мы дадим Вы дадите Они дадут Bazı fiillerin ise her hangi bir kurala bağlı olmaksızın kendilerine göre iki farklı hali vardır. Bu fiillerin herhangi bir kuralı yoktur. Bu fiillerden bazıları aşağıdaki gibidir. Несов Сов Говорить Сказать ( konuşmak) Положить Класть ( bir şeyi bir yere koymak ) Bu konuda birkaç örnek verelim... Я прочитаю зту книгу сегодня вечером Bu kitabı bu akşam okuyup bitireceğim. Я скажу ему об зтом Bunu söyleyeceğim Когда ты закончишь работу? Đşini ne zaman bitireceksin?
27 УРОК 9 - DERS 9 ПАДЕЖЫ - ĐSMĐN HALLERĐ Rus dilinde tıpkı Türkçe' de olduğu gibi ismin halleri vardır. Yalın halini de sayacak olursak Rusça'daki hal sayısı 6 dır. Đsimler bu hallerde tekil ve çoğul olarak çekilirler. Öncelikle aşağıda isimlerin bu 6 halde nasıl çekildiklerini göreceğiz; daha sonra da ismin hallerini ayrı ayrı ele alacağız. Đsmin hallerinin Rusçaları ve Türkçe karşılıkları şöyledir. Đsmin Yalın Hali Đsmin -in Hali Đsmin -e Hali Đsmin -i Hali Đsmin ile Hali Đsmin -de Hali Именительный Падеж Родительный Падеж Дательный Падеж Внительный Падеж Творительный Падеж Предложный Падеж 1. Birinci Tip Çekimler HALLER И.П (кто \что) Р.П. (кого \чего) Д.П (кому\ чему) В.П (кого \чего) Т.П (кем \чем) П.П (о ком\ о чем CANLI VARLIK ĐSĐMLERĐ Студент Студент -а Студент -у Стулент -а Студент -ом о студент -е Слон Слон -а Слон -у Слон -а Слон -ом Слон -е CANSIZ ĐSĐM Город Город -а Город -у город город -ом о город -е Bunların Türkçe karşılıklarını yazacak olursak, yalın hal öğrenci Fil şehir -in hali öğrencinin Filin şehrin -e hali öğrenciye File şehre -i hali öğrenciyi Fili şehri -ile hali öğrenci ile Fil ile şehir ile -de hali öğrenci hakkında Fil hakkında şehir hakkında
28 Dikkat edilmesi gereken nokta cansız isimlerin -i halinde çekilmediğidir. Örneğimizdeki город (şehir) kelimesi, dikkat edilirse, -i halinde çekilmemiştir. Aynı isimlerin bu kez de çoğul çekimlerini inceleyelim... HALLER CANLI VARLIK ĐSĐMLERĐ CANSIZ ĐSĐM И.П (кто\что) Р.П (кого\ чего) Д.П (кому\ чему) В.П (кого\ что ) Т.П (кем \чем ) П.П (о ком о чем) Студент -ы Студент -ов Студент -ам Студент -ов Студент -ами о студент -ах Слон -ы Слон -ов Слон -ам Слон -ов Слон -ами о слон -ах Город -а Город -ов Город -ам Город -а Город -ами о город -ах Yukarıdaki Türkçe karşılıkları çoğul olarak düşünüp yazacak olursak bu isimlerin anlamlarını çıkarmış oluruz. Sonu yumuşak sessiz -и ve -я ile biten Eril cins isimlerin tekil ve çoğul çekimleri şöyledir: HALLER CANLI VARLIK CANSIZ VARLIK И.П Р.П Д.П В.П Т.П П.П Учитель (öğretmen) Учител -я Учител -ю Учител -я Учител- ем об учител -е Огонь (ateş) Огн -я Огн -ю огонь огн -ем об огн -е HALLER CANLI VARLIK CANSIZ VARLIK И.П Р.П Д.П В.П Т.П П.П Герой (kahraman) Геро -я Геро -ю Геро -я Геро -ем о геро -е Музей (müze) Музе -я Музе -ю музей музе -ем о музе -е
29 Şimdi de bu isimlerin çoğul çekimlerini görelim. HALLER CANLI VARLIK CANSIZ VARLIK И.П Р.П Д.П В.П Т.П П.П Учитель учител -ей учител -ям учител -ей учител -ями об учител -ях огонь огн -ей огн -ям огн -и огн -ями об огн -ях HALLER CANLI VARLIK CANSIZ VARLIK И.П Р.П Д.П В.П Т.П П.П Герои геро -ев геро -ям герои геро -ями о геро -ях музеи музе -ев музе -ям музеи музе -ями о музе -ях Sonu -e ve -o ile biten Nötr cins isimlerin de çekimi birinci tip çekimler gibi olur. Sözcüklerin sonundaki -e ve -o atıldığında geriye kalan kökün sonundaki harfin yumuşak ya da sert oluşuna bağlı olarak Eril isimler gibi çekilir. HALLER И.П Р.П Д.П В.П Т.П П.П -O ĐLE BĐTEN ĐSĐM -E ĐLE BĐTEN ĐSĐM Лицо (yüz) Лиц -а Лиц -у лицо лиц -ом о лиц -е Ружьё (tabanca) Ружь -я Ружь -ю ружьё руж -ём о ружь -е
