gelişmiş ülkelerin nüfus politikaları / Nüfus Planlaması ve Yoksulluk – Prof. Dr. Esfender KORKMAZ

Gelişmiş Ülkelerin Nüfus Politikaları

gelişmiş ülkelerin nüfus politikaları

Bir ülkede gelir artışını fert Başına GSYH gösterir. Söz gelimi Türkiye de yılında GSYH da büyüme pozitif, yüzde oldu. yılı Nüfus artış hızı ise yüzde oldu. Bu şartlarda  Türkiye de yılında Fert başına GSYH büyüme oranı,   bir önceki yıla göre küçülerek, negatif, eksi 0,48 oldu.

Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde, tasarruf yaratmak–yatırım yapmak,  dış borçları ödemek,  kalkınmada  sosyal gelişmeyi sağlamak, beşeri yatırımları artırmak için önce gelir artışı yaratmak gerekiyor. Ülkelere göre değişmekle beraber genel olarak Gelişmekte olan ülkelerde Fert Başına GSYH’ nın en az yüzde 5 oranında büyümesi gerekir.

Nüfus artışı, hem eğitim, sağlık gibi altyapı harcamalarını artmasını  gerektirir; Hem de aynı zamanda İşgücü arzını artırır.  Artan işgücü arzını istihdam edebilecek yeni iş imkânları yaratmak gerekir.

Gelişmekte olan ülkelerde nüfus artış hızı yüksektir; Gelişmiş ülkelerde ise göç sorunu vardır. Bu nedenle Gelişmekte olan ülkelerin nüfus politikası olmalıdır. Kalkınmak için “Optimum Nüfus” planlaması yapmalıdırlar.

Nüfus politikası, nüfusun büyüklüğünü, yerleşim alanlarını, çalışma alanlarını ve çalışma süresini, nüfus yapısını (kompozisyon) belirleyen politikadır.

Optimum nüfus gelişme seviyesine ve  ülkelere göre  farklılık arz eder. Ayrıca zaman içinde değişebilir. Jeopolitik sorunlara göre de değişebilir. Ekonomik bakış açısından optimum nüfus planlaması için;   “Ülke nüfusunun  nicelik ve nitelik olarak fert başına GSYH’ artışını ve ülke kalkınmasını  maksimum  kılacak şekilde planlanmasıdır. “diyebiliriz.

Nüfus yapısı ülke kalkınmasında bir fırsat penceresi de yaratabilir;

  • İşgücü açığı olan ülkelerde nüfus artışı bu açığı kapayacağı için GSYH&#;de nüfus artış hızından daha yüksek büyüme sağlanabilir.
  • Çalışma çağındaki nüfusun toplam nüfustaki payının, yani aktif nüfusun artması, potansiyel büyümeyi pozitif etkiler. Zira aktif nüfus üreten nüfustur. Ancak aynı zamanda istihdam edilmezse, gençler arasındaki işsizlik gibi, daha büyük sorun olabilir. İşsiz gençlerin, ideolojik guruplar ve terör tarafından istismar edilmeleri daha kolaydır.

Türkiye’nin genç ve dinamik bir nüfusa sahip olması, Avrupa Birliği için ve Türkiye için bir fırsat oluşturuyordu. Ne var ki; her iki tarafta da dar görüşlü ve ideolojik saplantılı politikacılar bu potansiyeli değerlendiremedi.

Halihazırda gelişmekte olan ülkelerde Nüfus artış hızı yüzde ile yüzde arasında değişiyor ve bu oranlar yüksek oranlardır. Gelişmekte olan ülkelerde ise ortalama  nüfus artışı yüzde birin altındadır. Birçok Gelişmekte olan ülke , nüfus artış hızı yüksek olduğu için ve hatta nüfus artış hızı GSYH’ da büyüme oranından daha yüksek olduğu için ,yoksulluk kısır döngüsünü kıramıyor.

Literatüre yerleşmiş iki yoksulluk tarifi vardır. Birisi mutlak yoksulluk; özetle Açlık sınırının altında yaşayanları ifade eder.  Uygulamada bir kişinin veya hane halkının yaşamını sürdürebilmesi için önce gerekli olan asgari temel ihtiyaçlarının tespit edilir. Ardından, bu temel ihtiyaçları karşılamak için gerekli gelir belirlenir. Bu gelirin altında geliri olanlar mutlak yoksuldur.

