Kiremit Bacaları Himmet Ören

Citation preview

evliya çelebi seyahatnamesi

C1LD: m -rv

VÎ4d^l ıs a .

Piyerloti Cad. Dostluk Yurdu Sok. No; 1/3 ÇKMBERLÎTAŞ — İSTANBUL

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ ★ Mehmed Zilli oğlu EVLİYA ÇELEBİ ★ Sadeleştiren: Tevfik Temelkuran, Necati Aktaş ★ Baskıya hazırlayan: Mümin Çe­ vik ★ Cop. Oçdaî Neşriyat ★ Dizgi ve baskı: Tasvir Matbaası / İstanbul,

İÇİNDEKİLER Konya K a l e s i 9 C a m i l e r i 10 Katırcıoğlu M a c e r a s ı 63 Senesi Muharrem Ayında Şam’dan Sayda’ya ve Safed Ma­ lının Bekayasmı Almak tçin Şam Eyaleti Askeri ile Dürzistan Ülkesinde Ma’anoğullan Üzerine Gidişimiz . . . . 66 Akkâ Limam’nda Büyük Cezayirli C e n g i Kefer Nahon Yani Safed Ş e h r i 94 Safed’den Askalan’da Gazze’ye G i d i ş i m i z 96 Senesinde Şam’dan Anadolu’ya G itt iğ im iz Urfa (Roha, R e h a ) K a y s e r i Bor Kalesi’nden Aksaray’a G itt iğ im iz ' Sivas’a Gidişimiz . ! Sivas’dan Diyarbekir Eyaletindeki Murtaza Paşa Efendimizin Hâkiminden Mal Tahsiline G it t iğ im iz Senesi Cumâdelulâ Başında Sivas’dan İstanbul’a Geldiğimiz Melek Ahmed Paşa’nm S a d ra za m lığ ı Sadrazamlıktan Azlolunmuş Melek Ahmed Paşa ile Özü Eyâ­ letine ve İlk Olarak Rumeliye S ey a h a tim iz Yılı Rebiülevvel Ayında Özü Eyâleti Köy ve Kasabalarını Korumaya G ittiğ im iz Yılı Zilhicce Ayı Sonlarında Baba Dağı’ndan Rumeli Eyâ­ letine G ittiğ im iz Büyük Şehir F i l i b e Bir Şaban Tarihinde Sofya’dan İstanbul’a Hareketimiz . Edirne’den İstanbul’a G e l i ş i m i z Dervişlerin Garip H a l l e r i Senesi Cemâziyelulâ Ayının İlk Gününde, Üsküdar Şehrin­ den Çıkıp Melek Ahmed Paşa’nın Ardı Sıra Van Eyâletine Gidişimizi Beyan E d e r Pınarbaşı M e s i r e s i Başhan’dan Diyarbekir’e G it t iğ im iz

6

Diyarbekir’den Mardin ve Sencar Kalelerine Gidişimiz . . Diyarbekir’den Van’a Gittiğimiz . Melek Ahmed Paşa’nm Şanlı Bitlis Han’ı ile Buluşması ve Büyük Z i y a f e t Bitlis’den Van’a Revan O ld u ğ u m u z Bu Mübârek Senenin Ramazan Ayının Başında Kırkbin Askerle Van’dan Bitlis Hanı Üzerine S e fe r im iz Senesi Ramazan-ı Şerifin Yirmidokuzuncu Günü Van’a Doğru Yola Ç ık t ığ ım ız Senesi Zilkâde Ayının Üçüncü Günü Van’dan Elçilik ile Acem Diyarına G ittiğ im iz Rumiye’den Tebriz’e ve Cihan’m Yarısı İsfahan’a Gidişimiz . Zilhicce Ayında Azerbeycan ve Tebriz’den Kalkıp, İsfahan’dan Geçip Hemedan, Şehr-i Zor, Musul Eyâleti ve Bağdad’ı Ge­ zip Gördüklerimiz Musul’dan Kürdistan İçine G id iş im Senesi Erzurum Üzerinden Ulakla Rum’a Gidişimiz . .

ÜÇÜNCÜ CİLT

KONYA

KALESİ

ONYA Kalesi’nin yapıcısı, Yunanlılardan Yenvan Tarihinin sahibinin yazdığına göre, Nişan oğlu Aleksandır oğlu Harkılan’dır. Sonra, Hazret-i Ömer ile mektuplaşmış olan meşhur Kayser ikinci defa tamir ettirmiştir. Buraya Müslümanlardan ilk olarak gelen, Selçuklulardan Alâaddin Keykubat’tır. Bunlar Ana­ dolu Selçuklularındandır. Selçuklular, Mahan diyarından Danişmendoğulları ile gelerek Azerbaycan ülkelerini fethetmişler ve amca oğul­ ları Çobanbay’ı buraya hâkim tâyin etmişlerdir. Fakat bu sırada İran’da Ebu Said Cihangir padişah olduğundan, Çobanbay onun ve­ ziri makamında idi. Bunun çocuklarına Âl-i Çobâniyân derler. Son­ ra Ebu Said, Çobanoğulları ile bir kız meselesinden dolayı Pasin ovasında savaş edip, her ne kadar Selçuklular ve Danişmendliler yardım ettiler ise de, Çobanoğulları yine yenildiler. Devletleri Akkoyunlularm idaresine geçti. Danişmendliler ile Selçuklular ilerliyerek Sivas ve Amasya’yı ele geçirdiler. Danişmendliler burada ka­ lıp, Ilgın-Niksar şehrini merkez edindiler. Sonra bunların yardımı ile Selçuklular Konya’yı ele geçirip burada bağımsızlıklarını kazan­ dılar. Bunlardan sonra da Osman Gazi bayrak ve mehter sahibi oldu. İşte, Konya kalesinin üçüncü yapıcısı da Selçuklulardan Sultan Alâaddin’dir.

K

Konya Kalesi’nin şekli: tarihinde, yontma taş ile Sultan Mesud’un oğlu Sultan tzzeddin Kılıç Arslan inşa ettirip sağlamlaştıra­ rak, dördüncü yapıcısı olmuştur. Bir eyvan ve sultan divanhânesi yaptırmıştı ki, o asırda Kisra eyvanından daha üstündü. Zelzeleden yıkıldığında Keykubad tarafından onarılmış ve bir hendek kazıl­ mıştı ki, derinliği onbir, genişliği elli ve surlarının yüksekliği otuz melik zirâ’dır. Dış kısmındaki hisar duvarının çevresi onbin adım­ dır. Atpazarı kapısı üzerine zincirlerle asılmış bir kuru at kafasına gem vurup, gösteriş için koymuşlardır. Binici olan bu memleket hal­ kına nasihat için konmuştur. Yani avrata ve ata güvenmeyip, at ku­ ru kafa olsa da ağzından gemi, başından dizgin ve yuları eksik et­ meyesin demektir. îç kalenin avlusu belli değildir. Bu kale Selçuk­ lular zamanında oniki kapılı idiyse de, OsmanlIların eline geçtikte dördü bırakılıp diğerleri kapatılmıştır. Kalenin her tarafı çeşitli sa-

10

E V L İY A Ç E L E B İ S E Y A H A T N Â M E S İ

nat eserleriyle süslenmiştir. En son olarak, Sultan Alâaddin Keykubat’m oğlu Gıyaseddin yeniden yaptırmıştır. Sonra Erzurum ta­ raflarında yağma ve tâlan çoğaldığından, oraya gidip intikam almak üzere iken babası Alâaddin vefat etti. Anadolu Selçuklularının en son hükümdarı Alâaddin’dir. Hepsi ondört padişahtır. tarihinde, Ertuğrul Bey’in oğlu Osman Bey, hutbe okutup para bastırarak Emir olmuştur. Bu Konya havalisi Karamanoğulları’nın ellerinde kalıp, Kosova savaşında Hüdâvendigâr Gazi şehid olduktan sonra evvelce itaat etmiş olan Karamanoğulları da isyan etmiştir. Bunun üzerine tarihinde, Yıldırım Bayezid Han büyük bir ordu ile yıldırım gibi yetişip Konya kalesini aman ve zaman verme­ yerek fethetti. Bu şekilde Selçukluların eski merkezi, darü’l-em ân Karaman ülkesinin Konya şehri de Osmanlı şehirlerinden oldu. Ka­ nunî Süleyman Han kanunu üzere hâlâ Karaman eyâleti namiyle ayrı bir eyâlet olup, paşa idaresindedir. Paşanın has geliri altı yüz altmış bin yetmiş akçedir, iki bin asker ile eyâleti zabtedip elli bin kuruş elde ederek gider. Bu eyâletin hazine defterdarı, defter ket­ hüdası, defter emini, çavuşlar kethüdası ve çavuşlar emini vardır. Eyâlete bağlı yedi sancak bulunur. Bunlar Konya Şehri Paşa San­ cağı, Kayseri Livası, Niğde Livası, Yenişehir Livası, Kırşehir Livası, Akşehir Livası ve Aksaray Sancaklarıdır. Zeâmeti 68, timan ’dir. Defterdarının hassı , defter kethüdasının hassı ’dür. Tımar defteri de böyledir. Alaybeyisi, çeribaşısı ve yüzbaşıları var­ dır. Bu eyâletteki tımar, ve zeâmet sahipleri, sefer zamanında cebelü ve paşa askeriyle tam oniki bin seçkin asker toplar. Savaşta bir tımar sahibi olmazsa, tımarı başkasına verilir. Konya akçe­ lik mevleviyettir. Nahiyelerinden kadıya senede yirmi kese gelir sağlanır. Hepsi Hanefî mezhebindendir. Nakibüleşrafı, ayânı, ulema ve sâlihleri vardır. Mevlevi olanları da vardır. Asker sınıfı çok ol­ duğundan, sipah kethüdâ yeri ve yeniçeri serdarı yerine bir göste­ rişli yeniçeri çavuşu, bir muhtesib ağası, üç yerde şehir nâibi ve şehir subaşısı, pacdân, kale dizdarı, kırk aded küçük ve büyük top­ ları, yeteri kadar cebhânelikleri vardır. Her tarafı ile mükemmel bir şehirdir. Bu büyük şehir Meram dağının doğu tarafında düz bir ovada kurulmuş olup, bir saatlik mesafededir. CAMİLERİ En eski câmi, iç kalede Sultan Birinci Alâaddin Câmii’dir. Dil­ ler ile anlatılamayacak, kalemler ile yazılamayacak kadar güzel bir

E V L İY A Ç EL E B İ S E Y A H A T N A M E S İ

11

camidir. Fakat îç kalede olduğundan cemaati az olmaktadır. Bu iç kale yüksek bir yerdedir. Mükemmel cebhâneleri ve topları vardır. Bu kalenin doğu ve kuzey tarafları küçük bir göldür. Konya’dan geçen bütün pınarlar bu göle akarlar. Sultan Süleymanhan Camii: Birer tabakalı, minareli, geniş av­ lulu, has mermer ile kaplı nurlu bir camidir. Mescidleri de çoktur. Medreselerinin en meşhuru Nalıncı Medresesi’dir. Onbir aded darü’lkurra’sı vardır. Üç yerde darü’Ihadis, yüz yetmiş yerde sıbyan mek­ tebi vardır. Her yıl surre ve atiyyesi verilen kırk kadar derviş tek­ kesi vardır. En meşhuru Hazret-i Şems-i Tebrizî Tekkesi’dir ki‫ ؛‬yük­ sek bir kubbesi olup onda da Mevlâna âyinleri yapılır. Mahkemeye yakın eski bir tekkedir. Çeşmeleri de çoktur. Kaynakları hep Me­ ram dağında olup, taksim kubbesinden gelir. Üç yüzden fazla tatlısu sebili vardır. Onbir aded ziyafet yeri olup, yiyeceği daima bol olanları Hazret-i Mevlâna Tekkesi ile Sultan Süleyman Tekkesi’dir. Hamamlarının en meşhuru Asitâne hamamı olup, eski usûl suyu ve havası güzel, iç açıcı bir hamamdır. Kale içinde Sunkur hamamı da böyledir. Vilâyet ayânmın dediklerine göre, saraylarında seksen kadar sa­ ray hamamı vardır. Üçyüzkırk kadar bağlı, bahçeli, akarsulu büyük sarayları vardır. Paşa sarayı meşhurdur. Hanlarından, Atpazarı ka­ pısı dışında Bağdad Fatihi’nin ilk annesi Kösem Sultan’ın yaptır­ dığı han meşhurdur. Ayrıca yirmialtı aded han vardır. Bedestanıyla beraber toplam bindokuzyüz büyük dükkânı bulunur. Yüzlercesi baştan başa kâgir, güzel dükkânlardır. Kâgir bina ve demir kapılı kanatlar ile örtülü kurşun kaplı bedestandaki zengin tüccarlarda dün­ yanın bütün kıymetli eşyaları bulunur. Sipahpazarı, sarachânesi, tahtakalesi güzel ve düzenlidir. Suyu ve havasının güzelliğinden, halkı sağlam ve sıhhatli kim­ selerdir. öyle yaşlı kimseler vardır ki, kuvvetleri gitmiş, ömrü yüzyetmişe yetmiş, güçleri bitmiş oldukları halde yine dinç olurlar. Bil­ ginleri olgun, efendi ve dürüst kimselerdir. Konya’nın helvacı ve berberleri dillere destandır. Eşrâf ve ayânmın önde geleni, Hazret-i Mevlâna’nın oğlu Halim Çelebi’dir. Yirmi kadar, Eflâtun ve ibn Sinâ’dan örnekler veren ha­ kim, cerrah, tabib bilginleri vardır. Sohbet ettiğimiz kimseler ara­ sında duası kabul olunan büyük kimseler vardır. Askerî kumandan­ ların hepsi samur kürk ve güzel elbiseler giyerler. Uleması da çeşit çeşit sof ve melâyi kumaşlar giyerler. Tarikata bağlı kimseler, Mev-

12

E V L İY A ÇELEBİ SE YA H A T N A M E Sİ

lâna’ya bağlı olduklarından, mevlevî külahları üzerine sarık sarar­ lar. Halkın hepsi Türk’tür. Açık-seçik ve güzel konuşan kimseleri vardır. Suyu ve havası gayet güzeldir. «Mâretü’n - Numan ve Halebü’ş-sehba havasından daha hoştur.» derler. Hakikaten, seher vakti sabah rüzgârından insan taze hayat bulur. Kale dışında su taksimi için bir kubbe yapılmıştır. O kubbeden çeşmeye su dağılıp şehrin cami, mescid, han ve hamamlarına, ayan saraylarına hep oradan su gider. Kaynağı, Meram dağında. dır. Ayrıca su kuyusu bulunur ki bostanlar sulanır. Bütün ne­ batlar bu şekilde yetişir. Şehir beşinci iklimin ortasında olup, yaz ve kışı normaldir. Yedi türlü buğdayı olup, devedişi tabir edileni ancak Şam civarında yetişir. Buğdayı gayet yağlı olduğundan ata çok vermek doğru olmaz. Hububat ve otları çok, tarlaları geniş, be­ reketli bir şehirdir. Kuyumcuları, külâhçıları, terzileri ve berber­ leri meşhurdur. Dericileri de Osmanlı ülkesinin en iyileridir. Meram dağında bir çeşit çiçek yetişir ki, çivid rengindedir. De­ riciler onunla derileri tabaklayıp gök rengi, şeftali sarısı, turuncu ve kırmızı deriler yaparlar. Bu deriler, Arabistan ve Acemistanda çok meşhurdur. Yiyeceklerden beyaz ekmeği, kâhisi (simit), çöreği, balı, böreği, çeşitli helvaları, zelbiyesi, pandisi, pişmaniyesi ve ta­ hini de çok meşhurdur. Hele sabunisi ve beyaz çinisini âşıklar ye­ diğinde lezzetinden dimâlan açılır. Özel olarak helvacı çarşısı var­ dır. «Konya’da adama helvayı döğerek yedirirler» sözü meşhurdur. Meyvelerinden Meram dağında «kamerü’ddevle ve kamerü’ddin» adiyle iki çeşit kayısı yetişir ki, Şam’ın kaysısmdan daha lezzetli, sulu ve tatlıdır. Yirmi çeşit armudu, kiraz, şeftali, üzüm sarması ve badem kırması olur. Burada tabiat şartlan gereğince limon, turunç, nar, incir ve zeytin gibi meyveler olmaz. Eğlence yerleri: Herkes ve bütün gezginler, Konya’nın gezi yer­ lerini ve bahçelerini methederler. Ben de yirminci seyâhatim olan bu seferime kadar, hakikaten böyle bahçeler görmedim. Budin hu­ dudunda Peçevî Sirem şehrinin kale ardındaki Baruthane mesiresi, Kınm yarımadasının Sodak bağı, İstanbul’un yüzyetmişten fazla bahçe ve gülistanları, Malatya’nın Uspuzu’su, Tebriz’in Şah-ı Cihan bağı bu Konya’nın Meram mesiresinin yanında bir çimenlik bile olamaz. Netice olarak, âriflerin sultanı Celâleddin Rumî hazretleriyle yetmişyedi tabakalık olgunluğu olduğundan, gavs-ı azamların tevec-

E V L İY A Ç EL E B İ S E Y A H A T N A M E S İ

13

cühüne mazhar olmuş evliyâların bulunduğu bir şehirdir. Dokuz bin kadar bağ ve bahçesi vardır. Yabancı bir kimse bu bağlardan biri­ ne girse, kaybolur gider. Güzel sesli kuşların ötüşünden insan ta­ ze hayat bulur. Konyalılar, çoluk çocuklarıyla sekiz ay Meram’da kalırlar. Zevk ve sefa ederek felekten kâm alırlar. Binlerce bağ evleri, kulübeleri, cami, mescid, musalla ve hanları, hamam, çarşı ve pazar yerleri var­ dır. Halkın Konya’ya gelmeye ihtiyaçları olmaz. Aksaray: Konya’nın doğusundadır. Üç merhale uzaklıktadır. Kıblesinden Kâfiriyân kalesini geçip Larende kalesine varılır. Gü­ neyinde Adalya (Antalya), Alâiye (Alanya) iskeleleri olup, ikişer konaklık mesafededirler. Konya’nın içinde ve dışında olan büyük evliyâlar: Önce İlâhî sırların müftisi, sonsuz nurların görücüsü, bilgi ışığı, yaratılmışların meşalesi, imamların önderi, kadri yüksek ve himmetli, âlemin ışığı, hürrem meşalesi, asfiyâmn direği, evliyâ’nm göz nuru eş-Şeyh Hazret-i ulemâ ki, isim ve şerefli künyeleri şöyledir: Haşan Belhi elHatib İbn Mahmud el-Hatib İbn Mevdud bin Sâbit bin Mesib bin Mutahhar bin Hammad bin Abdurrahman bin Emir el-Mü’minin Hazret-i Ebâ Bekir Essıddîk. Şerefli soyları Hazret-i Ebâ Bekir Sıddik’a ulaşır. Kendileri Belh’den Sultan Alâaddin’e gelmiş, tarihinde Anadolu’ya gire­ rek hakikati yaymaya başlamıştır. tarihinde vefat ettiğinde, Selçukluların da artık son günleri idi. Sonra, oğlu Celâleddin Rumî —ki Hazret-i Molla Hünkâr bin Sultan el-Ulemâ’dır— onun halifesi olup seccadesine oturmuştur. Sultan-ı Ulemâ kendi tekkesinde gömülüdür. Babasının sandukasıy­ la beraber aynı sandukada yüksek bilgi istekcisi, irfan içkisinin ta-, şıyıcısı, Hak’ka erenlerin öncüsü, müttekilerin dayanağı, ilim istek­ lilerinin istediği, imamet aleminin güneşi, keramet tahtının yıldızı, gören gözlerinin kaynağı, mücâhede bilimlerinin sahibi, vefa deni­ zi, şifa kaynağı, asfiyâmn bir tanesi, evliyânın öncüsü eş-Şeyh Molla Hüdâvendigâr Celâleddin Rumî, yâni Hazret-i Mevlânâ Muhammed bin Sultan el-Ulemâ Haşan el-Belhî yatmaktadır. Hazret-i Mevlânâ da Belh’de doğmuştur. Daha çocukluğunda babası ve bütün yakınları ile Karaman illerine gelmişlerdir. Doğum tarihi 6 Rebiülevvel ’dür. Olgunluk devresinde, Nakşibendî tarikatine mensup Müslümanlara öncü olmuştur. Kendileri de zâhirî bilginlerden iken, Şems-i Tebrizî hazretlerinden fakr yolunu kabul

14

E V L İY A Ç E L E B İ S E Y A H A T N A M E S İ

etti. Onlardan da bütün batini bilimleri öğrendi. Sonra Mevlevi tarikatini kurdu. Pörtyüz binden fazla kimseyi de irşâd etti. Küçük Sultan Rukneddin Süleyman zamanında, senesi (1) Cemaziyelâhir ayında dünyadan ahirete göç ederek babasının yanına defnolunmuştur. Buna göre, 68 sene 3 ay yaşamışlardır. Allah onun aziz sır­ larım mukaddes etsin. Hazret-i Mevlânâ’nın eseri olan «Mesnevi» si, Kur’an’ın açıkla­ ması ve hakikati arayan dervişlerin rehberi o٠ lup, hükmü kıyan ٥t ‫؛‬ kadar devam edip gönül ehlinin sevgilisi olarak kalacaktır. Din deryasına dalan, hakikat denizinin incisi eş-Şeyh Hüsâmeddin Haşan bin Muhammed bin Haşan bin Ahi Türkmân: Hazret-i Mevlânâ’nın gözlerindendir. Mesnevî’nin yazılmasına bu zat sebeb olmuştur. Hazret-i Mevlânâ’dan sonra bütün tarikat mensuplarının izni ile seccâde sahibi olmuştur. senesinde Gıyaseddin Mesud Selçukî zamanında vefat etmiş, Hazret-i Mevlânâ’nın bitişiğine defnolunmuştur. Din ve dünyanın sultanı, hakikat dağının ankakuşu eş-Şeyh Sul­ tan Veled Efendi-i Bahaeddin ibn Hazret-i Mevlânâ Celâleddin Ru­ mî ibn Hazret-i Mevlânâ Sultan el-Ulemâ: Hazret-i Molla Hünkâr’m kıymetli oğludur. senesinde Konya’da doğmuştur. Çelebi Hüsamöddin hazretlerinden sonra halife olmuştur. Bunun zamanında bü.yük annesi, yâni Hazret-i Mevlânâ’nın şefkatli anneleri, Konya şeh­ rinin kıble tarafındaki Larende şehrinde oturur idi. Bu Sultan Ve­ led Efendi’nin rüyasına bir gün büyükannesi girip, ona: «Yetiş, yâ «ğlum ! Son nefesimdir. Beni defneyle!» der. Sultan Veled uyanıp, göz açıp kapayıncaya kadar Darende’ye varır. Babaannesinin son nefeslerinde yetişir ve vefatından sonra onun yaptırttığı Lârende mevlevihânesine defneder. Sonra, yine bir anda Konya’ya gelir. Bu kerâmetli durumlarını anlattığında, senesi sonlarında vefat etmiştir. Ömrü 89 sene olup, vefatında babası Hazret-i Molla Hünkâr’ın yanma defnolunurken Mevlânâ hazretlerinin mübârek elleriyle Sultan Veled Efendi’yi gösterdiği bir gerçektir. Allah onlara rahmet eylesin. Ben hakir, tarihinde, Melek Ahmed Paşa efendimiz sadra­ zam iken padişahın fermanı ile bu tekkeyi tamir ettirip evkafnâmelerine baktığımda, soylarını şöyle yazılmış buldum : (1)

Rukneddin II. Süleyman Şah tarihinden tarihine kadar hükümdarlık yapmış olduğundan, bunun UI. Keyhüsrev'in zamanında olm ası gerekir.

3. ® S 1

Hazret-i Mevlânâ’mn makamı: Sultan Süleyman Han tarafın­ dan yaptırılmıştır. Daha nice melik ve sultan bu tekkeyi tamir et­ tirmiştir ama, Süleyman Han, Bağdad fethine giderken buraya ikiyüz kese masraf bırakmıştır. Bağdad’ı fethedip geldikten sonra, ön­ ce bilginler sultanının oğlu Molla Hünkâr’ın sandukasını altın sır­ malarla donatarak etrafını gümüş parmaklıkla çevirtnrrş, sonra dört tarafına hüsn-i hat ile âyetler yazdırarak gümüş kapkacak, şamdan, buhurdan, gülsuyu kabları, meşalelikler, binlerce süslü kandil ve süslü avizeler ile donatmıştır. Hazret-i Sultan el-Ulemâ’nın sandu­ kasını hepsinden yüksek, Molla Hünkâr’ınki ondan alçakça yapıl­ mıştır. Mübârek başlarında Mevlevi külahları üzerine beyaz sarık­ lar vardır. Keşmir ve Lahor şalları ve tılsân-ı sünnet-i Muhammedi ile öyle sevimli ve gösterişli kabirlerdir ki, avludan gören insan heyecana kapılıp adeta dehşete düşer. Bu kabirler semâhânenin kıb­ le tarafına düşen köşesinde olup etrafları parmaklıklıdır. Üzerle­ rinde ayrı ayrı kubbeleri yoktur. Semâhâne meydanı cilâlı, geniş bir yerdir. Bundan başka çalgı çalacak ve ibadet edecek yerleri, mihrabı ve sütunlarla yapılmış binaları olan bir tekkedir. Beyaz ham mermer ile döşenmiş geniş avlusu vardır. Pencereleri, etraf­ taki ağaçlıklara bakar. Haftada bir defa Mevlevi âyini yapılır. Bu âyinlere üçyüz kişiden fazla insan katılır. Kimi molla, kimi bey, ki­ mi paşa, herbiri birer bağın gülü olan Allah’ın ârifleri, dünya ya­ şantısını unutup Mevlânâ tekkesinde semâ ederek zikr ederler. Her­ biri okulda ikinci Aristo, eser sahibi, yazar, fakirlikle iftihar eden kimseler olup, gece ve gündüz Allah aşkı ile kendilerinden geçen dervişlerdir. Tekkede bulunan kiler, fırın, mutfak ve yemeklıâne de Süley­ man Han’ın hayratıdır. Bu tekkenin yanında iki minareli bir cami, bir medrese, bir ziyafet yeri vardır ki, bunlar da Süleyman Han tarafından yaptırılmıştır. Bu hayır yerlerinin hepsi de kâgir yapı olup kubbeler ile örtülü, baştan başa mermerlerle kaplı büyük bi­ nalardır. Osmanlı ülkesinde böyle büyük bir tekke daha yoktur. Bu tekke dışındaki derviş tekkelerinde yatan büyük evliyâlar: Eş-Şeyh Hazret-i Sadreddin Konevî: Kuyumcubaşı oğlu idi. Anne­ sini Muhiddin Arabi alıp, oğlu Sadreddin’i Muhiddin’e teslim etti. Bu şekilde bütün ilimleri ve İlâhî sırları Muhiddin Arabi’den öğre­ nerek olgun ve tam bir mürşit oldu. Muhiddin’in üvey oğlu ve onun yetiştirmesidir. Allah onlardan razı olsun. El-Mevlâ Muhyiddin Muhammed bin Muhammed eş-Şehir Bekarablus Efendi: Mevleviler yanında gömülüdür.