30 Şimdi de bu isimlerin çoğul çekimlerini görelim. HALLER И.П Р.П Д.П В.П Т.П П.П -O ĐLE BĐTEN ĐSĐM -E ĐLE BĐTEN ĐSĐM Лиц -а лиц лиц -ам лиц -а лиц -ами о лиц -ах Ружь -я Руж -ей Ружь -ям Ружь -я Ружь -ями о ружь -ях Sonu -ий ile biten Eril ve sonu -ие ile biten Nötr cins isimlerini hal takıları HALLER -ИЙ ĐLE BĐTEN ĐSĐM -ИЕ ĐLE BĐTEN ĐSĐM И.П Р.П Д.П В.П Т.П П.П Санаторий (senatorya) Санатор-ия Санатор-ию санаторий санатори-ем о санатор-ии Здание (bina) Здани-я Здани-ю здание здани-ем о здани-и 2. Đkinci Tip Çekim Dişi cins isimlerde sonu -a ve я- ile bitenler bu tip isimle çekilirler. Sondaki -а ve -я harfleri düşerek yerine ismin halinin çekim eki gelir. HALLER И.П Р.П Д.П В.П Т.П П.П Страна (ülke) стран- ы стран- е стран- у стран- ой о стран- е -а ĐLE BĐTEN ĐSĐM Цена (fiyat) цен- ы цен- е цен- у цен- ой о цен- е -a atıldıktan sonra geriye kalan kökün sonunda -г,-к,-х, harflerinden birisi olursa -ы yerine -и gelir Девочка - Девочки Студентка - Студентки Старуха - Старухи Нога -Ноги
31 Şimdi de yukarıdaki çekimlerin çoğul çekilişlerini görelim HALLER И.П Р.П Д.П В.П Т.П П.П -а ĐLE BĐTEN ĐSĐM страны стран стран- ам стран-ы стран-ами о стран-ах цены цен цен- ам цен-ы цен-ами о цен- ах Sonu yumuşak sessiz -я ile biten dişil isimlerin çekilmesi HALLER И.П Р.П Д.П В.П Т.П П.П -я ĐLE BĐTEN ĐSĐM Статья (makale) стать-и стать-е стать-я стать-ей о стать-е Деревня (köy деревн-и деревн-е деревн-я деревн- ей о деревн- е HALLER И.П Р.П Д.П В.П Т.П П.П линия (çizgi) лини- и лини- и лини- ю лини- ей о лини- и -я ĐLE BĐTEN ĐSĐM Станция (istasyon) станци- и станци- и станци- ю станци- ей о станци- и Şimdi de bu isimlerin çoğul çekimini görelim. HALLER И.П Р.П Д.П В.П Т.П П.П линия лини-ий лини-ям лини- и лини- ями о лини- ях -я ĐLE BĐTEN ĐSĐM Станция станци- ий станци- ям станци- и станци- ями о станци- ях
32 3. Üçüncü Tip Çekim Bu tip çekim sonu -ь ile biten dişil cins isimler için geçerlidir. HALLER И.П Р.П Д.П В.П Т.П П.П -Ь ĐLE BĐTEN ĐSĐMLER Мысль (fikir) мысл -и мысл -и мысль мысль- ю о мысл- и Жизнь (yaşam) жизн -и жизн -и жизн -ь жизнь -ю о жизн и Şimdi de bu kelimelerin çoğul çekimine bakalım. HALLER И.П Р.П Д.П В.П Т.П П.П -ь ĐLE BĐTEN ĐSĐMLER Мысль мысл -ей мысл -ям мысл -и мысл -ями о мысл -ях Жизнь жизн -ей жизн -ям жизн -и жизн -ями о жизн ях
33 УРОК 10 - DERS 10 CКЛОНЕНИЕ ЛИЧНЫХ МЕСТОИМЕНИЙ ПО ПАДЕЖАМ ŞAHIS ZAMĐRLERĐNĐN ĐSMĐN HALLERĐNE GÖRE ÇEKĐMĐ Birinci Tekil ve Çoğul Şahıs Zamirlerinin Çekimleri HALLER (ПАДЕЖ) И.П (yalın) Р.П (-in hali) TEKĐL(ЕД. Ч) Я Ben МЕНЯ Beni(m) МНЕ Bana ÇOĞUL(МН. Ч.) МЫ Biz НАС Bizi(m) НАМ Bize Д.П (-e hali) В.П (-i hali) Т.П (ile hali) МЕНЯ СО МНОЙ ОБО МНЕ Beni Benim Đle Benim Hakkımda НАС С НАМИ О НАС Bizi Bizim Đle Bizim Hakkımızda П.П (-de hali) Я учитель Меня зовут Мехмет У меня есть 10 рублей Ben öğretmenim Benim adım Mehmet Benim 10 rublem var Ко мне пришёл друг Он говорил со мной Она говорила обо мне Bana arkadaşım uğradı O benimle konuştu Benim hakkımda konuşuyordu
