Felsefe Denemesi Nasıl Yazılır

Düşünsel yönü baskın olan deneme yazıları, Avrupa edebiyatında Fransız deneme ustası olarak nitelendirilen Montaigne ile bütünleşmiştir. Bu düzyazı türünün en önemli özellikleri arasında yazarın ifadelerini kanıtlama zorunluluğunun olmaması yer alır. Dolayısıyla deneme yazılarının kişisel ve özgün görüşleri ifade ettiği söylenebilir. Ayrıca mektup, köşe yazısı ve sohbet gibi türlerle karıştırılsa da deneme yazılarının kendi kurallarının olduğu hatırlatılmalıdır. Bu nedenle deneme yazısı oluşturmak isteyen kişilerin bu yazı türünün özelliklerine, tarihçesine, yazım kurallarına ve konularına hakim olmasında fayda vardır.

Deneme ne demek?

Bir sözcüğün birden fazla anlamı olabilirken, deneme de bu sözcüklerden biri olarak belirtilebilir. Çünkü TDK kapsamında deneme sözcüğünün 3 temel anlamı mevcuttur. Bunların ilk iki tanesi de "denemek işi, sınama" ve "taslak durumunda olan, son biçimini almamış" şeklinde belirtilebilir. Deneme sözcüğünün üçüncü tanımı ise "Deneme ne demek edebiyat?" sorusu ile ilişkilidir. Söz edilen bu sözcüğün edebiyat alanındaki terim anlamı; herhangi bir konuda kişisel ve yeni görüşlerle bezenmiş bir anlatım içinde sunulan düzyazı türü olarak belirtilebilir.

Deneme nedir?

Sözcük olarak ne anlama geldiği sıklıkla araştırılan denemenin nasıl bir düzyazı türü olduğu da pek çok kişi tarafından merak edilir. İlköğretim döneminden itibaren karşılaşılan deneme; bir kişinin herhangi bir konu üzerine düşünce, duygu ve görüşlerini paylaştığı yazılardır. Dolayısıyla temelde deneme türündeki yazıların yeni ve kişisel görüşleri içerdiği söylenebilir. Bununla beraber kesin hükümlere varmadan oluşturulan deneme yazılarının samimi bir üslupla yazıldığı belirtilebilir.

Pek çok bağlamda yazılabilen deneme yazıları, türü ve üslubu bakımından farklı düzyazı türleri ile karıştırılır. Deneme yazılarının nasıl yazılacağının merak edilmesinin temel nedeni de budur. Dolayısıyla bu yazı türünün nasıl oluşturulduğu açıklanmadan önce denemeyi diğer türlerden ayıran özelliklere değinilmelidir. Paylaşımcı ve samimi bir üslup ile yazılan denemeler bu bakımdan sohbet, fıkra ve eleştiri yazıları ile karıştırılabilir. Ancak denemenin temel özellikleri keşfedildiği zaman bu yazıların diğer türler ile karıştırılma riski azalabilir. Bu bağlamda denemenin temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir;

• Düşünsel planla yazılması bakımından makaleye benzese de makaleden daha kısadır.
• Yazarın bu türde yazı oluştururken anlattığı şeyleri kanıtlama zorunluluğu yoktur.
• Bu türde oluşturulan yazılarda bilimsel bilgilerden çok kişisel görüşlere yer verilir.
• Deneme yazısı kaleme alan bir yazarın okuyucuyu kendisi gibi düşündürmeye yönelik herhangi bir kaygısı olmaz.
• Genelde deneme yazıları, günübirlik yazılar olarak nitelendirilir.

Deneme konusu nedir?