E

16

E VLİY A ÇELEBİ SEYAHATN ÂMESİ

El-Mevlâ Ahmed bin evvel el-Tarîni: Bu da mevlevîler yanında yatmaktadır. Bu Konya şehri, Osmanlı şehzâdeleriııin tahtı olmuştur. Binler­ ce şehzâdenin gözde yeridir. Niceleri de burada gömülüdür. Hatta senesinde Süleyman Han, Şehzâdesi Selim Han’ı Konya’ya vali tayin etmiştir. Selim’e: «Hüküm ve hükümet, adil ve adalet eyleyesin» diyerek Konya’yı ona ihsan ettiğinde, bu beyit tarih olarak dü­ şürülmüştür : «Livâ-yı adl-i şehzâde urup nûr, Karaman illerini kıldı aydın.» Konya şehrinden kalkarak yine kıble tarafına doğru giderek, sekiz saatte İsmail kasabasına geldik. Konya Karapınan kasabasın­ da biraz dinlendik. Rumeli’de dahi Kırkkilise ve Karapınar olduğun­ dan, buraya Konya Karapınar’ı derler. Konya toprağında ve Karası hududunda hâkimliktir. Havası ve suyu hoştur. Bağ ve bahçeleri şirin bir kasabadır. Çarşı içinde Süleymanhan Camii vardır. Kur­ şunlu büyük bir camidir ki, Mimar Sinan tarafından yapılmıştır. Bundan başka mescidleri, üç tekkesi, sıbyan mektebi ve bedestanı vardır. Buradan ayrılıp dokuz saatte Ereğli’ye geldik. Eski şehir ve eski kale Ereğli: Osmanlı ülkesinde seyahat etti­ ğimiz yerlerde dört Ereğli vardır: Biri, Rumeli’nde, İstanbul yakı­ nında bulunan Silivri ile Tekirdağ arasındaki Tekirdağı Ereğlisi olup, büyük limanlı bir kaledir. Biri de Karadeniz sahilinde, Bartın şeh­ ri ile Akçaşar arasındaki Bartın Ereğlisi’dir. Diğeri Saruhan Ereğ­ lisi olup, gittikçe harab olmaktadır. Bir de Karaman Ereğlisi olup, Hazret-i Peygamberin Hazret-i Ömer’e verdiği agz-ı yârı mucize­ siyle ve Hazret-i Sultan-ı Ulemâ ve Celâleddin-i Rumî Mevlânâ’nm orada bulunması sebebi ile günden güne şenlenip güzelleşmektedir. Buranın ilk kurucusu, Yenvan tarihinin yazdığına göre Nuh’un oğlu Hazret-i Sam aleyhisselâmdır. Sonra şehrin kalesini Hazret-i Ebu Bekir’in halifeliği zamanında Müslümanların korkusundan Kay­ ser Herakliyos yaptırmış ve adını da Herakliye koymuş idi. ta­ rihinde Sultan Alâaddin bu kaleyi kuşatmış ve yapılan büyük bir savaştan sonra fethetmiştir. Savaşta yaralananların yaralarına pey­ gamber pınarının başındaki çamurdan sürünce, o mübarek kil dert­ lere deva olmuştur. Bu sebeble o çamura «Erkili» yâni er çamuru denmiş ve bundan bozma olarak Ereğli adı ile Evliyanın gözdesi gü­ zel bir şehir olmuştur. Daha sonra buranın halkı isyan ettiğinden,

E V L İY A Ç EL E B İ S E Y A H A T N A M E S İ

17

Fatih Sultan Mehmed kaleyi ele geçirerek eşkiya gizlenmesin diye bazı yerlerini yıktırmıştır. Bir tepe üzerinde, beşgen şeklinde güzel bir kaledir, tçinde dizdarı, askeri ve cephanesi yoktur. Fatih’in ka­ nunu üzere, Karaman eyaletinden muaf olarak Mekke ve Medine (Haremeyi-n muhteremeyn) evkafı, güzel bir şehirdir. İstanbul’da­ ki Dârü’ssaâde ağası, padişah kanunu üzere bu işin görevlisidir. On­ lar tarafından tâyin olunan muhteşem, şanlı bir ağa yüz atlı ile ida­ re eder. Ereğli, İslâm hükümdarları elinde iken Haremeyn vakfı imiş. Hattâ kâfirler elinde iken, Kral Herakliyos bu şehrin suyunun pey­ gamberin mucizesi ile aktığını bilmekte idi. Fakat imana gelmemiş­ tir. Ama Hazret-i Ömer’e ve diğer müminlerin emirlerine her sene hediyeler gönderirdi. Bu şekilde, bu şehir Allah’ın resûlünün himâyesinde olmuştur. Zira bu Herakliyos’u, Hazret-i Ömer Medine’de durduğu yerde parmağiyle gözünü çıkarıp kör etmişti. O da korku­ sundan, hayatta bulunduğu müddetçe halifeye hediyeler gönderirdi. Halen bu şehir halifelerin himayesinde olup, Haremeyn hâkimine bağlıdır. Karaman paşasının adamları şehre asla eziyet edemezler. Bir hâkimi de şeriat tarafından olup, üç yüz payesiyle şerif kaza­ dır. Güzel nahiye ve köyleri vardır. Senede yedi kese bu nahiyeler­ den geliri olur. Kethüdâ yeri, yeniçeri serdarı, muhtesibi, şehir nâibi, şehir subaşısı ve su taksiminde mîr-i âbı yani su ağası vardır. Eğer su ağası olmasa, gece gündüz kavga eksik olmaz. Zira bu şe­ hir Peygamberpmarı dağı eteğinde kurulmuştur. Doğu, batı ve ku­ zeyi Herakl ovasıdır. Bu ferah verici yerde altı bin kadar bağ, bah­ çe ve tarla vardır ki, bu yerlerin hepsi aynı suya muhtaçtır. Bu sebeble bir su hâkimi bulunur. Herkese su sıra ile verilir. Şehirde bü­ yük saraylar vardır. Her evde bir akarsu, havuz ve şadırvan bu­ lunur. Koca Mehmetpaşa Camii: Süleyman Han’ın veziri tarafından yaptırılmıştır. Mimar Sinan’ın eseridir. Birçok tekke ve mescidler, hanlarından Rüstempaşa Kervansarayı da Mimar Sinan’ın eserleri­ dir. Hamamı ve çarşısı, pazarı, yiyecek ve içecekleri oldukça güzel­ dir. Ziyaret yerlerinden el-Mevlâ Iskenderzâde Abdürrahimefendi nurlu bir türbe olup, gönül sahiplerinin ziyaret yeridir. Peygamber Mucizesi mesiresi, yani Pınarbaşı: Bu yer hakkındaki Cemâli merhumun manzum medhiyesini teberrüken buraya yazıyorum: Bismillahirrahmanirrahim ve bihi nestaîn ya fettah. Evliya Çelebi rri-IV. F : 2

18

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

Hamd kılmak Hâlik’a vâcibdir, Ni’metine ins ü cin tâlibdir. Hem salât ile selâm o Ahmed’e, Mazhar-ı Levlâk o sırr-ı Emced’e. Sahbma evlâdına olsun selâm. Anlar ile çünkü din temam. Ehl-i ahbârdan rivayet olunur, Çok tevârihde hikâyet olunur. Bir gün ol sultân-ı Zeyn-i Enbiyâ, Vâkıf esrâr-ı pâk-i «Hel Etâ». Otururdu, rahmeten !!’lâlemin, Hem salâtiyle emire’lmü’minin. İbn Hattâb Ömer ol kân-ı cûd, Hazret-i serverle kılmışdı sücûd. Hazret ağzından mübarek yârım, Ol nübüvvet ağacı esmârmı. Verdi ağzından dedi ki «Yâ Ömer! Emr-i Hak’dır, sen bunu tut mu’teber. Bu emanettir senin ağzında bil, Vakti gelinceye değin sakla gil». Anı bel’ etti emire’lmü minin, Mustafa’nın sırrına oldu emin. Dâr-ı mihnetten muhabbet darına, Gitti sultan, kodu yarın yarına. Yâr-ı sânî, âdil ve âmil Ömer, Ehl-i Islâm buldu devrinde zafer. Bir melikin adı merakl-i Rum idi, Kendisi ve cümle kavmi şum idi. Görmediler yüzünü Peygamberin, Mu’cizâtm bilnıeyüp ol serverin. Nâme yazub gönderüb ol kavm-i dâl, Sandılar ki ola bu iş muhal. Dediler ki «İsteriz biz yâ İmâm, Dininiz hak ise bildir bi’t-temâm. Zahir olsun ilimizde bir pınâr. Câri olsun görelim hem aşikâr. Terk edelim din kendi yılımız, Vakf idelim ana bütün ilimiz.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

Hem müslüman olalım biz bi’ttemâm, Sözümüz hep cümle budur ve’sselâm». Nâme geldi çün Medine şehrine, Ol halife ve adalet bahrine. Nâme geldi çün ana buldu vusûl, Gördü ma’nasm bilüp ol pür usûl. Zâhiren verdi cevâb bâ sevâb, Lik düştü kalbine çok ızdırâb. Gice vardı merkad-ı Peygambere, Makdamına kodu başın, yüz yere. Çok tazarru eyleyerek ağladı, «Yâ Habiballah! Meded eyle!» dedi. Beyne nevm ve yekza ol pâk-ı zât, Gördü kim geldi göründü pür sıfât. Dedi kim: «Kaldır başım yâ Ömer! Hak katında çün sen oldun mu’teber. Sana verdiğim ağız yârı ki var, Gizli idi, oliserdir aşikâr. Gönder onu Rum’u ma’mûr eylesün, Zemzem ile ehl-i Rum’u sulasun». Çün emire’lmü’minin buldu safa. Dedi, zahir mu’cizât-ı Mustafa. Munkati olmaz cihandan tâ ebed, Cümleye andan eriserdir sened. Menzile geldi emire’lmü’minin, Çıktı ağzından o dem dirhemin. Gizledi sanduka içinde anı, Hurrem oldu görenin cân ve teni. Gönderüp ol dereyi aslıâb ile, îzzet ve ikram ile, ahbâb ile. îhtirâm ile anı götürdüler, Herakl-i Rum’a anı yitürdüler. Cem oldu ben, «Bu sihirdir» dediler, «Bu yalandır, ya mekrdir» dediler. Dediler: «Bunu koyalım bir yere, Olmaya toprak, ola taş ve dere». Kodılar bir yere yârı sengi çok, Bir deredir taşı çok, toprağı yok.

19

20

EVLÎYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

Zâhir oldu anda en hâr-ı kirâm, Mu’cizât-ı Mustafa’dan ey himâm. Ne yere kim kazdılarsa çıkdı su, Çün hemân dem câri olup akdi su. Herbir bir dürlü söz söylediler, Bunun üzre ittifak eylediler. Yârı varub kodılar taş mermere, Çoğu, münkir oldular Peygambere. Diğer bir Kıt’a Koyunce senk üzre mâî zâhir, Tulü etdi o dem bir mâ-i tâhir. Seri’an onda dahi oldu câri, Resûl-ü Kibriyâ’nm ağzı yâri. Dediler ol pınara şimdi «Ejiz», Ne hikmetdir kim akar söyler tiz tiz. Cemi’an etdiler tecdid-i imân, İdüd tasdik olup cümle Müslüman. Mu’cize ve hem kerâmet oldu bu, Zemzem-i Ahmed değil midir bu su? Oldu meşhur zemzem ile İsmail, Hacer ana ile babası Halil. Lîk budur mu’cizâtı kibriyâ, 0 Şefâat kâni tâc-i asfiyâ. Münkirine oldu ma’lûm bi’ttemâm, Bildiler ol hazreti hep hâs ü âm. Zübde-i evlâ-ı Ismâil-i Halil, Hazret-i Ahmed muin bâ delil. Enbiya ve evliyânm efdali, Adem evlâdının oldur ekmeli. Mu’cizâtmdan zuhûr etdi pmâr, Tanımıdır zemzem denilse sad hezâr. 01 mübârek su başında hâs u âm, Mesken idüp tuttular anda hıyâm. Ol mahkâm oldu nazargâh-ı Hüdâ, Seyrederler pâdişâh ve hem gedâ. Müfti-i devr-i zemân, ehl-i yakin, Hazret.i Essad Efendi şeyh.i din.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

Eyledikde hac içün azm-i sefer, Bu diyarı eyledi seyr ü güzer. Olmagiyle bu vilâyet râh-ı hac, Olduğiyçün dâhil-i min külli fec. îzzet ile bu diyara geldi ol, Vardı nehre seyr içün buldu vusûl. Meclisinde hazır olan ârifân, Olduğiyçün müft-i sahib-i zemân. Eylediler anda istiftâ ulur, «Bu suyun aslın beyan et» dediler. Suret-i fetvada verdiler cevab, Dinle budur ol cevab bâ savâb: «trâde eyleyüb yâri,

Mübârek ağzının yân. Yarub etrâb ve ahcân, Nehirler eyledi câri. Zülâl-i funduszeue.infoâtından, Bu yerler oldu dilseyrâb. Haraca kesdi tig ile, Bütün küffârı tüccârı». Mahasal su böylece oldu revân, Mu’cizat-ı Mustafa’dan her zemân. Ol feza kim yok idi onda pmâr, Olmamıştı bağ ve bostan, sebzezâr. Hep kuyudan içilirdi suları, Hem su için var idü kayguları. Gördüler kim akdi nehir bigirân, Dediler cümle olmak Müslümân. Ehl-i tslâm oldular cümle temâm, Mu’cizât-ı Mustafâ’dan hâs ü âm. Gördüler bu nehri câri bâ sebât, Bir sudur ki misli’dir Nil ve Fırat, îdüb cüş ü hurüş akdi kurâya, Hemândem başladı zikr-i Hüdâya. Anın sayt ve sadâsın sanma hâil, Zi zikrullah ider dinle makâil. Lisân-ı hâl ile der: «Yâ Muhammed, Ki sensin manhar-ı levlâk-ı Emced.

22

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

Benim âşık sana can ü gönülden, Senin fikrin benim gitmez dilimden. ١Bana kılmak karar iken ola mı,

Fezâlar bana hiç mesken ola mı? Benim senden muradım budur, ey şâh! Mübârek yüzünü göstere Allah. Bile girem seniple cennete ben, Şefaat kıl, erişem rahmete ben. Ben oldum çünki mâ-i mucizâtın, Ki senden isterim hem iltifatın. Beni bir kere nûş iden ricale, Şefâat eyle, yalvar zülcelâle». Bu şavk ile temam etti fegânî, Hemân alçaklara oldu revânî. Olub câr-i figân vezârı güya, Ovalar oldu güyâ misl-i derya. Tahassun etmeğe hâk ve gubân, Götürüp yaydılar şeddi ile yârı. Geçüp yazı, dere deryây-ı Nil-ı veş, îdüb cûş-ı hurûş akdi sil-i veş. Dolup cümle su «Herakik» ovası, Su içre kaldı evlerin binası. Kaçup halkı sudan hep dağa çıktı, Ki tufân-ı veş olup dünya su aktı. Kral yanma geldi cümle âdem, Dediler: «Noliser bu hâl-i âlem. Ki derya oldu cümleten ovamız, Yıkıldı evlerimiz, hep yuvamız». Dedi: «Akılları bir iş idelim, Medine şehrine varub gidelim. Ki zira anda etdiler duâyı, Duasiyle sel almışdır ovayı. Varub bildirelim hâl-i temâmı», Ki râzı oldular hâs ile âmmı. Yazub nâme melik gönderdi âdem, Ana derler idi peyk-i mükerrem. Bu canibden varub nâme o şâha, Anın adlı erişdi mühr ü mâha.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

Emire’lmii’minin ol ، bn Hattâb, Oturmuşdı yanında cümle eshâb. Okutdı nâmeyi bildi temâmet, Geliib nutka dedi sâhib-i salâ bet. Dedi: «Peygamberimiz bildiridir, Cemi’ enbiyanın servetidir. Muradınız ne ise ola hâsıl, Kaçan kim olasız şer’ ilel âmil» Diğer bir kıt’a Bir yere cem oldu suhb-ı Mustafa, îbn Hattâb Ömer ile Murtazâ. Cümle eshâb-ı Resûl-i Kibriya, Söylediler her birisi bir yâ Dediler ki: «Varalım Peygambere, Diyelim ahvâlimiz ol servere. Bize andan olıserdir bir cevâb, Olalım âmil, bulalım çok sevâb». Merkad-i Peygambere cümle varub, Hâk pâye cümleten yüzler sürüp. Kıldılar ana selâtile selâm, Başlayûben söylediler hep kelâm. Dediler ki: «Yâ Resûl-i zü’lmenen, Gel bizim müşkilimiz hal eyle sen». Yüz tutuben ağladılar her biri, Merkad-i pâkine kodular seri. Her kimin mir’at-i kaldı oldu pâk, Dediler ikrâr edüp «mair fenâk». Ol kişi kim kendisinden mahu ola, Zât-ı Hak’da kendüliğin yok kıla. Zâhir olur anda settare'l - ııyûb, Sert ider aybım settare’l - uyûb. Keşf olub cümle hakâyık dürteri, Zâhir iderler çu bâtın erleri. Lutf ile kılur tecelli ana Hak, İlm-i esrâı-ı ledüıı olur scbk. Ya peygamberden olanlara nice, Koşf-i esrar ohuasun mı hace?

23

24

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

Cümlesinin kalbine mülhem olub, Murtazâ kim cümleden a’lem olub. Dediler ki ana île feth-i bâb, Bize ver gelsün cezâ-yı kâmyâb. îbn Ebî Tâlib Ali’dir şah-ı din, Dedi: «Bana keşf olubdur bu yakin.» Cümlemiz suya yazalım bir kitâb, Yazalım hem ismimiz şeyh ile şâb. Gönderelim bir kişi eshâbdan, îzzet ve ikrâm gören ahbâbdan». Cümle eshâba dahi söylediler, «Bize de mülhem olan bu» dediler. Yazdılar bir nâme Bismillah ile, Mustafa nâmı yazıldı evvele. Yazdılar: «Pes Ahmed Muhtar Haklu, Vech-i pâkinde olan envâr haklu. Nâme vardıkda sana ey me’ pâk, îtbâ’ yoluna et insilâk. Aşık şeydalığından geç âsû, Mest ve medhüş olup akmâğı ku. Nâsa enf’ ulu bin vaktiyle âk, Tâ ki ola rüz-ı mahşer yüzün âk. Nice bir âh ile feryâd idesin, Aşk ile kendini berbâd idesin. Mücerred hûy-ı hây ile iş olmaz, Senin gözün yaşiyle dünya dolmaz. Misâl-i ebkem ol kendi halinde. Koy bu cüş ve hurûşu git yolunda. Ki sırr-ı aşkı sakla, şendeki vâr, Müyesser ola tâ ki sana didâr. Ki haddinden tecâvüz etme asla, Ki senden hasıl ola, nice ma’nâ. Ki senden bula insan intifâı, Bulasın Hak katında irtifâı. Eğer ağlar isen vaktiyle ağla, Zamâniyle çıkıb bir hoşça çağla. Ki senden hasıl ola bağ ve bostan, Yiyüp andan safalar ide insan.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESt

Dahi bitsin kamu eşcâr ve esmâr, Ki günâ güne bite sende ezhâr. Ki feryâd eyleye murğ hoş elhân, Karargâh edinüb envâ-ı murgân. Eğer bir suda olsa sebze zârı, Anı kim görse kalmaya karan. Zamaniyle Çıkub da eyler ceryân, Görüb seyr eyleyenler ola hayran. Çıkub hengâm-ı gülde eyle feryâd, Olasın bülbül-i şeydâyâ üstâd. Ki vuslat demleri oldu o demler, Gel ur vuslat gider cümle sitemler». Bu uslubda yazub nâme temâmı, Dahi gönderdiler cümle selâmı. Varan âdemler ile bir sahâbe, Alub mektubu ol gitdi cevâle. Getirdi çün bulur mektubu Rum’a, Gelüp gösterdiler Herakl’le kavme. Pınar başında cem’ olup ulular, Ki eshâb ile ahbâb ve velîler. Dediler: «Varalım nehrin başına, Gözümüzle bakalım işlerine». Kim anda cem’ olup cümle ki’bân, Durup sat saf kamu şeyh ve sıgârı. Duâlar ederek anda cemâ’at, Zuhûr etdi nice dürlü kerâmet. Sahâbe kim yazub vermişti nâme, Okuyup nâmeyi erdi temâma. Mübârek su dahi dinledi anı, Ki suyun gûya var cism ü cânı. Tamamen okudu mektubu kâri, İşidüb su o dem eyledi zari. Ki gûyâ nâmeyi nehre etti tefhim, Kabul etti kelâmı oldu teslim. Nice etmeye ta’zim ol kelâmı, Lisân-ı hâl ile duydu selâmı. Nice dürlü işâret oldu anda, Dil ehline beşâret oldu anda.

25

26

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

Hemândem nice hikmet oldu zâhir, Kesûlün ümmeti kıldı tefâhir. Pes andan su yine akub yürüdü, Aynen «Allah, Allah!» der idi. Pes andan güne güne zâr akdi, Acibler gördü o kim ana baktı. Açıldı pes o Herakile ovası, Göründü herkesin mülk-i esâsı. Yerine vardı herkes etti ma’mûr, Reâyâ ve berâyâ oldu mesrûr. Cemian zâid olan mâ-i câri, Akub buldu kemâl üzere karârı. Zevâid su varub bir çaya akdi, Ki Menfer oluben hep suyu çekd Bu asır içre denildi anaçün «rûd», Zevâid sular oldu anda mevcûd. Bu «rûd» suyunu çekmese evine, Olub derya, yürür idi setine. Taşar hengâm-ı kilde ol serâser, Olur n ef inde her mahlûk berâber. Su varır bağ ve bostan-ı ehl-i dihkân, Refâhiyet bulur insan ve hayvan. Medine vakfına bâis çu budur, Sebeb-i vakf olmağa budur, bu sudur. Anın ismiyle Herakl olur, Hark demek olur idi mükemmel. Mülük-ı Kayseriden bir melik zâd, Htikm ilminde idi kâmil, üstâd. Anılırdı vilâyet de adiyle, Olup meşhur o adi ve dâdı ile. Ereğli oldu adı şimdi meşhûr, Ziyaret eyleyenler oldu mesrür. Nice medh olmıya bu âb-ı seyyâr, Ki san’yle yaratmış anı settâr. Ki üçyüz altmışaltı hark suyu, Aceb taksim etmiş bunca suyu? Akar hark-ı misâf-ı mâ’i ceyhûn, Gider sahralara gûyâ ki mecnûn.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

Olur her küşe anda sebzezârı, Bitüb güller olur bülbül kararı. Anın her kûşesi şân-ı bağ-ı cennet, Hayat bulur kılanlar anda sohbet. Ki nerde varsa anın bir miyzâbı, Döner üstünde nice âsiyâbı. Nedir anda olan bağ ve besâtin, Nedir ezhâr ile dürlü reyyâhin Ne hoşdur seyir kıl şu mâ’-i câri, Gönüllerde konmaz asla gubbârı. Ana bâğ-ı İrem disem hatâ yok, İrem bağında bu denlü safa yok. Biter şeftâlı ve armud ve elma, Olur zerdâlusu mânend-i hurma. Nice medh etmiyeyim ben bu cenânı, Ki yoktur bir tarafda ana sânî. Verüb vakfiyyetini Âl-i Selçûk, Bu hâli bilmiş idi cümle mahlûk. Telef olmuş idi ol vakf-ı hırâs, Mukarrer eylemişdi Âl-i Abbâs. Gelüb sonra yine mir-i Karaman, Muhakkik eyleyüb etmişdi fermân. Olub vali bu iklime Selim Şâh, Makâmın kıla Cennet’de evvel Allah. Virüb hükmi ana sâhib kırânı, Mukarrer etti evkâfmda ânı. Virüb vakfiyyesin cümle selâtîn, Mücedded verdiler hükm ve berâtin. Husûsâ bu zamanda ol vilâyet, Ki mettüh üstüne bâb-ı saâdet. Güzin-i Âl-i Osmân Hân-ı Osmân, Şehir، şâh-ı cihân sultan Osmân (2). Anın şimdi olubtur pâdişâhı, Hüdâ olsun nigelbân ü penâhi. Saâdetle mınıffer ola daim, Semâvet ile arz oldukça kâim. (2)

Sultan n . Osman Hân hazretleri.

28

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

Olunca saltanat tahtına nâil, Anın vakfiyyetine oldu mâil. Verüb vakfiyyetine hükm-i te’kid, Anınçün oldu böyle vakf-ı te’yid. Celis-i Pâdişâh âlem ârâ, Enis-i tâcdâr.ı dâr.ı dünya. Karin-i şehriyâr heft kişver, Saâdet baht ve mansûr ve muzaffer. Agây-ı a’zam darü’s - saâde, Saâdetle ola daim küşâde. Ola vakfın re’yâsı safâda, Analar hayr ile dâim duâda. Tekellüf’den, meşakkatden, müsellem, Mu’at ve hiç müberrâ olan âdem. Huzûr-i kalb ile eyler duâyı, İderler rüz ve şeb hamdü senâyı. Cemâli’nin dahi budur ricâsı, îrişe kâmil inşânın duâsı. Temmet (tamam oldu). Ereğli şehri ne kadar anlatılsa azdır. Çünkü eski zamanda, An­ takya şehrinden sonra bu Harkile yani Ereğli şehri düzgün ve şen­ likli idi. Sonra Konya’yı Alâaddin Selçukî geliştirerek başşehir edin­ dikte, bu Ereğli’nin gelişmesi geri kaldı. Karaman Ereğlisinden yine kıble tarafına giderek, dokuz saatte Ulukışlak kasabasına vardık ve burada konakladık. Bu kasaba, Ka­ raman eyâletinin Niğde sancağında Koca Mehmed Paşa vakfıdır. Mütevellisi hâkimdir. Yüzelli akçelik şerif kazâdır. Kadısına senede beş kese gelir sağlanır. Kethüdâ yeri ve serdârı vardır. Evleri bağ ve bahçeli olup, toprakla örtülüdürler. En meşhur camii, Koca Mehmedpaşa Camii’dir. Kubbeli ve minareli olup, avlusu mermer döşeli şirin bir cami­ dir. Bitişiğinde bir tekkesi, güzel bir hamamı ve büyükçe bir hanı vardır. Güyâ bu han bu şehrin bir kalesidir. Yüzyetmiş ocakdır. Ay­ rıca harem odalığı, develiği, üçyüz tavla at alacak kadar ahırı, av­ lusu ortasında büyük bir havuz, bir kileri ve yemekhânesi vardır. Her akşam ocak başına birer bakır sini ile beşer tas buğday çorbası, beşer ekmek, birer yağ kandili ve her at başına birer torba yem verilir. Yiyeceği bol, geliri sağlam bir hayır yeridir. Üçyüz kadar

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

29

dükkân vardır. Bunların hepsi kâgir ve üstleri kurşunla örtülü olup, Mehmed Paşa vakfıdır. Hayır sahibi olarak öküz Mehmed Paşa namiyle meşhurdur. Haleb’de, Bekriler yanında bir türbede yatmak­ tadır. Allah rahmet eylesin. Her yerde hayırları vardır. Bu büyük kışlak hayratının, Şam’ın batı ve güney tarafındaki hanlar hariç bir benzeri yoktur. Buradan hareketle, yedi saatte Ramazanoğlu yaylasına geldik. Adana eyâletine bağlı, büyük bir yaylaktır. Osmanlı ülkesinde yet­ miş kadar yayla vardır. Başlıcaları şunlardır: • Erzurum’un üstünde Bingöl yaylası, Revan yakınında Ağrı yay­ lası, Van yakınında Verk ve Sübhan yaylaları, Şehrizor’da Harir yaylası, Musul tarafında Cudi yaylası, Mardin yakınında Sincar yay­ lası, Diyarbekir’de Karadağ yaylası, Kayseri’de Kökeş yaylası, Bir’de Boz yaylak, Tire yaylası, Manisa üzerinde Sultan yaylası, Bur­ sa’da Keşişdağı yaylası, Kastamonu yaylası, Sinob yaylası ve daha bunlar gibi birçok yaylalar Rumeli’de Samakov yaylası, Rile (Rilo) yaylası ve yakınında Dest-i but (Despot) yaylası, Serez yaylası, Sofya’da Vituş yaylası, Menlik yaylası, Hersek’de Çimpeme yaylası, Ayluk yaylası, Nevesin yaylası, Bosna’da Köprüz yaylası, Kızanlık yaylası, Şıbka yaylası gibi yaylalar. Bunların hepsini gördüm ve gez­ dim. Fakat Erzurum’un Bingöl yaylası ile Adana’nın Ramazanoğlu yaylası gibi yayla görmedim. Burada bulunan Türkmen aşiretlerinin isimlerini yazsak bir ki­ tap olur. Buraya daha çok Adana, Tarsus, Sis, Misis ve Silifke halkı yaylamaya çıkarlar ki her birinin hududları, kadı ve nâibleri, hâ­ kimleri, câmi ve yayla evleri, çarşı ve pazarları, han ve hamamları vardır. Yaylaya çıkan yedi milyon koyundan koyun hakkı alınır, di­ ye meşhurdur. Buradaki sular, yayla kirazları, yoğurt kaymağı ve tereyağı hiçbir yerde yoktur. Çarşı ve pazarı, baştanbaşa çam tah­ tasından ve çam kabuğu ile örtülü küçük dükkânlardan ibarettir. Murtaza Paşa efendimiz güzel ahlâk sahibi bir zat olduğundan, üç gün burada istirahat edip eğlendik. Çeşitli çiçek ve otların güzel kokuları ile zihinlerimiz kokulandı. Atlar bile yonca ve tirtil ye­ mekten küp kadar karın sahibi oldular. Paşa’ya bu yayla halkından tam üçbin koyun ve yedi at hediye geldi. Buradan yine kıble tarafına doğru yokuş aşağı dere ve tepeli, taşlık, dikenlik ve çalılık yerleri aşıp Çiftehan Hamamı’na geldik. Küçük fakat faydalı iki handır. Burada bir dere içinde hamamı var­ dır. Kâgir yapıdır. Üzeri bir kubbe ile örtülü olup, suyu normal sı­ caklıkta olduğundan bütün yayla halkı bu ılıcada yıkanırlar. ■Çifte.

30

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

han’ı ve bu ılıcayı geçip, yedi saatte Sultanhan’ı menziline vardık. Burası da küçük faydalı bir menzildir. Amma amansız bir yerde­ dir. Çoğunlukla Adana halkı buraya yaylamaya çıkarlar. Hayat su­ yu gibi pınarları vardır. Buradan yine kıble tarafına doğru dereli, tepeli, yokuş üstü yer­ leri aşıp Külek kalesine geldik. Aşağı kısmında konakladık. Külek kalesi: Bu kale sağ tarafımızda, göklere yükselen yalçın kayalar üzerinde yüksek bir kaledir. Mısır hükümdarı Yusuf S ‫؛؛؛ ؛‬ haddin’in korkusundan Ramazanoğulları bu kaleyi yuvarlak ve kü­ lek şeklinde yaptırdıklarından, halk ağzında «Külek kalesi» diye söy­ lenir. tarihinde Fetih babası Sultan Mehmed Han Karamanoğullarının Varsak eşkiyasını yenilgiye uğratıp ellerinden fethettiği için, hac yolu güvenli hale gelmiştir. Hâlen Adana şehri eyâletinde, Ku­ sun kazasının sağlam, cephaneli, dizdar ve askeri olan bir kalesidir. Kale içinde evleri vardır. Fakat kethüdâ yeri, yeniçeri serdarı yok­ tur. Halkı isyancıdır. Hiç kimse kaleye çıkmaya cesaret edemez. Za­ ten kaleye çıkmak çok güçtür. Çarşı, pazar, han ve hamam yoktur. Sadece Fatih’in bir camii vardır. Buradan kalkıp dere ve tepeleri, yedi yerde çayları binlerce güçlükle geçip, kıble tarafında ilerleyerek, dokuz saatte Çanta Hanı’na vardık. Bu han, Çanta nehri kenarındadır. tarihinde Bağdad Fatihi Sultan Murad Han’ın vezirlerinden Bayram Paşa tara­ fından yaptırılmıştır. Gayet amansız bir yerdedir. Büyük ve yetmiş ocaklı olup, avlusu ve ahırı vardır. Üstü toprak ile örtülü olup kale gibi bir handır. Dibinden geçen büyük nehir, bahar günlerinde asla geçit vermez. O zaman buralardan sallar ile geçilir. Bahardan baş­ ka zamanlar at ile geçilebilir. Gayet coşkun akar. Bu nehir Sis dağ­ larından doğar, bu Çanta Hanı altından geçip batıya doğru akar. Ak Tarsus altından Akdeniz’e dökülür. Osmanlı padişahının kanunu üzere, kırk bin aded top çeken çamışları vardır. Amma, şimdi hesap ve kitabını Allah bilir. Kendi biter kendi yeter, damgalı damgasız, her biri Dabbetü’larz (3)’a ben­ zer çamışlardır. Bunların bakımı için yedi şehrin halkı vergiden muaf ve müsellemdirler. Sefer zamanında binlercesi kemendlerle, tu­ zaklarla ve kapanlarla avlanır, sefere götürülerek balyemez topları çektirilir. Bu dağlarda kaplan da pek çok bulunur. Camış avına kap­ lan geldikde, camışlar —özellikle boğaları— kaplanları ortaya alıp (3)

Kıyamet vakti yaklaşınca çıkacak olan korkunç hayvan.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

31

o anda aman vermeyerek parçalarlar. Bu dağlara yabancı kimseler de giremez. Hattâ Murtaza Paşa ile bir alay düzenleyip bu dağlar içinde çeşitli mehter çaldırıp giderken, yedi tane camış mehter se­ sini duyup alayın üzerine hücum edince askerleri derhal kaçırmış­ tır. Davullar orman içinde kaldı. .Askerler silâhlı olarak yürüdüler ve camışlara hücum ettiler. O kadar mızrak vurdular ki, camışlarm vticudları kipri gibi oldu. Sayısız kurşun da yedikleri halde ruhları bile duymadı, yine dağlara girip kayboldular. Bu kadar camışa Os­ manlI padişahından başka hiçbir melik sahip değildir. Bu handan kalktık, Çanta nehrini geçerek yine kıble tarâfma doğru sekiz saat yol alarak Adana (4) şehrine geldik. Adana Kalesi'niıı yapısı: Emire’l mü’minin Muhammed bin Reşid imam iken, Seyhan nehri kenarında bir küçük, taştan kale ya­ par. İsmine «Dâr-ı Huma» derler. Ebu’lfeth Sultan Mehmed Han’ın burayı nasıl fethettiğini ve özelliklerini daha önce geniş bir şekilde anlatmıştık. Burada iki gün kaldık. Üçüncü gün kalkıp, Seyhan nehri üze­ rindeki onaltı gözlü büyük köprüyü geçtik. Yine kıble yönüne doğru giderek Misis Kalesine geldik. Bu kaleyi Ebû Cafer el-Mansur yaptırmıştır. Sonra burası İs­ panyolların (5) eline geçti ve onların zamanında bir şehir haline geldi. Bin aded çuka işyeri vardı. Fakat hac yolunda olduğundan, burayı güvenli hale getirmek için Bayezid-i Velî tarafından fetholundu ve kaleye çok sayıda asker kondu. Sonra İspanyollar gemi­ lerle gelip, sahilde olan Osmanlı kalelerini yakıp yıktüar. Misis ka­ lesini de berbad ederek bırakmışlardır. Bu kalenin özellikleri daha önce anlatılmıştı. Buradan da hareketle kıble tarafına gidip, Alçakbel’ini geçtik. Şahmeran kalesi, sol tarafımızdaki Maraş yolunda yalçın bir kaya üzerinde görünüyordu. Aynı yönde 12 saat giderek Kurtkulağı men­ ziline geldik ve kazada konakladık. Buradan da hareketle Demirkapı denilen yere vardık. Burası korkulu ve tehlikeli bir yerdir. Kayserler zamanında, buradan tâ deniz kenarına kadar bir sur çe(4)

(5)

Adana isminin Edirne ile karıştırılmaması için, Adana’nm «d» harfi «tı٠ ile Edir­ ne’nin «d . harfi ise •dal. ile yazılmıştır. Eski Arapça adı olan Edene’ye (elif, dal, nun, e) benzetilerek karışıklık kaldırılmış ve daha doğru okunması sağ­ lanmıştır. Venedikliler olacak.