34 Đkinci Tekil ve Çoğul Şahıs Zamirlerinin Hallere Göre Çekimi HALLER (ПАДЕЖ) TEKĐL(ЕД. Ч) ÇOĞUL(МН. Ч.) И.П (yalın) ТЫ Sen ВЫ Siz Р.П (-in hali) ТЕБЯ Seni(n) ВАС Sizi(n) Д.П (-e hali) ТЕБЕ Sana ВАМ Size В.П (-i hali) ТЕБЯ Seni ВАС Sizi Т.П (ile hali) П.П (-de hali) С ТОБОЙ О ТЕБЕ Senin Đle Senin Hakkında С ВАМИ О ВАС Sizin Đle Sizin Hakkınızda Где ты, мой друг? Я вас любил Я приехал к вам Мы сделаем ето с тобой Я не говорю о тебе Neredesin sen dostum? Ben sizi sevmiştim Ben size geldim Bunu seninle beraber yapacağız Senin hakkında konuşmuyorum Üçüncü Tekil Şahıs Zamirlerinin(он,она,оно) Hallere Göre Çekilmesi HALLER (ПАДЕЖ) И.П (yalın) Р.П (-in hali) Д.П (-e hali) В.П (-i hali) Т.П (ile hali) П.П (-de hali) TEKĐL(ЕД. Ч) ОН/ОНО ЕГО(У НЕГО) ЕМУ(К НЕМУ) ЕГО ИМ (С НИМ) О НЁМ O Onu(n) Ona Onu Onun Đle Onun Hakkında TEKĐL(ЕД. Ч) ОНА ЕЕ(У НЕЕ) ЕЙ(К НЕЙ) ЕЕ ЕЙ(С НЕЙ) О НЕЙ O Onu(n) Ona Onu Onun Đle Onun Hakkında
35 У него болит голова Onun başı ağrıyor Андрей пришел к ней Andrey ona(kız) geldi Я говорю с ней Ben onunla konuşuyorum Я собирался идти к нему Ona(erkek) gitmeye niyetlendim Я его видел Onu gördüm Üçüncü Şahıs Zamirlerinin Hallere Göre Çekimi HALLER (ПАДЕЖ) И.П (yalın) ОНИ ÇOĞUL(МН. Ч.) Onlar Р.П (-in hali) Д.П (-e hali) В.П (-i hali) Т.П (ile hali) П.П (-de hali) ИХ(У НИХ) ИМ(К НИМ) ИХ ИМИ(С НИМИ) О НИХ Onları(n) Onlara Onları Onlar Đle Onlar Hakkında Я давал книги им Kitapları onlara verdim Мы побеседовали о них Biz onlar hakkında sohbet ettik Мы с ними приготоволи пирожки Biz pastayı onlarla hazırladık
36 Они их не видели Onlar onları görmedi КТО ve ЧТО NUN ÇEKĐMLERĐ HALLER (ПАДЕЖ) КТО ЧТО И.П (yalın) КТО Kim ЧТО Ne Р.П (-in hali) КОГО Kimi(n) ЧЕГО Neyi(n) Д.П (-e hali) КОМУ Kime ЧЕМУ Neye В.П (-i hali) КТО Kim ЧТО Neyi Т.П (ile hali) (С) КЕМ Kim Đle (С) ЧЕМ Ne Đle П.П (-de hali) О КОМ Kim Hakkında О ЧЁМ Ne Hakkında О ком вы говорите? Kimin hakkında konuşuyorsunuz? Кому вы отдали сумку? Çantanızı kime verdiniz? Кого вы хотите видеть? Kimi görmek istiyorsunuz?
37 УРОК 11 - DERS 11 УПОТРЕБЛЕНИЕ ПРЕДЛОЖНОГО ПАДЕЖА -DE HALĐNĐN KULLANILMASI A. -В- ( fı ) edatı bir yerin, bir şeyin içinde olma durumu için kullanılır. Где все были? Herkes nerede idi? Все были в классе. Herkes sınıfta idi Где ваши вещи Eşyalarınız nerede? Мои вещи в комнате Benim eşyalarım dolaptadır Ayrıca ne giymişti sorusu В чём ( fı çiyom) bu kalıpla kullanılır. B чём он был? Ne giymişti? Он был в белой рубашке Beyaz bir gömlek giymişti B. - На-(na) edatı bir yerin bir şeyin üstünde olma ya da kalıp halinde bazı sözcüklerle kullanılır
38 Где стоит книга Kitap nerede duruyor? Книга стоит на полке Kitap rafta duruyor Ayrıca - на- edatı bir araçla gitme eylemini belirtirken de kullanılır. Hangi araçla sorusu sorulurken -На чём- (na çiyom ) kalıbı kullanılır На чём они уехали? Onlar ne ile gittiler? Они уехали на машине Onlar araba ile gittiler. C. Bir canlı ya da cansız nesnenin hakkında sorusu sorulurken ismin de hali -О ком- (a kom) kalıbıyla birlikte kullanılır. Cevapta ise yalnızca -o- edatı kullanılır ve edatın önüne gelen isim de bu halde çekilir. О ком вы говорите? Kim hakkında konuşuyorsunuz? Я говорю о баскетболисте Basketbolcu hakkında konuşuyorum.