Göreli Yoksulluk;  aynı toplumda, beslenme, yaşam standartları, toplumda yaygın olan aktivitelere erişme durumuna göre belirlenir. Uygulamada Dünya bankası tarifine göre; “Yoksul hane halkı veya birey ile o toplumda yaşayan ve mevcut koşullara göre ortalama bir gelire sahip olan hane halkı veya birey arasındaki gelir kaynaklarına sahip olma kabiliyeti arasındaki fark ifade edilmektedir “

Yoksulluk kısır döngüsüne giren ülkeler , bu döngüden ancak sürüne sürüne çıkabilirler. Önce bir nüfus politikaları olmalıdır. Sonra mevcut kaynaklar etkin kullanılmalı ve dış kaynak ihtiyacını azaltarak kalıcı büyüme sağlamaları gerekir.

Bu sene Pandemi tüm Dünyada yoksullaşma oranını artıracaktır.  Dünya ekonomik konjonktüründe iyileşme, uygulanan politikalar, yeni bir adım (söz gelimi bilgi teknolojisinde uzmanlaşma) ve organik tarım gibi adımlar gelişmekte olan ülkelerin yoksulluktan   çıkış çabalarına destek olacaktır.

 

Nüfus politikası

Nüfus politikası, devletlerin nüfus ile ilgili milli çıkarların korunması amacıyla attığı adımlar, aldığı önlemlerin tümüdür. Devletin nüfus politikası, yasama ve yürütme organlarının nüfus ile ilgili tüm karar ve eylemleridir. Başka bir tanıma göre, nüfusun yapısı, büyüklüğü ve mekana dağılışını etkileyecek devletlerin aldığı tüm önlemlerin bütünüdür[1].

Birleşmiş Milletlere göre nüfus politikası; nüfusun artış hızı, büyüklüğü, milli sınırlar içinde ve evrensel dağılışı, demografik niteliklerini etkileyecek şekilde, demografik, sosyal, siyasi, ekonomik ortak hedeflere ulaşmak gayesiyle hazırlanan önlemler ve uygulanan programlardır.

Genel olarak devletler üç temel nüfus politikası uygular[1]:

  • Nüfus artış hızını artırıcı (pronatalist) politikalar.
  • Nüfus artış hızını düşürücü (antinatalist) politikalar.
  • Nüfusun nitelik ve niceliğini iyileştirici politikalar.

Kaynakça[değiştir

Nüfus polikaları, ülkelerin, nüfus artış hızını artırma veya azaltma, göçler ve nüfusunun özellikleriyle ilgili çıkardıkları yasalardan oluşturmaktadır.

  • Ülkelerin gelişmişlik düzeyleri farklı olduğundan uyguladıkları nüfus politikaları da farklı olmaktadır.
  • Gelişmişlik düzeyinin yanı sıra ülkelerin nüfus miktarı da bu politikaları önemli ölçüde etkilemektedir.
  • Çünkü doğal kaynaklar ve üretimin sınırlı olması, çok nüfuslu ülkeler açısından bir tehlike oluşturmaktadır. Bu durum, belirli bir süreden sonra uluslararası bir sorun hâline gelmiş ve Birleşmiş Milletler, bu amaçla nüfus konferansları düzenlemiştir.
  • İlki ’te Romanya’nın başkenti Bükreş’te düzenlenen konferansta siyasi görüş farklılıklarından dolayı ortak bir görüş ortaya konulamamıştır.
  • Mexico City’de (Meksiko Siti) düzenlenen konferansta çok nüfuslu ve nüfus artış hızı tarafından benimsenmiştir.
  • Bu konuda gerçekleştirdiği örnek çalışmadan dolayı Çin, Birleşmiş Milletler tarafından madalya ile ödüllendirilmiştir.
  • Çünkü Çin’de ’te ve önceki dönemde üretim ve savunma için temel güç olarak nüfus kabul edilmiş, bu nedenle nüfus artışı teşvik edilmiştir.
  • Ancak nüfus artışı, ülke ekonomisini olumsuz yönde etkilediği için Çin’de tek çocuk politikası benimsenmiştir.
  • Bu uygulamaya bağlı olarak Çin’de nüfus artış hızı önemli ölçüde düşmüştür.
  • Çin’in tek çocuk politikası, iş gücüne duyulan ihtiyaçtan dolayı kırsal kesimde tepkiyle karşılanmıştır. Bunun üzerine ilk çocuğun kız olması durumunda ikinci bir çocuğa izin verilmiştir.
  • Çin, tek çocuk nüfus politikasından ’te vazgeçmiştir. Bunun üzerine Çin’de nüfus artış hızında bir artış gözlenmiştir.