32

EVLİYA ç e l e b i s e y a h a t n â m e s I

kilip ortasına bir demir kapı yapılmıştı. Arap askerlerinden emin olduklarından, bu yere «Demirkapı» derler. Halâ kalıntıları görül­ mektedir. Yalçın bir kaya üzerindeki harab kalesi ormanlık içinde kalmıştır. Şimdi bile burada «Cum» adlı Kürt eşkiyası yol kesip, avlanıp dağlara çıkarlar. Bu tehlikeli yeri geçerek Payas Kalesi’ne geldik. Sokullu Mehmed Paşa tarafından yaptırılmıştır. Onun vakfıdır. Üçyüz kişi ile idare olunur büyük bir vakıftır. Yüz elli akçelik şerif kazad١،\ Na­ hiyesi onaltı akçelik sayılır. Yeniçeri serdarı, kethüdâ yeri, şehir nâibi, şehir subaşısı, muhtesibi,. gümrük emini olup, müftî ve nâibi yoktur. Kale dizdarı ve yetmiş aded kale askeri vardır. Payas Kalesi’nin yapısı: Deniz kenarında dört köşe, kayalık, gü­ zel bir yapıdır. Sekiz aded sağlam kulesi, her kulede küçük ve bü­ yük on aded topu vardır. Büyük bir burcunda balyemez toplar olup limanı korurlar. Burası Haleb’in iskelesi olduğundan hudud gibidir. Kalenin çevre uzunluğu sekizyüz adımdır. Kale içinde toprak ve kireç ile örtülü üçyüz kadar ev vardır. Kalenin duvarı iki kattır. Burçları gayet sağlamdır. Doğuya bakan ikişer kat demir kapılı kapısı, hendek üzerinde ağaç köprüsü vardır. İskele kulesi sağlam ve yuvarlak bir kule olup, üzerinde kale askerleri gece gündüz nö­ bet tutarlar. Zira gümrük bu kısımdadır. Burası eskiden gayet gü­ zel bir liman imiş, fakat şimdi o kadar bakımlı değildir. Gemiler bazen uğrarlar. Çoğunlukla büyük gemiler alarga demir alıp yatar­ lar. Sekiz çeşit rüzgârdan koruyucu bir limandır. Kale hendeğinin sol tarafında genişçe bir mahkemesi vardır. Kale kapısı önünde büyük bir dut ağacı var; ayrıca demir kapılı, kale gibi büyük bir hanı vardır ki tarihinde yapılmıştır. Han kapısı, kale kapısına bakar. Gayet düzenli, harem odalı, ahır ve de­ veliği olan geniş avlusu, yemekhaneli, eşsiz bir handır. Bu hanın yanında güzel ve garip bir cami vardır ki, İstanbul’da Silivri kapı­ sının iç kısmındaki İbrahimpaşa Camiine benzer. Mihrab ve min­ beri gâyet işlidir. Boyuna ve enine seksen ayaktır. Avlusu sanki Cennet’ten bir bahçedir. Şehrin en güzel selâtin câmii olduğundan cemaati boldur. Avlusunun ortasında bir havuzu vardır. Çepeçevre etrafında abdest muslukları vardır ki, sebil gibi gece gündüz devam­ lı akarlar. Burada abdest tazelenir. Bu havuzun etrafı çeşitli turunç ağaçlan ile donatılmıştır. Her birisinin hoş gölge ve havasından, li­ mon ve turunç çiçeklerinin güzel kokulanndan cemaatin dimağları hoş olur, herkes can ii gönülden Allah’a ibadet eder.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

33

Camiin iki kapısı vardır. Biri kıbleye açılan avlu kapısıdır. Sol­ daki kapı, sözü geçen dut ağacına bakar. Camiin içi gayet nurludur. Kubbesi ise daha da nurludur. Burada olan parmaklık, tunç pen­ cereler üzerindeki sedef işli kapaklar, necef, telli ve kurdekâr cam­ lar bir yerde yoktur. Nurlu güneşin ışıkları vurdukça, câmiin içi­ ne nur üstüne nur yağar. Kürsüsü ve müezzin yeri tezyinatlıdır. Şamdanlar, kandiller, avizeler ve ibrişim nakışlı halıları pek güzel­ dir. Kısacası kale, han, imaret, mescid, medrese, çarşı, pazar ve ha­ mam hepsi kâgir binalar olup, mavi kurşunla kaplıdırlar. Hayır ve yardımların hepsi şehid gazi Sokullu Mehmed Paşa’nın yapılarıdır. O zenginlik zamanlarında temel nazırı Sinan Ağa vilâyet halkının arzı ile yedi bin kese masraf göstermiş ise de, koca vezir buna hiç önem vermeyerek, az bile bulup defteri yakmıştır. Bu derece Cafer Bermeki’ye benzeyen, Aristo gibi bir vezir idi. Süleyman, Selim ve Murad Hanların vezir-i âzami olup kırk sene sadrazamlık etmiş, birçok defa görevden alınmış ve pek çok ke­ re başkumandan olmuştur. Bütün hayır ve hasenâtında üçyüzyirmi hutbe okunur. Rumeli’nde, Edirne yolunda, Burkaz (Burgaz) kasa­ basındaki hayratlar da onun eseri olup, hâlen vakıflarına kendi soyundan İbrahimhan zâdeler ocaklık olarak bakarlar. Allah’ın rah­ meti üzerlerine olsun. Çok kereler hayrat ve imâretlerinde yemek yemişizdir. Amma hayratlarının hepsinden önemlisi, bu Hac yolu üzerinde bulunan Payas (Peyâs) şehridir. Burası evvelce derbend halinde iken, vezirin imarı ile güvenli hale getirilmiş olup, halen düzenli, güzel bir şehirdir. Bağ ve bahçesi, gülistan ve sünbülistam vardır. Şehrin şirin bir görünüşü var. Toprak, kireç ve cisin ile ör­ tülmüş sekizyüzelli kadar ev vardır. Halkı avârız ve tekâlit vergi­ lerinden af olunmuş müsellemdir ki, sekiz bin kişi olarak sayılmış­ tır. Teşkilât ve zabıtası için onaltı kethüdâlık tabir olunur. Korsan ve dağ eşkiyası şehre ve yola bir kötülük etseler, hemen bu şehir halkının şehbazlan batıdan Kurtkulağına, kıble tarafından Bilan ve Bakras yollarına silahlı olarak hücum ederek eşkiyayı mut­ laka yakalarlar. Gelen giden Müslüman hacılarını, kara ve deniz tüccarlarını rahatlıkla geçirtirler. Gayet atik, kuvvetli ve son dere­ ce hünerlidirler. Bu güçlüklerine göre yine de gayet saygılı kimse­ lerdir. Şehirde sadece Mehmetpaşa Câmiinde hutbe okunur. Diğerleri tekkedir. Bilinenleri Halil ve İskele tekkeleridir. Üçyüz dükkân varEvltya Çelebi m -T V . F : 3

34

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

dır. Dükkânlarda herşey bulunur. Yedi aded kahvesi, bir hamamı olup bağ ve bahçelerinin sonu yoktur. «Mercanağa Kuyusu» deni­ len, suyu gayet soğuk bir kuyusu vardır ki, Temmuz ayında buz parçası kesilir. Şehir halkı hep ona muhtaçdır. ■Şehir sahil olduğun­ dan havası biraz ağırcadır. Fakat altı ay kışı pek hoş olur. Diğer altı ayda bütün halk, Temmuz olunca eşrâf ve ayân, küçük ve bü­ yük, Pay as dağı yaylağına çıkarlar. O kadar büyük bir yayladır ki, etrafı tarla olan Türkmen ve Araplardan iki yüzbin kişi bir milyon koyun ile Kuyruk yani Ülker yıldızı doğduğu andan başlayarak al­ tı ay bu yaylada kalırlar. Hava ve zindelik kazanıp döldöş sahibi olurlar. Binlerce hayat suyuna benzer akarsuları vardır. Asıl şehir halkı garip, dost Oğuz boylarıdır. Namazına devam eden, imanlı, Allah’ın birliğine inanan, tarikat sahibi, derviş kılıklı kimseleri var­ dır. Beyaz ve has ekmeği, yaylasında pişen livâşe yufka ekmeği, üzümü, inciri ve turuncu çok beğenilir. Yaylalarında kayısıya yakın bir üzüm olur ki buraya mahsustur. Yedi aded yaylası vardır. Her birinin ayrı özelliği vardır. Evvela, Sürmeli Yayla’da asla tâun hastalığı olmaz. Habib Neccâr hazretleri birçok defalar bu yaylada kalmış, halkı dine davet etmiştir. Seçkin bir kimsedir. Duâsı sebebi ile bu yaylada asla veba hastalığı görülmez. Göktepe yaylası: Çok yüksek ve büyük bir yayladır. Bunda hiç­ bir hayvanı Ülker vurmaz. Çatalağaç yaylası: Burada sıtma olmaz. Halkın sıhhati gayet güzel olur. Fındıklı yaylası: Bu yaylada asla yılan, çıyan, akreb ve benzeri zehirli hayvanlar bulunmaz. Şolgâni yaylası: Burada da hırsız ve eşkiya hiçbir zaman olmaz. Zirâ Cüneyd Bağdâdî hazretlerinin halifelerinden Solgânî Sultan burada yatmaktadır. Bir kimse başkasmın bir şeyine el uzatsa, eli kuruyup kalır. Denenmiştir. Yol kesicilik olmaz. Herkesin malı mey­ danda, açıktadır. Kimse bir şeye el uzatamaz. Sicin yaylası: Cüzzam ve miskin olanlar, burada Allah’ın emri ile altı ayda hayat suyu gibi sulardan içip sağlık bulurlar. Miskinin vücûdu beyaz inci gibi olur, hayat ve can bulur. Hazret-i tsâ aleyhisselâmm annesiyle birlikte Nablus’dan gelip oturdukları yer, bu yaylada mübârek bir ziyâret yeridir. Hazreti îsâ’nın halifesi Şem’un

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

35

Safâ hazretleri, Mısır’ın Behnisa şehrinden yola çıkarak bu yay­ ladaki Hazret-i İsâ makamını ziyârete gelmiştir. Makamı vardır. Peygamber nazargâhı olduğu için suyundan içen miskinler taze ha­ yat bulurlar. Doğru söylentiler vardır. Frenkler’in tarihlerinden bu yaylada Hazret-i îsâ ve Şem’un Safâ’nın yüksek makamları olduğu­ nu okuyarak, İskenderun’dan kalabalık bir halde bu yaylalara pek çok insan gelip ziyarette bulunur ve temiz hava alır. Kısacası, gö­ rülmeye ve gezmeye değer bir yayladır. Bu Payas şehrinde iki gün kaldık. Bütün askerin yiyecek ve içecekleri Mehmedpaşa Vakfı tarafından sağlandı. Sonra yol için borular çalınca hareket ettik. Payas’dan kıble tarafına giden yol­ da dört gözlü, güzel bir Sokullu Mehmedpaşa Köprüsü vardır. Ona yakın, sahilden gidince sağ tarafta, Şeyh Abdülkâdir Geylânî haz­ retlerinin türbesi vardır. Mâmûr, süslü ve dervişleri dindardır; din­ lenmek için en iyi yerdir. Buraları geçerek yine kıble tarafına gi­ dip, küçük Dedesultan Tekkesi’ne geldik. Burada birkaç Bektaşî der­ vişi vardı. Yine kıbleye doğru giderek Mühresin nehrinin köprüsü­ nü geçtik. Bu nehir Payas’m doğu tarafındaki sözü edilen yedi yay­ ladan toplanır, bu köprünün altından geçerek Akdeniz’e dökülür. Baharda coşkun halde akar. Buraya yakın Merkez kalesi vardır. Bu kale, Haleb vilâyeti sınırlarında denizden bir ok menzili uzaklıkta yüksek bir dağ eteğindedir. Dört köşe şeklinde, taştan yapılma gü­ zel bir binadır. Kayserler yapısıdır. tarihinde Selim Han Mı­ sır’a giderken, halkı itaat göstermişlerdir. Halen Payas naibliğine bağlıdır. Serdar ve askerleri vardır. Yeniçeri serdarı ve kethüdâ ye­ ri yoktur. Bağ ve bahçesi çoktur. Kale içinde câmi ile asker odaları vardır. Askerleri Haleb defterdarlığından aylıklarım alırlar. Bu kaleyi de geçtikten sonra, sahilde «Sakaltutan» beli gibi bir bel vardır. Allah korusun, gece gündüz eşkiyâsı eksik değildir. Ha­ leb’in Cum denilen Kürt haramilerinin karargâhıdır. Burada gayet ihtiyatlı davranmalıdır. Bundan sonra Acıçay denilen yeri de ge­ çip, iki buçuk saat yol aldıktan sonra İskenderun kalesine geldik. İskenderun Kalesi: Kaleyi ilk yaptıran Büyük İskender oldu­ ğundan, adına «İskenderun» demişlerdir. Sonra, buraları Urban kavmi harab etmiştir. Daha sonra, yine İbn Ebî Davud el-Bâdi kaleyi yaptırmıştır. Tekrar harab olmuş ise de, hac yolu kapalı olup harâmiler yatağı ve frenk durağı olduğundan, Sultan Ahmed Han za­ manında vezir-i âzam Nasuh Paşa burada sağlam bir kale yaptır­ maya başladı. O sırada, Karadeniz kenarında Sinop kalesini Kazak­ ların ele geçirdiğini Sultan Ahmed’e bildirmediği için, Ahmed Han

36

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

Nasuh Paşa’yı öldürttü. Böylece İskenderun kalesi tamamlanmadan kaldı. Yine kolayca OsmanlIların gayreti ile onarılıp bir bender şeh­ ri olması mümkün idi. Zira Haleb’e iki menzil yakınlıkta, çok lü­ zumlu ve geniş caddeli bir iskeledir. Her sene limanına iki yüz par­ ça Frenk gemisi ve Müslüman kalyonları gelip, demirleyip yatarlar. Kalesi yarı harab olduğundan, Frenkler çoğu kez gümrük verme­ den giderler. Frenklerin âsî ve korsan kalyonları gümrük vermek istemediği zaman, bunlara karşı koymak mümkün değildir. Hâlâ bu bender yetmiş yük akçe iltizam ile gümrük emanetidir. Yüzelli akçelik kazadır. Köylerinden, senede, kadısına beş kese ge­ lir sağlanır. Güzel bir limanı vardır. Lâkin kara fraka, bursen, kal­ yon ve karavana kalyonları girip yatamazlar. Bir top menzili uzak­ ta yatarlar. Güzel, demir bir yataktır amma, batı tarafı açık oldu­ ğundan kumu çok gelir. Amma yine de güzel bir yataktır, demir kuvvetiyle yatılabilir. Bu limanın batı tarafında mil uzakta, Kıb­ rıs adasının Andros burnu vardır. «Açık ve güzel bir havada Kıb­ rıs adasının karlı dağları görünür» diyorlar amma, ben göremedim. Bu İskenderun’da Frenk ve Rumlar oturduğundan cami, han, hamam, çarşı ve pazar gibi şeyler yoktur. Amma meyhaneleri çok­ tur. Bazı gelip gidenler kış mevsiminde meyhanelerde kaldıkların­ dan, sanki birer handır. Suyu uzaktan eşekler ile Kervanpmarı’ndan getirilir. İskenderun çukur bir yer olduğundan, gelip gidenler bu Kervanpmarı’na konarlar. İskenderun’da yedi kralın balyoz vekilleri yani konsolosları var­ dır. Asıl balyozları, Haleb’de balyoz hanında oturur. İskenderun, Haleb ve civarının iskelesi olduğundan, gümrüğü yarımda büyük mah­ zenleri vardır. Frenkler gece gündüz orada alışveriş ederler. Hattâ Murtaza Paşa efendimiz büyük bir alay ile buradan geçerken, yatan yirmi parça kalyonlar «safa geldin» mânasına o kadar top atışı yap­ tılar ki, sanki her gemi ateş ve duman içinde kalmıştı. İskenderun’ un dört tarafı sazlık ve bataklıktır. Buradan kalktık, kervan ile Kervanpınar’ındaıı geçerek yine kıb­ le tarafına yöneldik. Bazen sahilden bazen dağlardan gidip, «Kargasekmez» denilen beli binbir güçlük ve belâ ile rahmet yağmuru içerek geçtik. Oraya yakın Gök Gedik denilen yeri de geçtik ve bi­ raz sonra Belen (Bilan) kasabasına geldik. Belen Kasabası: Türkmen lisanında, yokuş olan yere «Belen» derler. Burası Haîeb eyâletine bağlı voyvodalıktır. Yüzelli akçelik kazadır. Kethüdâ yeri ve yeniçeri serdar vekili vardır. Bütün evler birbiri üzerine havaleli, hayırlı yerlerde olup yediyüz adeddir. Üst-

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

37

leri toprak ile örtülü eski yapı binalardır. Hepsi Türk evleridir. Nü­ fusu üçbiıı kadardır. Su ve havasının güzelliğinden halkın yüzleri kırmızı renklidir. Fakat evleri gayet dardır. Yolcular hep bu du­ rumdan sıkıntı çekerler. Zira kasaba yoldan hayli uzaktır. Amma yaylak ve zengin bir yerdir. Kurşunlu bir câmisi vardır. Kapısı önünde muntazam, kurşun örtülü güzel bir hanı da var. Ayrıca harab, tamire muhtaç bir han daha vardır. Bir hamamı, kırk elli ka­ dar dükkânı mevcuddur. Sulu üzümü ve daha başka güzel meyve­ leri yetişir. Şehrin üstündeki dağlarda bulunan bağları ve havası hoş, yaylakları güzeldir. Buradan kalkıp yine kıble tarafına doğru yöneldik, iniş-yokuş yerler aşıp Gaffarlar belenini, yani yol yeniçerilerini geçtik. Onla­ rın sağ tarafında bir top menzili uzakta bulunan Bakras kalesini gördük. Eski zaman yapılarındandır. Birçok hükümdarların eline geçtikten sonra, tarihinde Selim Han Mısır üzerine giderken bu­ rası da teslim olmuş ve Tavaşî Sinan Paşa’ya anahtarlarını teslim etmişlerdir. Paşa, Yunus Paşa’yı buraya hâkim tayin ederek onu bu yollardan orduyu Merc-i Dabık sahrasına geçirmekle görevlen­ dirmiştir. Kale, bir bayır üzerinde, beşgen şeklinde küçücük bir yerdir. Çevresinin kaç adım olduğunu bilmiyorum. Haleb eyâletine bağlı­ dır. Yüz elli akçelik kazadır. Nahiye ve köyleri vardır. Kethüdâ ye­ ri, yeniçeri serdarı, kale dizdarı ve askeri vardır. Kalenin içinde ancak yüz elli kadar asker evleri bulunur. Bir câmii,. han, hamam ve küçük bir çarşısı vardır. Amma çarşısı pek güzel değildir. Zira yoldan uzaktır. Dağlarında yetişen sümbül ve müşk-i Rûmîsi düz­ lükleri süsler ki, Bakras sümbülü ve müşk-i Rûmîsi diye meşhur­ dur. Açtıkları zaman insana gönül hoşluğu verir. Buranın halkı bağ, bahçe ve dağlarında çiçek soğanları çıkarıp, İstanbul’a ve diğer yer­ lere götürüp satarlar. İşleri budur. Buradan kalkıp yine kıble tarafına gittik, Bakras altında Ka٠ yaağaç denilen yerde Akıncılar ve Kara Magrat’ı •geçerek 12 saatte Antakya’ya geldik. Eski Kale Antakya: Eski şehirlerden olduğu için, her lisanda başka başka söylenir: Antakye. Antakya, ayn-ı Takya, Antakiye ve Antekiye gibi. Amma en çok kullanılanı Entakye ve Antakya ad­ larıdır (6). (6)

Bunların hepsi de şehrin kurucusunun adına nisbetle Aııtiyohos kelimesinden bozmadır.

38

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

Kıbtiler ise buraya Ceberyân derler (7). Çok eski bir şehirdir. Nuh tufanından önce, kaleyi Sureyd adında bir hekim küçük, bir yer olarak yaptırmıştır. Hazret-i îdris zamanında buranın halkı İlâ­ hî dini kabul etmediklerinden, Cehennem azabı gibi şiddetli Semum ateşi ile yanarak yok oldular. Tufandan sonra, Nuh’un oğlu Yafes aleyhisselâm bu yöreyi düzenleyip burada yerleşti. Sonra çocukla­ rı ve soyu çoğalıp dünyaya yayıldılar. Fakat yoldan saptıkları için, bir kere daha Allah’ın azabına uğrayıp kahroldular. Tarihçiler bu şehre Dâr-ı hacım ya da Kayserler yeri derler. Hazret-i Süleyman zamanında burada bulunan şâh isyan edince, şe­ hir bir ordu ile basılıp hükümdar esir edildi. Sonra burası kayser­ lerden Takyanos’un tahtı demek olan Antakyanos veya Antiyehos’dan bozularak Antakya olarak adlandırıldı. Anklidyanos hakkında açıklama : Eski zamanlarda bunlara Rum kayserleri derlerdi. Zirâ Erzurum, Sivas, Konya ve Kayseri şehir­ lerine bunlar sahipti. Çoğulu Kayâsiredir. Bu Takyanos da Rum kayserlerinden olup, hükümet merkezi Roma ve Antakya idi. Yu­ nanlı İskender takviminin senesinde kral olup, zulmünden usa­ nan Ashâb-ı Kehf’in, «ve yekûlûne seb’aten ve sâminehüm kelbühüm» âyetinde belirtildiği üzere, yedi-sekiz kişi olarak kaçtıkları bütün tefsirlerde yazılıdır. Bu Takyanos (8) puta tapıcı idi. Hristiyanları Mısır ve Şam’da kırıp, kiliselerini yıktırmıştır. Onlardan aldığı mal ile İskenderiye’ye gitti, kendisine isyan eden vezirini hile ile öldürtüp İskenderiye’ye sahib oldu. Mısır ülkesini de Buhtu’n - Nasr gibi harab edip, Acem ülkesine ait işler için bir vezirini serdar olarak İran’a gönderdi. Ve­ zir, Şapur Şah ile büyük bir savaş yaptı. Şahı öldürüp, ailesi Ve ço­ cukları ile hâzinesini Takyanos’a gönderdi. O da bu mal ile Antak­ ya kalesini bir kat daha sağlamlaştırdı. Yirmi sene krallık yaptık­ tan sonra, zâlim olduğundan yerine oğlu kral oldu. İki yıl sonra o da öldü. Bu Kayserler dönemi de onunla son bulmuş oldu. Sonra büyük kral olarak hristiya'n âyinleri düzenlemeye başla­ dı. ilk defa hristiyanlığı bu fakirler, yani Antakya halkı kabul etti. Takyanos’un bütün putlarını kırdılar. Heykellerin hepsini ateşe atıp, yerlerine kiliseler yaptılar. Amma Takyanos’dan sonra birçok de(7) (8)

Ceberyân, aslında kıbti lisanında Mısır bölgesinin adıdır. Diyokletien imparatorlarından olup, Milâdi - yılları arasında hüküm­ darlık yapmıştır. Hristiyanlara yapılan zulmün onuncusu bunun zamanında olmuştur.

E V L İY A Ç E L E B İ S E Y A H A T N Â M E S İ

39

falar Antakya’ya saldırılar oldu. Şehir harab olup, nice nice hüküm­ darların eline geçti. Hristiyan Kayseroğulları elinde iken, Hazret-i Ömer’in halifeliği sırasında Kudüs fethedildi. Sonra Halid bin Velid, Esvad bin M ١kdâd, Ebû Ubeyde bin-Cerrâh ve bunlar gibi bir­ çok sahâbe gelip savaş yaptıktan sonra şehri fethedemeden hepsi Mekke’ye döndüler. En sonra Abbâsi halîfesi Harune’r-Reşîd üçyüz bin asker ve Seyyid Battal Cafer Gazi ile gelip, büyük bir savaştan sonra bu­ rayı fethetti. Şehzâde Memun’u da şehrin hâkimi tâyin etti. Ha­ rune’r-Reşîd vefat edince, Rumlar kaleyi tekrar ele geçirdiler. Son­ ra, Şam hükümdarı Nureddin eş-Şehîd hazretleri şehri Rumlardan aldı. O vefat edince, Veziri Yusuf Selâhaddin Mısır sultanı iken Ku­ düs, Trablus ve Antakya şehirlerini Frenkler ele geçirdi. Türkmenoğulları beş kişidir. Bunlardan biri olan Emir Kerboğa büyük bir ordu ile Antakya’yı Frenklerden kurtarmak üzere iken yenilgiye uğramış, utancından Haleb tahtını bırakıp senesinde Acem ül­ kesinin İsfahan şehrine giderken Hoy şehrinde vefat etmiş ye ora­ da defnolunmuştur. Sonra Sultan Selâhaddin bin Yusuf Mısır’dan büyük bir ordu ile gelip Kudüs’ü, Trablus - Şam’ı ve bu Antakya’yı fethetmiştir. On­ dan sonra, tâ Çerkeş meliklerinden Sultan Gavri saltanatına kadar, Mısır padişahlarının elinde kaldı. Birinci Selim Han, İran’la savaş ederken, Şâh Gavri’nin İran’a yardım etmesi sebebi ile önce yenil­ miş, Allah’ın emri ile sonra zafer Selim Şâh tarafına dönünce Şâh İsmail yenilip kaçmış, kırk bin kadar seçkin Mısır askeri kılıçtan geçirilmiştir ve Selim Han da zaferle dönmüştür. Döner dönmez de «Kızılbaşa yardım ederek Müslim geçinen adamın katli vacibtir» di­ ye, Kemal Paşazâde Ahmed Efendi’den Fetvalar alıp, «Bismillâh ile niyet ettim gazâya» diye niy‫ ؟‬t etti. Ertesi yıl Mısır’da Gavri’ye el­ çiler gönderdi. Elçilerin öldürüldüğü haberi geldi. Sultan Selim bu­ nun üzerine birçok fetvalar daha alıp, yer götürmez ordu ile Göksınır yaylasında Maraş hükümdarı Sultan Alâüddevle’yi bozguna uğ­ ratarak, yüzkırk bin Türkmen esirini kılıçtan geçirdi. Alâüddevle’nin devletsiz başı ile yetmiş kadar boybeyinin başım da Mısır’daki Gavri’ye gönderdi ve «Hazır ol vaktine!» dedi. Gavri de Selim Han’ı Merc-idabık’da dört yüz bin kişilik ordu ile karşıladı. Hazret-i Davud’un Melik Câlut ile kavga ettiği yerde Selim ile Gavri savaşı oldu ki, Gavri savaşın sonucunu beklemeden yedi yüz çerkes ile Haleb kalesine kaçtı. Selim Şâh onun peşine düştü. Haleb

40

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

kalesini aman ile fethetti. Yunus Paşa’ya da Antakya şehrinin anah­ tarlarım teslim etti. Yüzbinlerce altın hediye ile vilâyet halkı Haleb kalesi altında Selim Han’a gelip hediyelerini sundular. Bıyıklı Mehmet Paşa, Antakya Vâlisi oldu. Şehrin kadısı da İskefserizâde Rami Ali Efendi olup, Haleb eyâleti kayda yazıldı. Ha­ len Osmanlı devleti elinde olup, Haleb vâlisi haşşinin voyvodalığı hükümetidir. Üçyüz kişi ile idare olunur. Üçyüz akçelik şerif kaza­ dır. Defalarca beşyüz payesiyle Mollalara arpalık olarak verilmiştir. Dört mezhebden müftüsü, nakîbü’leşrâfı, kethüdâ yeri, yeniçeri ser­ darı, şehir nâibi ve muhtesibi vardır. Kale dizdarı ve kale askeri de mevcuttur, İç kısımda olduğundan, yeteri kadar cephânesi ve büyükküçük yirmi parça topu vardır. Eski ve büyük Antakya Kalesi: Cenâb-ı Hak bu yeryüzünü Ademoğulları ile süsleyeli binlerce sene geçmiş, nice büyük ve eski kaleler yapılmıştır. Amma Ademoğlu’nun ilk görülmeye değer ya­ pısı, Hazret-i îdris aleyhisselâmm öğretmesiyle Surit ve Klimon ad­ lı hâkimlerin zamanında Mısır’da yapılan Ehram dağlarıdır. Bun­ lar tufandan sonra yapılmıştır. Sonra Cûdi şehri, sonra Mısır’da Hâ­ şân yöresinde Ariş şehri, Belbis, Alimim, el-Vahat, Asvan, Sudan, Menutiye ve sonra da Antakya şehirleri kurulmuştur. îşte, yeryüzündeki büyük yapılardan biri de budur. Zaten dünyanın her bir tarafında şu büyük yapılar vardır: Dün­ yanın gözbebeği Kâhire-i Ma’ziye-i Mısır, Irak’da Bağdad Bihişt âbad, Arap Irak’ından Medine-i Halebüşşehbâ, Irak-ı Dadyan’da —Elbrüz dağı eteğinde— Deşt-i Kıpçak’a bakan Ahlat ve merkez Kostantiniyye Fakat. Antakya’nın kuruluşu tstanbul’dan öncedir. Hazret-i Süleyman burayı savaş ile fethetmiştir. Büyük suru beş aded yüksek dağ üzerine kurulmuştur. Kale duvarları, doğu tara­ fındaki yüksek dağlardır. Kalenin yarısı aşağıda, batı kısmında, tâ büyük Âsî ırmağının kenarına kadar olan alçak yerd'edir. Bu hesap üzere kalenin yansı dağın yüksek yerinde, yarısı da dağın etekle­ ri ndedit.. Mil olarak oniki mildir. Her mil dörtbin adımdır. Buna gö­ re, kalenin yüksek ve alçak kısmı çepeçevre kırksekiz bin adimdir. Normal yürüyüşte oniki saatte dolaşılır. Amma İstanbul kalesi kırkyedi bin adımdır. Duvarlarının yüzü seksenyedi bina arşını tutar. Bundan sonra Bağdad kalesi büyüktür. Yirmidört bin beden ve virmiyedi bin adımdır. Ondan sonra gelen Antakya kalesidir. Bun­ dan küçük kaleler ise sırasiyle şunlardır: Mısır, Şam. Haleb, Kı­ rım’da Kefe. Rumeli’de Selanik kalesi.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

•41

Antalya kalesinin duvarlarının ve kulelerinin yüksekliğini baş. ka hiçbir kalede görmedim. Doğu tarafında, dağlar üzerindeki du­ varlarının yüksekliği ، am seksen melik zira’sıdır. Âsî nehri sahili tarafları yirmi zira kadar olup, alçak ve yalınkat duvardır. Haleb ve Şam kapılarından yukarı çıkıncaya kadar kat kat yükselen burç ve duvarlar görünür. Eski zamanda her kulede birer kûs-i Takyanusî dökerlermiş. Her kulenin içi beşer tabakaya ayrılmıştır. Kalenin dağ tarafındaki du­ varının eni yirmi zira’dır. Kalenin yapıldığı taşların her biri birer fil azmanı büyüklüğünde vardır. Yapan usta Ferhad baltasiyle taş­ ları birbirine öyle kaynaştırmış ki, sanki kale duvarı bir tek taştan oluşmuştur. Kuzeye bakan Haleb kapısı yirmi arşın yüksekliğindedir (9). Bu kapının iç yüzündeki kayalardan hayat suyu gibi sular kaynar. Batı tarafında Âsî nehri kapısı üzerinden büyük bir köprü ile geçilir. Kuvvetli bir kapıdır. Kalenin doğusunda beş aded yük­ sek dağ vardır. Üzerlerindeki kale duvarları seksen zira yükseklikte olduğundan, şehre doğu kısmından iki saat sonra güneş düşer. Çün­ kü şehrin doğusu Cebb-i neccar tarafından ancak iki saatte çıkıla^ bilen dağlardır. Bu sebeple iki saat geçmeyince, güneşin doğuşu şe­ hirden anlaşılmaz. Mahallelerin adları, evler, saraylar ve imaretleri: Sekiz aded bü­ yük sarayları vardır. Birincisi, aşağı şehirde Ketagaçpaşa sarayıdır. Gayet geniş salonu vardır. Birçok odaları olup, kapısı demirden ve zincirli bir saraydır. Hatta bir kere zinciri Ketagaç Paşa kılıç ile iki parçaya ayırmıştır. Halen kapı üzerinde asılı durmaktadır. Zaten ketagaç da kılıç demektir. Muntazam evlerinin çoğu Âsî nehri tarafında toplanmıştır. Âsî nehri buradan kıble tarafına doğru akarak Akdeniz’e dökülür. Ha­ yat suyu gibi tatlı bir sudur. Hama şehri anlatılırken daha geniş bilgi verilecektir. Antakya’nın evliya ziyâret yerleri: Kulların şerefi, zâhidlerin hâzinesi, keramet dairesinin merkezi, vilâyet yuvarlağının kutbu, as­ habın öncüsü, sevgililerin direği, sırların saklayıcısı, doğruların ön­ cüsü Hazret-i Habib-i Neccâr, Hazret-i Yahya ve İsa’ya yetişmişler­ di. Bazı tarihler, Hazret-i İsa aleyhisselâmm halifelerinden ve ha­ varilerin başıdır diye yazarlar. Bazıları ise nebidir derler. Fakat an­ laşmazlık . vardır. (9)

Bu kapı, tarihinde meydana gelen zelzelede yıkılmıştır. Zaten anlatılan burçlar da hemen hemen kalmamış gibidir.