39 D. birinin devrinde, zamanında gibi cümlelerde bu halde kullanılır. -При- (pri) edatı bu anlamı karşılar При войне все было трудно. Savaş sırasında her şey zordu При Горбачёвe сборная команда была сильная. Gorboçov zamanında ulusal takım çok güçlüydü. E. -B-(fı) edatı ayrıca zaman bildirmede kullanılır. Мы приехали суда в июле Biz buraya temmuz ayında geldik Великий Полководец Ататюрк жил в 20-ом веке. Büyük Başkomutan Atatürk 20.yy'da yaşamıştır. Ayrıca -başlangıcında, ortasında ve sonunda kelimeleri В edatıyla kullanılır. В начале- (fı naçale) Başlangıcında В середине-(fı seredine) Ortasında В конце- (fi kantse) Sonunda В начале прогулки всё было готово Gezinin başında her şey hazırdı Мы уедем от суда в середине месяца Buradan bu ayın ortasında ayrılacağız. В конце урока все было ясно Dersin sonunda her şey anlaşılmıştı
40 УРОК 12 - DERS 12 УПОТРЕБЛЕНИЕ РОДИТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА -ĐN HALĐNĐN KULLANILIŞI Tamlayan (-in) Halinin Đsim Tamlaması Şeklinde Kullanılması Türkçe'deki 'öğrencinin kitabı', 'Öğretmenin kalemi' gibi tamlamalar Rusça'da tersten yapılmaktadır. Учебник студента (öğrencinin ders kitabı) Bu tamlamanın özensiz çevirisi şöyle olurdu: 'Ders kitabı öğrencinin' Dikkat edilirse студент (öğrenci) kelimesinin ismin -in haliyle çekildiğidir. Bu kelimenin yalın hali, студент, -in halinde çekilmiş şekli ise студента dır. Yani -in halinde, eril cins bir kelime olduğu için, sonuna -a almıştır. Ответ ученика Öğrencinin yanıtı Ответ ученика удивил меня Öğrencinin yanıtı beni şaşırttı. Kullanılan eylemin geçtiği nesneyi göstermek için isimler -in halinde kullanılır. Bu tip durumlarda fiillerden türemiş isimler kullanılr. Чтение книги Kitabın okunması Пение гимна Milli marşın söylenmesi
41 слушание лекции Dersin dinlenmesi Fakat fiillerden sonra isimler -i hali takılarını alırlar читать книгу kitap okumak петь гимн milli marş söylemek слушать лекцию dersi dinlemek Çokluk azlık bildiren zarflardan sonra genel olarak -in hali çoğul kullanılır. много много книг много знаний немного немного вещей немного воды мало мало лудей сколько сколько людей pek çok pek çok kitap pek çok bilgi biraz biraz eşya biraz su az az insan Ne kadar? Ne kadar insan Rusça'da два (2) три (3) ve четыре (4) ve sonu bu rakamlarla biten sayılardan sonra gelen isimler -in hali tekil kullanılır. Два студента Đki insan 33 слова Otuz üç sözcük 24 книги Yirmi dört kitap Örneklerde görüldüğü gibi Eril ve Nötr Cins için два, dişil cins için две kullanılmaktadır. Rusça'da 1 ve 2 rakamlarında cinsiyet söz konusudur. Diğer rakamlar bütün cinsler için tek tiptir. три студента üç öğrenci сто два слова Yüz iki kelime
42 103 книги Yüz üç kitap сорок четыре студентки Kırk dört kız öğrenci 5-20 rakamlarından sonra gelen isimler ve isim soylu sözcükler -in hali çoğul olur. Двенадцать студентов гуляли по городу. 12 öğrenci şehirde geziyorlardı Я прочитал 18 книг Ben on sekiz kitap okudum В нашем городе одиннадцать кинотеатров. Bizim şehirde 11 tane sinema var Я съел 5 хлебов Beş ekmek yedim Там был 15 собак Orada 15 köpek vardı УПОТРЕБЛЕНИЕ РОДИТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА С ПРЕДЛОГАМИ TAMLAYAN HALĐNĐN EDATLARLA KULLANILMASI Yer Gösteren Edatlar Около школы Возле дома У двери вокруг леса Вдоль реки Мимо вокзала Среди друзей okulun yakınında evin yanında kapının yanında ormanın çevresinde ırmak boyunca garın önünde (geçip gitme) arkadaşlar arasında
