Maddenin Hal Değiştirmesi Olayı
İlkokul 4. sınıf Fen Bilimleri dersi Maddenin Özellikleri Ünitesi Maddenin Isı Etkisiyle Değişimi Konu Anlatımını bu sayfada bulabilir ve inceleyebilirsiniz.
MADDENİN ISI ETKİSİYLE DEĞİŞİMİ
BU KONUDA NELER ÖĞRENECEĞİZ?
→ Isınma ve soğuma nedir?
→ Maddenin hal değişimi nasıl gerçekleşir?
→ Erime, donma ve buharlaşma nasıl gerçekleşir?
Ali pencereden bakınca kar yağdığını gördü. Pencereyi açtı, eline bir miktar kar aldı. Karla oynarken Ali’nin elleri üşümeye başladı. Pencere açık kaldığı için oda da soğudu.
Birbiriyle karşılaşan sıcak madde ile soğuk madde arasında ısı alışverişi olur. Bu sırada sıcak madde soğuk maddeye ısı vererek soğur, soğuk madde de sıcak maddeden ısı alarak ısınır.
Isınma
Bir maddenin ısı alarak sıcaklığının artmasına ısınma denir.
Örneğin ocağa koyduğumuz su, ısı alarak sıcaklığı artar ve ısınır. Yine, soğuk bir kâseye sıcak çorba koyduğumuzda, kâsenin bir süre sonra ısındığını ve çorbanın soğuduğunu fark ederiz.
Soğuma
Bir maddenin ısı vererek sıcaklığının azalmasına soğuma denir.
Örneğin buzdolabına koyduğumuz ayran ısı vererek sıcaklığı azalır ve soğur. Yine bir bardak sıcak çayın içine soğuk su dökersek bir süre sonra çayın ısı vererek soğuduğunu ve suyun ısı alarak ısındığını fark ederiz.
Birbirine temas eden iki madde arasında ısı alışverişi olur. Soğuk olan madde ısı alarak ısınır, sıcak olan madde ısı vererek soğur. Isı alışverişi maddelerin sıcaklıkları eşitlenene kadar devam eder.
Maddenin Hal Değişimi
Doğada maddelerin katı, sıvı ve gaz hâlde olduğunu öğrenmiştik. Buzdolabından çıkardığımız buzun bir süre sonra hâl değiştirerek sıvı hâle geçtiğini gözlemleriz.
Bir maddenin ısı alarak veya ısı vererek bir hâlden başka bir hâle geçmesine hâl değişimi denir. Maddeler ısı etkisiyle hâl değiştirebilirler.
Erime
Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hâle geçmesine erime denir. Örneğin yazın yediğimiz dondurma, ısı alarak erir. Yine, ocaktaki tavaya koyduğumuz tereyağı ısı alarak erir ve sıvı hâle geçer.
Donma
Sıvı bir maddenin ısı vererek katı hâle geçmesine donma denir. Örneğin sıcak çikolata buzluğuna konulduğunda ısı vererek donar ve katı hâle geçer.
Buharlaşma
Sıvı bir maddenin ısı alarak gaz hâline geçmesine buharlaşma denir. Örneğin elimize döktüğümüz kolonya, ısı alarak buharlaşır.
Erime, donma ve buharlaşma olayları maddenin hâl değişimine örnektir.
Katı maddenin ısı alarak sıvı hâle gelmesine erime denir. Erime ve donma birbirinin tersidir. Katı hâldeki çikolatayı ısı etkisi ile eritip kalıplara döktüğümüzde çikolata ısı kaybeder, donar ve tekrar katı hâle gelir.
Buharlaşma ve yoğunlaşma[değiştir 5. Sınıf Madde Ve Değişim Konu Anlatımı - Maddenin Hal Değişimi Nedir?
Madde doğada farklı hallerde bulunur. Fen Bilimleri dersinde ise maddenin 3 hali ele alınır. Bu haller katı, gaz ve sıvıdır. Katı, gaz ve sıvı halde bulunan bu maddelerin belirli tepkimeler ile değişim göstermesi ise maddenin hal değişimi olarak işlenir. Bir buzun erimeye maruz kalması ile suya dönüşmesi ya da suyun kaynamayla buharlaşarak gaza dönüşmesi maddenin hal değişimi konusudur.
MADDENİN HAL DEĞİŞİMİ NEDİR?
Maddenin hal değişimleri erime, yoğunlaşma, buharlaşma, donma, kırağılaşma ve süblimleşme olarak 6 temel başlıkta incelenir. Gelin bunları detaylı bir şekilde inceleyelim:
Erime
Katı bir halde bulunan madde uğradığı tepkime ile sıvılaşabilir. Buna erime denir. Erime sürecinin gerçekleşmesini sağlayan ısıdır. Isı olmadan erime meydana gelmez. Bu ısıya bağlı olarak gerçekleşen erimeye de erime sıcaklığı adı verilir. Erime sırasındaki maddenin sıcaklığının da stabil olduğu unutulmamalıdır. Eğer bir buza ısı verirseniz bu buz ısının derecesine göre eriyerek sıvı bir hale gelecektir. Erime işlemine aşağıdaki örnekleri verebiliriz:
- Mum erimesi
- Camın yüksek ateşe temas etmesi ile erimesi
- Demirin yüksek sıcaklıkta erimesi
- Kar erimesi
- Donma
Maddenin donma hali erime halinin tam tersi olarak ele alınabilir. Bir katı maddeye verilen sıcaklık nasıl ki erimeye yol açıyorsa verilen soğukluk da donmaya neden olur. Eğer bir suyu yüksek derecede soğuğa maruz bırakırsanız sıvı haldeki su buza dönüşecektir. Donma işlemine aşağıdaki örnekleri verebiliriz:
- Sıvı maddelerin şekilli kalıplar ile dondurulması
- Suyun buza dönüşümü
- Soğuk hava nedeniyle göller ve su birikintilerin donması
- Sarkıtların oluşması
Buharlaşma
Buharlaşma ise sıvı bir maddenin kaynatılması ile gaza dönüşme halidir. Buharlaşma işlemine aşağıdaki örnekleri verebiliriz:
Suyun kaynama ile buharlaşması
İçeriğinde alkol bulunan maddelerin buharlaşması
Yoğunlaşma
Yoğunlaşma gazın sıvı hale dönüşmesidir. Eğer havada bulunan su buharı soğuk madde ile tepkimeye girerse sıvılaşma meydana gelir. Camlarda ve gözlüklerdeki buharlaşma buna örnektir.