42

'

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

Habib Neccâr’m menkıbeleri: Antakya’nın kurucularından Bîatü’l - Gassan adlı melikin bir oğlu vardı. O da babası gibi Hazret-i îsa’ya inanan, imanlı, bir Allah’ı kabul eden bir kimse idi. Allah’ın hikmeti, eceli ile ölüp Antakya şehrinde gömülmüştür. Yedi yıl geç­ tikten sonra bu Hazret-i Habib Neccâr’dan bir mucize istediler. «Bi­ zim hükümdarımızın Ya Vâhid adında adaletli bir oğlu var idi. Ye­ di sene vardır ki vefat etti. Onu diriltiniz, hepimiz iman edelim» dediler. Habib Neccâr, derhal şehzâdenin kabri üzerine vardı. Dua ede­ rek «Allah’ın izni ile kalk» deyince, şehzâde, Allah’ın emri ile ka­ birden çıkıp hayat buldu. Sonra yedi sene daha yaşadı. Bütün An­ takya halkı Müslüman oldular. Ve çocuk o kadar hayır ve adaletle hareket etti ki, Antakya’da birçok ibadethane ve hayır yerleri yap­ tırdı. Habib Neccâr geçinmek için neccârlık (marangozluk) ettiği için, kendisine Habib Neccâr denilmiştir. O zaman dülgerlerin piri idi. Lâkin Hazret-i Peygamber zamanında dülgerlerin piri Ebu’l-Kasım Abdülvâhid el-Buhârî’dir. Sonra Habib Neccâr kâfirler tarafından şehid edilmiştir. Saadetlû başı yüksek dağdan yuvarlanarak aşağı şehirde bir mağaraya düşmüştür. Orada merdiven ile inilir nurlu bir tekkenin içinde defnolunmuştur. Hâlâ bütün Müslüman ve Hristiyanların ziyaret yeridir. Şerefli vücudu ise kale içinde yüksek bir kaya üzerinde, mesire yeri olan bir türbede gömülüdür. Timurlenk’in buna bakıp taze hayat bulduğunu söylerler. Şehid olduğun­ dan beri, kabri üzerinde gece gündüz kandil sönmemiştir. Tekkede hizmet edenler devamlı yakmışlardır. Şehid oldukları esnada, Al­ lah’ın emri ile dirilttikleri şehzâde Yâ Vahid de vefat etmişti. Ka­ lenin iç kısmında, Habib Neceâr’m yakınında defnolunmuştur. Onun için, Hristiyanlar «Bizim kıralımızdır» derler. Fakat ben tarihte gör­ düm, bu şehzâdeyi dirilten Hazret-i îsa aleyhisselâm imiş. Buna de­ lil olmak üzere «Yâsin» suresindeki «Vadriblehüm» âyet-i keri­ mesini göstermiş. Tefsirine bakılsın demiş. Medreseler: İstanbul’daki gibi kâgir medreseler yoktur. Yedi yerdeki cami ve mescidlerde bütün bilimler• öğretilir. Özellikle ders hocaları fazıl ve bilgin kimselerdir. Darû’l-kurrâ ve çocuk mektebleri: Üç yerde seb’a, aşere ve takrib okuma usullerine ait okuma yerleri (dârü’l-kurrâ) vardır. Lâkin öğrencilerine ücret verecek durumda değildir. Şeyhi de ücretsizdir.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

43

Kırk kadar çocuk mektebi vardır. Çocuğun bayramlık elbiseleri ve harçlıkları vakıflar tarafından her yıl gönderilir. Güzel mekteblerdir. Tekkeler: Aşağı şehirde Habibneccâr Tekkesi vardır. Dervişler ile doludur. Çukur bir yerde yapılmıştır. Diğer bir Habibneccâr tek­ kesi de dağda vardır. Bir saatte çıkılır. Görülecek bir yerdir. Hamamları: Hamamları küçük ve- faydalıdır. Âsî nehri kenarın­ da olan kale duvarlarının iç kısmında olup, havaları hoştur. ■Suları da Âsî nehrinden dolaplar ile getirilir. Hanları: Dokuz aded bekârlara mahsus han vardır. Çarşısı üçyüz dükkândır. Kâgir bedestanı yoksa da yine kıymetli eşyalar bu­ lunur. Şehir Arabistan hududunda olduğundan ceylân gibi sürmeli gözlü, nurlu yüzlü, şirin sözlü, güzel civanları vardır. Paşaları şeh­ re girince, bütün kadınlar beyaz örtülere bürünüp çalgılar çalarlar. iklimi orta iklimdir. Şehrin doğu tarafında yüksek dağlar bu­ lunduğundan, bu dağların eteğinden nice hayat suyu gibi pınarlar akar. Güzel kaynakları vardır. Hattâ Haleb kapısının iç yüzünden turna gözü gibi akıp Âsî nehrine dökülürler. Beyaz devedişi buğdayı, çakıl ekmeği, limon, turunç ve kamış gibi meyveleri meşhurdur. Bahçeleri hep Âsî nehri kenarındadır. Bostanlan dolaplarla sulanır. Şehrin batı kısmı Rum ülkesi (Türkiye) sayılır. Arabistan ve Haleb ile huduttur amma, Arz-ı Mukaddes’den değildir. Antakya kalesini bu şekilde görüp seyrettim. senesi Rama­ zan bayramı namazını çarşı içindeki câmide kıldık. Sonra yolculuk için borular çalınıp hareket edildi. Yine kıble tarafına doğru yola koyulduk. Güzel köylerden geç­ tik. 8 saat sonra Zanbakiye kasabası menziline vardık. Verimli bir vâdi içinde, bağ ve bahçeli, zanbak çiçekleri bol olan üçyüz hâneli bir yerdir. Antakya’ya bağlıdır, incir ağaçları çok boldur. Kasaba içinde Canpolatzâde Ali Paşa, Murtaza Paşa’ya öyle bü­ yük bir ziyafet vermiştir ki, benzerini kimse yapmamıştır. Murtaza Paşa ve Ali Paşa’nın toplam altı bin askerleri ve bir o kadar da halkı yemek yediği halde, yine bir o kadar kab yemeklerle dolu kal­ dı. Paşa’ya üç küheylân kısrak hediye etmişti. Murtaza Paşa da Ali Paşa’ya samur kürk ve mücevherli bir hançer hediye etti. Buradan da hareketle yine aynı yönde giderek nursuz Şugur köprüsüne geldik. Burası Haleb toprağında, Âsî nehri kenarında, çi­ menlik bir yerdir. Küçük bir hanı vardır. Amansız bir yerdir.

44

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

Oradan da hareket edip yine kıble tarafına doğru bazen kaya­ lık, bazen sazlık ve bataklık yerlerden geçtik. Altı saat sonra Medık (Mazîk) kalesine geldik. Burayı, Nureddin Şehid Sultan’ın Medık adında bir veziri yaptırmış. Onun ismi ile tanınmaktadır. Burayı da Selim Han, Çerkeslerin elinden aman ile almıştır. Haleb eyâletinde aynı adı taşıyan bir göl kenarında, küçük, kayak, alçak bir tepe üze­ rinde, dört köşe şeklinde yapılmış bir kaledir. Buradan sonra yedi saat giderek Şecer kalesine geldik. Mısır halifelerinin hatunlarından Şeceriid-dltr adındaki kadın, Diyarbekir eyâletindeki Hısn-ı Keyf’de bulunan oğlunu ziyarete giderken bu yerde kendisini eşkiya basmış ve yapılan çarpışmadan sonra zor­ lukla kurtulabilmiştir. Oğluna Hısn’ı Keyf’de halifelik haberi gelince, dönerken bu kor­ kunç ve tehlikeli yerde bir kale yaptırmıştır. Bu sebeple, bu hatu­ nun adı ile anılmaktadır. Sonra, Mısır’da bu kadına halifelik ve­ rildi. Firavun zamanında Dekuke adlı hatun Menof (Menfis) şeh­ rinde nasıl hükümdar oldu ise, bu da öyle bir melike oldu. Mısır sultanlarının bütün ağalarına ve iç oğlanlarına ve bin adama varın­ caya kadar yıllık hilâtîar vakfetti. Kâbe-i şerifi siyah işli bir örtü, altın bir kuşak, Mekke kapısını perde, İbrahim makamı örtüsü gibi şeylerle donatmıştır ki, bu örtüler halen durmaktadır. İşte, bu kale de o hatunun hayırlarından biridir. Mısır içinde Sitti Nefise yakı­ nında, Sirkeciler mahallesindeki güzel camii içindeki bir türbede defnolunmuştur. Kale sonraları Sultan Gavri’nin eline geçmiş ve ondan da I. Se­ lim fethetmiştîr. Eskilerin şehri, fakirlerin evi yani Hama Kalesi: Bu şehre Yu­ nanca «Hamotan» derler. Farsçası Dâr-ı Şenbet’dir. Dürziler Şehr-i Zol, Araplar ise genellikle Hama derler. Tufandan sonra şehrin ilk kurucusu Hâin bin Nuh aleyhisselâmdır. Gayet düzenli bîr yerdir. Âsî nehri kaynağım buralara getirmez­ den önce, dört yüz bin kadar büyük kuyusu bulunan büyük bir şe­ hir imiş!. Halkın hepsi İsrailoğulları olduğundan, Buhtu’n-Nasr bun­ lardan öcünü almak için bu Hamotan şehrini de harab etmiştir. Büyük İskender zamanına kadar şehir pek gelişmemişti. İsken­ der otuz iki yıl hükümdarlık yapıp vefat ettikten sonra, şehrin ka­ lesi Hum kayserleri tarafından yapılmıştır. Daha sonra çok güzel bir şehir oldu. Buranın hükümdarı, Şam Trablusu’nda oturan İspanya kralı İle anlaşma yapıp Şam, Mekke, Medine yollarını ve birçok

şehirleri harab etmeye başlamıştı. Nihayet Ömer’in halifeliği zama­ nında Ubeyde bin Cerrah başkumandan olup elli bin ’ asker ile bu kaleyi kuşattıklarında, Halid bin Velid, Hazret-i Ali’nin kardeşi Akil bin Ebi Tâlib, Esved bin Mıkdâd, Mâlik bin Eşter, Sâriyetü’l-cebel ve Yezid bin Süfyân gibi kimselerin her biri bir kola kumandan olup şehri kuşatmışlardı. Kale zor ile Rumlar elinden alındı ve îslâm ül­ kesine katıldı. Şam halifeleri zamanında Trablusşam’ı istilâ eden Frenkler bu­ raya da gelmişler, fakat çölden yardımcı Araplar yetişerek şehri kur­ tarmışlardı. Frenklerin kaçabilenleri de Dürzi dağlarına sığınarak Trablus’a güçlükle varabilmişlerdir. Sonra, halife tarafından kule gereği gibi tamir olunmuştur. Daha sonra kale Mısır sultanlarından Sultan Gavri’nin eline geç­ miş, Selim Han Mısır’ın fethine giderken de Şam veziri Çerkeş Sinalbay Selim Han’a itaat edip hiç güçlük çıkartmadan Hama kale­ sinin anahtarlarını teslim etmişti. Şehre Güzelce Kâsım Paşa vali, Kemâlpaşazâde damadı Hicâbî Muslihiddin Konevî de hâkim ve ka­ dı tayin edilmişti. Hama, Şam’a bağlı sancak olmuştur. Mısır’ın fethinden dönülürken yeniden kayıtlar yapılmış ve Ha­ ma Trablusşam eyâletinde ayrı bir sancak beyliği olmuştur. Hama beyin padişah tarafından akçe hassı olup, 33 zeâmet ve tımarı vardı. Çeribaşısı, yüzbaşısı, alaybeyisi vardır. Bütün paşa as­ kerleri, zeâmet sâhipleri ve cebelüleriyîe beraber iki bin asker olup sefere koşarlar. Dört mezhebden şeyhülislâmları, nâkibü’l-eşrâfı, ayân ve eşrâfı vardır. Sipâh kethûdâ yeri, yeniçeri serdârı, kale dizdârı, askerleri ve muhtesibi mevcuttur. Üçyüz payesiyle şerif kazadır. Nahiyele­ rinden senede kadısına altı kese gelir sağlanır. Beyine de kanun üze­ re otuz kese gelir. Şenbet-i dâr yani Hama kalesinin özellikleri: Çöl ortasında, Âsî nehri kenarında, yığma bir tepe (höyük) üzerinde, yontma taşlarla yapılmış bir savaş kalesidir. Eskiden çok muntazam imiş. İç kısımda olduğundan, burç ve kuleleri o kadar muntazam değildir. Dört tara­ fında hendeği yoktur. Kalenin içinde bin kadar bağ ve bahçeli, havuz ve şadırvanlı büyük saraylar vardır. Hepsi kerpiçten yapılmıştır. En meşhur sa­ rayı Arnavud Mehmedpaşa Sarayı’dır ki Âsî nehri kenarında üçyüz odalı, çok sayıda sütunlu, iki hamamlı, avlusu bahçeli bir saraydır. Benzeri ancak Şam’da bulunur.

46

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

Burada Murtaza Paşa efendimize öyle bir ziyafet verildi ki, dil­ lerle tarif edilemez. Ayrıca Şeyh İbrahim Efendi bin Şeyh Abdülkâdir el-Geylânî’nin sarayı da meşhurdur. Camileri: Yüzbeş mihrabdır. Yukarı çarşı içinde Ubeyde bin Cerrâh Câmii vardır ki, Hama’nın ilk fatihinin camiidir. Yapıcısı, aşere-i mübeşşere (daha sağlığında Hazret-i Peygamber tarafından Cennet’e gidecekleri müjdelenen on kişi) den biridir. Bu câmi, ، ‫؛‬kiden kilise imiş. Sonra mihrabı yapılıp, fetih sırasında câmi h، ، ııne getirilmiştir. Humusluların vergileri ile onarılıp yenilenmiştir. Bu câmi çok eski bir ibâdet yeri olup, yapılması için harcanan para dört köşe mermer üzerine Celi yazı ile yazılmıştır. Cami duvarında alâmet olarak durur. Güzelce Kâsımpaşa Camii: Selim Han’ın fethinde vali olan Ka­ sım Paşa, bu nurlu camii yaptırmıştır. Camilerden başka mescidleri de çoktur. Ayrıca yetmiş iki kadar çocuk mektebi vardır. Tekkeleri de varsa da, en meşhuru Abdûlkâdir el-Geylânî Tekkesi olup güzel yapılı, süslü, dervişleri çok bir tekkedir. Gelirleri daima boldur. Tüccar ve bekâr hanları: Yedi aded tüccar hanı vardır. Çarşı­ ları gerçi Haleb ve Şam çarşıları kadar düzgün değildir. Amma, yi­ ne de kıymetli eşyalar bulunur. Kuyumcuları ile berberleri çoktur. Bölge biraz sıcak olduğundan halkın rengi buğdayımsı ise de, ba­ zıları beyaz tenli olup, kimisi de lâal renklidir. Zayıf, derviş kılıklı, duası kabul olan adamları bulunur. Terbiyeli ve nâmuslu kadınları vardır. Fakat o kadar güzel değildirler. Halk tabakası çuha, renkli ve ipek kaftan giyerler. Orta halli olanları, «Kazanan Allah’ın sev­ gilisidir» sırrınca kanaat ehli olup hepsi renkli ferâce ve sof giyer­ ler. Kadınları ayaklarına çizme giyer ٠ ve başlarına beyaz çarşaf bü­ rünürler. Şehir dördüncü iklimin ortasında olduğundan, suyu ve havası sıcaktır. Şehrin dışında bir sam yeli eser ki, insanı mahveder. Fa­ kat şehre etki etmez. Şehrin bütün halkı pamuk ipliği eğirip çar­ şaflar, havlular, siyah peşkirler yaparlar. Asker sınıfında ata binen çok olduğundan, gayet güzel atgemi yapan demircileri vardır. Hama gemi meşhurdur. Şam’ın Havran buğdayından daha taneli buğdayı olur. Temiz arpası, pamuğu, ful-ü reyhanı, tirfil ve yoncası olup, küheylân atları çoktur. Hamamları gayet düzgün ve süslüdür. Arnavud Mehmedpaşa Hamamı kadar aydınlık ve iç açıcı bir hamamı başka hiçbir yerde

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

47

görmedim. Kırım’ın Bahçesaray’mdaki Mehmet Giray Hamamına benzer. Bu hamam yeni yapılmış olduğundan, kubbelerindeki necef, billur ve moran taşları hamamın içine nur saçarlar. Bütün peştemalları ipektir. Havlu ve mendilleri çok temizdir. Hamamın içindeki Hanefî kurnalarının ve Şafiî havuzun lüle­ leri ve diğer taşlan altın yaldızlıdır. Bunlardan başka yüzseksen ka­ dar da saray hamamları vardır diye, şehir halkı övünür. Gerçekten de öyledir. Dolabın yapısı: Bu öyle bir dolaptır ki, dört yönündeki çöllerin sekiz saatlik uzak yerlerinden gece yarısı «Ya Muhammed» sesi açık açık duyulur. Bu sebeble adına Muhammed Dolabı derler. Göğe doğru yükselmiş bir dolaptır: Orta milinden tâ tepesine kadar kırk mimârî zira’i yüksekliktedir. Aşağı kısmı da kırk arşın olup, bütün yüksekliği seksen arşındır. Keresteleri, Baalbek dağlarından geti­ rilen çam ağaçlardır (10). Üzerinde yüz ve yüzellişer okkalık mıh ve çivileri vardır. Dolabın etrafında binlerce su kovası bulunur. Ku­ le üzerine temiz su çıkarılıp, oradan su kemerleri ile şehrin bütün cami, mescid, han, hamam, tekke, medrese, imâret ve saray gibi bü­ yük binalarına su gönderilir. Gayet büyük bir vakıf olup, her türlü vergiden muaf müsellem dülgerleri, kırk-elli kadar da görevlisi var­ dır. Yanına gidip seyreden kimsenin dolabın gürültülü sesinden ku­ lağı sağır olur. Esas garib olanı şudur ki, şehrin başıboş çocukları bu dolaba sa­ rılıp dönerler, yükseğe çıktıktan sonra Âsî nehrine atlarlar. Bu dolaptan başka, Âsî nehrinin iki tarafında üç bin kadar Cen­ net bahçesi gibi bağ ve bahçeleri vardır. Her birinde ikişer üçer dolap ile sebzeler sulanır. Amma bu Muhammediye dolabından bü­ yüğü yoktur. Bu dolap, bütün Acem ve Arap seyyahları arasında meşhur olmuştur. Hama Şehrinin ziyaret yerleri: el-Mevlâ Taşköprüzâde Hâmid Çelebi: Şehir dışındadır. Kudüs’den gelirken, yine mukaddes top­ raklardan olan bu Hama şehrinde vefat etmiştir. el-Mevlâ İbrahim Âzeri Çelebi: Muallimzâde Efendinin körpe can kuzusu olup Âzerî’dir. Hama’da humma hastalığından vefat etmiştir. Geylânî tarikati şeyhleri civarında, Hâmid Efendi’nin yanında defnolunmuştur. Ölü­ müne dair şu tarih düşürülmüştür: «Dediler geçdi Âzeri Çelebi» (10)

Sene:

Cedre de Liban dedikleri Sedr çam ıdır ki, bugün Lübnan’da bile kalmamıştır.

48

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

Bu ziyaretlerden sonra, tuğlar ileri gönderildi. Çöl içinde Râstân köprüsünde konakladık. Büyük bir köprüdür. Mukaddes topraklardan akan iki nehir üze­ rinde böyle bir köprü daha yoktur. Mukaddes topraklardan akan büyük nehirlerden biri de Fırat nehridir. Malatya hududundan tâ Umman denizine kadar uzanır. Nehrin kıble, güney ve batı tarafları Hâşan, Askalân, Remle, Yafa, Akka, Sayda, Beyrut, Şam ve Trablus şehirlerine kadar mukaddes topraklardır. Ramazanoğlu yavlas' ١ıduddur. Maraş da buraya girer. Tefsircilerin yazdığına göre, Cenab-ı Hak mahşer gününde Israfile «Sur’ü vur» deyince bu mukaddes toprakları o kadar genişle­ tecektir ki, insan ve diğer bütün canlılar burada toplanacaklardır. Bu durumda bütün yaratıklar Kudüs’ü soracaklardır. Bu sebeble, bu­ ralara mukaddes yerler denir. Diğer bir söylenişe göre, Hazret-i Davud aleylıisselamm tabut ile gezdiği yerler mukaddes topraklardır. Kur’an’da delili de «Kâle lehüm nebiyyühüm inne âyete mülkihi en ye’tiye kiimü’t-tâbütü» âyetidir. Söz konusu tabut buralardan An­ takya, Kefernahon, Sayfe ve Mısır şehrine girmediğinden, tefsirdi­ ler de tarihçiler de bu üç şehrin mukaddes yerler olmadığında bir­ leşmişlerdir. Diğer bir söylenişe göre de peygamberlerin defnoiunduğu yerle­ re mukaddes yerler denmiştir. Buna göre mukaddes yerlerde yani Baalbek ovasında Tenur nehri, Zabul nehri. Kelh nehri. Zagzaa neh­ ri ve diğer nehirler bulunur. Amma Fırat ve Âsî nehirlerinden baş­ ka, mukaddes topraklarda akan büyük nehir yoktur. Fırat nehri mukaddes topraklara girdikten sonra Râstân köprüsünden geçer. Çünkü.bunun ötesinde köprü yoktur. Zira deniz gibi olduğundan köprü falan tutmaz. Malatya, Birecik ve Caber kaleleri önünde ge­ milerle geçilir. Birecik’ten tâ Bağdad ovasına ve Kurna’ya varınca­ ya kadar bütün tüccarlar mallarını keleklerle ve gemilerle Bağdad ve Basra’ya götürürler. Fakat bu Âsî nehri öyle değildir, köprü tu­ tar. Bir köprüsü Antakya köprüsü olup, biri de bu Râstân köprü­ südür. Abbâsî halifelerinden Harun Reşid,' Şam meliklerinden Nureddin Şehid ve daha birçok hükümdar, bu köprüleri tamir etmişler­ dir. Zira bunlar halkın geçitleri olup Mısır, Şam ve Haleb yolu üze­ rindedir. Bu köprünün Humus toprağı kenarında, bir bayır üzerin­ de ve Humus hududunda, yüz haneli bir Arap köyü vardır. Bu köyde zevk erbabının piri, şevk eshabının şeyhi, akıl ve şeriatin bekçisi, asıl ve dallarının arifi, İlâhî sırların şeyhî, sonsuz nurların

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

49

mücâhidi Şeyh Bayezid-i Bistâmî Hazretlerinin mübârek kabri bu­ lunmaktadır. Hazret-i Şeyh, o köy içinde büyük bir cami ve bir tek­ ke içindeki nurlu yüksek bir kubbe altında yatmaktadır. Tarikat sa­ hibi büyük şeyhdir. Tekkenin yüze yakın hademesi ve dervişi var­ dır. Gelen gidene bol nimetler verilir. Bütün Türk ve Araplar bu şeyhe bağlıdır. Büyük küçük herkesin ziyaret ettiği bir yerdir. Hazret-i Bayezid, Bağdad’m Kuşlar Kalesi denilen yerde evin­ den çıkınca görür ki, Arş-ı Azimin rahmet kapısı açılmış; «Subhâne’l-hallâk el-bâkî» deyip hayret âlemine dalınca, görünmezden «Ya Bayezid! Benim böyle yetmiş bin rahmetim kapısı vardır» diye bir ses duyar. Bayezid hemen «Hu!» diyerek Bağdad çölü içine doğru zikre gider. O çöllerde semâmdan (zikredip dönme) ayaklarında tır­ nak ve parmak kalmayarak kuru incik kemiklerle buraya gelir ve merhum olur. Cesedini defnederler. Sırları mukaddes olsun. Bu yerde Şam’ın çavuşlar kethüdası, çavuşlar emini, Şam yeni­ çeri, Mısır ağası ve birçok divan erbabı hediyelerle onun divan hiz­ metine geldiler. Buradan hareketle çöl içine doğru altı saat giderek Humus şeh­ rine geldik. Humus şehri: İlk kurucusu hakkında bilgim yoktur. Kalesini kayserlerin yaptırdığını söylüyorlar. Burayı Hazret-i Ömer’in hali­ feliği zamanında Ebu Ubeyde bin Cerrah aman ile funduszeue.info de sonra yine kâfirlerin eline geçmiştir. Fakat Hazret-i Halid bin Velid ikinci defa fethetmiştir. Daha sonra Mısır Sultanı Gavri’nin elin­ de iken, tarihinde şehir halkı OsmanlIların gelişlerini görüp Hazret-i Osman’ın el yazısı ile yazılmış Kur’an-ı Kerim ile kalenin anahtarlarını 1. Sultan Selim’e teslim ederler. Böyleee bütün vergi­ lerden affolundular. Evvelce tarihinde, Timurlenk Şam’ı harab edip yerle bir et­ meye gelirken, bu Humus şehrindeki Hazret-i Osman’ın yazdığı Kur’an sebebi ile buraları affedip harab etmemiştir. Sonra Selim Han kayıtlarında bu sancak Ihtiınanoğlu’na verilmiş, Trablusşanı eyâletinde sancak beyi merkezi olmuştur. Haleti de öyledir. Hâss-ı hümâyûnu akçe, tımar ve zeamet erbabı 'dur. AlayBeyisi, çeribaşısı ve yüzbaşısı vardır. Beyinin askeri ile tımar erbabı ve cebelüsü toplamı iki bin olup sefere giderler. Uçyüz ak­ çe pâyesiyle şerif kazâdır. Dört mezhebden müftileri ve nakihüleşF v

١‫ ؛‬v : ı

) '،‫؛؛‬.’ ili

1

r : 4

‫ﻞ‬ ‫ﺋ‬.‫ا ا؛‬٠ ‫أل‬

50

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

rafları vardır. Muhtesibi ve şehir nâibi de vardır. Çöl olduğundan, nahiyelerini Araplar harab etmişlerdir. Humus kalesinin özellikleri: Asî nehrinden doğuya doğru tam beşbin adım uzaklıktadır. Çöl ortasında yığma bir tepe üzerinde, yontma taştan yapılmış sağlam bir kaledir. Batıya açılır bir kapısı vardır. Kapısı demir kanatlıdır. Etrafında hendek yoktur. Duvarla­ rın yüzleri nakışlı taşlarla süslüdür. Hisarın içinde evler vardır. Ka; le dizdarı ve askerleriyle yeteri kadar topları bulunur. Paşa efendimiz bu şehre girince, acaib şekilde top şenlikleri yaptılar. Oldukça yüksek bir kaledir. Bu Arabistan’da Humus, Ha­ ma ve Haleb kaleleri hep böyle yığma tepeler üzerine yapılmıştır. Aşağı varoşdaki evler daha güzeldir. Bağ ve bahçeleri yoktur. Asî nehri kenarında yer yer bahçeler bulunur. Şehre, geçmiş halifeler zamanından kalma bir kanal vasıtasiyle su gelir. Suyu gerçi bu şe­ kilde Âsî’den gelir amma, hamam suyu gibi ılık olur. Aşağı varoşun etrafında kervansaray olduğundan, çöl Araplarından çok korkarlar. Yukarı iç kalesinde Sultan Câmii o kadar ge­ niş bir câmi değilse de, büyüklerin nazargâhı olduğundan ruhâniyetlidir. Hazret-i Osman’ın Küfı yazı ile yazmış olduğu Kur’an-ı Ke­ rim bu câmidedir. Hazret-i Osman, Medine-i Münevvere’de bu Kur’andan okurken, Ramazan ayında şehid olmuştu. «Feseyekfiyekühümullahe ve hüve semîu’l-alîm» âyeti üzerinde hâlâ kan lekeleri ve izleri vardır. Bu câmiden başka daha câmi ve mescidleri de var­ dır. En meşhur mescidi, Bey’â mescididir. İki medrese, bir dârü’lhadîs, bir dârü’lkur’a ve yedi sıbyan mektebi vardır، Bunların va­ kıfları o kadar kuvvetli ve teşkilâtlı değildir. Üç aded tekkesi, üç hanı ve bir hamamı vardır. Hamamın suyu dolap ile Asî nehrinden gelir. Küçük, faydalı bir hamamdır. Öğleden sonra kadınlar girer. Bir mikdar da dükkân vardır. Her şey bulunur. Lâkin bedestanı yok­ tur. Su ve havası, çevresindeki çöller dolayısıyla şiddetli sıcaktır. Bazen sam yeli bile eser. Buralardan o kadar güzel çıkmaz. Dindar ve derviş kılıklı adamları çoktur. Burada üretilen elişlerinin en beğenileni beyaz havlu, pamuk mendil, ipek siyah peştemallar, siyah gararlar ve alaca mendiller­ dir. Halkı Oğuz kavminden olup yalan, iftira, dedikodu nedir bil­ mez. Eski zamanda kâhinler ve hekimler, bu eski şehir içindeki yı­ lan, çıyan, akrep ve diğer zehirli hayvanlar için yeraltına tılsımlar gömmüşlerdir. Bugün halen o tılsımların etkisi ile yılan, akrep ve benzeri hayvanlar zarar vermezler. Ara sıra görülüp insanı ısırsalar da tesiri olmaz.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