43 посреди зала salonun ortasında против двери kapının karşısında напротив двери kapının karşısında внутри квартиры dairenin içinde вне сада bahçenin dışında Где находится ваш дом? Eviniz nerededir? Наш дом находится около школы Evimiz okulun yanında bulunuyor Где ты живёшь? Nerede yaşıyorsun? Я живу возле школы Okulun yanında yaşıyorum Где ваш учитель? Öğretmeniniz nerededir? Он стоит у двери Öğretmenimiz kapının yanındadır Yukarıdaki örnek cümlede de görüldüğü gibi y edatı bir eşyanın ya da şahsın başka bir eşya yanında bulunması veya orada bir aktivitede bulunması durumunu bildirir. Где ve у кого sorularına cevap verirken kullanılır. Где стоит диван? Диван стоит у шкафа У кого вы были вчера? Вчера мы были у друга Divan nerededir? Divan rafın yanında duruyor Dün akşam kimin yanındaydınız? Dün biz arkadaşımızın yanındaydık У EDATININ DĐĞER KULLANIM DURUMLARI Bir eşyanın sahibini bildirirken у кого (kim sahip, kimin var) soru sözcüğüne cevapta у edatı kullanılır. "Sahip olmak" anlamına gelen "var" olmak (быть) fiili kullanılır. У кого есть русский учебник? Kimin Rusça ders kitabı var? У студента есть русский учебник
44 Öğrencinin Rusça ders kitabı vardır У кого будет новый автомобиль? Kimin yeni arabası olacak? У меня будет новый автомобиль Benim yeni arabam olacak. Вокруг edatının kullanılması Bu edat bir şeyin çevresinde olma anlamı verir. Дети играют в футбол вокруг парка Çocuklar parkın etrafında futbol oynuyorlar Спортсмены занимаются вокруг озера Sporcular gölün çevresinde çalışıyorlar Вдоль edatının kullanılması Bu edat bir şey boyunca anlamı verir. Мы ехали в деревню вдоль дороги леса Köye orman yolu boyunca geldik Мимо Edatının Kullanılması Bu edatın yanında kıyısında anlamı vardır Однажды она прошла мимо нашего дома Bir seferinde bizim evin yanından geçti. Посреди Bu edatın bir şeyin ortasında olma anlamı vardır Где стоит памятник Ататюрка? Atatürk heykeli nerededir? Памятник Ататюрка стоит посреди площади Atatürk heykeli meydanın ortasında bulunmaktadır
45 Среди Bu edat bir şeyin ya da kişilerin arasında olma anlamında kullanılır. Среди нас я самый младший Đçimizde en genç benim Поиши книгу среди своих вещей Kitabı eşyalarının içinde ara Напротив Bu edat bir şeyin birisinin karşısında olma anlamında kullanılır. Он стоит напротив меня Benim karşımda duruyor Машина остановилась напротив остановки Araba durağın karşısında durdu. Против Bu edat bir şeyin ya da birisinin karşısında olma(soyut anlamda) anlamında kullanılır Мартин Лютер Кинг всегда был против расизма Martin Luther daima ırkçılığa karşı olmuştur. YÖN GÖSTEREN EDATLAR из/изо из класса -den dan anlamı sınıftan
46 Откуда вышли студенты? Öğrenciler nereden çıktılar? Студенты вышли из класса Öğrenciler sınıftan çıktılar с/со с полки -den -dan raftan Откуда он взял газету? Gazeteyi nereden aldı? Он взял газету с полки Gazeteyi raftan aldı из-за из-за горы arkasından dağlarından arkasından Солнце появилось из-за горы Güneş dağların arkasından çıktı. из-под altından Кошка выскочила из-под стола Kedi masanın altından fırladı От Edatının Kullanılması Bu edat bir canlı kişiden dönmeyi uzaklaşmayı ifade eder.
47 Я вернулся от мамы. Annemden döndüm Он пришел от товарища Arkadaşından geldi. Đki yer arasındaki uzaklığı bildirmede от edatı до (-e kadar) edatı ile birlikte kullanılır. От Анкары до Станбула 451 километр Ankara Đstanbul arası 451 kilometredir (Ankara'dan Đstanbul'a 451 kilometre) ZAMAN BĐLDĐREN EDATLAR Aşağıdaki edatlar -когда (ne zaman) sorusuna cevap verirken -in hali' nde kullanılırlar. c (co) -den, dan itibaren Когда открывается магазин? Dükkan ne zaman açılıyor? Магазин открывается с восьми часов Dükkan 8 de açılıyor (Dükkan 8'den itibaren açık) до -e kadar Когда все были готовы? Her şey ne zaman hazır oldu? Все были готовы до приезда министра Bakan gelene kadar her şey hazır oldu. с...до -den, dan itibaren -e kadar Когда вы работаете? Ne zaman çalışıyorsunuz? Мы работаем с девяти утра до девяти вечера Biz sabah 10 dan akşam 10 a kadar çalışıyoruz. после arkasında Когда они поедут на море? Ne zaman denize gidiyorlar?