Nüfus politikaları genel olarak üçe ayrılarak incelenebilir:

1. Nüfusu Arttırıcı Politikalar:

Genel olarak sanayileşmiş toplumlar ve gelişmiş ülkelerdeki eğitimli nüfusa bağlı olarak uzun yıllar boyunca düşük doğum oranları yüzünden ülke nüfusu genç ve dinamik nüfus özelliklerini kaybeder. Bunu önlemek için devlet doğumları teşvik eden nüfusu arttırıcı politikalar uygular ve demografik giderleri arttırabilir. Örneğin; İngiltere, Fransa, Almanya, Japonya, Rusya gibi ülkeler bu tür politikalar uygulamaktadır.

2. Nüfus Artış Hızını Azaltıcı Politikalar:

Yeterince gelişmemiş ve eğitim seviyesinin düşük olduğu toplumlarda doğum oranları çok yüksek olduğundan nüfus artış hızı da çok fazla olur. Bu tür ülkelerde ekonomik kalkınma düzeyinin düşük olması, nüfusun hızla artmasını bir sorun haline getirir. Örneğin; Afrika ülkeleri, Ortadoğu ülkeleri, Hindistan, Bangladeş, Endonezya gibi ülkelerde doğum oranlarını azaltmaya yönelik aile planlaması çalışmaları, evlilik yaşının yükseltilmesi veya ikinci çocukta para cezası gibi uygulamalar yapılmalıdır.

3. Dengeleyici (Niteliği İyileştirici) Nüfus Politikaları:

Genel olarak gelişmekte olan ülkelerde nüfusun nitelik ve yapısını iyileştirmeye yönelik demografik yatırımlar yapılır, eğitim ve sağlık sistemleri geliştirilir. Örneğin Türkiye, Meksika, Arjantin günümüzde bu tür politikaları uygulamaktadır.

Not: Nüfus politikaları sonucunda, nüfusun artış ve azalışı hem olumlu hem de olumsuz sonuçlar ortaya çıkarabilir. Aşağıdaki kavram ağında bu durum özetlenmiştir:

Nüfus Piramitlerine Göre Ülkelerin Nüfus Politikaları

JAPONYA:

Japonya&#;da ’de aile planlaması programı başlatılmıştır. Bunun sonucunda ’te binde 14 civarında olan nüfus artış hızı, ’ta binde 9’a düşmüştür. Japonya’daki doğal nüfus artış hızı sonraki süreçte hızla düşmüş ve eksi değerlere inmiştir. Nüfus artış hızının bu şekilde devam etmesi durumunda ülke nüfusunun azalacağı ve yaşlı nüfus oranının artacağı belirlenmiştir. Bunun sonucunda ülkede ’den itibaren nüfus
artış hızının artırılmasına yönelik çalışmalar yapılmaktadır.

Japonya günümüzde de nüfus artış hızını artırmaya yönelik politikalar uygulamaktadır.

HİNDİSTAN:

Hindistan, dünyanın en çok nüfusa sahip ülkesi (yaklaşık bir milyar milyon) Çin’den sonra en fazla nüfusu olan ülkedir. Nüfus bilimciler,
Hindistan’ın önümüzdeki yirmi yıl içinde Çin’in nüfusunu geçeceğini
öngörmektedir
.

Hindistan, nüfus artış hızının düşürülmesine yönelik bir ulusal program oluşturulmuş, bütün eyaletlerin bu programa uyması için çalışmalar sürdürülmüştür. Bu çalışmalar sırasında bazı eyaletlerde üçten fazla çocuğu olan ailelere zorunlu kısırlaştırma uygulaması yapılmıştır. Bu uygulamalar, bazı eyaletlerde başarılı olmuşsa da ülke genelinde ortak bir nüfus politikası uygulanamadığı için, Hindistan’da bu konuda önemli bir gelişme sağlanamamıştır. Hindistan, hâlen nüfusu ve nüfus artış hızı fazla olan ülkelerdendir.