51

Humus’un toprağından bir kişi alıp götürse de yılan, akrep ve çıyanın soktuğu yere bu toprağı bağlasa, Allah’ın emri ile hemen iyi olur. Bir de şehir içinde bir su kuyusu vardır. Bir kimse bu su ile gömleğini yıkayıp giyse, o adamı asla akrep sokmaz. Eğer o göm­ leği başka bir su ile yıkarsa, bu özelliği kalkar. Ahâlisinden bir de şunu dinledim: Humus’un bir tarafında bir mescid varmış. Bu mescidin kapısı üzerinde acâip bir heykel var. Heykelin yarısından üst kısmı insan şeklinde, alt kısmı da akrep şeklindedir. Heykel ham mermerdendir. Bir adam o heykel üzeri­ ne bir parça çamur yapıştırsa, o çamur heykelin şekline döner. Ça­ mur kuruduktan sonra bir parçasını ateşe atıp akrep sokan kimseye tütsü yapılsa, o yaralı adam çamur kokusunu koklayınca yaranın acısı geçer. Dizdar Ağası bana elli dirhem kadar verdi, ben de sak­ ladım. Sonra Acem ülkesinde Urmiye şehrinde bir kölemi akrep sok­ tu. O çamurdan bir parçasını ateşe atıp köleye dumanını koklattı­ ğımda derhal acıdan kurtuldu ve yara yerinden sarı sarı sular aktı. Ziyaret yerleri: Humus’da eshâb-ı kiramdan İbn Ebû Cehil, Sâbir bin Cürhüm, Eddes bin Ukayl eş-Şems, Mervan bin Âmir, Ensârdan Sâlim bin Buheyre, Hişâm bin Beni Neccâr, Cübeyr bin Âsim el-Eslemî, Halif el-Eşteri en-Nah’î, Câşin bin Halef, Ahmed bin Ab­ dullah bin Neccâr, Huveylid bin Sehlü’l-Abâdî, Ma’rec bin Zâir elKelbi, Muammer bin el-Kays el-Mahzûnî, Hisan bin Ganem el-Mahzûmî, Cem’ bin Harb el-Yetimî, Talha bin Abdullah ve daha bir­ çokları gömülüdür. Humus civarında Sem’ân adındaki köyde de Emevilerden Ömer İbn Abdülaziz hazretleri yatmaktadır. İç hisarda Hazret-i Osman’ın el yazısı ile yazılmış bir mushaf-ı şerifin olduğu­ nu söylemiştik. Humus’da ne zaman su kıtlığı olsa bu Kur’ân-ı şe­ rifi çıkarırlar, o an yağmur yağmaya başlar. Hazret-i Amr Ayyâr: Asıl adı Ömer bin Ümeyyetü’d Damiri’dir. Hazret-i Peygamberin özel muhasebecisi idi. Peygamberin vefatın­ dan sonra dünya işlerini terk edip, tasavvufa kemer bağlayarak uzun zaman seyahat etmiş ve sonunda bu Humus şehrine gelmiştir. Bu­ rada, iki kişinin mezar kazmış olduklarını görmüş. Mezarcılar, «Aca­ ba uzun mu, kısa mı?» diye birbirleri ile münâkaşa ediyorlarmış. Hemen yanlarına yaklaşıp: —• «Ölen kimse ben kadar var mıdır?» der. Onlar da : — ٠«Evet, var» derler. Amr hemen sıçrayıp mezarın içine girer. Meğer mezar kazanın birisi Azrail imiş. Amr’m boynunu tutup, ruhunu alır. Oraya defn

52

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

olunmuştur. Bu Hazret-i Baba Amr’m türbesini çeşitli eşyalar ile süslerler. Allah ondan razı olsun. Diğer bir ziyaret yeri de el-Melikü’l-Eşref Muzafferüddin Musâ bin el-Melikü’l-Mansûr İbrâhim türbesidir. Babasının yerine Humus hâkimi olmuştur. senesinde vefat etmiştir. Humus’dan ayrıldıktan altı saat sonra, İkikapılı Han’a geldik. Şam hududları içinde ve çöl ortasındadır. On bin at alacak kadar büyük bir handır. Gelen ve gidenler bir kapısından girip diğer ka­ pısından çıktıkları için, iki kapılı derler. Kalesi büyüktür. İçindeki askerleri hâkimidir. Çöl eşkiyâsından etrafı korurlar. Buradan da kalkarak kıble tarafına doğru yedi saat giderek Nebük (Nebek) köyüne geldik. Şanı topraklarında bağlı ve bahçeli, sulu, aşevi olan güzel bir köydür. Bir camii vardır. Civarına bir han yapılsa daha da güzel olurdu. Buradan da kalkarak altı saatte «Kadife Hanı» adındaki büyük bir kaleye geldik. Burası Yemen fatihi Sinan Paşa’ıım vakfıdır. Üçyüz askerle mütevellisi hâkimdir. Bu hana bağlı yetmiş aded vakıf köyleri vardır. On bin kişi atı ile, devesi ile gelip içinde yerleşse, yine de hanın bir kısmı boş kalır. Çok sayıda odaları, beşbin atlık ahırı, ayrıca develiği, harem odaları, imareti, kileri, fırını, kırk aded dükkânı, ferah hamamı, mütevelli sarayı ve paşalara ait sarayları olan büyük bir handır. Her tarafı kâgirdir. Duvarlarında silah as­ mak için demir çengeller, etraflarında atları bağlamak için demir halkalâr vardır. Orta kısımda geniş bir havuz yapılmıştır. Her gece bütün, misafirler için her ocak başına birer bakır sini ile beşer tas etli buğday çorbası, adam başına birer ekmek ve her ocağa birer yağ kandili ile şamdan verirler. Ayrıca misafirlerin at. deve ve ka­ tırlarına yem çıkarılır. Hanın mütevellisi Kasım Ağazâde Mustafa Çelebi, Murtaza Pa­ şa efendimize öyle bir zivafet vermiştir ki diller ile anlatılamaz. Bu hanın hayır yerleri gayet çok olup, Arap ve Acem ülkelerinde «Ka­ difeli Han» adı ile meşhurdur. Buradan da yine kıble yönüne doğru giderek altı saatte Harsa köyüne geldik. Üçyüz hâneli, bağlı ve bahçeli, bir camii olan güzel bir köydür. Burada Şam’ın ileri gelenleri toplu halde hediyeleriyle Murtaza Paşa’ya gelip şereflendiler. Hepsinin hediyeleri kabul olun­ du. Yüzelli kadar hediye at ve kısrakları, cömert Paşa, ağalarına verdi. Diğer yiyecek ve içecek gibi hediyelerden paşanın askerleri paylarını aldılar. Bana da Nâşifzâde’nin hediyesi olan atı bütün takımivle hediye etti.

E V L İY A ÇE LEBİ S E Y A H A T N A M E S İ

53

Ertesi gün sabahleyin, Allah’ın büyüklüğü, Şam askeri deniz gi­ bi dolup taştı. Zırh, külah, cebe ve cevşene bürünmüş olarak cad­ denin iki tarafına sıra sıra dizilip selâma durdular. Onların kılıç ve mızraklarından Şam sahrası âdeta bir ormana döndü. Ok uçla­ rının parıltısı insanın gözlerini kamaştırıyordu. Şehrin bütün ileri gelenleri, âlimler, sâlilıler, imamlar, hatibler ve mollalar hepsi adam­ ları ile birlikte atları üzerinde sıra sıra dizilip selâma durmuşlardı. Hac emiri olan Sinan Paşa da ayrı grup askeriyle geçit resmine ka­ tılıp selâma durdu. Sonra Türkmenoğullarından İsâ ve Musa Ağa­ lar, Abdüsselâmoğulları, Sinan Paşa oğullan, Kâsmı Ağazâde, Nâşitzâde Mehmed Efendi, Şam defterdarı, Şam kethüda yeri, Şam çavuşlar kethüdası, çavuşlar emini, çavuşlar kâtibi ve diğer ileri ge­ lenler, mücevvezeli bir ablak sorguçlu küheylân atlar üzerinde çe­ şitli elbiseler giymiş olarak çavuşlar selâma durdular. Kör Abdüsselâm, Rahtvaz Mustafa Ağa, Keyvanoğulları, Safed hâkimi Yavaşça Mehmed Ağa, Salih Ağa, Hüseyin Ağa ve diğer bü­ tün ayan ve büyükler, saf saf olup saygı ile selâma durdular. Daha ileride Şam’ın binbeşyüz yeniçerisi zırh, külâh cebe ve cevşeıı giyinmiş olarak yeşil, kırmızı, güve rengi, âl renklerle adlı sanlı, seçkin ve şehbâz yiğitler vardı. Ellerinde onyedişer boğum kargı ve yalman demirli Haleb kalkanı ile genç, atik, ün yapmış beylerin her birisinin altlarında falan oğlu filan diye soy ve sopu yazılmış mühürlü kısraklar vardı. Bunlar da üzerlerinde Şam baş­ lığı, Şam takımı, Şam eğeri, Şam rikabı ve Şam’da dikilen ipek ku­ maşlar ve sırmalı sikkeler olduğu halde altı parça yancıklı kühey­ lân kısraklar üzerinde selâma durmuşlardı. Yevmiye yedi akçe ulufe alan, enselerinden en azından beşer, onar, kırkar dağınık kakül sarkan, gümüş kuşaklı, elleri sırıklı Gür­ cü, Abaza ve Çerkez gulâmlı yeniçeriler, arkalarında kapıkulu, ye­ niçeri serdarı, sipâh kethüdâ yeri olduğu halde, ayrı ayrı selâma durup törende bulundular. Şanlı paşa da büyük bir gösterişle Riistem ya da Efrâsyâb gibi atına binerek önce dörderyüz sedefli-savath, temiz, silâhlı, mükem­ mel kuskun ile 'atbaşı beraber geçti. Arkasından da ikiyiiz deli, ikîyüz gönüllü asker silah, pusat, kapanca, sırıklarına kurt derileri sa­ rılmış renkli flandire bayrakları ile yelken, şebküîâh. Salihli tak­ keleri ve çelenkleri ile atbaşı beraber geçtiler. Bunların arkasından yüz çeşnigir, yüz aded taşra külâhçıları da elleri sırıklı olarak küheylân atlar üzerinde geçtiler. Daha sonra yüz aded iç ağası, saraçlar, yüz aded mihrabcılar, matbah emini, vekil.

54

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

hare ve adamları da ellerinde sırıklarla geçtiler. Arkadan ikiyüz aded müteferrika, yüz samur kürklü, kapıcıbaşı küheylân atlı kırk ellişer eli sırıklı yiğitler, kafalarında zırh ve altın külâhlarla atbaşı bera­ ber geçtiler. Bunların arkasından paşanın bir yürük, bir ardçı bayrağı ve iki tuğu, ardından da paşanın sırmalara bürünmüş dokuz küheylân atı, yedekleri müeevvezeli yedekçileri ve ahür emiri ağa ile geldiler. Nihayet hepsinin arkasından, Paşa dibâ ve sırmalı, kadife cevâhir düğmeli samur kabaniçe ve okluk ile, iki yanında kırmızı dolamalı, zerduz üsküflü mataracılar ve altın taslı şatırlar ile dörtyüz aded silahlı ağası ve mehterhânenin vuruşu ile 10 Şevval se­ nesinde Şam’a girdi. Allah mübârek eyleye. Şam’ın imkân nisbetinde her yanını öğrendik. Bütün evliya ve peygamberlerin kabir­ lerini ziyaret edip yüz sürerek gezdik. Ayân ve eşrâfı açık seçik, düz­ gün bir şekilde konuşurlar. Lisanları Arapçadır. Arap dili: Din-i mübîn lisanıdır. Cenâb-ı Hak, bütün melâikelere Arapça söylemeyi emretmiştir. Hazret-i Âdem dahi yeryüzünden Cennet’e girdiğinde, Hazret-i Cibrîl-i Emin kendisine Arapça öğret­ miştir. Sonra Havvâ Ana, diğer melaikeler ve bilhassa Cenâb-ı Hak ile Arap lisanıyla konuşmuştur. Hazret-i Peygamber (Selâm üzerine olsun) şöyle der: «Lisanu ehlü’l-Cenneti’funduszeue.infoyeti ve’l-fârisiyyeti’dürriyeti» yani Cennet hal­ kının dili Arapça ve Farsçadır. Bu hadis-i şerif, belge olmak üzere Kemal Paşazâde merhumun eserlerinden Dekâyıku’l-hakâyık’da izah olunmuştur. Hazret-i Âdem Cennet’ten yeryüzüne indikten sonra, Cenab-ı Hak’km irâdesi ile üzüntüsünden kendisine unutkanlık geldi. Son­ ra kırlangıç kuşunun vasıtasiyle Arafat dağında Hazret-i Havvâ ile buluştu. Her ikisi de Allah’ın emri ile Arapça’ya yakın olan îberi lisanı ile konuştular. îberi harfleri de Arapça harfler kadardır. Bu lisan ile ilgili açık­ lamayı yine bu cildimizle yapacağız. Hazret-i Âdem’in çocukları ve torunları çoğalıp yayıldıkça îberî, Süryâni ve Umrâni dilleri ile konuştular. Tâ ki Hazret-i îsmâil Aleyhisselâm kırk yaşında peygamber olduğunda Arapça lisânı ile konuşur oldu. Arapça, Allah’ın övdüğü bir dildir. Delili, «bi-lisanin Arabiyin mübin» ayet-i kerimesidir. Öyle geniş bir lisandır ki, ucu ve başı yoktur. Bir anlam için yetmiş kelime kullanılır. Nitekim Mekke’nin

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

55

bu şekilde üçyüz adı vardır: Mekke, Bekke, Kabe ve Zâdünnemil gibi. Arslan için de yine üçyüzden fazla isim kullanılır. Çok geniş, açık seçik, gösterişli bir dildir. Dilleri iyi konuşan­ lar: «Arapça açık, Farsça zarif, Türkçe lâtif, diğer lisanlar ise yan­ lıştır» derler. Arabistan gibi geniş bir ülkede kavim ve kabilenin sayısı belli değildir. Bu sebeble, Arap dili, oniki kısımdır. Her biri kendi özellikleri ile kullanılır. Hepsinin en doğrusu Mekke, Tâif, Hi­ caz Araplarımn konuştuğudur ki, gizli inci gibidir. Bunlar Kur’an-ı Kerîm’e göre konuşurlar. Bu Şamlılar da açık seçik, düzgün konu­ şurlar. Âlimleri de her yerde meşhurdur. Uzun geziye çıkanların herkesle iyi geçinmek ve yakınlık kurması için her dilden biraz bil­ mesi gerektir. Su, ekmek isteyecek ve kendine zararlı olacak du­ rumları anlayacak kadar Arapça da bilmek lazımdır. îyi bir gezgin yüzkırk dil bilmeli ki, değerli insanlarca takdir edilsin. Bilgili ol­ mak her şeye yeğ tutulur. Seyyahlara en çok lâzım olacak Arapça kelimeleri verelim : Vâhid: 1, îsneyn: 2, selâse: 3, Erba’a: 4, hamse: 5, sitte: 6, Seb’a: 7, semâniye: 8, tis’a: 9, aşere: 10, ahadü aşere: 11, isnâ aşere: 12, Hubuz: ekmek, mâ: su, batih: karpuz, asel: bal, tin: incir, tebn: saman, rumân: nar, tuffâh: elma, ades: mercimek, basal: soğan, nahl: hurma ağacı, şecer: ağaç, temr: hurma, ntb: yaş hurma, beyza: yumurta, deccâc: tavuk, ganem: koyun, bakar: öküz, cemel: deve, feres: at, hımâr: eşek, bağl: katır, zi’b: kurt, kelb, köpek, hınzır: domuz, milh: tuz, fülfül: biber, debz: pekmez, hatab: odun, nâr: ateş, berd: soğuk, temmuz: sıcak, teâl: gel, ruh: git, iclis: otur, uk'ud: kalk, semek: balık, cebel: dağ, mekâlid: kilit, iftah: aç, el-babe: kapıyı, yâ veledi: eyoğul, galku’l-bâbe: kapıyı kapat, isterü’l-bâbe: kapıyı kapat, ta’al yâ ahi ürkübü’l-feres: gel kardeş bu ata bin, yâ sitti ta’al te’kül yaktin: ay kadıncığım! gel kabak ye, baklatü’l-hümeka: ahmak otu (se­ mizotu), eşâ bedke?: ne istersin?, inkalebu’l-hamru halâ: şarap sir­ keye döndü, eyyu se’elü’l-haberu: yani haber sordu, eyya vecedtuhu ceyyiden: ben onu yeni buldum, vecedtuhu bahîlen: onu cimri bul­ dum, sare vaktu hasâdun: ekin vakti geldin, üzziltü anhu’ş-şikâye: ondan şikâyetçi değilim, izâ kesire mdehu’l-lebüni: kaçan katında süt çok ola, i’tikaatü innehû kerîmun: inandım, muhakkak o cömert­ tir, revâ ölçdü, kâle: söyledi, haşiye: korktu, ganiye: zengin oldu, verese: miras yedi, edreke: anladı, yeşâ’u: sandı, vehebe: bağışladı, ekâme: durdu, tavafe: tavaf etti, müte: öldü, sâfere: sefer etti, kahare: kahır etti, te’addiye: kötülük etti, eyyu: yani, hıre: kedi, seba’a: arslan, Allahu yerdâ anke: Allah şenden razı olsun,

56

EVLİYA ÇELELİ SEYAHATNAMESİ

Arap lisânı sonsuz bir denizdir. Bunu, manâ derinliklerine da­ lanlar bilir. Ben bu kadarcığı müsveddelerimizde bulunsun diye yaz­ dım, ve’sselâm. Cennet’e benzeyen Şam’da, Murtaza Paşa efendimizle gece gün­ düz Hüseyin Baykara fasılları edip özel sohbetlerde bulunurken, İs­ tanbul’dan paşanın ulağı .geldi. Mevlevi vezir-i azamin görevden alı­ narak sürgüne gönderildiği ve yerine Kara Murat Paşa’nın vezir-i azam olduğunu bildirdi. Bu duruma paşa efendimiz çok üzüldü. Çün­ kü kendisi Koca Mevlevi Mehmed Paşa’nın çırağı olup, özel harem­ den doğru Koca Vezir sarayına çıkıp onun misafir‫ ؛‬ve gözdesi ol­ muştu. O gece paşa ile sohbet ederken, Paşa efendimiz: Hazine­ darı çağırın» dedi. Hazinedar gelince, «Evliya Çelebiye içyüz al­ tın, bir samur parçası Serhaddî ve üç adam, üç kat elbise kürkle­ riyle, adamlarına da ellişer kuruş!» diye emretti. Hazinedar da der­ hal bana üçvüz altın verdi. Paşa efendimiz: «Kardeşim Evliyam! Allah kolaylık .,ere! Devlet kapısına yolcusun» deyince, aklım ba­ şımdan gitti. «Ne çâre, emir sizindir» dedim. O gece Murtaza Paşa ile bütün emirleri, mektupları yazdık. Sabahleyin de dostlar ile ve­ dalaşıp üç adamımla yola düştük. Şam’dan ulaklık ile İstanbul’a gidişimiz : İlk menzil İkikapılı’dır. Şam’dan 19 saat çeker. Sonra Humus ve oradan 12 saatlik men­ zil de Hama’dır. Burada menzil beygiri ve menzilci aldık. Şahor, Şugur köprüsü ve Dabkâ’yı geçtik. Gece Antakya, Belen, İskende­ run, Payas, Kurdkulağı ve Misis’i geçip Adana’ya geldik. Sonra Sultanhanı ve Ramazanoğlu yaylasına indik. Bu kışlakta menzil aldık. Sonra Ereğli ve Karapınar’ı geçip Konya’da menzil aldık. Konya’­ dan çıkıp Lâdik ve Ilgın kasabalarını geçip Akşehir’e geldik ve bu­ rada da menzil aldık. Sonra Bolvadin, Bâbid, Hüsrevpaşa Han’ı ve Şeydi Gâzi’yi geçtik. Eskişehir’de menzil aldık. Sonra Söğüd, Lefke kasabalarını geçerek İznik kalesine vardık. Burada da menzil al­ dık. Oradan Yalıkâbâd deresinden. Kırkgeçit adındaki kaleden, kor­ kunç ve biçimsiz yerlerden geçerek tatlı canımızdan bıkmış halde derbendler aşıp, gece yarısı Gebze’de Acem adlı menzilcinin evinde dinlendik. Sabahleyin Üsküdar’dan kalabalık asker arasından güç­ lükle geçerek, paşanın kapı kethüdası Kuşçu Mahmud Ağa ile Sad­ razam Murad Paşa’yı Üsküdar otağında bulduk. Ben el öpüp mektubu verdim. Bana: — «Şam’dan çıkalı kaç gündür?» dedi. — «Çıktığım günden bugüne kadar on gündür» dedim.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

57

Benim hal ve hatırımı sorup mektuplardan hoşlandı. Sonra: — ٠«Paşa ne işler?» dedi. —١«Hayır duanızdadır» dedim, — «Biz onu büyük bir işe koşsak gerek. Hemen er olsun, baş yarsın, padişaha mal toplasın. Hele şu gâilemizi savalım» deyip ba­ na bir hilat giydirerek, kapı kethüdasına: «Evliyâ’yı bir hoşça göztt» dedi. Ben de yer öper şeklinde eğilip, Mahmud Ağa’nın çadırında yer­ leştim. Meğer bütün Osmanlı askeri, Gürcü Nebi ile Katırcıoğlu ve Çomar Bölükbaşı Celâlilerinin üzerine sefere çıkmışlar. Fakat adı geçen Celâliler Osmanlı askeri üzerine yüzbin kişi ile gelmek üzere olduk­ larından, Üsküdar’ın etrafına ve bağlar kenarına hendekler kazmışlarmış. İlâhî görünümler ve doğru riiyâ : Kara Murad Paşa vezir-i azam olup, Koca Mevlevi vezir Mehmed Paşa görevden alınmıştı. Kasım­ paşa mevlevî tekkesinin şeyhi Çelebi Halil Efendi bir rüya görmüş ve rüyasını Murad Paşa’nın tezkirecisi Karagöz Efendi’ye anlatmış. Onlar da bunu Kara Murad Paşa’ya anlatırlar. Paşa, hemen Şeyh Halil Efendi’yi yanma davet eder. Halil Efendi gördüğü rüyayı şöy­ le anlatır : «Üsküdar sahasındaki namaz kılınacak yere yüzbinlerce Muhammed ümmeti toplanmışlar. Belâyı savmak için yağmur duasına hazır olmuşlar. Üsküdarlı Mahmud Efendi vaaza çıkmış ve buyur­ muştur ki: «Üsküdar, Anadolu toprağında olup, bizim himayemizdedir. Gürci Nebî adlı Celâlinin Murad Paşa elinde hezimete uğ­ ramasını Allah’dan dua ettim. İnşallah, ’da Gürcü yenilip bin­ lerce Müslüman denizde boğulmaz, Üsküdar da yanmaktan kurtu­ lur. Allah, ricamızı kabul edip hayırla sona erdirsin. Sonra Murad Paşa Sadrazam olarak selâmetle Budin’e vali oldu. Sonra kapudân olarak yine sadrazam oldu. Sonra Arabistan’da Hama şehrinde ev­ lenip sülâle sahibi olmasını rica eyledik. Şimdiki halde bu yağmur duası onadır. Biraz da gözüm nuru canım kardeşim Abdulgafûr çe­ lebim kimsiye çıkıp vaaz ve nasihat etsin» diye buyurduklarında, Gafurî Elendi Üsküdar minberine çıkıp dua eylediler. Gökten rah­ met yağmuru başlayıp, Üsküdar ve İstanbul üzerinden uğursuzluk yok olup her taraf nurlandı.» İşte bu şekilde Şeyh Halil Efendi rüyasını anlattı. Murad Paşa: «Vallahi efendi, geçen gece, ben de rü.yâmda bu İstanbul’da ailemi boşadım. Hama şehrinde evlenerek kubbeli saraylar ve camiler bi-

58

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

na ettirmişim. İnşallah hayır ola» dedi. Sonra Halil Efendi’ve ik­ ramlarda bulunup hayır duasını aldı. Bu rüyadan sonra İlâhı bir şey zuhur edecektir derken, Gürcü Nebî’nin isyân ve ayaklanması ol­ muştur. Celâli isyanının sebebi: Bu Gürcü, pâdişâh hareminde yetişmiş, hizmet görür, zengin ve olgun bir kimse idi. Çok defa mutasarrıf olurdu. Sonra söz konusu paşa ile aralan açılmıştı. Anadolu eyâlet­ lerinin başı-bozuk, zararlı kimselerine bolca para verip, etrafına yirmibin bulaşık, hilekâr ve hain kimseleri topladı. İçindeki kin onu kötülüğe, hainliğe doğru sürükledi. Osmanlı ekmek ve tuzunu unut­ tu. Sonunun ne olacağını ve başına neler geleceğini düşünmeyerek Osmanlı Devleti’nden yüz çevirdi. Bir alay ipsiz-sapsız serseri ile İstanbul’u yağma etmeyi düşünmekteydi. Seksenbin askerini yetmişbin yalan sözlerle, boğaz tokluğuna, aç ve muhtaç kimselerden topladı. Nice görevlerinden alınmış beylerbeyi, mültezim ve bir ta­ vuk için kırk eve konan bedavacılar ile Anadolu tarafından Üskü­ dar’a gelmekte ısrar etmekte idi. Beri taraftan Osmanlı Devleti tarafında özel ve genel, büyük küçük herkesle görüşülüp, Hazret-i Peygamberin şerefli bayrağı Üs­ küdar’a çıkarılmıştı. «Her kim devletin birden bine, binden yüzbine varıncaya ekmek ve tuzunu yerse, Allah’ın Resulü’nün bayrağı al­ tına gelsin!» diye çağrıda bulunuldu. Allah’ın büyüklüğü, ben Üs­ küdar’a vardığımda dağ, taş, ova, sahra, bağ ve bahçeler insan de­ nizi olup dalgalanmakta idi. Ben bu büyük toplantıyı görünce, «Yine fâni cihanın nakışından çeşit çeşit hisse almaya gelmişiz» deyip seyretmeye koyulduk. Önce büyük bir tören ve Hazret-i Peygamberin sancak-ı şerifi ile Sadrazam Murad Paşa, yüzbinlerce İslâm askerini kayık, çekdiri ve diğer donanma gemileri ile Üsküdar sahrasına geçirip çadırında karar kıldı. İstanbul’da bulunan yetmişaltı oda Yeniçeri askeri, ko­ rucuları, Danişmend ve emeklileri, kul oğlu kul ve bütün acemiler ile toplam kırkdörtbin yeniçeri askeri, Üsküdar’a geçip saf saf ça­ dırlarını kurarak bağlar kenarında siperlere girmişlerdi. Bundan sonra onsekiz oda Dergâh-ı Âli topçu askerleri, ikiyüz aded Şâmî topları, kırk adet balyemez ve kolomborne topları yeni­ çeri siperleri önüne yerleştirilmiş olup, yer yer üçbin topçu askeri hizmet ederek topları ve diğer ihtiyaçlarını hazırladılar. Sonra otuz oda Dergâh-ı Âli cebecileri topların hizmetine, ordu­ ya cephâne ve çevşen vermeye ve diğer hizmetlere ayrıldılar. Üç bin cebeci görevleri başında hazır vâziyette durdular.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

59

Bütün bu askerî birliklerin arkasından, sadrazam hazretleri onbin seçkin ve tam techizatlı kapıkulu askeri ile, sağında ve solunda altı bölüm sipâhi, cebe ve çevşene ve diğer silâhlar ile donatılmış, ellerinde onyedişer boğum Bağdad ve Basra kargıları, bellerinde kı­ lıçları olduğu halde, «Yâ galiben gayri mağlûp» zikrini ederek sa­ vaş meydanına vardılar. Üsküdar, bayrak ve flandire sancakları ile bir lâle sahrasına dön­ müştü. Yüzelli yerde savaş davulları çalındı, tokmaklar vuruldu. Yer ve gök, güm güm gümledi. Yine o gün yetmiş aded tuğ, davul, bayrak sahibi ve diğer yedi kubbe vezirleri, kapıkullariyle alayla­ rını gösterdiler. Ayrıca, görevlerinden alınmış mirmiran ve Arap emirleri de derecelerinin yükselmesi için var kuvvetleri ile toplanıp hazır oldular. Herkes tayin olundukları yerlerde durup, her tarafa gözcüler (karakollar) gönderildi. Bütün toplar kirpi gibi kol kola yerleştirildi. Çamlıca, Bulgurlu, Kayışpınar, Albahadır, Secah bağ­ ları ve Kadıköy bağları tarafına karakollar tayin olunup, günden güne savaşa hazır durdular. Her gün Gürcü Nebi tarafından sadrazama casuslar gelip, «İşte falan menzile geldi, seksen bin askeri vardır» diye haber yayarlardı. Sadrazam hemen Kaptan Paşaya ferman edip, kırk parça donanmâ-yı hümâyün kadırgası ile beşbin asker tayin ederek İzmit bo­ ğazı yollarına gönderdi. Pendik, Kartal. Her eke yollarını Celâlilere karşı korumakla görevlendirildiler. Beri taraftan Celâliler, bu kadırgaların yolları üzerinde hazır bulunduklarını işitince, İzmit şehrine uğrayarak hesapsız erzakla­ rını zorla şehir halkından alarak Kocaeli sancağı içindeki güzel bah­ çe ve tarlalar içinden Üsküdar’a gelmeyi plânladılar. Bu haberin İstanbul’a geldiğinin ertesi günü, bizzat saadetlû pa­ dişah özel gemisine binip ikibin kadar bostancıbaşı kayıkları ve di­ ğer sandallar ile on iki bin kadar tüfekli, kurnaz bostancı yiğitleri, oniki bin baltacı, aşçı, helvacı, kilerci, ekmekçi, has ahırlı, yedekçiler, kapucular, zülüflü baltacılar ve diğer sayısız asker ile Üskü­ dar bahçesinde karargâh kurdu. O saat onikibin tüfeklinin Haydar­ paşa bahçesinden tâ Ali Bahâdır, Seccah Bahâdır bağlarına kadar kat kat siperlere girmelerini bostancıbaşıya ferman etti. O gün pa­ dişah hazretleri, Defterdarzâde Mehmed Paşa efendimizi huzuruna davet edip bir samur hilat giydirdi, başına da mücevher bir sorguç soktu. Duâ ve dilekten sonra :

60

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

«Serdâr-ı ekremim ve çarhacı٠vezir-i mükerremimsin. Yürü، Is­ lâm askerinin öncüsü ol. Allah işini kolay ede!» diye nice güzel söz­ ler söyledi. Defterdarzâde efendimiz de yer öpüp, başındaki padişah sorgucu ile sadrazama gelip 'on kese altın ihsan alarak otağına geldi, Din-i mübin gayretiyle çarhacılık hizmetine başlayıp önce kendi askerin­ den dört bin seçkin cirit atlı Abaza, Çerkez, Gürcü ile bunların ak­ rabalarından ve Hersek hudud gazilerinden ayırdı. Hepsini zırhlara bürüdü. Atlarının gemlerinin soluklarına birer zirâ yeşil mendil bağ­ ladı. Diğer bütün atların başlarına da yine birer zirâ yeşil mendil bağlayıp, iki bin kadar yaya askerine de yine öyle bir süs verdi. Bü­ tün atlı bin askerini ayrı elbiseler ile giydirerek akıllıca hareket et­ ti. Zira Celâli askeri de Osmanlı askeridir. Savaş meydanı mahşer gününe döndüğünde, bu yeşil mendiller çarhacı nişanı olacak idi. Bu kadar zamandan ve belki tâ Erzurum valiliğinden beri hiz­ metinde olan yirmiyedi bayrak sekban ve sarıcayı tüm olarak ya­ yaya dönüştürdü. Çatal fitil, çatal kurşun, çatal çakmaklı tüfekler ile silahlanmış olan gâzilerin hepsi ayaklı birer cephâneye döndü­ ler. Bütün deli gönüllüleriyle, rüzgâr suratlı Tatarları çarha savaşı için ileri sürdü. Yüzelli kapıcıbaşı da silahlı olarak askerleri ile pa­ şanın sağında ve diğer müteferrik sınıf da solunda, üçyüz aded tam yiğit iç ağaları alet ve silaha bürünmüş olarak Paşa’nın arkasında saf■ saf durdular. Bulgurlu denilen yerde çarha yeri diye karar kı­ lıp, her tarafına, düşmanın geleceği tahmin olunan yerlere ince ka­ rakollar, ikişer at yemiyle tayin ettiler. Allah bilicidir. Eğer çarhacı Defterdarzâde Mehmet Paşa öncü olup Gürcü Nebi askeriyle ka­ pışıp tam bir savaş yapmasaydı ve Üsküdar sahrasını dolduran bu adam denizine Celâliler at bıraksaydılar, beşyüzbinden fazla insan­ oğlunun Celâîiler eliyle denize döküleceği şüphesizdi. Fakat Cenab-ı Hak yardım edip Üsküdarlı Mahmud Efeııdi’nin ruhânî yardımiyle ve Defterdarzâfunduszeue.info gayreti ile yüzaklıkları ol­ du. Yine onun düşünce ve plânı ile Üsküdardaki asker kayıklarla İstanbul’a kaçmadı. Bütün iskelelere yeniçeri ve acemi çorbacıları tâyin olunup, tâ Anadoluhisarı’na varıncaya kadar karşı taraftan beri tarafa gelen kayıklara engel olunup gelen kayıklar yine geri­ ye gönderilirdi. Bu şekilde askerler karşıya geçemiyordu. Savaşa katılmak istemeyenlere karşı Defterdarzâde böyle çare bulmuştu. Askerler Ağaçayırı denilen yerde sıra sıra siperler kazıp bostancı­ lar, cebeciler ve topçular bu siperlere girmişlerdi. Her dirsekte tab­ yalar üzerine balyemez toplar konulup Üsküdar’ın her köşebaşma