48 Они поедут на море после июня Denize haziran ayından sonra gidecekler накануне arifesinde, öncesinde Когда вы зайдёте ко мне? Bana ne zaman uğrayacaksınız Я зайду к вам накануне праздника Size bayram arifesinde uğrayacağım SEBEP BĐLDĐREN EDATLAR Aşağıdaki edatlar (neden) sorusuna cevap verirken -in halinde kullanılırlar. из-за (Birisinin veya bir şeyin yüzünden anlamlarını karşılamada bu edat kullanılır) Почему ты не пришёл вчера? Dün neden gelmedin? Я не смог прийти из-за дождя Yağmur yüzünden gelemedim Я не пришёл из-за матери, она меня не разрешила. Annemin yüzünden gelemedim, bana izin vermedi из sebebiyle Почему он решил уехать? Neden gitmeye karar verdi Он решил уехать из любви к ней Ona olan sevgisi yüzünden gitti. от -den, dan dolayı
49 Почему он так кричит? Neden böyle bağırıyor? Он кричит от боли O acıdan bağırıyor с -den, dan dolayı Почему она плакала? Neden ağladı? Она плакала с горя Üzüntüden ağladı AMAÇ BĐLDĐREN EDATLAR Для Bir hareketin bir şahıs ya da şeyin yararına olması ifade edilirken bu edat kullanılır. Для кого (kimin için), Для чего (neyin için) sorularına cevap verirken de bu edat kullanılır. Для кого этот подарок? Bu hediye kimin için? Этот подарок для моего мужа Bu hediye kocam için Для чего ты идёшь на вокзал? Gara ne için gidiyorsun? Я иду на вокзал встретить маму Gara annemi karşılamaya gidiyorum Ради uğruna Ради чего он оставил работу? Ne uğruna işi bıraktı? Он оставил работу ради спокойствия Đşi huzura kavuşmak uğruna bıraktı от karşı (soyut) От чего это лекарство? Bu ilaç ne ilacıdır ( Bu ilaç neye karşıdır)
50 Это лекарство от гриппа Bu ilaç grip ilacıdır ( Bu ilaç gribe karşıdır) Без Bu edat bir şahsın ya da bir şeyin yoksunluğu ve olmayışı ifade edilirken bu edat kullanılır Я люблю пить чай без сахара Ben çayı şekersiz içmeyi severim Он пришёл в кино без билета Tiyatroya biletsiz geldi Студент говорил по-русски без ошибок Öğrenci Rusça'yı hatasız konuştu Кроме Bu edat -den başka anlamı verir Кроме ключа в кармане была мелочь Anahtardan başka cebinde bozuk para vardı Кроме арбуза я люблю яблоки Karpuz dışında elmayı da severim Вместо Yerine Ты иди вместо меня Benim yerime sen git Вместо карандаша возьмём ручку Kurşun kalem yerine tükenmez kalem alalım
51 УРОК 13 - DERS 13 УПОТРЕБЛЕНИЕ ДАТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА -E HALĐNĐN KULLANMASI Употребление дательного падежа без предлогов -E halinin edatsız kullanılması A. Bir grup fiil ile -e hali yapılan işin; bir şahsın ya da eşyanın yararına olması bildirir. Bu fiillerden bazıları aşağıdakilerdir. Покупать/купить satın almak Давать/дать vermek Помагать/помочь yardım etmek Дарить/подарить armağan etmek Мать купила книгу сыну Anne oğluna kitap aldı. Мой друг помогал мне Arkadaşım bana yardım etti Он давал баскетболный мяч другу Basketbol topunu arkadaşına verdi Я подарил цветок своей девушке Kız arkadaşıma çiçek armağan ettim B. Bir konuşmanın hitabın açıklamanın yöneltildiği şahsın -e halinde olmasını gerektiren fiiller şöyledir. Говорить/сказать konuşmak звонить/позвонить telefon açmak Писать/написать yazı yazmak отвечать/ответить cevap vermek Рассказывать/рассказать anlatmak объяснять/объяснить açıklamak
52 Гид сказал туристам, что прогулка закончилась Rehber turistlere gezinin bittiğini söyledi Не забудь позвонить сестре Kız kardeşini aramayı unutma Учитель рассказывал новое правило ученикам Öğretmen öğrencilere yeni kuralları anlattı Yukarıdaki fiillerin kökünden türeyen isimler de bu halde kullanılır. Ответ учителью Письмо брату Помощь народу рассказ сыну УПОТРЕБЛЕНИЕ ДАТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА В БЕЗЛИЧНЫХ ПРЕДЛОЖЕНИЯХ ÖZNESĐZ CÜMLELERDE -E HALĐNĐN KULLANILMASI A. Aşağıdaki fiillerden sonra, fiillerin mastar haliyle birlikte -e halinin kişilik zamirleri kullanılır. Надо Необходимо Нужно Можно Нельзя gereklidir, zorunludur gereklidir gereklidir mümkündür imkansızdır Ученикам нужно отдыхать в лагаре Öğrencilerin kampta dinlenmeleri gerekmektedir Здесь людям нельзя говорить громко Burada insanların yüksek sesle konuşmaları yasaktır Президенту необходимо улететь в Турцию Başkanın Türkiye ye gitmesi gerekmektedir Мне надо служить в армии Askerlik görevini yapmam lazım