FacebookTwitterPinterestWhatsAppTelegramE-Posta ile paylaşYazdır

TÜRK&#;YE’N&#;N UYGULADI&#;I NÜFUS POL&#;T&#;KALARI

NÜFUS PROJEKS&#;YONLARI

1-Demografik de&#;i&#;kenler nelerdir?
  a)Do&#;urganl&#;k  b) Ölüm     c)Göçler

 2-Nüfus art&#;&#;&#;n&#;n sa&#;lad&#;&#;&#; yararlar nelerdir?
   a)Askeri güç    b)Üretim gücü  c)Tüketime ba&#;l&#; vergi art&#;&#;&#;

 3-Do&#;urganl&#;&#;&#; etkileyen faktörler nelerdir?
    a) E&#;itim seviyesi       b) Sa&#;l&#;k alan&#;ndaki geli&#;meler    
    c) Kent-köy nüfus da&#;&#;l&#;m&#;  d) Gelir yap&#;s&#;         e) Bölgesel konum

 4-Aile Planlamas&#; çal&#;&#;malar&#;n&#;n temel hedefi nedir?
   a)Nüfus art&#;&#; h&#;z&#;n&#; kontrol alt&#;na almak
   b)Herkesin bakabilece&#;i kadar çocu&#;a sahip olmas&#;d&#;r.

  döneminde nüfusun h&#;zla artmas&#;n&#;n nedenleri nelerdir?
  a)&#;nsanlar&#;n gelece&#;e yönelik umutlar&#;n&#;n artmas&#;
  b)Tar&#;mda makinele&#;meye ba&#;l&#; üretim art&#;&#;&#;
  c)Sa&#;l&#;k alan&#;ndaki geli&#;meler

 6-Nüfus projeksiyonlar&#;nda de&#;i&#;ikliklere sebep olacak faktörler nelerdir?
   a)Ülkelerin siyasi yap&#;lar&#;nda de&#;i&#;iklik
   b)Ülkelerin sosyal yap&#;lar&#;nda de&#;i&#;iklik
   c)Ülkelerin ekonomik yap&#;lar&#;nda de&#;i&#;iklik

  döneminde nüfus art&#;&#; h&#;z&#;n&#;n azalmas&#;n&#;n sebepleri nelerdir?
   a)II.Dünya Sava&#;&#;
   b)Erkeklerin silah alt&#;na al&#;nmas&#;
   c)Bebek ölümlerinin artmas&#;
   d)Evlenmelerin azalmas&#;
   e)Beslenme sorunlar&#;,gelecek kayg&#;s&#;n&#;n artmas&#;

 8-Türkiye’de nüfus art&#;&#; h&#;z&#;n&#; dü&#;ürücü politikalar&#;n uygulanmas&#;n&#; en önemli nedeni nedir?
  a)Nüfus art&#;&#; h&#;z&#;n&#;n ekonomik kalk&#;nmay&#; olumsuz yönde etkilemesidir.
  b)Tar&#;mda makinele&#;me nüfusu nas&#;l etkilemi&#;tir?
  c)Köyden kente göçü art&#;rm&#;&#;t&#;r
  d)&#;&#;gücü ihtiyac&#; azald&#;&#;&#; için do&#;urganl&#;k azalm&#;&#;t&#;r
  e)Tar&#;mda makinele&#;me nüfusu nas&#;l etkilemi&#;tir?
  f)Köyden kente göçü art&#;rm&#;&#;t&#;r
  g)&#;&#;gücü ihtiyac&#; azald&#;&#;&#; için do&#;urganl&#;k azalm&#;&#;t&#;r

 9-Tar&#;mda makinele&#;me nüfusu nas&#;l etkilemi&#;tir?
   a)Köyden kente göçü art&#;rm&#;&#;t&#;r
   b)&#;&#;gücü ihtiyac&#; azald&#;&#;&#; için do&#;urganl&#;k azalm&#;&#;t&#;r

Türkiye’nin nüfus özelliklerinin bilinmesi neden önemlidir?

Ülkelerin gelecekleri ile planlama yapmalar&#; noktas&#;nda en önemli etkenlerden biri nüfus özelliklerinin bilinmesidir. Türkiye gelecek dönemler ile ilgili güçlü bir devlet olmak için, mevcut varl&#;&#;&#;n&#; ekonomik olarak devam ettirebilmesi için gelece&#;e yönelik yat&#;r&#;mlara ve planlamalara ihtiyaç duyar bu hesaplamalar&#;n amac&#;na ula&#;mas&#; ba&#;ar&#;l&#; sonuçlar vermesi mevcut nüfus özelliklerinin bilinmesiyle ve ona göre planlamalar yap&#;lmas&#;yla mümkündür.