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

61

kapılar tesbit olunup hendekler kazılmıştı. Her kapıya birer oda yeniçeri ve çorbacı askeri yerleştirildi. Bunların da savaş hazırlık­ ları Defterdarzâde Mehmet Paşa tarafından tamamlandı. Ertesi günü Celâliler tarafından casuslar gelip, âsîlerin Kapış Pınarı (11) denilen yere geldiklerini ve yarın mutlaka savaşa giri­ şeceklerini sadrazama haber verdiler. Sadrazam Kara Murat Paşa kırkbin tüfekli yeniçerilere, diğer yedi bölük askerin ileri gelenle­ rine ve. subaylarına güzel sözler söyleyip vaadlerde bulundu. Neveli’deıı, Bosna’dan ve Arnavutluk’tan onbin yiğit, cesur serdengeçtiler geldi. Peygamberin funduszeue.infoğı ile meydâna çıktılar. Çarhacı Def­ terdarzâde Mehmet Paşa’nm arkasında saf durdular. O saat cebehâneden hesapsız ok, yay, kılıç, tüfek, kalkan, mızrak, zırh, külah ve diğer savaş âletleri geldi. Kol kol deftere kaydedilip askerlere dağıtıldı. Yedi koldan bütün askerler sımsıkı dizilip hazır oldulaı. Nihâyet Bulgurlu, Çamlıca dağı ve Ali Bahadır bağı tarafla­ rında yedi yerden Celâlî askerleri göründü. Hemen sadrazam tara­ fındaki Peygamber sancağı açıldı. Allah’ın emri ile tatlı bir rüzgâr çıktı ve Celâliler üzerine doğru püfür püfür esmeye başladı. Gaziler b٠ u hali görünce, Allah’a şükredip taze can buldular. Yetmiş yerde sa­ vaş için davullar çalındı. Davul, netir, turna ve nekkâre göklere yükseldi. «Allah Allah!» sesleri ile Üsküdar sahrası çalkalandı. Bir saat sonra âsilerin çarhacısı Katırcıoğlu adındaki kortacı Bulgurlu dağı’ndan aşağı at sürünce, Çarhacı Mehmet Paşa efendimiz de bü­ tün askerleri ile bir ağızdan «Allah Allah!» diyerek hücuma geçti. İki taraf birbirine girdi: İki taraftan da kırk ellişer dirhemlik Rum mermiler atılmaya başladı. Defterdarzâde efendimiz, Celâlilere aman vermiyordu. Celâlî askerleri arasına girerek vurup kırmaya başladı. Kendi askeri ile Celâlî askerlerini ikiye varıp korkusuzca Celâlîlerin öbür tarafına, Çamlıca dağı eteğine vardı. Oradan tepe aşağı Celâl.ılerin üzerine doğru «Hûdur, Hû! Gaziler!» diyerek dal­ dı, yine kıra-geçire selâmetle sadrazamın tarafına çıktı. Yediyüzden fazla kelle götürüp at değiştirerek istirahata çekildi. Bir kere de Defterdarzâde ağalarından paşanın kafadan ve ya­ kın dostu olan Şamlı Osman Ağa çarhaya çıkıp: «Katırcıoğlu katırının tepmesi ne olacaktır? Bugün Kerbelâ-yı pür belâ günüdür. Uşaklarım! Padişah adalet köşkünde âdil edip baş getirene yüz altın, dil getirene sipahilik ve zeâmet veriyor!» ‫ ؛‬Kayış D ağı



62

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

Diyerek bütün levend yiğitleri savaşa teşvik etmiş, yine akran­ ları olan asker içine girerek paşa ile öyle bir hücum etmişlerdir ki, nice Celâliyi toprağa serip zaferler kazanarak dönmüşlerdir. Paşa, atını Şamlı Osman Ağa’ya verip : «Koma kurdum!» Diyerek uğurladıktan sonra, Katırcıoğlu'nun üzerine saldırdı. O da cenge kanıkmış. Abaza, Çerkez ve Gürcü yiğitler ile hücum edin­ ce, kaş-göz arasında bin kadarı helak oldu. Paşa tarafından a icak yetmiş seksen kişi şehitlik şerbetini içmişti. Beri tarafta sadrazam kümesi hazır vaziyette durduğu gibi Ce­ lâli tarafından da Gürcü Nebi askeri hazır halde idi. Bu arada Defterdarzâde askeri ile Katırcıoğlu askeri çarha savaşı yapmakta idi­ ler. Amma doğrusunu söylemek gerekirse, Celâli tarafında da mert, yiğit ve cesur silahşor beyler vardı. Lâkin beri tarafta Defteraarzâde efendimizin Şamlı Osman Ağa’sı, Filibeli silahdar Mehmet Ağa’sı, Nakışlı bölükbaşısı, Kahveci İkbâl’i, Kilerci Haşan Ağa’sı ve Çukadar Behlül Ağa’sı vardı. Bunlar savaş meydanının namlısı, kah­ ramanlık meydanının en iyi ata binicileri idiler. Her biri birer arslan ve belki de her biri er oğlu er dilâver idiler. Celâlilerin kırk, ellişer dirhem dalyan tüfeklerine aldırmayıp, Şamlı Osman Ağa kalkanını yüzüne tutup ateş saçan kılıcını eline alarak at sürdü. Önüne geleni yere çaldı. Alayları, bölük bölük böl­ dü. Yırtıcı aslan gibi gürleyip kılıç vurdu. Amma onlardan Celâli Çomar bölükbaşı da İzorlu Kürt kabilesinden Rüstem gibi mert idi. Yedi defa paşanın, onbir kere Osman Ağa’nın üzerine hücum etmiş, her hamlesinde burnu kışırdayıp mutlaka bir-iki adam öldürüp geri boş dönmemiştir. Bu sırada Vezir-i Âzam Kara Murad Paşa, Şamlı Osman Ağa’ya gümüş takımlı bir küheylan at hediye edip Amasya sancağını söz verdi. Diğer gâzilerden kelle getirenlere hesapsız bahşişler vererek savaşa teşvik etti. Bu hâl üzere iki taraftan da çarha cengi kızışmış ve alevlenmişti. Bu vaziyette bile Gürcü Nebi tetiğini bozmadı. Ağır ağır Bulgurlu’dan aşağı îslâm ordusu üzerine yürüyünce, bütün as­ ker kol kol, grup grup olup yetmiş yerden Celâli askerini kuşatmış ve Gürcü Nebi galip gelecek durumda iken iki taraftan bir yaylım top ve tüfek atışı başlamıştı. Üsküdar sahrasındaki adam denizi ga­ leyana geldi. Dünyayı tutmuş Celâli askerlerinden bir sene kırmak­ la bitmez derecedeki âsiler kılıçtan geçirildiği halde, geride kalan kılıç artıkları yine de gayreti elden bırakmıyorlardı.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

63

Bu esnada Gürcü Nebî’nin alayı dalgalar hâlinde çalkalanıp dal­ kılıç halde Bulgurlu’dan tepe aşağı inmeye başladı. Yine çarhacı Defterdarzâde, Peygamber sancağı önünde, Gürcü Nebi askerinin içine daldı. «Hudur, Hu Allah!» diyerek coşunca, Gürcü Nebi aske­ ri yanladı ve aşağı toplar üzerine metrisleri basmak istediler. Metristekiler yaylım ateşine başlayınca, Allah’ın büyüklüğü, Üsküdar sahrasında bir gürültü koptu ve Celâliler ateş içinde kaldı. Bütün halk ve askerler şaşkına döndüler. Bu anda Defterdarzâde efendimiz asıl askere sıra vermeyip kendi askeri ile hücuma geçti. Celâliler yanlayıp kaçmaya başladılar. «Kul tedbirini alır, Allah takdir eder» hükmünce iş değişti. «Bre Celâliler bozuldu!» diye sekiz saat süren şiddetli bir çarpışmadan sonra, Üsküdar’daki Osmanlı askeri coştu. Mirmiran ve mirlivalar, yaya ve atlılar, Arafat günü .gibi birden siperlerden çıktılar. Ku­ mandan Defterdarzâde Paşa bütün askeri ile lânet olası Gürcü Ne­ bî’nin askeri üzerine saldırdı. Gekboza (Gebze) yolu üzerindeki Ke­ mikli Ali Baba’ya varıncaya kadar Celâlileri kırdılar. Kemikli Ba­ ha’da binlercesini parça parça ettiler. Sadrazam askeri de Çamlıca, Bulgurlu, Kayış Pınarı, Sarı Kadı ve tâ Kocaeli sınırına kadar Celâlileri kırarak kovdular. Bütün as­ kerler bol ganimet elde ettiler. Çarhacı Mehmed Paşa binlerce kelle ve ganimet malı ile padişahın huzuruna geldi. Bizzat saadetlû Pa­ dişah kendisine üzeri nakışlı bir hilat, bir samur kürk, başına mü­ cevher hediye edip bir de eyâlet tevcih etti. Yetmiş aded ağasına kıymetli hilatlar, elli adamına zeâmet, tımar ve sipahilik verdi. Kubbenişîn vezirlere, mirmirân ve diğer cebeci, topçu ve yeniçeri ne­ ferlerine de çeşitli ihsanlarda bulundu. Celâliler üzerine nefir-i âm emirleri verilip, «Malı sizin, cam benim!» diye fermanlar yazıldı. Bunun üzerine emirler yine Celâlilerin arkasına düşüp, gece ve gün­ düz yüzlercesini yakalayıp getirmeye başladılar. Padişahın otağı önünde yığılan kellelerin sayısı belli değildi. KATIRCIOĞLU MACERASI Sadrazam Paşa araya girmiş, Katırcıoğlu haramilikten tevbe edip devlete bağlılığım bildirmişti. Bunun üzerine Katırcıoğlu’na Anadolu eyâletinde sancak verilmişti. Beşyüz kadar eli kanlı, gözü kanlı, eskiden «Menem, diğer nist» (Benim, başka yoktur) diyen yiğitler de Girid adasına geçip, Deli Hüseyin Paşa ile gece gündüz Allah yolunda mücâdele edip yararlı işlerde bulunmuştur.

64

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

Bu Üsküdar çenginin sona erdiği sevinçli günde ben sadrazam Murad Paşa’mn yanına varıp : —> «Gazânız mübarek ola, Sultanım! Bütün düşmanlarının kel­ leleri böyle yuvarlana, Sultânım. Ben geleli on sekiz gün oldu. Emr-i şerifiniz ile Şam’a, paşa kardeşinize bu fetih müjdesiyle gideyim» dedim. Paşa: — «Reis efendi! Murtaza Paşa kardeşime emr-i şerifler yaz! Şam eyâletiyle Safed sancağı malının bekâyası tahsiline de Dü,'، ‫؛‬s٠ tân’a başkumandandır. Emirler yazılsın. Karagöz Efendi’ye de ı، .٠، ctuplar yazılsın» diye tembilıde bulundu. Murtaza Paşa’mn serdarlığım saâdetlû padişah yazıp, yazı kapıcıbaşılarındaıı Kabakulak Mustafa Ağa’ya teslim olundu. O gün Defterdarzâde efendimizle görüşüp, «Gazânız mübarek ola» diye ha­ yır duada bulundum. Bana yüz altın yol harçlığı verdi. Ertesi sabah kethüdası Mahmut Ağa ile Sadrazamdan menzil emirlerini, serdarlık emrini, mektupları ve ikiyüz altın alarak besmele ile yola çık­ tım. Sırası ile menzillerden geçtik: Gebze, İznik, Eskişehir. Eskişe­ hir’den Akşehir’e giderken yolda dağlı bir yerde menzil beygiriyle çaresiz geceledik ve şu olayla karşılaştık: Bir tesadüf sonucu Çomar ٠Böiükbaşı ile karşılaşmam: Sabahle­ yin abdest alırken, Rüstem gibi cesur ve arslan gibi heybetli bir kimse çıktı karşıma. Kendisinden erlik umulan bu yiğit, atiyle ve donu ile bir dağ içinden çıkıp gelmişti. Amma atı ve kendisi hal­ sizdi. Ben hemen: «Bu iyi bir alâmet değildir.» düşüncesiyle duru­ munu inceledim. Öğrendim ki, Üsküdar çenginde Gürcü Nebî’nin baş bölükbaşısı olan Çomar Böiükbaşı imiş. Derhal yanıma çağırdım. Hal ve hatırını sorduktan sonra, kal­ kıp iki yanağından öptüm. Amma sanki zehir içmiştim. Bıyıkları kulaklarına erişmiş, tıraşlı, acaip yüzlü, çirkin ve kö.ii bir kimse idi. Fakat göz yum up: — «Tiz, tiz menzilci! Tütün, kahve getir. Heybede hazır ne var­ sa getir, bu kardeş ile yiyelim!» Dedim. Amma yemek yemeyi bile kabul etmeyip kalkmak is­ tedi. —■ «Elbette bir lokmamızı yemelisin» Dediğimde, ister istemez bir yere oturup yemeye başladık. Ben söz açıp : —٠«Dünya ve ahiret kardeşim ol! Devletten düşmüş bir yiğide benzersin, atların perişan olmuş. Nerelisin ve adın nedir? Bana ba­ ğışla, bu perişan halini bir bir anlat‫»؛‬

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

65

Dedim. Hemen söze başlayıp : — «Madem ki bana kardeş dedin ve kabul ettin, artık sen ben­ den eminsin, ben de senden!.. Yemeğini dahi yedik. Ben, İzoli Kürd kabilesindenim. Gürcü Nebî’nin baş bölükbaşısıyım. Adıma «Çomar Bölükbaşı» derler. Üsküdar çenginde bozulup geçe geçe, dağdan da­ ğa kaça kaça buraya gelip sana düştüm.» Dedi. Hemen kalkıp yine yüzünü, gözlerini öptüm. Sanki gön derisi öpmüştüm. Kılları neşter gibi dudaklarıma ve ciğerime battı. Ben : —٠«Canım! Ben şimdi o cenkten geliyorum. Çarhacı Mehmed

Paşa alayına, Şamlı Osman Ağa’ya karşı cenk ederek adamlarım ak­ taran sen misin? Ey! imdi birader! Ben seni elden komam. Ben Şam veziri Murtaza Paşa’nm ağalarından güvenilir bir kimseyim. Üskü­ dar çenginde senin yiğitliğini ve cesaretini gördüm. Ben seni elden komam. Paşa efendiye götürürüm.» Dedim, Bana: — «Canıma minnet. Amma atlarım halsizdir. Bozulalıdan beri gündüz sarp dağlarda yatarım, gece yollarda giderim. Nefir-i âm korkusundan köy ve kasabalara uğrayamıyorum. Artık açlık canı­ ma yetti. Burada sana rasladım. Senden bir av alalım derken, Hızır gibi tatlı dilinle ve nimetinle bizi avladın.. Amma siz ulak olduğu­ nuzdan, cenk görmüş bu yorgun atlar ile size arkadaş olmam imkân­ sızdır.» Dedi. Ben de şöyle dedim : — «Birader! Senin hatırın için ben dahi menzil menzil giderim. Atların kalırsa sana at verelim. Hemen durma gidelim». Yemin billah ederek onunla birlikte yola çıktık. Şeydi Gâzi menziline geldik. Burada atlarına ağır yemler astık. Sonra Bolva­ din’i geçerek bir sahraya geldik. Orada bin kadar askere rasladık. Çadırlar kurup istirahate çekilmişlerdi. Hemen içlerinden beş-on atlı haşarat yanıma gelerek: — «Ulak mısınız?» dediler. Ben d e : — «Evet. Ulakla İstanbul’dan gelirim» dedim. ٠ — «Ya bu yanınızdaki Üsküdar yorgunu sarıca kafirleri nedir?» Dediler. Ben d e : — «Murtaza Paşa Efendimizin böiükbaşıianndan, Amasya’dan gelirken rasgeldim. Şimdi Şam’a gidiyoruz.» E v liy a Ç eleb i III-IV . F : 5

66

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

Dedim. — «Hele buyurun. Teftişçibaşı sizi ister.» dediler. Beni alıp pa­ şanın otağına götürdüler. Meğer benim efendim Ketenci Ömer Paşa’nm oğlu Bâki Paşa imiş! — ٠«Safa geldin Evliya Çelebi!» Diyerek bir at ve yirmi altın ihsan etti. Paşaya Üsküdar çengi­ ni anlattım. Yemeği beraber yedik. Buradan kalkıp kıble tarafına Çomar Bölükbaşı ile beraber yol aldık. Akşehir’e vardık. Buradan sonra da sırasiyle şu menzillerden geçtik: Konya, Ulukışla, Adana, Antakya, Hama, fkikapılı. Buradan sonra Şam’a girdik. Doğru İbrahim Kethüdayı gördük. Onunla bir­ likte paşanın yanına girdiğimizde, paşa ayağa kalkıp : — «Evliyâm! Hoş geldin! Yol zahmetleri çektin. Devlet kapısın­ dan çıkalı kaç gün oldu?» dedi. Emirleri ve mektupları şerefli eline verdim. Üsküdar çengini de olduğu gibi anlattım. Son derece sevindi. Bana bir hilat ve bir altın hançer hediye ederek Sayda ve Beyrut kalelerinin yoklama görevi­ ni verdi. Getirdiğim emirler okundu. Serdarlık görevinden herkes sevin­ di. Bana bir samur mintan abdest kürkü daha ihsan etti. Büyük di­ van toplantısı yapıp emirler okundu. Divanda bulunan Şam ileri gelerine tekrar tekrar tembihlerde bulundu. Kaza kaza, bütün Şam eyâ­ letine asker göndermek için kapıcıbaşılar giderek dua ve şükür ile saray meydanında kurbanlar kesildi, tuğlar çıkarıldı, tellallar bağır­ dı. Herkes hazırlanmaya başladı. SENESİ MUHARREM AYINDA ŞAM’DAN SAYDA’YA VE SAFED MALININ BEKAYASINI ALMAK İÇİN ŞAM EYALETİ ASKERİ İLE DÜRZİSTAN ÜLKESİNDE MA’AN OĞULLARI ÜZERİNE GİDİŞİMİZ senesi başında Murtaza Paşa Efendimiz Şam (Darü’s-selâm) askeri ile bir alay hazırladı. Alay, Şam’ın Gökmeydanı’nda çadır ku­ rup günden güne büyümekte idi. Paşanın kendi askeriyle birlikte vilâyetten yetmiş bayrak sekban, sanca, deligönüllü ve Tatar aske­ ri toplandı. Atlara oniki bin altmış aded sade yem asılmaya başladı. Ertesi gün hatt-ı şerif ile Dergâh-ı âli kapıcıbaşılarından Kabakulak Mustafa Ağa gelip paşayı sefere memur etti. Kapıcıbaşıya bir samur kürkle on kese ihsan olundu. Gökmeydanı’nda on gün kalındı. Bu sebeple Mencik Köşkü adlı yerde zevk

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

67

ve safalar ederken, Safed Hâkimi Tabanıyassı Yavaşça Mehmet Ağa ile Sayda ve Beyrut Hâkimi Nalbant Ali Ağa, bütün askerleriyle gelip Maanoğlu Emir Merhem’den, Şeyh Sarı Han’dan, Şehâboğulları’ndan ve Turâbîoğulları’ndan taraf taraf feryâd ve figân ile şi­ kâyetlerde bulundular. Adı geçen şeyhlere adam gönderilip çağır­ tıldı ise de: «Bizim devlete asla borcumuz yoktur. Paşa bildiğinden kalmasın» diyerek giden adamları kovdular. Bu haber gelince, sefer boruları çalındı. Şamlı Osman Ağa üç- ■ bin çatal fitilli yiğit ile, Üsküdar çenginde Gürcü Nebî’nin baş bölükbaşısı olan Çomar Bölükbaşı ile yeni gelmiş yedi bayrak silahlı sarıca yiğitleri Konakçı Şamlı Osman Ağa ile birleşip bir gün ön­ ceden hareket ettiler. Ertesi gün Paşa, Şam’dan kalkıp güney tarafında taşlık, dar bir boğaz olan Mize Boğazı’nı geçip, Banyas nahiyesinde Cebelü’s-selc (Kardağı) dibinde konakladı. Dağın her tarafına ve boğazlara pusu ve karakollar kurularak tuzak yerlere askerler yerleştirildi. O gece burada yatıldı. Zira bu Şam etrafı Dürzistan ve yirmi adet mezhepsiz, sapık kavimlerin yeri olup, yolları da güvenli değildi. Ordunun etrafına gözcüler tayin olundu. Şam askeri, Paşa askerinden uzağa yerleştirildi. CEBELÜ’S-SELC (Kardağı) Öyle yüksek bir dağdır ki, dünya kurulalı bu yüksek dağın te­ pesinden kar eksik olmamıştır. Yetmiş yerden akan coşkun dereleri Miyze Boğazı’nı geçerek Şam bağlarını sular. Bu dağlarda zülâl su­ yu dedikleri suda canlı kar kurdu vardır, derler. Araplar ismine «Dûdü’s-selc» derler. Ben de gördüm. Bu dağdan hergün biner yük kar, Şam’a gider. Şam suyuna karıştırdıklarında tad verir. Bu kardan insan ne kadar yese, o kadar faydalı olur. Hiç zararı yoktur. Öyle acâib görünüşlü dağdır ki, üç günlük yoldan görünür. Bu dağda Ebu’s-selc ziyaretgâhı vardır. Daima Şam halkına kar taşıyıp dağıttığı için, adına Ebu’s-selc derler imiş. Ona yakın Ebu’sselc-i Hindi ziyaretgâhı vardır. Bu zat Şam civarına gelmiş ve son­ ra Şam’da kalmıştır. Cebelü’s-selc’de defnolunmuştur. Herkesin zi­ yaret ettiği özel bir yerdir. Bu dağ eteğinden kalkıp güneye doğru giderek Cebel-i Reve'ye geldik. Şam’ın güneyinde bir merhalelik yerdir. Bazı tefsirciler «Ve âveynâ hümâ ile rebvetin zâti kararin ve ma’in» âyet-i kerimesinin bu boğaz hakkında olduğunu söyler. Gayet ormanlık bir dağdır. Te-

6B

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

peşinde Hazret-i îsâ (A.S.)’nııı halifelerinden biri yatmaktadır. Bu dağ üzerinde Muaviye iki mescid yaptırmıştır. Temmuz ayında Kerk ve Baalbek halkı bu dağa çıkıp havarileri ziyaret ederler. Bu dağa bitişik büyük bir dağ daha vardır. Bunda bir mağara bulunur. Bütün Hristiyanlar bu mağarayı ziyaret ederler. Şam halkı, Hazret-i Meryem’in Hazret-i İsâ (A.S.)’yı bu mağarada doğurdu­ ğunu söylerler. «Ve’zkür fi’l-kitâbi Meryeme izintebezet min ehliha mekânen şarkiyyen» âyet-i kerimesini buna delil gösterirler. Lâkin Hristiyan büyükleri ile tefsirciler ve Yunanlılardan Yenvan Tarihi’nin yazarı, Hazret-i îsa (A.S.)’ııın Kudüs yakınında Beytü’l Lahn denilen (halen büyük bir kilisedir) yerde ana rahminden çıktığım isbat ediyorlar. Bütün Rum tarihleri de bunu kabul ederler ki, bu tarihler asla yanlış yazmazlar. Buradan kalkarak Han-ı Garad denilen yerde menzil aldık. Banyas nahiyesinde geniş, dereli bir yerde Berâmike yapısı bir handır. Burada da askerler hazır durumda olup, dağlarda nöbet beklerlerdi. Günden güne askerin sayısı çoğalmakta idi. Buradan da kalkarak yine güneye doğru gidip Sulu Han men­ ziline geldik. Dimas köyü yakınında Emeviler’in yaptırdığı büyük bir handır. Dimas köyü, Bukâ nahiyesi hududunda üçyüz hâneli, câmili, bağ ve bahçeli güzel bir köydür. Buradan hareket edip, Deyr-i Zünnün köprüsü denilen yerde menzil aldık. Bikâ sahrasında üç gözlü büyük bir köprüdür. Yapısı belli değildir. Altından Bikâ nehri geçer. Bu nehir, Baalbek dağlarında Maan ile Lübnan dağlarından top­ lanıp Rebve nehrine, o da Tenûre nehrine, ondan Berid nehrine, o da Kasımiye kalesi dibinde Akdeniz’e dökülür. Bikâ nehri at ile ge­ çilebilir küçük bir nehirdir. Buradan hareketle Bikâ sahrası içinden geçip kuzeye doğru git­ tik. îlyas Nebi köyüne geldik. Bikâ sahrasının kuzeyinde Lübnan dağında Bikâ hakimi idaresinde ve Baalbek kazası hududunda ikiyüz hâneli bağı, bahçesi, hamamı ve küçük çarşısı olan bir köydür. Reâyasmın yansı Dürzi, yarısı da Fellah Arabıdır. Hazret-i İiyas Aleyhisselâm Ziyaretgâhı: İsrailoğulları’na gön­ derilmiş mübarek peygamberlerdendir. Bu büyük türbe içinde sof ile örtülü sandukası ve derviş türbeleri vardır. Amma nice tarihler­ de: «Bu âsitâne kabr-i şerifi değil yüksek makamıdır» diye yazılı­ dır. Zira halk ağzında Hazret-i Hızır ve Hazret-i îlyas Aleyhisselâm

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

69

hayatta olup, Hızır Nebî deniz, llyas Nebi de yerde görevlidir den­ mektedir. Yine Cebel-i Lübnan’da bu türbeye yakın Hazret-i Hatvan oğlu Hazret-i Elyasa’ aıevhisselâmın kabri vardır. Bu zat llyas Nebî’nin arkadaşı olup, yerine halife olmuştur. Kendileri kumandan olup Be­ ni îsrâil ile sefere gittiğinde kırk yaşında idi. Yine Cebel-i Lübnan’­ da bu türbelere yakın Nuh aleyhisseiâmın türbesi vardır. Lübnan dağı eteğinde Kerk Nuh dağında bir köy var. tkiyüz hâneli, bağlı, bahçeli güzel bir köydür. Bikâ subaşısı idaresinde, Baalbek nahiyesi hududundadır. Nuh Aleyhisselâm’m ziyaret yeri : Bir çimenlik içinde, Cennet bahçeli büyük bir türbedir. Yüz kadar fukarası vardır. Nurlu tür­ besini Emevi halifelerinden Mervanoğlu Abdülmelik yaptırmıştır. Kabr-i şerifinin sandukası yeşil çuha ile örtülüdür. Çeşitli şamdan ve avizeler ile süslüdür. Peygamberler Tarihi yazarı îshakoğlu Mehmed’in söylediğine göre, Hazret-i Nuh (A.S.) ’m ömrü dörtyüz se­ neye vardığında kendisine vahiy gelmiştir. Yüzyirmi sene halkı dine davet etmiştir. Ancak seksen kişi iman etmiştir. Onun için tufan olmuştur. Hazret-i Nuh, gemisine seksen kişiyi alıp tufandan kur­ tulmuştur. Kırkıncı gün Irak’da Cudi dağı üzerinde kalmışlardır. Delili, «Ve kıyle yâ erdu ibla’î mâeki veya semâu ekli’î ve gıyde’lmâu» âyet-i kerimesidir. Cudi dağında seksen kişi Cudi şehrini kurmuşlardır. Orada yerleştiler. Çocukları ve torunları çoğalaıak yeryüzüne dağıldılar. İstedikleri yere yerleştiler. Hazret-i Nuh’a ikin­ ci baba denmesinin sebebi budur. Önce Hâşân ülkesinde Arîş şehri kuruldu. Sonra Balis şehri ku­ rulmuştur. Daha sonra Eski Mısır’da Ciyze topraklarında Hazret-i İdris (A. S.)’m öğretmesiyle Surid adlı hekimin yaptığı Ehram dağ­ ları, sonra Keremin şehri, sonra Eski Mısır —ki o asırda Fustat şeh­ ri derlerdi— kurulmuştur. İşte, ilk olarak kurulan şehirler bunlar­ dır. Tarihçilerin anlattıklarına göre, Hazret-i Nuh tufandan sonra üçyüz sene daha yaşamış ve üç oğlu olmuştur. Biri Hâm’dır ki Kara Zengiler, Firavunlar bunun Boyundandırlar. Biri Şam’dır ki Arap, Acem ve bütün peygamberler bunun temiz ırkmdandırlar. Diğeri Ya'fes’dir. Türk ve Tatarlar bunun Boyundandırlar. Bir oğlu da Ke­ nan idi. Bu, babası Nuh ile gemiye girmedi ve dinden döndü. Kenan, babası ile rahmet gemisine girmeyip yij^ecek ve içeceği ile bir tunç kumkuma içine girerek yiye içe pisliğinden boğulup tufandan sonra bir kenara çıkar.