Farklı düşünceleri yansıtabilen deneme yazılarının hangi konularda yazılabildiği sıklıkla araştırılır. Bunun temel nedeni ise denemenin aslında oldukça farklı bağlamlara hitap edebilmesidir. Deneme denildiği zaman hemen akla gelen Montaigne; yazılarını oluştururken düşüncelerini kanıtlama hedefi olmadığını, kendi görüşlerini yazılarına yansıttığını ve okuyucularının kendisine hak vermesini ya da onu yargılamasını istemediğini belirtmiştir. Montaigne'in bu sözlerinden de anlaşıldığı üzere deneme yazıları herhangi bir gerçeği kanıtlama zorunluluğu olmadan farklı konular üzerine yazılabilir.

Geçmişte deneme yazılarına "muhasebe" isminin verildiği de bilinir. Bu detay da deneme yazı türlerinin kişisel görüşlere toplumsal konulardan daha yakın olduğunu düşündürür. Yani kişisel konular, iç hesaplaşmaları ve soyut dünyalar; deneme yazılarının konularından olabilir. Tek bir spesifik konusu olmayan deneme yazıları, yazarın özgürce seçtiği herhangi bir konuda yazılabilir. Dolayısıyla önemli olan husus, yazarın deneme konusunu seçerken görüşlerini belirtmek istediği ve düşünsel sürecine dahil ettiği bir konuyu tercih etmesidir. Çünkü bu şekilde yazarın aniden aklına gelen bir konuda bile düşünsel yanı baskın olan öğretici bir deneme yazısı oluşturması mümkündür.

Deneme yazmak için konular nelerdir?

Yazarların deneme yazısı oluştururken tek bir konuya bağlı kalma zorunluluğunun olmadığı bilinir. Bu nedenle deneme yazıları, insanların görüşlerini belirtecekleri herhangi bir konuda yazılabilir. Hayat, doğa, insan, din ile ilişkili deneme yazıları oluşturulabilir. Deneme yazılarının temelinde yer alabilen diğer konular ise şu şekilde belirtilebilir;

• Hayvanlar, bitkiler, evren
• Siyaset, politika, adalet
• Sanat, ahlak
• Felsefe, gelenekler
• Aşk, gurbet, ölüm

Deneme örnekleri nelerdir?

Geçmişte muhasebe olarak adlandırıldığı ve kalem tecrübesi şeklinde nitelendirildiği bilinen deneme yazılarının pek çok örneği mevcuttur. Avrupa edebiyatında bu düzyazı türünün Fransız deneme ustası olan Montaigne ile başladığı bilinir. Türk edebiyatında ise deneme yazılarına hayat veren yazarlara Servet-i Fünun Dönemi'nde rastlandığı belirtilebilir. Bu yazı türünün Türk edebiyatı kapsamında hızla geliştiği sürecin ise Cumhuriyet Dönemi'ne denk geldiği söylenmelidir. Bu düzyazı türünün Türk edebiyatı kapsamındaki örnekleri şu şekilde sıralanabilir;

• Mahmut Sadık: Takvimden Yapraklar (1912)
• Ahmet Rasim: Eşkal-i Zaman (1918)
• Ahmet Haşim: Bize Göre- Gurebahanei Laklakan (1928)
• Falih Rıfkı Atay: Eski Saat (1933), Niçin Kurtulmak (1953), Çile (1955)
• Refik Halit Karay: Bir İçim Su (1931), Bir Avuç Saçma (1939), İlk Adım (1941)

Yukarıda belirtilen eserler dikkate alındığı zaman deneme örnekleri edebiyat kapsamında oldukça çeşitlidir demek mümkündür. Bununla birlikte Türk edebiyatına değerli eserler kazandırmış olan ünlü deneme yazarları da aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Sabahattin Eyüboğlu, Nurullah Ataç
• Nurettin Topçu, Suut Kemal Yetkin
• Mehmet Kaplan, Vedat Günyol
• Salah Birsel, Cemil Meriç
• Uğur Kökden, Mehmet Salihoğlu
• Nermi Uygur, Enis Batur

Deneme nasıl yazılır?