Süblimleşme
Katı maddenin gaza dönüşümüdür.
Kırağılaşma
Gaz olarak bulunan bir madde eğer sıvı hale geçiş yapmadan hemen katı hale dönüşürse bu olay kırağılaşma olarak adlandırılır. Otomobil camlarında kış aylarında meydana gelen ince buzlanma buna örnektir.
kaynağı değiştir]
5. Sınıf Madde Ve Değişim Konu Anlatımı - Maddenin Hal Değişimi Nedir?
Madde doğada farklı hallerde bulunur. Fen Bilimleri dersinde ise maddenin 3 hali ele alınır. Bu haller katı, gaz ve sıvıdır. Katı, gaz ve sıvı halde bulunan bu maddelerin belirli tepkimeler ile değişim göstermesi ise maddenin hal değişimi olarak işlenir. Bir buzun erimeye maruz kalması ile suya dönüşmesi ya da suyun kaynamayla buharlaşarak gaza dönüşmesi maddenin hal değişimi konusudur.
MADDENİN HAL DEĞİŞİMİ NEDİR?
Maddenin hal değişimleri erime, yoğunlaşma, buharlaşma, donma, kırağılaşma ve süblimleşme olarak 6 temel başlıkta incelenir. Gelin bunları detaylı bir şekilde inceleyelim:
Erime
Katı bir halde bulunan madde uğradığı tepkime ile sıvılaşabilir. Buna erime denir. Erime sürecinin gerçekleşmesini sağlayan ısıdır. Isı olmadan erime meydana gelmez. Bu ısıya bağlı olarak gerçekleşen erimeye de erime sıcaklığı adı verilir. Erime sırasındaki maddenin sıcaklığının da stabil olduğu unutulmamalıdır. Eğer bir buza ısı verirseniz bu buz ısının derecesine göre eriyerek sıvı bir hale gelecektir. Erime işlemine aşağıdaki örnekleri verebiliriz:
- Mum erimesi
- Camın yüksek ateşe temas etmesi ile erimesi
- Demirin yüksek sıcaklıkta erimesi
- Kar erimesi
- Donma
Maddenin donma hali erime halinin tam tersi olarak ele alınabilir. Bir katı maddeye verilen sıcaklık nasıl ki erimeye yol açıyorsa verilen soğukluk da donmaya neden olur. Eğer bir suyu yüksek derecede soğuğa maruz bırakırsanız sıvı haldeki su buza dönüşecektir. Donma işlemine aşağıdaki örnekleri verebiliriz:
- Sıvı maddelerin şekilli kalıplar ile dondurulması
- Suyun buza dönüşümü
- Soğuk hava nedeniyle göller ve su birikintilerin donması
- Sarkıtların oluşması
Buharlaşma
Buharlaşma ise sıvı bir maddenin kaynatılması ile gaza dönüşme halidir. Buharlaşma işlemine aşağıdaki örnekleri verebiliriz:
Suyun kaynama ile buharlaşması
İçeriğinde alkol bulunan maddelerin buharlaşması
Yoğunlaşma
Yoğunlaşma gazın sıvı hale dönüşmesidir. Eğer havada bulunan su buharı soğuk madde ile tepkimeye girerse sıvılaşma meydana gelir. Camlarda ve gözlüklerdeki buharlaşma buna örnektir.
Süblimleşme
Katı maddenin gaza dönüşümüdür.
Kırağılaşma
Gaz olarak bulunan bir madde eğer sıvı hale geçiş yapmadan hemen katı hale dönüşürse bu olay kırağılaşma olarak adlandırılır. Otomobil camlarında kış aylarında meydana gelen ince buzlanma buna örnektir.
Buharlaşma her sıcaklıkta ve sıvının sadece yüzeyinde gerçekleşen bir hâl değişimi olayıdır. Buharlaşma hızı sıcaklığa bağlı olduğundan sıcaklık arttıkça buharlaşma hızı da artar. Buharlaşmanın en yoğun ve hızlı gerçekleştiği anda ise kaynama başlar. Kaynama sadece belirli sıcaklıklarda, sıvının iç basıncı, dış basınca eşitlendiğinde başlar ve sıvının her tarafında gözlemlenir.
İyonizasyon ve Deiyonizasyon
Gaz maddenin ısı alarak plazma hale geçmesine iyonizasyon denir.
Deiyonizasyon ise plazma ısı vererek gaz hale geçmesine denir.