53 B. -o ile biten zarflar -e halinde kullanılır. Весоло стыдно Грустно интересно Скучно хорошо Neşelidir Ayıptır Üzgündür ilginçtir Sıkıcıdır/Sıkıntılıdır iyidir Мне скучно дома Benim evde canım sıkılıyor Мне холодно Üşüyorum Нам очень хорошо здесь Biz burada çok iyiyiz Мне стыдно за них Ben onların adına utanç duyuyorum Нам было очень грусто Biz çok üzgündük C. Fiilin mastar şekli -e hali ile kullanıldığında eylemin mecburiyetini ve ya kaçınılmazlığını ifade edilmektir. Всем сотрудникам собратся в пять часов Bütün elamanların saat beşte toplanmaları lazım Куда тебе ехать завтра? Yarın nereye gitmen lazım D. -ся son takısı alan fiiller de -e haliyle kullanılır. Мне не хотелось уйти отсуда Buradan gitmek istemiyorum Мне нравится как они танцуют Dans ediş şekilleri hoşuma gidiyor Мне не спится Uyuyamıyorum
54 УПОТРЕБЛЕНИЕ ДАТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА ПРИ ОБОЗНАЧЕНИИ ВОЗРАСТА Yaş Söylemede -E halinin Kullanılması Сколько тебе лет? Senin Yaşın kaç? Сколько вам лет? Sizin Yaşınız kaç? Сколько ему лет? Onun yaşı kaç? Rusça da yıl(год) kelimesi önüne geldiği sayıya göre farklı çekilir. Şöyle ki; 1 ve sonu bir ile biten sayılardan sonra ГОД 2,3,4 ve sonu bu rakamlarla biten sayılardan sonra ГОДА diğer sayılardan sonra ise ЛЕТ Ему тридцать один год O 31 yaşındadır Мне 24 года Ben 24 yaşımdayım Моей бабушке 78 лет Babaannem 78 yaşındadır УПОТРЕБЛЕНИЕ ДАТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА С ПРЕДЛОГАМИ -E HALĐNĐN EDATLARLA KULLANILMASI A. K(Ko) Edatının Kullanılması 1. Bu edat ile kendisine yaklaşılan şahıs veye eşya -e halinde kullanılır. Куда (kuda) nereye К чему (kı çemu) neye doğru К кому (kı komu) kime doğru Спортсмены бегут к финишу
55 Sporcular finiş çizgisine doğru koşuyorlardı Утром он шёл к врачу Sabahleyin doktora gitti Он прилетел к отцу в Станбул Đstanbul a babasının yanına uçtu Bu edat genel olarak önünde -под ve -при yaklaşma ve gelme bildiren önekleri bulunan fiiller ile birlikte kullanılır. Офицер подошёл к танку. Subay tanka yaklaştı. Автобус подъехал к остоновке Otobüs durağa yaklaştı Лодка подпыла к берегу Kayık kıyıya doğru yanaştı Yukarıdaki cümlelerde görüldüğü gibi под öneki alan fiillerden sonra her zaman k edatı gelmektedir. -При öneki ise sadece canlı bir şeye yönelmeyi ifade ederken kullanılır Рабочие пришли к инженеру Đşçiler mühendisin yanına gitti Ко мне пришла одна подруга Kız arkadaşım bana geldi B. По Edatının Kullanılması Bu edat yalnız -e halinde değil aynı zamanda -de ve-i halinde de kullanılır. a. Bu edat bir yüzey üstünde yapılan hareketi göstermede где sorusuna cevap olarak kullanılır. Где они гуляли? Nerede dolaşıyorlardı? Они гуляли по босфорскому мосту. Boğaz köprüsü üzerinde dolaşıyorlardı Отец ходил по комнате
56 Baba odada dolaşıyordu Слёзы у нее текли по щекам Gözyaşları yanağından akıyordu. b. Bir hareketin yerini, kapsamını ve yönünü bildirmede de bu edat kullanılır. По всем институтам собирались группы добровольцев Tüm üniversitelerden gönüllü gruplar toplandı Кондуктор гулял по всем вагонам поезда Kondüktör trenin tüm vagonlarını dolaştı c. Haberleşme araçlarını başında vasıtasıyla, yoluyla anlamlarını karşılamada kullanılır. Cлушать по радио Выступать по радио Radyodan duymak radyoda yayına çıkmak Послать письмо по почте Послать телеграмму по почте Позвонить по телефону mektubu posta yoluyla göndermek telgrafı posta yoluyla göndermek telefon açmak d. Belli arlıklarla yapılan bir hareketi göstermede bu edatı kullanılır. Когда sorusuna cevap verilir Ученики сдают экзамены по пятницам Öğrenciler Cuma günleri sınav oluyorlar Мы гуляем по вечерам по парку. Cuma akşamları parkı gezeriz Я изучаю русский язык по ночам Rusça yı geceleri çalışırım e. Bir alanda ihtisas sahibi olma ya da çalışma yapma bildirirken bu edat kullanılır У него завтра будет экзамен по физике Yarın fizik sınavımız var Мой сосед - специалист по аграрному хозяйству. Komşum tarım alanında uzmandır