Anı, makale, köşe yazısı ve sohbet gibi yazı türleri ile benzerlik taşıyan denemenin nasıl yazıldığı merak konusudur. Çünkü bu düzyazı türünün pek çok konuda yazılabilmesi "Deneme yazmanın temel kuralları nelerdir?" sorusunu akla getirir. Dolayısıyla ilk olarak bu türde bir yazı oluşturulurken göz önünde bulundurulması gereken deneme yazım kuralları sıralanmalıdır. Bu kurallar ise aşağıdaki gibidir;

• Cinsiyetçi bir dil kullanılmamalıdır.
• Sokak dilinden uzak durulmasında fayda vardır.
• Yazıda noktalama işaretlerine ve yazım kurallarına mutlaka dikkat edilmelidir.
• Oluşturulan denemenin okuyucunun kulağına hoş gelmesinin önemli olduğu unutulmamalıdır.
• Mümkünse etken çatı kullanılmalı ve basit ama etkileyici ifadelere yer verilmelidir.
• Klişelere değil, özgün ve kişisel düşüncelere yönelmek gerekir.

Yukarıda belirtilen hususlar, deneme yazılarının temel özellikleri ve üslubu düşünülerek sıralanan kurallardır. Ancak bununla birlikte bir deneme yazarında bulunması gereken özellikler de mutlaka belirtilmelidir. Bu bağlamda yazarların bakış açıları bakımından "Deneme yazarken nelere dikkat edilmeli?" sorusuna aşağıdaki yanıtlar sunulabilir;

• Dünyaya yönelik geniş bir bakış açısına sahip olunmalıdır.
• Edebiyat, sanat ve felsefe gibi alanlarda kültürel birikim kazanılmış olmalıdır.
• Durağan olmayan ve özgün bir anlatış tarzı benimsenmelidir.
• Geçmişte ifade edilmiş olan görüşler birebir olacak şekilde tekrar edilmemelidir.
• Yazıda yer verilen ifadelerin kişisel görüşleri yansıtması ve düşünsel olması dikkate alınmalıdır.

Deneme yazısına nasıl başlanır?

Pek çok kişi deneme türünün yazım kurallarının yanı sıra bu türde bir yazı oluşturmaya nasıl başlayacağını da sorgular. Çünkü son derece farklı konularda yazılabilen denemeler, çeşitli bağlamlara yönelik olabilir. Ancak bir deneme yazısı oluşturmak isteyen kişilerin takip edebilecekleri belli başlı adımlar mevcuttur. Bunlar ise aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• İlk olarak düşünsel sürece dahil edilen ve kişisel görüşlerin ifade edilebileceği bir konu seçilmelidir.
• Deneme oluşturmak için seçilen konu mutlaka araştırılmalıdır. Mümkünse belirlenen konuda oluşturulan eski denemeler incelenmelidir.
• Yapılan araştırmalardan sonra deneme konusu üzerine düşünülmeli ve yazıda fikirlerin hangi açıdan belirtileceği gözden geçirilmelidir.
• Düşünsel süreçten sonra deneme konusunda belirtilecek olan fikirlere yönelik notlar alınmasında fayda vardır.
• Son olarak deneme yazısı oluşturulurken bu türün özellikleri ve üslubu ile ilişkili olan kurallar dikkate alınmalıdır.

Felsefe denemesi nasıl yazılır?

Birbirinden farklı konularda yazılabilen denemeler için felsefeyle ilişkili olan hususlar da uygun birer konu oluşturur. Nitekim denemenin düşünsel yönünün baskın olması ve kişinin kendi iç hesaplaşmasından ortaya çıkan görüşleri yansıtması, bu düzyazı türünün felsefi kavramlarla ilişkili olduğunu düşündürür. Dolayısıyla felsefe denemesi yazılırken bu düzyazı türünün özellikleri dikkate alındığı takdirde pek çok konuya değinilebilir. Ahlak, mantık, varoluşçuluk felsefesi gibi alanlarda insan, hayvan, bitki, toplum ya da duygular üzerine felsefe denemeleri yazılabilir. Bu gibi konularda felsefe denemesi yazılırken ise felsefe akımlarına, kavramlarına, görüşlerine ve tarihçesine hakim olunması mühimdir.