70

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESÎ

Bazı tarihçiler Ham, Sam ve Yafes gemide idiler, derler. Bazı­ ları ise sonradan dünyaya geldiklerini yazarlar. Doğrusu da bu olsa gerek. Bazıları Feridun’un dahi Hazret-i Nuh ile beraber gemide olduğunu söylerler. Tatarların da onun soyundan geldiğini zanne­ derler. Feridun’un kabri Heyhât sahrasındadır. İnşaallah, onun hak­ kında da bildiğimizi yazarız. Hazret-i Nuh’un ziyaret yeri olan Kerk Nuh köyü semtinde Cebel-i Deyr denilen yüksek bir dağ vardır. Bir tarafı Beyrut tarafı­ na ve Akdeniz’e bakar. Bu dağda sapık fırkalardan Dürzi, Yezidî ve Mervânîler vardır. Kesinlikle söylendiğine göre, Nuh tufanı önce bu Bikâ sahrasındaki Tenur nehrinin kabarmasıyla başlamıştır. CEBEL İ LÜBNAN Şam’ın batısında, üç menzil mesafede, Bikâ sahrasının kuzeyin­ de ucu göğe yükselmiş olan güzel ve şenlikli bir dağdır. Nusayri, Dürzi ve çeşitli fırkalar burada yerleşmişlerdir. Dağın bir ucu An­ takya yakınındaki Kelbîn dağına varır. Diğer ucu da Hicaz’da, Mek­ ke’ye kırk konak mesafede son bulur. Böyle enine ve boyuna büyük bir dağdır. Dağdan akan su kaynaklarının sayısı belli değildir. Çe­ şitli meyveler ve çiçekler bulunur. Bütün Frenk ve Arap hekimleri ve kimyagerleri, bahar mevsiminde bu dağa çıkıp yüzbinlerce çeşit ilaç için faydalı otları toplayıp, binlerce çuval doldururlar. Bunları ilaç için diyar diyar götürürler. Kimyagerler burada çeşit çeşit özel otlar bulurlar. Bu dağda bir çeşit ot vardır ki, bu otu yiyen koyun ve keçinin dişleri altın gibi olur. Kimyagerler onu elde edip altın işleminde kullanırlar. Fakat çok az bulunur. Ben bu dağın tepesine çıktığımda abdal ve melâmîlerden kim­ seler vardı ki, kırk ellişer senedir bıçak ile boğazlanmış canlı et ye­ memişlerdi. Haftada bir iftar eder, gündüz oruçlu, gece ibâdet eder, kutsal güçleri olan kimselerdi. Haftada bir hurma ile üç badem ye­ yip bîr fincan süt içerler. Resul ve resul olmayan bütün peygam­ berler bu dağı ziyaret etmişlerdir. Sabahleyin bu dağa bakıldığın­ da, İlâhi nurun saçıldığı apâşikâr görünür. Burada birçok peygam­ berlerin kutsal kabirleri vardır. Birisi dağın eteğindeki Nuh Pey­ gamberin kabridir. Ben, Kûfe’de Hazret-i Ali (R.A.) nin şehid oldu­ ğu camide de bir Nuh Peygamber kabri ziyaret etmiştim. Doğru­ sunu Allah bilir. Tufandan önce gelen peygamberlerin mübârek ka­ birlerini ancak keremli evliyalar keşfederek bulabilirler. Fakat tu­ fandan sonra gelen peygamberlerin kabirleri çeşitli lisanlarda yazı-

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

71

lan dünya tarihlerinde belirtilmektedir, özellikle Kudüs-ü Şerif ve Halilü’r-Rahmen ziyaret yerleri tarihleriyle, yapılarındaki alâmetle­ riyle herkes tarafından bilinmektedir. Bu makamın civarında İbrahim, İsmail, İshak, Yakup Musa ve Yahya aleyhisselâmın saadetlû makamları vardır. Bu makamların yanında Şeyh Hazret-i Şeyban Râî yatmaktadır. Bu Cebel-i Lübnan’ın özelliklerini gördüğümüz şekilde yazsak, ayrı bir cild olur. Bu kadarla yetinmiş olduk. Bu yüksek dağın eteğinde Hızır aleyhisselâmın ziyaret yeri var­ dır. Hazret-i Hızır’ın Nuh’un oğlu Şam’ın evlâdından olduğu muhak­ kaktır. Bazıları hâlâ hayatta olduğunu söylerler. Amma Hazret-i Peygamber’in «Hızır sağ olsa bizimle buluşurdu» sözü de ağıziarda söylenmektedir. Hayatta olduğu Hazret-i Musa’ya Merce’l-bahreyn, İskenderiye, Reşid ve Dimyat adlı yerlerde arkadaşlık etmiş olmasiyle sabit olup, «Merece’l-bahreyni yeltekıyâni» ile «Hâzâ fırakun beyni ve beynike seunebbiuke» ve daha birçok âyet-i kerimelerle de sâbittir. Bunun da diğer bazı zatlar gibi nebiliğinde ihtilâf edil­ miştir. «Amâli» manzûmesinde etraflıca görünür. Bu ve İlyas aleyhisselâmm hayatta olduğu şüpheden uzaktır. Nice seyyah ve gönül ehli ile karşılaştıkları geleneklerle isbatlanmıştır. Hazret-i Hızır denizde, Hazret-i İlyas karada görevlidir. Gaibden haber verenler ve diğer mübarek evliyanın ruhları emirlerine memurdurlar. Hızır denmesine sebeb, kırda yattığı yerde ot bitme­ sidir. Araplar yeşile «ahzar» derler. Hafifletmek için baştaki elif kaldırılarak «Hızır» kalmıştır. Himmetleri hâzır olsun. Görülmeye değer bir ziyaret yeridir. Kerk Kalesi’nin vasıflan : Lübnan dağı eteğinde, Hazret-i Nuh kabrine yakın bir yüksek tepe üzerinde yapılmıştır. Kanûni Sultan Süleyman’ın emri ile Şam eyâletinde ayrı bir sancak beyliği mer­ kezidir. Beyinin hassı akçedir. kadar tımar ve zeârneti vardır. Dürzi kabilelerinden Ma’ânoğlu Şeyh Tâhir devlete karşı is­ yan ettiği vakit bu kaleyi yaptırmıştı. Hakikaten güçlü bir kale idi. Çevresi dörtbin adımdır. Yirmi kule ve yirmi dirsektir. Hiç hendeği yoktur. Duvarının yüksekliği otuz arşındır. Kıble tarafında demir bir kapısı vardır. Çok sarp bir kaya üzerinde olduğundan, kaleye girişle çıkış çok zordur. îçinde bina diye bir şey yoktur. Bikâ subaşısı ikiyüz askerle burada oturup idare eder. Üç aded şâhî topu vardır. Bu sağlam surun önünde, kaya içinde büyük bir mağarada

72

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

Hazret-i Cibril-i Emın’in makamı vardır. Murtaza Paşa efendimiz çıkıp ziyaret etmiştir. Kale altında askerler istirahat edip, günden güne diğer askerler de gelmekte idi. Ben, Paşa’dan izin alıp, elli aded silahlı yiğit ile Bikâ sahrası içinde doğu tarafa doğru verimli topraklarda ilerleye­ rek Baalbek kalesine gittim. Görülmeye değer eski ve büyük yapı Baalbek kalesi: Bütün ta­ rihçiler, bu kaleyi Hazret-i Süleyman’ın yaptırmış olduğunu söyler­ ler. Doğrusu da öyledir (12). Hazret-i Süleyman’ın devleri hapsetti­ ği hapishane ve mutfağı açıkça görülmektedir. Her taşı Süleymaniye Camii’nin kubbesi kadar düzgün, parlak, cilâlı taşlardır ki in­ sanı hayrete düşürür, nefesini keser! Her burç ve kalesi dağ gibi birer sütundur. Elhâsıl, seyahatimde gezdiğim kaleler içinde böyle sağlam ve zorlu kale görmemiştim. Hazret-i Süleyman’dan sonra ni­ ce hükümdar eline geçmiştir. Emevîler zamanında bu Baalbek sah­ rası o kadar şenlendirilmiştir ki, sanki İrem bağlan idi. Sonra Şam meliklerinden Nureddin Şehid Hazretleri tamir ettirmiştir. Sonra Yusuf Selâhattin’in eline geçmiştir. Ondan Sultan Gavrî’ye kalmış ve H. senesi savaşından sonra Yavuz Sultan Selim tarafından fetholunmuştur. Şam eyâletinde subaşdık ve yüzelli akçelik kazâdır. Kale içinde, dizdar askerleri bulunur. Baalbek’in adı, dilbilgi­ sinde çekimsiz kelimeler' bahsinde örnek olarak gösterilir: «Ba’al» bir padişahın ismi, «bek» de onun sıfatıdır derler. îlyas Peygamber bir seyahatinde buraya uğrayıp görür ki, bu câmide «Ba’al» adlı bir puta tapıyorlar. Halkı bu puta tapıcılıktan uzaklaştırdı ise de, kendisinin nebiliğiııe inanmadıklarından, Allah tarafindan kıtlık ve kuralık olup hepsi yok oldular. Sonra Hazret-i îlyas bu şehri terk etti. Elyasa Peygamber ile Lübnan dağı eteğin­ deki Kerk-Nuh’a geldiler. Elyasa’ nebi halen orada gömülüdür. Bu­ rada îdris’in makamı, Halilullah’m makamı ve Emînullah Süley­ man kasrı vardır. Bu kaleye yakın Rabtan nehri akar. Nehir, Lüb­ nan dağının doğusundan çıkıp Baalbek köyü yakınından geçerek ni­ ce ekinleri sular. Sonra Tenur nehrine karışır ve Kayha kalesi di­ binde Akdeniz’e dökülür. Baalbek kalesini gördükten sonra, Bikâ sahrasının sağ tarafının kıble yönünde olan Yakûboğlu Yahuda aleyhisselâmm ziyaret yeri­ ne gittik. Hazret-i Yusuf’un büyük kardeşi idi. Hattâ Hazret-i Yu(12)

Baalbek, Fenike lisanında «Güneş Şehri» demektir. Kurucusu Fenikelilerdir.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

73

suf’u diğer kardeşleri kuyuya atmak istediklerinde Yahuda razı ol­ mamış ise de sözünü dinlememişler, Hz. Yusuf’u kuyuya atmışlar­ dır. Nihâyet Hazret-i Yusufu kuyudan kervancılar çıkarıp Mısır’da Aziz-i Mısr (Firavun)’a sattılar. Cenâb-ı Hak, Yusuf’u imtihan için hapis cezasına düşürdü. Nice günlerden sonra Peygamberlik ile Mı­ sır’a aziz edip onu yüceltti. Mısır’da kıtlık olunca, Hazret-i Yakup oğulları Ken’an ilinden Mısır’a erzak almaya geldiler. Hazret-i Yu­ suf gördü ki bunlar kendisini kuyuya atan Mikail, Heysan, Şem’un, Meşhar ve ana baba bir Bünyamin ile Yahuda’dır. Hazret-i Yusuf bunları görünce, hepsine güzel bir ziyâfet .verdi ve bol bol zahire ihsan etti. Amma Yusufun Yusuf olduğundan birinin haberi yok­ tu. Bu defa Yusuf, Bünyamin’i bir bahane ile yanında alıkoymak ister ve onun yüküne bir altın tas saklatır. Sonra arattırıp Bünyamin’in yükünde buldurur. Diğer kardeşleri bir cevap veremezler. Fakat Yahuda: — «Bak ey Aziz! Bu Biinyamin’in bir kardeşine de Yusuf der­ lerdi. Babamız Hazret-i Yakub, Yusufu çok severdi. Bu kardeşle­ rim Yusuf’u çekemediklerinden kuyuya attılar. Babamıza, «Yusufu kurt yedi!» dediler. Babamız da Yusufun hasreti ile ağlaya ağlaya kör oldu. Bu Bünyamin’i, Yusuf yerine sevmeye başladı. Şimdi sen de bunu hırsızdır diye hapsettin. Ken’an iline vardığımızda o pey­ gamber babamıza ne cevap verelim? Çabuk şu Bünyamin’i ver, yok­ sa bir nara atarım ki gökte bulutlar parça parça olur, Nil nehri de yere geçer, Mısır ateşten yanıp harab olur!» dediğinde, bütün tüy­ leri mızrak gibi elbibesinden dışarı çıkmıştı. Hazret-i Yusuf, kar­ deşi Yahuda’mn böyle ateş parçası kesildiğini görünce oğlu Efrayim’e : —٠«Var, Yahuda’nın sağından ve solundan geçerken elini eline bir bahane ile dokundur.» Der. Bunu yapınca Yahuda şaşırıp : —• «Ne hikmettir?. Bana Yakub oğullarından biri dokundu.» Diyerek susar kalır. Ne yapsalar Bünyamin’i bir türlü vermez. Kendilerine erzak paralarını da geri verir. Kardeşleri Ken’an iline gidince. Hazret-i Yusuf Bünyamin’i hapisten çıkartır. Onu bağrına basıp taht üzerine beraber otururlar. Hattâ Hazret-i Yusuf Fiyum şehrinde iken, babası oraya gelir, tki oğlunu da orada görüp son de­ rece sevinç duyar ve gözleri görmeye başlar. Hazret-i Yakub, ailesi ve çocukları ile Mısır’da yerleşmiştir. Vefatında, Hazret-i Yusuf onu Kudüs’de Halilü’r Rahman bitişiğinde defnettirmiştir. Halen

74

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

orada medfundur. Sonra Hazret-i Yusufu da Hazret.i Süleyman tunç sanduka ile Nil’den çıkarıp Halilü’r Rahman’da babasının ya­ nına defnettirmiştir. Amma Hazret-i Yusuf’un oğlu Efrâyim, Yusuf’un kardeşi Bünyamin, Hazret-i Musa’nın annesi, Yusuf’a âşık olan Zeliha Hatun, Mı­ sır’da büyüklerin bulunduğu yer olan Puşî dağı denilen büyük dağ­ da gömülüdürler. Bu yüksek dağın eteğinde Abdullah Magavvî hazretlerinin kab­ ri vardır. Onun karşısında da nice peygamberlerin oğulları büyük kubbe içinde defnolunmuşlardır. Halen Mısır’ın herkes tarafından ziyaret edilen yeridir. Fakat bu Yahuda hazretleri, babası Yakub Nebî’nin vefatından sonra Bikâ sahrasında vefat etmiş olup, alçak bir dağın eteğinde gü­ zel ve küçük bir nurlu kabirde defnolunmuştur. Boyu tam yüzkırk ayaktır. Türbesi kâgir olup üstü toprakla örtülüdür. Birkaç fakir dervişi vardır. Üzerine sanduka yapılamamıştır. Çünkü kabri uzun­ dur. Amma zamanımız kabirleri gibi kıble yönüne değildir, başı Ku­ düs’e doğrudur. Buradan arkadaşlarımızla batıya doğru üç saat yol aldık. Yine Bikâ sahrasının kıble tarafında bulunan Hazret-i Şit’in ziyâret ye­ rine geldik. Bir bayır dibinde yüzyetmiş adım uzunluğunda bir ka­ birdir. Saadetlû başı Kudüs tarafına doğrudur. Yetmiş seksen ka­ dar fukarası vardır. Etrafında köy ve kasaba gibi gelişmiş yerler olmadığından, ziyaretçisi azdır. Fakat garip bir ruhânîlik var. Şe­ refli kabrine girince, insanın vücûdu titrer. Hazret-i Âdem hayatta iken, Hazret-i Şife kırk yaşında peygamberlik gelmiştir. Çulhacılık ile geçinirdi. Babası Hazret-i Âdem’den sonra vefat etmiştir. Bu­ raya defnolunmuştur. îshâkoğlu Muhammed’in söylediğine göre, Hazret-i Şiften Hazret-i Peygamber’e kadar yıl geçmiştir. Hazret-i Şifin menkıbeleri: Birçok tarihçiler, Hazret-i Şit Pey­ gamber için şunları söylerler: Hazret-i Âdem Cennet’den çıkıp dünyaya geldikten sonra, Hin­ distan topraklarında Serendib adasına ayak basmıştır. Hazret-i Âdem Cenab-ı Hak’dan uzaklaşmanın acısı ile feryad edip ağladıkça, bü­ tün hayvanlar ve kuşlar Hazret-i Âdem’i ayıpladıklarında : —٠«Ya Rabbî! Yüzümün karasına bakma. Bana gam dağıtıcı bir dost ihsan eyle». Diye dualar eyledi. Nihâyet Hazret-i Âdem’e Cennet’ten bir öküz ve bir at ihsan olundu. Onlar ile yakınlık peyda edip üzerlerine bi-

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

75

nerek Hazret-i Havva (A.S.)’y 1 aradıysa da nâm ve nişanını bula­ mıyordu. Doğru olan rivayet ise şöyledir: Hazret-i Âdem Serendib ada­ sında iken kırlangıç kuşu gelerek sakalının telinden alıp Cidde’de bulunan Havva’ya, onun saçının telinden alıp Âdem’e götürmüştür. Bu kuş vasıtasıyla, Âdem ile Havvâ birbiriyle Aşurâ gününde Ara­ fat dağında görüşmüşlerdir. O an Hazret-i Âdem, Havva ana ile münâsebette bulunmuşlar ve bu birleşmeden Hazret-i Şit dünyaya gelmiştir. Bütün peygamberlerin ikinci babasıdır. Hazret-i Şit hakkında diğer bir hikâye : tarihine doğru Sul­ tan Süleyman zamanında, Derviş Paşa Şam valisi iken, bu Bikâ sahrasında şiddetli bir yağmur ve sel olur ki, yedi gün devam eder. Nice belde ve dağlarda kayalar parça parça olur. Nil nehri sel gibi dalgalanınca, bu Hazret-i Şit kabrinin bir tarafı yıkılır. Şit’in cese­ dinin, sağ tarafından mübarek elleri ve oylukları taptâze olarak mey­ dana çıkar. senelik bir vücud ortaya çıkınca, hemen Şam Va­ lisi Derviş Paşa’ya acele haber gönderilir. Onlar da gelip yüzbinlerce kişi ile Hazret-i Şit’in cesedini görürler. Binlerce kâfir imana gelir. Sonra Derviş Paşa bütün ileri gelen kimseleri toplar. Hazret-i Şit’in sağ tarafından cesedini gülsuyu, misk ve amber ile yıkayıp tekrar defnederler. Bu durum yakın zamanda olduğundan Bikâ mahkemesinde, Zeydaniye ve Baalbek sicillerinde kayıtlıdır. Sonra Sultan İbrahim Han’ın sadrazamı olan Civan Kapıcıbaşı Mehmet Paşa bu türbeyi tamir ettirmiş ve kabri beşyüz zira çuka ile örttürmüştür. Ben ziyaret ettiğimde bu çuha duruyordu. Bu nur­ lu kabir üzerindeki tozu toprağı süpürüp nebiye hizmette buluna­ rak Allah rızası için bir hatim indirmeye başladım. Sonra ziyaret ve dua ile veda ettik. Atlarımıza binerek akşam vaktinde Kerk Nuh kalesi dibinde orduya vâsıl olduk. Ertesi gün kös ve borular çalındı ve harekete geçtik. Firavun köprüsü köyünde menzil aldık. Bikâ sahrasında yüz evli câmi ve hamamı olan bir köydür. Halkı Arap ve Dürzi’dir. Bikâ subaşısı idaresindedir. Tenur üzerinde üç gözlü Tâhir Baybars köp­ rüsü vardır. Buradan kalkarak Taraman köyünde menzil aldık. Te­ nur nehrinin batı tarafında ve Zeydaniye nahiyesi hududundadır. Yüz hâneli Dürzi köyüdür. Bunlara «Kızıllı» derler. Savaş yerle­ rinde «Hubâr!» diye feryad ederek gülbank çekerler. Bütün evleri­ nin kapı ve duvarları, bahçelerindeki zeytin ve dut ağaçlan kızıl

76

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

aşı ile boyanmıştır. Allah'ın hikmetinden olacak, dağlarının ve ova­ larının toprağı da kırmızıdır. Çocuk ve kadınları baştan ayağa kır­ mızı giyerler. Bunun için Kızıllı adını almışlardır. İpek ve bilhassa zeytin üretimi gayet fazladır. Burada Maanoğlu’nun kendine bağlı şeyhleri geldi, hediyelerini vererek zimmetlerinde olan yüzyetmiş keseyi teslim edip Şam defterdarından senetler aldılar. Buradan da kalkarak Şakif kalsine geldik. Şakif kalesinin vasıflan : Buraları Kudüs’ü ele geçiren Avru­ palIların idaresinde iken, bu kaleyi Şekif adında bir Dürzi beyinin yardımı ile îspanyollar yaptırmıştır. Sonra Kudüs’ü feth eden Nureddin Şehid’in eline geçmiştir. Daha sonra tarihinde Selim Han’ın veziri Yunus Paşa tarafından fetholunmuştur. Şam eyâle­ tinde Kerk sancağı hududunda, Zeydaniye kazası subaşılığı idaresindedir. Yalçın ve beyaz bir yüksek dağın üzerinde, görülmeye de­ ğer bir kaledir. Aşağı Tenur nehrinden kalenin en yüksek yerine iki saatte çıkılır. Maanoğlu devlete isyan ederek bu kaleye yirmi bin tüfekli asker yerleştirip savaşa hazırlanmıştı. Kara tarafından Karaman, Sivas, Maraş, Adana, Haleb, Şam ve Trablus askerleri bu kaleyi kuşattılar. Deniz tarafından iki yüz parça kadırga ile Os­ manlI donanmasına Kaptan Cafer Paşa kumandan olup, Bektaş Ağa da donanma yeniçeri ağası tayin olunmuştu. Yetmiş, seksen bin as­ ker ile kale kuşatıldı. Bir taşma bin baş verilse Maanoğlu kaleyi ver­ mediğinden, ordu üzgün olarak geri döndü. Halen metris yerleri açıkça görülür. Binlerce Osmanlı şehidi gömülüdür. Kıble tarafı, Tenur nehri vâdisine bakan bir gayyâ kuyusudur. Allah korusun, insan aşağı doğru bakmaya cesaret edemez. Bu aşa­ ğı derenin beri tarafında, Baalbek tarafından gelen Rabtan nehri Tenur nehrine karışır. Aynısul nehri de burada Tenur’a karışır. Bu üç nehrin çıkardığı sesden insanın kulağı sağır olur. Sesler bir fer­ sahlık yerden duyulur. O tarihte Maanoğlu, bilgili dağ delici ustalar getirerek kaleden aşağı nehirlere kadar ayak taş merdiven kestirip su yollan yap­ tırmıştı. Ertesi sene Vezir Küçük Ahmet Paşa kumandan olup, çok sayıda asker ile Maanoğlu üzerine geldi. O yezidi zorla kaleden çı­ kararak devlet kapısına gönderdi. Sultan Dördüncü Murad Han’ın huzurunda kellesi kesilip, oğlu ise has harem hazine odasına alındı. Hâlâ bu Şakif kalesinde insan yoktur. Sapasağlam duran burç ve kulesi zerre kadar eskimemiş, beş köşeli güzel bir kaledir. Her taşı fil büyüklüğündedir. Kat kat sarayları, çeşitli oda ve salonları, bir

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

77

camii, erzak anbarı, cephane odaları ve su sarnıçları vardır. Hepsi de kâgir yapı olup, daha henüz yapılmış gibidirler. Kalede saat gibi kurulan bir çeşit un değirmeni vardır ki, dillerle anlatmak müm­ kün değildir. Acaib bir sanat eseridir. Bu kale düzenlenip insan doldurulsa, gayet sağlam ve eşsiz bir kale olur. Bu kaleyi seyrederken, bazıları Zeydaniye kalesini övdüler. He­ men aşağı orduya inip Paşadan izin aldık, kırk - elli yiğit ile Ten ur nehrini geçip yedi saatte Aynısul denilen yere vardık. Şakif nâhiyeşinde Aynısul adında bir kayadan çıkan su burada bir göl olur. Bu gölde senenin diğer zamanlarında balıktan eser yoktur. Amma Şubat ayı gelince o kadar çok balık olur ki, sanki halis gümüşdürler. Trabzon’un hamsi balığına benzer. Şubatın yarısı olunca bu ba­ lıklar çiftleşirler. Balıklar su yüzüne bir çeşit neft yağı gibi yağ çı­ karıp yüzerler. Bu yağı cüzzam olanlar yaralı yerine sürse veya tütsü yapsa, Allah’ın emri ile şifa bulurlar. Bu haliç üzerinde, ya­ ğın çıktığı yerde, bir kimse bu sudan içse sallabaşlık hastalığına tutulur. Cinsî münasebette bulunamaz. Bu balığı ateşe atsalar, ko­ kusunun gittiği yerde akrep, çıyan, yılan gibi şeyler olur. Balığın etini yiyenler de sallabaş olurlar. Burayı seyredip yine kıble tara­ fına doğru taşlık ve zeytinlik yerleri geçerek Zeydaniye kalesine geldik. Zeydâniye kalesinin vasıfları: Tarih-i Fütühât-ı Şam, bu kaleyi Emevilerden Süleyman bin Abdülmelik’in kardeşi Mesleme’nin yap­ tırdığını yazıyor. Sonra birçok meliklerin eline geçmiştir. Nihayet senesinde, buranın halkı Birinci Selim’e savaş yapmadan kale­ yi teslim etmişlerdir. Halen Şam eyâletinde Şam paşasının hâssından ayrılmış yedi kese gelirli kale olup, yüzelli adamı ile subaşısının idaresindedir. Yüz akçelik kazâdır. Zira köyleri tamamen Dürzi, Tilmânî ve Mervânî’dir. Şam yeniçeri serdarı, kale dizdarı ve nefer­ leri vardır. Kalenin yapısı: Yüksek bir dağın tâ tepesinde, beş köşeli bir kaledir. Duvarı yalınkattır. Yerle ilişiği yoktur. Bir tarafından fet­ hi mümkün değildir. Dört tarafında da hendeği yoktur. Çevresi altı bin adımdır. Bir demir kapısı vardır. Kalede bu gece Subaşı Saçlıoğlu’nda misafir kaldık. Ertesi gün yine kuzey tarafına süratle giderek, Şakif kalesi önün­ de orduya geldik. O gece orduda, askerler arasında, «Orduyu kırkbin tüfekli Dürzî basmış imiş» diye bir söylenti yayıldı. Gece or­ dunun dört çevresine tuzaklar kurulup binlerce yiğit yerleştirildi.

78

E VLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

Tâ ki gece yarısı oldu, Allah’ın büyüklüğünden olacak, Lübnan da­ ğının üzerinde yüzbinlerce fitil meşâle görüldü. Bir hay-huy sesle­ ri koptu ki, yer ve gök tir tir titredi. Hangi taraftan baskın için hü­ cum ettilerse, tuzaklara raslayıp hüsrana uğradılar. Ertesi gün sa­ bahleyin bir gün evvel tuğların ileri gitmesi uygun görülmeyerek, bütün ordu hep birlikte batı tarafına gidilerek Kâsımiye kalesine geldik. Bu kaleyi Güzelce Kâsım Paşa’nın yaptırmış olduğunu ve diğer vasıflarını Hacc-ı şerif bölümünde anlattık. Burada gaziler, Akde­ niz kenarına çadırlarını kurup yerleştiler. Sayda ve Beyrut hâkimi burada yardıma geldi. Daha önce ulaklık ile İstanbul’dan geldiği­ mizde, Paşa efendimiz bu Sayda ve Beyrut kalelerinin teftişini ba­ na vermişti. Burada sayda hakiminden iki esedî (13) aldım. Yine o gün Safed hâkimi Nalbant Ali Ağa üçbin askerle gelip deniz kena­ rında yerleşti ve çarhacı tayin olundu. Oradan sahil boyunca gide­ rek iki saatte Re’sü’l-ayn tılsımlarına geldik. Bu diyar Yunanlılar elinde iken, hakimler, deniz kenarından yüz adım içeride, deniz ortasında, elli zira’ boyunda bir yüksek kule yapmışlardır. Ortasında gayet berrak su ile dolu büyük bir havuz vardır. Havuzun dibinde nice kıymetli eşyalar vardır. Nice serdengeçti kimseler ayaklarına taş bağlayıp kendilerini havuza atarlar, fakat dibe varmadan yaydan ok fırlar gibi su yüzüne çıkarlar ve bir şey olmaz. Suyun dibine erişmek imkânsızdır. Cüzzam hastalı­ ğı olanlar, bu havuzun suyundan içince iyi olurlar. Ne hikmettir ki, bu kalenin yakınında daha yüksek bir dağ olmadığı halde tepe­ de olan bu havuz coşkun deniz gibi taşıp kalenin dört tarafından denize akar. Buradan yine kıble tarafına doğru sahil boyunca giderek iki sa­ atte Sur şehrine geldik. Sur şehri ve kalesinin vasıflan : Sur şehri deniz kenarındadır. İskender’in yaptırdığını söylerler (14). Sonra Melik et-Tahir burayı îspanyollardan almıştır. Sonra tarihinde aman ile Selim Han’a teslim olunmuştur. Sayda hakimine bağlı voyvodalık bir kazadır. Sahilde kalesi ve büyük limanı vardır. Yer yer harab olmaktadır. Çevresi altı bin adımdır. Üç mahallesi, üçyüz toprak örtülü evleri, (13)

(14)

Üzerinde arslan resm i bulunan Felemenk dolarlarına, OsmanlIlar •Arslanlı., «Arslanî», •Esedî. kuruş derlerdi. Bu esedîler sekizbuçuk dirhem ölçüsünde gümüş idi. Eski adı •Tir. dir. İskender’ den çok evvel Fenikeliler kurmuş idi. İskender burayı zabtedip harabetmiştir.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

79

bir câmii, küçük bir çarşısı ve bir kilisesi vardır. Şehir halkı bu kiliseye «Aleksandr» mabedidir diye itibar ederler. Limana bakan bir kapısı olup, Yemen fatihi Sinan Paşa tarafından yaptırılmıştır. Dizdarı ve elli askeri burada oturur. Sekiz rüzgârdan korunan bir limanı vardır. Akkâ limanında gemiler kışlayamayınca, bu liman­ da yatarlar. Amma denizden gelen kumlarla kum deryası kesilip, şehir günden güne kuma boğulmaktadır. Eski zamanda, burada kum tılsımı olmak üzere yüksek bir direk varmış. Maanoğlu define var­ dır diye direği yıkınca, kumlar şehre girmeye başlamış. Buranın hakkında daha geniş olarak Hacc-ı şerif bahsimizde bilgi verilmiştir. Buradan kalkarak ordu ile Nakura boğazını geçmek için müza­ kerelerde bulunuldu. Safed Hakimi çarhacı olarak, kırk bayrak sek­ ban ve sarıca askeri gece yarısı silâhlı olarak Nakura boğazına var­ dılar. Orasını boş bulduklarından, hemen pusulara çekilip bütün as­ kerler hazır vaziyete geçtiler. O gece Dürzîlerden yedi aded casus yakalandı. Bunlar Paşaya getirilip konuşturuldular. Ertesi sabah Nakura boğazından feryadcılar gelip: —• «Bire Sultanım, pusudaki askerleri Dürzîler bastı, bizimkiler mağlup olmak üzereler.» Deyince, hemen kırk bayrak piyâde olarak Şated, Sayda ve Bey­ rut askerleri ileri gidip imdada yetiştiler. Paşa da atlanıp, bütün or­ du ile bir saat içinde savaşa katıldı. Nakura dağı savaşı: Cenk çalgıları çalındı. Şamlı Osman Ağa bir koldan, Delibaşı bir koldan, dört iç ağaları deniz kenarındaki yalçın kayalardan, velhasıl onyedi yerden alarga dağlar içine girip tâ cenk yerine vardıkta «Allah, Allah!» sesleri göğe yükselince, bü­ tün Dürzi ve Timânîlerin akılları başlarından gitti. Daha önce pu­ suda yenilgiye uğrayan gaziler de taze can bulunca, iki asker ara­ sında kalan dinsiz Dürzîlerin: «Neresi! Ya neresi! Kurtuluş yeri neresi!» Mısraında olduğu gibi, bir kurtuluş yeri bulmalarına takatleri kalmadı. Kudurmuş köpek gibi yedi saat çok şiddetli çarpışmalar­ da bulundular. Şimdiye dek bu dağlarda öyle uzun cenk olmamıştır. Sonunda kimisi kendini kayalardan denize atarak boğuldu, kiminin başları kılıç ateşinden geçip kelleleri gövdelerinden ayrıldı. İkindi vakti olduğunda, üç bin kadar Nusayri ve Mervânî öldürülmüştü. Sonra Nakura boğazı yüzbin askerle güçlükle geçilerek, akşam vaktinde Şem’ün-i Safâ köyüne gelinip burada konaklandı.