57 f. Akrabalık ya da başka bir nedenden dolayı mevcut ilişkiye işaret ederken bu edat kullanılır.. Я встретил товарища по школе Okuldan arkadaşım ile tanıştım Мы родственники по отцу Biz baba tarafından akrabayız g. -e göre anlamında bu edat kullanılır. Они изменили план работы по желанию. Planı müdürün isteğine göre değiştirdiler По мнению товарища завтра будет хорошая погода Arkadaşımın fikrine göre yarın hava güzel olacak БЛАГОДАРЯ EDATININ KULLANILMASI Bir şeyin sayesinde, yardımıyla elde edilen olumlu sonucu belirtirken bu edat kullanılır Благодаря хорошей погоды экскурсия была отличная Đyi hava sayesinde gezimiz çok güzel geçti Благодаря вашей помощи я сдал экзамен Sizin yardımınız sayesinde sınavı geçtim. ВОПРЕКИ EDATININ KULLANILMASI Bu edat -e rağmen anlamını karşılar Вопреки совету врача больной встал с постели Doktorun tavsiyelerine rağmen hasta yataktan kalktı. Вопреки трудностями мы выполнили работу Zorluklara rağmen işimizin üstesinden geldik
58 НАВСТРЕЧУ EDATININ KULLANILMASI Birisinin karşısına çıkma karşısına rast gelme anlamlarında hareket fiilleri kullanılır Навстречу нам шли друзья Arkadaşlarımız bize doğru yürüyorlardı Мой друг шёл навстречу мне Arkadaşım bana doğru yürüyordu СОГЛАСНО EDATININ KULLANILMASI Gereğince anlamını karşılayan bu edat hem -e hali hem de -in halinde kullanılır. Согласно решению суда воры были посажёны в тюрмы. Mahkeme kararı gereğince hırsızlar hapishaneye koyuldu. Согласно распоряжению директора занятия будут начинается в 8 часов. Müdürün emri gereğince dersler 8 de başlayacak.
59 УРОК 14 - DERS 14 УПОТРЕБЛЕНИЕ ВНИТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА -Đ HALĐNĐN KULLANILMASI A. Bir hareketin gerçekleştirildiği zaman dilimini belirtmede -i hali kullanılır. Сколько времени Как долго Как часто Ne kadar süre Ne kadar süre Ne kadar sıklıkla Два раза в день я пью кофе Günde iki defa kahve içerim. Всю неделю мать читала книгу Annem tüm hafta kitap okudu Целый день шёл сильный дождь Bütün gün şiddetlice yağmur yağdı УПОТРЕБЛЕНИЕ ВНИТЕЛЬНОГО ПАДЕЖА С ПРЕДЛОГАМИ -ĐN HALĐNĐN EDATSIZ ŞEKĐLDE KULLANILMASI А. Предлоги со значением места Yer gösteren edatlar Через karşıdan karşıya, aracılığıyla Через что вы ехали? Nereden geçiyordunuz? Мы ехали через мост Biz köprüden geçiyorduk
60 Сквозь arasından Сквозь что вы прошли? Nereden geçiyordunuz? Мы прошли сквозь толпу Kalabalığın arasından geçiyorduk В. Предлоги со значением направления Yönelme bildiren edatlar В (Bо) içine Куда ты идёшь? Nereye gidiyorsun? Я иду в школу Okula gidiyorum На Üstüne Куда ты положил книгу? Kitabı nereye koydun? Я положил книгу на столе Kitabı masanın üzerine koydum За arkasına Куда зашло солнце? Güneş nereye girdi? Солнце зашло за тучи Güneş bulutların arkasına girdi Под altına Куда забежала кошка? Kedi nereye koştu?
61 Кошка забежала под стол Kedi masanın altına koştu. С. Предлоги со значением времени Zaman bildiren edatlar В (Bо) -de -da zaman ve içinde anlamı verir Когда вы придёте? Ne zaman geleceksiniz? Я приеду в субботу в два часа Salı günü saat 2 de geleceğim В какой срок ты сделаешь домашнее задание? Ev ödevini ne zaman içinde yapacaksın? Я сделаю задание в неделю Ödevimi bir hafta içinde yapacağım. Ayrıca saatler söylenirken bu edat kullanılır. Я там буду в пять часов Saat 5'te olacağım. Мы доедем в два часа Saat 2'de varacağız. На Bu edat belli bir zamanlığına yapılan işler için kullanılır Когда он пришёл? Ne zaman geldi? На какой срок он уехал? Ne kadar zaman için gitti? Он уехал на неделю O bir hafta için gitti. За Bu edat belli bir zaman içinde yapılan bir işi tanımlarken kullanılır
62 За какой срок вы прочитали эту книгу Ne kadar zaman içinde bu kitabı okudunuz? Я прочитала эту книгу за неделю Bu kitabı bir hafta içinde okudum. За... до Когда вы вернулись из деревни? Köyden ne zaman döndünüz? Мы вернулись за неделю до начала занятий Köyden dersler başlamadan bir hafta önce döndük Через sonra anlamı verir Когда ты едешь в Москву? Ne zaman Moskova ya gidiyorsun? Я еду в Москву через неделю Moskova ya bir hafta sonra gidiyorum. Ayrıca bu edat bir şey, bir kimse aracılığıyla anlamıyla da kullanılır. Новость была дана через журнал Haber dergi aracılığıyla duyurulmuştu Он задал вопрос ему через переводчика Ona pilot aracılığıyla sorular yöneltmişti.
Daha göster