Felsefe denemesi yazılırken konunun net bir şekilde belirlenmesi de önem taşır. Nitekim daha sonra bu konu üzerinden belirtilecek olan önermeler ve ifadeler için düşünsel süreç başlatılır. Bu gibi yazılar oluşturulurken dikkat edilmesi gereken mühim bir husus da yazarın felsefi konuya yönelik fikirlerini dayatma yoluyla değil, samimi ve özgün bir üslupla okuyucuya aktarmasıdır.

Deneme yazma örnekleri nasıl bulunur?

Belli kurallara uyulduğu takdirde çok çeşitli konularda deneme yazılabilir. Söz edilen bu türde bir yazı oluşturmak isteyen bireyler, kendi görüşlerini ifade etmek istedikleri alanlara yönelmelidir. Bu bağlamda "Deneme nasıl yazılır örnek var mıdır?" sorusunu yanıtlayan pek çok esere göz atılabildiği hatırlatılmalıdır. Deneme yazmadan önce okunabilen ve bu düzyazı türünü temsil eden ünlü eserlerden bazıları aşağıdaki gibidir;

• Montaigne- Denemeler
• Rasim Özdenören- Müslümanca Düşünme Üzerine Denemeler
• Bedri Rahmi Eyüboğlu- Deli Fişek
• Stefan Zweig- İnsanlığın Yıldızının Parladığı Anlar
• Umberto Eco- Alıntı Ormanlarında Altı Gezinti
  

ANASAYFAYA DÖNMEK İÇİN TIKLAYINIZ

Filed Eğitim(Yakında) by TMLT Editörleri Haziran 11, 2021 üzerinde

Felsefe derslerinizdeki ödevler sizi felsefe yapmaya yöneltmeyi amaçlar. Ama felsefe nedir ve nasıl yapılmalıdır? Bu makalede, felsefe denemenizi yazarken size rehberlik edeceğiz ve kendi makalenizi yazarken size yardımcı olacak bazı Felsefe denemesi örnekleri göstereceğiz.

Felsefe Denemesi Nedir?

Makul olduğu kanıtlanabilecek bir iddiayı savunan herhangi bir akademik yazı, felsefi bir makale olarak kabul edilebilir.

Felsefiyazma, her zaman uyulması gereken katı bir temel biçime bağlıdır. Deneme yazarının deneme boyunca gerçeklik olarak sunduğu bir iddia veya gerçektir.

Tüm makale boyunca yazar, öne sürdüğü iddiayı savunmaya ve onu destekleyecek çok çeşitli gerçekler sunmaya çabalıyor.

Konu Seçimi

Felsefi makale yazmanın ilk zorluğu, konuyu seçmekte yatar.

Konu seçiminde ilk adım, felsefenin kendi içinde en uygun çalışma dalını seçmektir. Felsefe, metafizik, epistemoloji, etik, siyaset ve estetiğin beş dalı ile ilgili bilgi alanı içinde eleştirel düşünme uygulanmalıdır.

Konu, yalnızca heyecan verici olduğu için ilginç olamaz, daha ziyade açık olmayan ve kapsamlı bir akademik araştırmaya dayanabilecek karmaşık bir kavramdır. Konunun aşağıdaki dallardan birinde olması tavsiye edilir:

• Eğitim Felsefesi
• Tarih Felsefesi
• Siyasi ve Hukuk Felsefesi
• Bilim Felsefesi
• Budist Felsefesi
• Çin Felsefesi
• Hıristiyan Felsefesi
• Kıta felsefesi
• Amerikan Felsefesi
• Analitik Felsefe
• İlkçağ Felsefesi
• Feminist Felsefe
• Dijital Felsefe
• Yunan Felsefesi
• Hindu Felsefesi
• İslam Felsefesi
• Zihin Felsefesi
• Din Felsefesi
• Ortaçağ Felsefesi
• Nöron Felsefesi
• Sinoptik Felsefe
• Sosyal Felsefe
• Reform Felsefesi vb.