 

 Türkiye’de uygulanan nüfus politikalar&#;nda zaman içerisinde neden de&#;i&#;ikli&#;e gidilmi&#;tir.

Ülkeler zaman içerisinde ekonomik, sosyal, demografik olarak de&#;i&#;iklikler gösterebilir. Türkiye’de tarihsel serüveni içerisinde geli&#;mi&#;lik seviyesinde, ekonomik ve sosyal yap&#;s&#;nda h&#;zl&#; bir geli&#;me sürecine girmi&#;tir. Gelecek ile ilgili planlamalar&#;nda stratejileri, elindeki kaynaklar&#;, ekonomik yap&#;s&#;ndaki sektörlerin a&#;&#;rl&#;k dereceleri de&#;i&#;me gösterebilir. Bu etkile&#;im mevcut nüfus politikalar&#;nda de&#;i&#;iklik yapmas&#;na sebep olmu&#;tur. Bir dönem geli&#;meye yönelik yat&#;r&#;mlar ve i&#; gücüne ihtiyaç art&#;&#;&#; desteklerken günümüzdeki mevcut genç nüfus potansiyeli ve ülke &#;artlar&#; nüfusu kontrol alt&#;nda tutmay&#; gerektirmektedir.

 Nüfus art&#;&#; h&#;z&#;n&#; artt&#;rmak için uygulanan politikalar&#;n dayanak noktalar&#; nelerdir.

Nüfus art&#;&#;&#;n&#;n artt&#;rmaya yönelik çal&#;&#;malar&#;n özünde ülke nüfusunun ya&#; ortalamas&#;n&#;n artmas&#; yani nüfusun ya&#;lanmas&#;d&#;r. Nüfusun ya&#;lanmas&#; bir süre sonra ülkede i&#;gücü aç&#;&#;&#;na yol açar. Yat&#;r&#;mlar&#; yeteri kadar destekleyecek genç nüfus oran&#; azal&#;r. Ülke nüfusunun dinamizmini kaybetmesi nüfusun azalma yönünde e&#;ilim göstermesi söylenebilir.

 Nüfus politikalar&#; uygulan&#;rken nelere dikkat edilmelidir.

Ülkeler nüfusu politikas&#; uygulamas&#; yaparken mevcut ekonomik durumlar&#;n&#;, öz kaynaklar&#;n&#;, nüfusun ya&#; yap&#;s&#;n&#; yani demografik ve ekonomik özelliklerini çok iyi analiz etmelidirler. Elde edilen tespitler do&#;rultusunda planlama çal&#;&#;malar&#;na yön verilmelidir.

 
      a)      Nüfus projeksiyonu ile ;do&#;um,ölüm ve ……. hareketlerinin                 ilerideki e&#;ilimleri hakk&#;nda tahminler yap&#;lmaktad&#;r 

b)      Türkiye nüfusunun y&#;l&#;nda ….. milyon civar&#;nda olmas&#; beklenmektedir.

c)      Ülkemizde Cumhuriyetin ilk y&#;llar&#;nda ………………… yönelik nüfus politikalar&#; uygulanm&#;&#;t&#;r.

d)      Geli&#;mi&#; ülkelerde ortalama ya&#;am süresi geli&#;memi&#; ülkelere göre  …………

e)      Geli&#;mi&#; ülkelerde çocuk ve anne ölüm oranlar&#; geli&#;memi&#; ülkelere göre  …………………

f)       Türkiye’de …….. y&#;l&#;na kadar nüfus art&#;&#; h&#;z&#;n&#; yükseltici politikalar uygulanm&#;&#;t&#;r.

g)      Nüfusun ………. yy da ön plana ç&#;kan en önemli demografik olgulardan birisidir.

h)      ………………………. Nüfus bilimidir.

i)        …………seafoodplus.info y&#;llar&#;ndan planl&#; dönemin ba&#;lad&#;&#;&#; y&#;l&#;na kadar nüfus art&#;&#; h&#;z&#;n&#; ……… politikalar izlenmi&#;tir. 

j)        ’ten sonra ülkemizde nüfus art&#;&#; h&#;z&#;n&#; ……….. politikalar uygulanm&#;&#;t&#;r.