Mükemmel Bir Felsefe Denemesi Rehberi

Felsefi deneme yazımı net bir fikir düşünülerek yapılmalıdır ve bunun için bazı yapılara ihtiyaç vardır. Yazar, kavramla ilgili tüm bilgilere sahip olmalıdır. Başarılı felsefi yazmanın püf noktası, tek bir kelime yazmadan önce tüm makalenin nasıl görüneceğini bilmektir.

1. Deneme Yapısı

Felsefi bir deneme, giriş, gövde ve sonuçtan oluşmalıdır.

Her felsefi denemenin çıkış noktası anahat olmalıdır. Anahat, yazara yapı sağlayan parça için bir plandır. Buna karşılık, makalenin yapısı, daha sonra tartışılacak olan gerçeklerin odak noktalarını belirlemeye hizmet eder.

Olguları başarılı bir şekilde sunmanın anahtarı, onları ana argümanın inandırıcı hale gelmesi için önceden kurma yeteneğidir.

Giriş

Giriş, okuyucuyu makalenin içeriğiyle kısa ve net bir şekilde tanıştırmaya hizmet eder. Okuyucuya makaleyle ilgili en temel ilgili bilgileri verir.

Tez Açıklaması

Tez, makalede sunulan ana iddiayı özetleyen ifade olarak tanımlanabilir. Makalenin nasıl gideceğini ortaya koyması gerektiğinden kesin ve net olmalıdır.

Buna ek olarak, tez ifadesi tartışmalı olmalıdır. Yazarın argümanın her iki tarafını da nispeten kolaylıkla sunabilmesi gerektiğinden bu tartışılmaz bir gerçek olamaz.

Bir tez cümlesine örnekler:

Etik, 21. yüzyılda hala geçerlidir.

• Dinin toplum üzerinde olumlu bir etkisi vardır.
• ahlak göreceli değildir

Sonuç

Sonuç, okuyucuya bir tür kapanış vermek içindir. Tüm argümanları ve karşı argümanları özetlemelidir. Ayrıca yazarın nerede ve neden durduğuna dair kesin ve ikna edici bir cevap vermelidir.

2. Deneme Organizasyonu

Makale yapısı söz konusu olduğunda hatırlanması gereken basit bir altın kural, gövde paragraflarının 6 ila 8 cümle uzunluğunda olması gerektiğidir. Makalenin içereceği toplam makale sayısı, uzunluğuna göre değişir, ancak 6-8 cümle kuralı her zaman uygulanabilir.

Paragrafların kendileri basitçe bölünebilir. Her paragrafın iddiayla ilgili bir argümanı veya bir karşı argümanı olmalıdır.

Bir felsefe denemesi bir giriş ve sonuç içerdiğinden, yazar değişen derecelerde bağlaç sözcükleri kullanabilir. Kullanılabilecek bağlaç kelimelerin bazı örnekleri şunlardır:

• Sonuç olarak;
• Ayrıca
• Dahası
• Böylece
• Uygun şekilde
• Hem de
• Aslında
• Kıyasla
• Hatta
• Tesadüfen vb.

Bağlayıcı kelimeler kullanmak, herhangi bir kompozisyon akışı ve mantığı verecektir. Makalenin akışı düzgün olduğunda, tüm makale daha iyi okunacak ve daha tutarlı görünecektir.

Makale seçimi için kaynaklar

Felsefi deneme için fikirler hemen hemen her yerden gelebilir, ancak bu, her birinin yansıtıcı bir deneme için uygun olduğu anlamına gelmez. Belirli kurallara uyulmalıdır ve tüm zorunlu kriterler karşılanmazsa, en iyi fikirler bile atılabilir.

Seçilen konu, akademik bir araştırmaya ve onun tüm araçlarına dayanmalıdır. Bu, fikrin kaynağının akademik çevrelerden gelmesi gerektiği anlamına gelmez. Aksine, fikirler bu şekilde sınırlandırılmamalıdır.

Bu sadece kaynağın güvenilir olması ve akademik inceleme için uygun olması gerektiği anlamına gelir. Bir fikir için en güvenli seçeneklerden bazıları bilimsel dergiler, kitaplar, felsefi yayınlar ve raporlardır. Tüm bu kaynaklara internetten veya kütüphanelerden kolayca erişilebilir.

Makaleyi sonuçlandırmak

Makalenin sonuçlandırılması, yazarın makalesinin gücünü tartması için bir yol olarak hizmet eder. Tüm belgeyi gözden geçirmenin ve beklenen standartlara uygun olup olmadığını belirlemenin zamanı geldi. Bu sürece başlamak için mükemmel bir yer, makalenin ana hatlarını asıl parçayla karşılaştırmaktır.

Uyumlu değillerse, yazar neyin gerekli olduğunu gözden kaçırmış olabilir. Bu durumda yazar, ana hatlarıyla eşleşmesi için makaleyi değiştirmek veya çerçeveyi değiştirmek ve parça ile anlamlı olup olmadığını görmek isteyebilir.

Tez ifadesi, argümanlarla üzerine inşa edilmesi gereken bir şeydir; bu nedenle makalenin sonuçlandırılması sırasında gözden geçirilmelidir. Vakalar, makalenin savunma duvarları oldukları için tez ifadesini destekleyecek kadar açık ve sağlam olmalıdır.

İddiaya karşı tüm karşı argümanlar uygun şekilde bertaraf edilmelidir ve hataya yer bırakılamaz.

Bu nedenle, yazarın zaman ayırması ve argümanlarını düzgün bir şekilde ileri sürdüğünden ve bunlara karşı çıkılamayacağından emin olması çok önemlidir. Bazı durumlar net değilse, geriye dönüp bunları değiştirmek mümkündür.

Makalenin sonuçlandırılması sırasında dikkat edilmesi gereken bir diğer süreç de uygun dilin kullanıldığından emin olmaktır. Felsefi bir denemenin amacı, okuyucuyu gereksiz terminolojiyle karıştırmamaktır.

Yazar, makalesinin hedef kitlesini göz önünde bulundurmalı ve dili buna göre kullanmalıdır. En iyi ve çoğu zaman en karmaşık denemeler, bir çocuğun onları anlayabileceği şekilde yazılır.

3. Referans ve Alıntı

Yazarın kredinin gerektiği yerde kredi vermesi gerekir ve bunu akademik kaynaklarından alıntı yaparak başarabilir. Pek çok alıntı biçimi vardır ve yazar bunları kitabına göre takip etmelidir.

En yaygın akademik yazı biçimleri şunlardır:

Yine de, felsefi bir makale için en yaygın format muhtemelen Amerikan Psikoloji Derneği'dir (APA) ve aşağıdaki yapıya bağlı kalır:

Yazarın soyadı, adının ilk harfi. (yayın yılı). Kitabın başlığı. Yayın yeri: Yayımcı.

APA örnek referansı: Finney, J. (1970). Defalarca. New York, NY: Simon ve Schuster.

Alıntılar her zaman kitaplardan, akademik dergilerden ve diğer güvenilir kaynaklardan gelmelidir. Seçilen başlık içeriği yansıtmalı ve okuyucunun makalenin genel konusunu anlayabilmesi için yeterince kesin olmalıdır.

PDF İndir– Felsefe Deneme Örnekleri

Bu yazma ipuçları gözden geçirilip uygulandıktan sonra, felsefi deneme yazma sanatında ustalaşmaya bir adım daha yaklaştınız.

Ayrıca, konuyla ilgili başka sorularınız varsa felsefe deneme örneklerive bu bağlantıyı tüm sosyal medya platformlarınızda paylaşmak için iyi yapın.

CSN Ekibi.