k)      Türkiye’de h&#;zl&#; nüfus art&#;&#;&#;n&#;n ekonomik kalk&#;nmada bir  ……. oldu&#;u dü&#;ünülmü&#;tür. 

l)        Türkiye’de her nüfus say&#;m döneminde nüfus mutlaka …………

m)    Ülke nüfuslar&#;n&#;n demografik yap&#;s&#;na bak&#;larak ileriye dönük yap&#;lan nüfus tahminlerine ……………..  ………  denir

     a- GÖÇ   b     c-NÜFUSUN ARTI&#;INA   d-FAZLADIR   
    e-DAHA AZDIR    f  g-YA&#;LANMASI   h-DEMOGRAF&#;       &#;-CUMHUR&#;YET-YÜKSEL&#;C&#;    j-DÜ&#;ÜRÜCÜ    k-ENGEL  
    l-ARTMI&#;TIR   m-NÜFUS PROJEKS&#;YONU

a

Gelir da&#;&#;l&#;m&#; ile do&#;urganl&#;k do&#;ru orant&#;l&#;d&#;r.

b

Ülkemizde bebek ölümlerinde art&#;&#; vard&#;r.

c

Geli&#;mi&#; ülkelerin nüfus piramitlerinin taban&#; geni&#;tir.

d

H&#;zl&#; Nüfus art&#;&#;&#;na ba&#;l&#; olarak Milli Gelir artar

e

Türkiye’nin bat&#;s&#;ndaki nüfus art&#;&#;&#;nda göçler etkilidir

f

Ülkemizdeki nüfus projeksiyonlar&#;n&#;n temel veri kaynaklar&#; nüfus say&#;mlar&#; ve demografik ara&#;t&#;rmalard&#;r.

g

Ülke d&#;&#;&#;ndan yap&#;lan göçler ülke içine dengeli da&#;&#;lm&#;&#;t&#;r.

h

öncesi ülkemizde s&#;tma hastal&#;&#;&#; yayg&#;nd&#;r.

&#;

Az geli&#;mi&#; ülkelerde beslenme bozuklu&#;u çok say&#;da hastal&#;&#;a ve ölümlere neden olmaktad&#;r

j

Türkiye’de ya&#;l&#; nüfus oran&#; azalmaktad&#;r.

k

Gelecekte ülkemiz nüfusu içerisinde ya&#;l&#; nüfusun oran&#; günümüzdekinde daha az  olacakt&#;r

l

Ülkemizde ye kadar nüfusu azalt&#;c&#;; ’den sonra ise nüfus art&#;&#; h&#;z&#;n&#;n art&#;r&#;c&#; politikalar izlenmi&#;tir

m

Türkiye’de nüfusun niteli&#;ini art&#;rmaya yönelik çal&#;&#;malar yap&#;lmaktad&#;r.

n

Nüfus projeksiyonlar&#;n&#;n temel amac&#; göçleri tespit etmektir.

o

Genç nüfus demografik yat&#;r&#;mlar&#; art&#;r&#;r

p

Tar&#;mda çal&#;&#;an insan say&#;s&#;n&#;n az, birim alandaki verimin yüksek  oldu&#;u ülkeler geli&#;mi&#;tir

r

Ortalama ömrün artmas&#; ile ya&#;l&#; nüfus oran&#; artar.

s

Türkiye’de nüfus art&#;&#; h&#;z&#; son y&#;llarda azalmaktad&#;r.

&#;

Tar&#;mda makinele&#;me ile köyden kente göç artm&#;&#;t&#;r.

t

&#;nsani geli&#;im endeksi yüksek ülkelerde halk&#;n al&#;m gücü dü&#;üktür

u

’de çok çocuklu ailelere vergi muafiyeti getirilmi&#;tir.

v

Az geli&#;mi&#; ülkelerde beslenme bozuklu&#;u çok say&#;da hastal&#;&#;a ve ölümlere neden olmaktad&#;r

            a-Y  b-Y   c-Y    d-Y   e-D  f-D   g-Y   h-D   &#;-D  j-Y 
            k-Y   l-Y    m-D   n-Y  o-D      p-D   r-D    s-D    &#;-D  t-Y               u-D   v-D

nest...

batman iftar saati 2021 viranşehir kaç kilometre seferberlik ne demek namaz nasıl kılınır ve hangi dualar okunur özel jimer anlamlı bayram mesajı maxoak 50.000 mah powerbank cin tırnağı nedir

© 2024 Toko Cleax. Seluruh hak cipta.