80

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

Burası Safed hududundadır. Dürzistan topraklarmdandır. Şem’ün-i Safâ köyü bin hanelidir. Bir camii, hanı, hamamı ve pazar yeri vardır. Her evde kale gibi mazgal delikleri bulunur. Bütün kapı­ ları sağlım yapılıdır. Binaları kale gibi güzel toprak ile sıvamadır. Çevresi zeytin, dut, bağ ve bahçeleri ile donanmıştır. Bu kalede yediyüz esir alınıp kelleleri kesildi. Köy şeyhleri ile altıyüz kadar esir de bağlı olarak otağ önüne konuldu. Murtaza Pa­ şa askerinden ancak ikiyüz seksen asker şehid olmuş idi. Ye i١üz asker de yaralanmıştır. O gün ileri gelenlere hilatlar giydirildi Bir­ çoklarına zeametler ihsan olundu. İkibin kadar şehbaz, yiğit, hü­ nerli erlere çelenkler verilip, hepsine yetmiş kese bahşiş ihsan olun­ muştur. Bu cenk için şöyle bir tarih düşürmüştüm : «Evliya bu cengi gördükde dedi tarihini Binellidokuz yılında oldu bu şanlı gaza».

Sene:

Esirlerini kurtarmak için Dürzi şeyhleri gelip zimmetlerinde olan malları getirdiler. Bu Şem’un beldesinde yirmi gün kaldık. Bin kese mal, üçyüz katır yükü ham keten alınıp Şam’a gönderildi. Bü­ tün îslâm askerleri birer rehinler ile Dürzi dağlarına gidip, mallar alarak ağa ve bay olarak döndüler. Nakura dağının vasıflan : Akdeniz sahilinde ucu göklere yük­ selmiş kayalardır. Öylesine yüksektir ki, havada uçan bir kuş bu yüksek dağın üzerinden geçmeye güç bulamaz. Akka kalesinde ya­ tan Hazret-i Salih’ih duası sebebiyle, bu yüksek dağ üzerinde dar bir yol açılmıştır. Amma yine deve, katır, yüklü eşeğin geçmesi imkânsızdır. Bu Nakura boğazını açmışlar amma, yine sahil tarafı­ na bakmaya insan cesaret edemez. Mâlik el-Tahir, Akka kalesini fet­ he giderken yolları temizlemiştir. Dağın kendisi göğe yükselmiş, al­ tı ise sütun gibi bomboştur. Altına büyük kalyonlar girse direkle­ rinin, serenlerinin cundaları kayalara dokunmaz. Öyle mağaralar, kaya oyukları var ki, içine yirmişer bin atlı girse, yerimiz dardır demez. Öylesine geniş, görülmeye değer büyük mağaralardır. An­ cak lodos rüzgârları estiğinde, denizin dalgalarından her taraf kal­ kıp kopar. «Yedişerleme» demlen deniz kumu dağlar gibi gelip bu Nakura kayaları mağaralarına vurduğunda, o dağların yıldırımın­ dan insan Nakura’dan geçmeye cesaret edemez, ödü patlar. Öyle şiddetli ses çıkarırlar ki, üç menzil uzak olan Şam’dan bu Nakura kayaları mağaralarına dalgaların vurmasından çıkan ses duyulmak-

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

81

ta olup, «Nakura dağlan gürlüyor» derler. Bu derece büyük mağa­ ralardır. Bütün denizciler, kara ve deniz seyyahları ve tüccarlar arasın­ da meşhur olmuş bir boğazdır. Dar yolunun iki tarafı öyle yalçın kayalardır ki, külünklerin tırnaklarını iliştirecek yer bulunmaz. Bu kayalarda bir tüfekli kimse dursa bin adamı geçirmez, geçme im­ kânını da vermez. Hiç tüfek atmayıp da taş yuvarlasa yeter. Kuş uçamaz. Allah korusun sarp, korkulu ve tehlikeli yerlerdir. Böyle geçilmesi zor yerlerde Murtaza Paşa efendimize Dürzi melunlarının fethi nasib olmuştur. Kusurlu ben hakir de böyle bir gazada bulundum. Sonra Şem’un Safa köyünde Padişah malının alınmasına baş­ landı. Murtaza Paşa bana kırkbin kuruş alınmasını tembihlemişti. Ali Bölükbaşı bayrağı ile seksen aded silahlı asker götürüp, Zeydâniye nahiyesine yedi saatte yetiştik. Bir dağ başında, bağlı, bahçe­ li, incir, zeytin ve dut ağaçlarının bol olduğu bin hâııeli, şenlikli bir köydür. Allah’a şükür, yedi günde otuz kese topladık. Üç kese bana, bir kese bayrak sarıcalarına verildi. Hazret-i Şem’un Safa ziyaretgâhı: Hazret-i Mesih (A.S.)’ın oniki halifesi vardı. Bunların birincisi Habib Neccâr, İkincisi de Şem’­ un Safa idi. Yunanlılar buna peygamber derlerse de aslı yoktur. Hazret-i îsâ, çocukluğunda bunların kucağında yetişmiştir. Bu Şem’­ un, Hazret-i Yahya’nın akrabalarından idi. Hazret-i Mesih’in göğe çıkmasından sonra Nablus şehrini terk edip, çok zaman Antakya’da Habib Neccar ile oturmuş idi. Habib Neccar’m şehid olmasından sonra nice zaman seyahat etmiştir. Yaşlandığında bu Nakura da şe­ hid olmuştur. Hristiyanlar onu burada defnedip, üzerine kayserler­ den biri kubbe yaptırmıştır. Etrafına da güzel bir bahçe yapılmıştır. Bütün Muhammed ümmetinin ziyaret ettiği gibi, halen Hristiyanların da ziyaretgâhıdır. Nice yüz Dürzi dervişi ve fukaraları vardır. Nurlu kubbesinin içi çeşitli balmumu ile süslüdür. Şamdan, kaliçe ve meşaleler ile donatılmış ve oniki havari aşkına oniki kandil maaşallah gece gündüz devamlı yanmaktadır. Hiç sönmemişlerdir. Bü­ tün hizmetkârları bu işle görevlidirler. Zeytinyağı yaktıklarından, her köyden yüzlerce kab zeytinyağı gelir. Sığırları dağlarda başı­ boş gezerler. Asla kurt yemez. Hırsızlar uğramaz. Bir de bu köy halkının evlerinin kapıları gece gündüz açıktır. Gayet düzenli Dürzîleri vardır. Bütün eşyaları her tarafta meydanEvliya Çelebi TO-IV. P : 6

82

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

dadır. Hiç kimse dokunmaz. Bu da güzel bir âdettir. Hristiyanların bir müşkilleri olsa, bu türbeye gelip Şem’ûn Safâ’mn el yazısı ile ceylân derisi üzerine yazılmış ve halen türbede bulunan İncil âyet­ lerine el sürüp yemin ederler. Eğer yalan söylerler ise ölürler.. Fa­ kat suçlular korkup türbeye yaklaşmamdan önce kaçarlar. Ben bu İncili yedi kere açıp seyrettim. Muakkile yazısına benzer bir yazı­ dır. Masraf kâtibi Rum Mehmet Ağa ile bu gerçek İncilden Hazret-i Peygamber hakkında Hazret-i Isâ’ya gönderilen âyeti çıkartıp buraya yazdım. Âyet-i şerif İncilden olup, Muhammed el - Mustafa Sallaîlahu teâlâ aleyhi ve sellem için söylediklerinin Türkçesi şöyledir: «Bir çocuk, Azer oğlundan peygamber ola. Yalancı olmaya. Onun doğumu Mekke ola. Doğrulukla gelmiş ola. Onun mübârek adı Ahmed Muhammed ola. Ona uyanlar bu cihan ıssı olalar. Dahi ol cihan ıssı ola.» Bu Şern’un yazısı ile yazılan İncilden bu âyet-i şerife çıkarılıp yazıldı. Daha nice şeyler seyredildi. Bütün İslâm askeri, buraları ağaçlıklı bir yer olduğundan, gezinti için buralara gelir. Burada bü­ tün Akdeniz, kara tarafından Baalbek, Bikâ sahrası, Rebve boğazı, Yezid nehri, De’yr-i Cebeli, Zeydaniye kalesi, Şakif kalesi, Sayda ka­ lesi, Beyrut ve bütün Maanoğlu dağları görünür. Timânilerden her birinin birer çeşit lehçe ve lisanları vardır. Birbirinin lisanlarını tercümanla anlarlar. Çoğunlukla AvrupalIlar ile oturup kalkarlar. Tîmânî lisanından bazı kelimeleri: Vad: 1, âş: 2, sülüs: 3, rub’ : 4, harns: 5, sitte: 6, seb’a: 7, semân: 8, tisa: 9, âşer: 10, vad-aşer: 11, âs-aşer: 12, ârbâşer: 14, hamşâser: 14, sittaş: 16, seb’âs: 17, semânâş: 18, tisâşer: 19, teltîn: 30, vâd-tildin: 31, Hâbız: ekmek, mây: su, tâl: gel, râh: git, tâlkıd: gel otur, hobhâm: misk, telefrakt: zağferan, hâv: yağmur, zarmteîk: gökyüzü, hancercâs: Cennet, hü ateh Cehennem, haflâs: âsîler, gaftarat: ka­ leler, nâm: uyku, riş’at: ateş, Cemâ’at-i taft: Aksa Camii, hanh câs sakt: Cermet’e benzer, zemz bertay: tahkik, eva: bu dünya, kara ketlık: aldanma buna, galesternak: dünya fânidir, sar ezfild hacer: Âhiret gerçektir, marib: yılan, akreb: akrep, muşmuş: yemişler, kınâr: .atlar, ulâb: deve, ma’anfilnât: Hazret-i Nuh’un gemisi, batagele. remft: •selâmün aleyküm, remft bata gel: ve aîeyküm selâm, fasl-ı malhat: hayırlı sabahlar, bâ mâlhât: yâ hayır sabah, ömrü zât: dağ­ lar, zerirât: sanatlar, melniyas: yahudi.

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESÎ

83

Yine Timinilerin bir gazelini manzum olarak aynen ve tercü­ mesi ile alıyoruz. Rehâvî usülündedir. Dur dolu dob bzadhi? (Sen niçin ağlarsın böyle?) Dorula mertes mantuhi (Derdini bana söyle) Abid âd riyde rihi (Yarın yok ise âh eyle) Kul kulî kuli kul lâhî (Tel tellide raks eyle). Eğer bu ülke halkı ile devamlı görüşüp onların yaşayışlarını iyi­ ce öğrenip yazmış olsak koca bir kitap olur. Biz bu tarafta Murtaza Paşa efendimizle Şem’un Safâ köyünde yirmi günde devlet ma­ lını alıp sefer borularını çalarak, yine güney tarafına doğru yola çıktık. Makura dağından tepe aşağı indik. Sahili takib ettik. Yanı­ mızda dört yüz kadar köyün şeyhleri de vardı. Tavahiıı-i menşuhat menziline geldik. Burası Akkâ hâkimi ve kadısı idaresinde, deniz kenarında, Ye­ men Fatihi Sinan Paşa’nm değirmenleridir. Evkafı büyüktür. Yüzyetmiş parça âsî ve âsî olmayan Dürzî, Yezidî ve Timânı köyleridir. Ellibin yiğit askeri çıkar. Her bir beldesi kale gibidir. Bütün dağ­ ları zeytin ve dut bağlan ile kaplıdır. Sonra yine sahili takib ederek Akka kalesine geldik. Akkâ Kalesinin vasıflan : Burası sağlam ve eski yapı bir kale­ dir. İlk yapıcısı Hazret-i Yahya zamanında Hristiyanlardaıı birisi­ dir (15). Hicrî tarihinden önce, İspanya kralı bu kalevi tamir edip Kudüs-ü şerife büyük bir liman yaptı. Akka, o asırda çok güzeldi. Yediyüz kadar kilisesi, üçyüz han ve hamamı vardı. Her sene Kudüs’e ziyaretçi getiren gemiler bu­ rayı daha da güzelleştirirdi. Mısır’da Kölemenler yanında vezir olan Sultan Yusuf Selâhaddin, burayı ele geçiren Haçlıları çıkarmak için önce Dimyat’ı ellerinden almış ve Mansûriye’ye gelmişti. Bu esna­ da efendisi Nureddin Şehid Şam’da vefat edince, kendisi Mısır Sul­ tanı olmuştu. Büyük bir ordu ile Kudüs'e geldi. Kırk günde Haç­ lılar elinden Kudüs’ü aldı. Kaleyi temelinden yıktı. Selâhaddin’den sonra Tâhir Baybars zamanında yapılan toplantıda, «Madem ki Ak­ kâ kalesi Frenkler elindedir, Kudüs’e yine saldırmaları rmimkün) Saint •Jean d’acre.

84

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

dür» diyerek, denizden ve karadan yer götürmez asker ve yediyüz parça gemi ile kaleyi sardılar. Kale dibinde yedi sene beklediler. Bağ yetiştirdiler. Çoluk çocuk sahibi oldular. Yine de kaleyi fethe­ demediler. Bir gece .Tahir Baybars’a rüyasında, Haleb’deki Şeyh Abidin Efendi gelmeyince bu kalenin fethinin mümkün olamayacağını söylerler. Tahir hemen Haleb’e bir mektup ile adam gönderir. Adam gidip mektubu verdiğinde, abdest alan şeyhin bir gözü şehid olur. Varan adam şaşırır. Şeyh de, «Bu anda kale fetholur» diyerek, he­ men takunyesini çıkarıp havaya atar. O adama da: «Var Melik Tâhir’e selâm eyle, gazaları mübarek olsun. Biz dahi gerçek âlemde o kale dibinde cenk ederken bir ■gözceğimiz şehid oldu» diyerek, ölü gözünü bir kaba koyup Tahir Baybars’a gönderir. O esnada o adam kaleye geldiğinde görür ki kale yerle bir ol­ muş. Meğer mektubu verdiği zaman, şeyhin attığı nalın gelip sura değmiş ve surda bir sarsıntı olarak kalenin bütün duvarları ve ku­ leleri harab olmuş, burç ve duvarlar yere geçmiştir. Şimdi azizim, evliyaların kerâmetleri hakdır. İnkâr etmemek ge­ rektir. Akâid kitaplarımızda, «Evliyanın kerâmetleri hakdır» buyurulmuştur. Şeyh Abidin’in şehid olan mübârek gözü mücevher bir kutu içinde Şam’da Melik Tâhir’in nurlu türbesinin hâzinesinde .saklıdır. Ben gördüm. İşte Akkâ kalesinin fethi bu şekilde olmuştur. Sonraları yine Frenklerin eline geçmişse de devamlı kalmamıştır. Eyyûbilerden Melik Kâmil Mısır hâkimi iken, kaleyi tamir edip asker yerleştir­ miştir. Çerkeş sülâlesinden Sultan Gavri elinde iken, tarihinde Selim Han’ın Mısır seferinde kale halkı itaat edip kaleyi teslim et­ mişlerdir. Halen Şam eyâletinde Safed sancağı hududunda üçyüz kese ile iltizam olunan ve bir mikdar asker ile idare olunan hâkim­ liktir. Beyine de yüz kese kalır. Safed bir merhâle, Kudüs ise üç menzildir. Her iki şehrin de iskelesidir. Şehir nâibi, şehir muhtesibi, gümrük emini ve Şam yeniçeri serdarı vardır. Sipâh kethüda yeri yoktur. Dizdarı, kale neferleri, nakîbü’leşrafı ve şeyhülislâmı vardır. Ayân ve eşrafından eser yoktur. Çünkü halkı hep gemici ve tüccardır. İskele başındaki han içinde yedi kralın balyozları oturur. Akkâ Kalesinin yapısı: Akdeniz kenarında, bir körfez nihâye­ tinde, düz ve kumsal bir yerde, dört köşe eski bir kaledir. Beş kat­ tır. Her duvarı yirmi arşın eninde olup, bir sıra horasan ve tuğla, bir sıra da dört köşe kesme taşla örülmüştür. Beş kat duvarının ara­ larında birer kat elli arşın eninde hendekleri vardır. Hepsi beş sıra

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESİ

85

hendek olun, içlerinden deniz geçer. Yedi kapısı vardır. Çevresi dokuzbin adandır. Kapı ve duvarları harab olmaya yüz tutmuştur. Büyük kale içinde incir ve dut ağaçları vardır. Sanat eserleri yok­ tur. Kalenin güney tarafında deniz kenarında, Süleyman Han’ın ve­ zirlerinden Koca Lala Mustafa Paşa dört köşeli kule gibi küçük bir kale yaptırmıştır. Etrafı sekizyiiz adımdır. Batı tarafına açılan bir kapısı vardır. Askerler ve dizdar burada otururlar. Limana bakan yedi parça balyemez topları ve diğer cephanelikler bulunur. îçinde erzak anbarları, su sarnıcı ve Süleyman Han’ın bir camii vardır. Dış varoşunda bin kadar çeşitli binalar vardır. Mimâri eserlerinin en güzeli, Sinan Paşa’nın iskele başındaki Balyoz Ham’dır. Kaleden daha sağlam bir yapıdır. Civarındaki Sinanpaşa Camii küçük ise de cemaat gayet çoktur. Dükkân azdır. Kıymetli eşyalar ancak Bal­ yoz Hanı’nda bulunur. Şehrin dışında güzel, küçük bir hamam var­ dır. Hamamın içi zift ile döşenmiş olduğundan güzel kokusu var­ dır. Günden güne bu hamamı kum doldurmaktadır. Zira Büyük İs­ kender bu şehirde otururken kum için tılsım yaptırmış idi. Şimdi o tılsım harab olduğundan şehri kum bürümektedir. Hamamın yanında denize bakan harab, büyük bir saray vardır. Burada bulunan eserler ancak Ayasluğ ve Aydıncık şehirlerinde bu­ lunabilir. İskender Sarayı adıyla tanınmıştır. Bu şehri gezerek iskele başındaki Sinanpaşa Camiinde Cuma namazına hazırlanırken, büyük bir gemi on iki parça yelkenini açıp, orsa bayraklarında haçlı işaretlerini taşıyarak gürühü ile Akkâ li­ manına girdi. AKKÂ LİMANI NDA BÜYÜK CEZAYİRLİ CENGİ Felemenk ve Ingilizlerin öncü kalyonlarının peşinden bir küçük kalyoncuk koşarak, o da orsa bayraklarını ve yeşil sancağını açmış geliyordu. Bütün kırmızı fesli Müslüman gazileri kalpo, kıç ve baş palavrası üzere göğüsleri bağırları açık olarak «Allah, Allah‫ *؛‬diyerekten o dağ parçası gibi gemiye saldırdılar. Bir kat alabanda top attılar. O gemiden de top atıldı. Arkadan yaylım tüfek ateşini baş­ tan ve kıçtan sardırıp, o kafir gemisini semender gibi Nemrud ateşi içinde bıraktılar. Binlerce hile ve şeytanlık ederek Cezayirîi’den alarga oldu. Gemi içinden hazin hazin trampet ve borular çalındı. Şehir içinde bulunan balyozlar Murtaza Paşa’ya, kadıya ve Safed hâkimine bol miktarda mal vermeye başladılar. Murtaza Paşa: - - «Görelim iş neye varır?»

;‫؛‬،‫؛‬

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

Diye göz yumdu. Hemen Cezayirli can ve gönülden düşman ge­ misine saldırmaya başladı. Düşman gemisi de tekrar yelkenlerini açıp, kale arkası burasıdır diye, can havliyle gemilerini karaya oturt­ tular. Bütün tayfalar karaya döküldüler ve kale altına geldiler. Ce­ zayirli bu defa derhal tararnula edip limana gelirken bir de baktık ki, iki parça dağ gibi kalyonlar yelkenlerini döküp, haçlı bayrakla­ rım açmış olarak limana giriyor. Ardı sıra yeşil bayraklı, al fesli Cezayirliler bu iki gemiyi kovalayarak limana girdi. Hemen daha önce gelen küçük Cezâyir gemisi o iki düşman kalyonunun önünü aldı. Bu sefer o iki düşman kalyonu yelkenlerini ıskanda vurup sa­ vaşa başladılar. Üç îslâm gemisi arasında kalan bu iki düşman gemisi birbirine sarılıp Akkâ önüne geldiler. Tam üçbuçuk saat şiddetli savaş yap­ tılar. Akkâ içinde bütün halk top güllesinden kaçarken, şehir için­ den yetmiş-seksen kişi şehid oldu. Çok kimse de yaralandı. O esna­ da minarede sala veren bir müezzin, minârenin top güllesi ile yıkılmasiyle yere düşerek şehid oldu. Sonunda bütün Cezâyirliler bir ağızdan «Allah, Allah!» diyerek hücuma geçtiler. Top, tüfek atışı ile kıçtan ve baştan düşman gemilerine saldırdılar. Bu durumda, dal­ kılıç çarmıhlara ve gemi direklerine çıkarak çarmıh, âblı, karlı, gün­ cük, ıstaca ve kurnal gibi yelken âletlerini balta ve kılıç ile kesip ezanlar okudular. Bir saat kadar da düşmanla anbar içinde cenk ettiler. Önce Felemenk gemisi ele geçirildi. Sonra İngiliz gemisi fetholundu. Bu iki gemiyi yedeğe alarak tep, tüfek sesleri ile bir «Allah, Allah» gülbankı çektiler ki, Akkâ’nın dağ ve taşı sarsıldı. Orada de­ mir atıp yattılar. Beri taraftan balyozlar, bütün iş erlerine mal yedirerek: — «Ne demek? Osmanlı limanında gümrüğe gelmiş, yanaşmış gemilerimizi herkesin gözü önünde alalar!» Diye, Paşaya şikâyette bulundular. Paşa tarafından sandallarla Cezâyirlive adam gönderildi. Onlar d a : — «Üç gün üç gecedir tâ Kıbrıs adasından beri bu savaş yapıl­ maktadır. Kovalıyarak bu isyancıları buraya düşürdük. Gaziler ka­ nunu üzere bunları ele geçirdik. Mekke’de, Medine’de de olsa hak­ kımızdır, alırız.» dediler. Paşaya da iki esir hediye gönderip, avlarını yedeklerine çe­ kerek Akdeniz’e açıldılar. Allah bilir, karada durduğumuz yerde yedi, sekiz saat öyle bir deniz savaşı seyrettik ki, uzun zamandır böyle bir şey görmemiştik. Sonra Paşa, bazı evleri ve toptan yıkıl-

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

87

mış olan minareyi tamir ettirdi. Amma karaya düşen kalyonu Frenkler öyle bir onardılar ki akıllara hayret verir. Kalyonun çıkarılması: önce şehirden yüzlerce fıçı topladılar. Her fıçıya birer ip bağladılar. İplerin diğer uçlarına da birer fıçı bağla­ dılar. Yüz fıçıyı kalyonun bir tarafına, yüz fıçıyı da diğer tarafına koydular. İplerin hepsi geminin altında kaldı. Bu sefer bütün fıçı­ ları deniz suyu ile doldurup denize batırdılar. Her fıçıya birer kişi ile tulumba koydular. Fıçıların suları tulumbalar ile boşaltıldıkça, boş fıçılar yukarı kalkmaya başladı. Kıç tarafta olan demiri tramula edip kolayca gemiyi kurtardılar. însan bu hünere hayran olur. SANAT SAHİBİNİN HÜNERLERİ Bu Akkâ sahrasında yetmiş-seksen bin askerle beklerken, adı geçen savaşçı Cezâyir kalyonlarından iki adamıyla bir pehlivan çık­ tı. Bütün orduya, paşaya ve diğer ileri gelenlere yeşil bayraklar ve hediyeler verip : —• «İbretle görülecek hünerlerim var. Bunlar hakikaten görüle­ cek şeylerdir.» Diye herkesi meydana çağırdı. Mağrib (Kuzeybatı Afrika) yö­ resinde meydana çıkmış bir adamı vardı. Sözün kısası, üç gün bu hünerler devam etti. însan şaşırıp kalır. Bu üç günde seyircilerden iki kese kadar para topladı. Birinci hüner: Yüzlerce kimseye kavun, karpuz, kabak, hıyar, . turp gibi sebze ve bitki tohumları verdi. Herkese elindeki tohumları yere sokup seyretmesini söyledi. Tohumları yere soktular. Pehlivan hemen o tohumların üzerine yeşil bir tulum içinden bir çeşit su serpti. O anda bütün tohumlar yeşerip kısa zamanda meyve verir hale geldiler. Herkes ektiği yerden beşer, onar kavun, karpuz, hıyar alıp birbirlerine dağıttılar ve yemeye başladılar. Bu durumda her­ kesin eli ağzında kaldı. Hepsi hayrette kaldılar. İkinci hüner: Paşa’nın askerlerinden birçok âlufte, âşufte. açık meşreb levend takımı bu pehlivanı, bir harar içine koyup hararın ağzını öyle bağladılar ki, Süleyman devleri bile bunu çözemezdi. Pehlivan ise harar içinden bir kere «Ya Allah!» deyince kendisini dışarıda buldu. Üçüncü hüner: Halk üzerine bir efzun okuyup üfledi. Herkes birbiri ile öpüşmeye başladılar.

88

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ

Dördüncü hüner: Bir efzun daha okudu ve herkes birbirini baş­ sız görüp korktular. Beşinci hüner: Bir efzır daha okudu. Halk birbirini biçimsiz durumda görüp, hay-huy ederek olmayacak şakalar etmeye başla­ dılar. Ayrıldıkları zaman bu hallerine gülerek şaşırıp kaldılar. Üç gün içinde bu şekilde daha birçok hünerler gösterdi. Sahra, insan denizi haline geldi. Üçüncü günkü hüneri: Önce iki hizmetçisine def çaldırıp ken­ disi de semâ etti. —• «Bugünkü gün size, erenler son hünerimi göstereyim». Deyip, cebinden bir küçük karpuz kadar kırmızı, yuvarlak bir top çıkardı. Ucunda bir kınnap bağlı idi. Meydana iri bir at kazığı çaktı. O topun ucundaki ipi kazığa bağladı. Topu eline alıp kazığa bağlı olan ipden çeke çeke on kulaç kadar ipi topun içinden çıkar­ dığında, bu defa «Yâ Allah!» deyip topu bütün gücüyle havaya attı. Top havada titreyip boşlukta kaldı. Toptan şöyle bir ses geliyordu: — «Bütün dost seyirciler birer akçe vermeyince inmem.» Herkes elinde avucunda olanı verdikten sonra, topun altına gi­ dip: — ٠«îşte akçe, in aşağı» Dedilerse de top yine yerinde kaldı. Sonra herkes birlikte ipi çeke çeke topu indirmeye başladılar. On yerde ip kangal kangal yı­ ğıldı. Üç fil yükü ip oldu: Bu ipler hep havadaki toptan çıkıyordu. Bu sefer kendisi gazaba gelip, hizmetçisine: — ٠«Var şu topu indir!» Dedi. Hemen esmer renkli bir hizmetçisi toptaki ipe yapışıp, canbazlık ederek, herkesin gözü önünde ipe tırmanıp yukarı çıktı ve topun üstünde durdu. Bunun üzerine kendisi hemen : — ٠«Bre topu indir, sen de in» Diye emretti. Amma ne adam indi, ne de top! Onun için de yüz kuruş kadar para toplayıp yine: — ٠«în aşağı!» Dedi. Yine inen yok. Bu sefer de öbür çocuğa: — ٠«Var şunları aşağı indir» Diye tembih etti. Çocuk hemen kazıktaki ipe yapıştı. Gemici gi­ bi havaya çıkarak öbür çocuğun yanma vardı. O da orada kaldı. Bu durumu seyredenler şaşırıp kaldılar. Hemen pehlivan : — ٠«Bre inin oğlancıklar»

EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNÂMESt

Burgaz  &#;   Abdal Köy (Abdi Oğlu Köy) Cubra

Burgaz  &#;   Abdülrezzak Lyaskovo

Burgaz  &#;   Aciz Dar Pripek

Burgaz  &#;   Açlar Ekzarh Antimovo

Burgaz  &#;   Ah Yolu Anhialo(Pomorie)

Burgaz  &#;   Ahlatı Pricad

Burgaz  &#;   Ahlı (Ahılı) Stratsin

Burgaz  &#;   Ahrenli Tvırditsa

Burgaz  &#;   Ahta Pol Agato Polis

Burgaz  &#;   Ak Ezli(Yak Ezli) Debelt

Burgaz  &#;   Ala Dağlı Venets

Burgaz  &#;   Alan Kayrak Yasna Polyana

Burgaz  &#;   Alçak Dere Panitsovo

Burgaz  &#;   Alma Dere Yabılçevo

Burgaz  &#;   Arnavut Köy Draganovo

Burgaz  &#;   Atanas Köy Atanasova

Burgaz  &#;   Aydos Aytos

Burgaz  &#;   Ayvacık Dere Köy Dülevo

Burgaz  &#;   Ayvacık Zvezda

Burgaz  &#;   Azaplı Karanovo

Burgaz  &#;   Azmak Ludza

Burgaz  &#;   Bağ Tarla Lozovo

Burgaz  &#;   Bağlar (Ballar) Lozenets

Burgaz  &#;   Balcı Köy Medova

Burgaz  &#;   Baraklı Orizare

Burgaz  &#;   Barık Zavet

Burgaz  &#;   Batacık Bata Ah Yolu

Burgaz  &#;   Baya Köy Dolno Ezerovo

Burgaz  &#;   Bayır Yeni Mhalle Ritlina

Burgaz  &#;   Bayram Alan Dobra Polyana

Burgaz  &#;   Bayram Dere Prilep

Burgaz  &#;   Bey Mahalle Gospodarevo Karapınar

Burgaz  &#;   Bilek Ahmet Mahalle (Bilek Mahalle) Kitka

Burgaz  &#;   Boğaz Dere Starplanina

Burgaz  &#;   Bokluca Radoynovo

Burgaz  &#;   Boyacılar Zvinitsa

Burgaz  &#;   Boyalar Vişna

Burgaz  &#;   Burgas

Burgaz  &#;   Buruncuk Prosenik

Burgaz  &#;   Bükünceli (Bükürceli) Tserkovski

Burgaz  &#;   Büyük Hediyatlar Pod-Gorets

Burgaz  &#;   Büyük Pınar Bistrets Karapınar(Gruovo)

Burgaz  &#;   Büyüklü (Bıyıklı) Vinarsko

Burgaz  &#;   Can Kardaş Bratovo

Burgaz  &#;   Celep Köprü Mostino

Burgaz  &#;   Cemeren Gabır

Burgaz  &#;   Civirli Dragovo

Burgaz  &#;   Cumalı Haci Morinovo Karin Abat

Burgaz  &#;   Cumalı Jitosuyat

Burgaz  &#;   Cumaya Köy Sborsko

Burgaz  &#;   Çanakçı Staro Paniçerovo

Burgaz  &#;   Çavdarlık Rıjitsa

Burgaz  &#;   Çelebi Köy Sini Rid

Burgaz  &#;   Çepelce Planintsa

Burgaz  &#;   Çerkeşli Slavyantsi

Burgaz  &#;   Çımalı Mığlen

Burgaz  &#;   Çiftlik Mahalle Bilka

Burgaz  &#;   Çobanlar

Burgaz  &#;   Dağ Yeni Lübnen Pop Köy(Popovo)

Burgaz  &#;   Davutlu Kableşkovo Ah Yolu

Burgaz  &#;   Demirdeş Jelyazovo

Burgaz  &#;   Denizler Morsko

Burgaz  &#;   Derbent-Dere Prohod

Burgaz  &#;   Dere-Köy Reçitsa

Burgaz  &#;   Dikence-Tikence Graniçar

Burgaz  &#;   Dikenlik (Tekenlik) Trınak

Burgaz  &#;   Doğanca Sokolovo

Burgaz  &#;   Doğan-Kaya Sokolets

Burgaz  &#;   Dokuz-Ek Devetintsi

Burgaz  &#;   Domuz-Orman Mirolübovo

Burgaz  &#;   Dülgerli Dülgeri

Burgaz  &#;   Elma-Dere Yabılkovo

Burgaz  &#;   Emine Emona

Burgaz  &#;   Emir-Köy Emirsko

Burgaz  &#;   Eresiller Snegovo

Burgaz  &#;   Eres-Ova Vresovo

Burgaz  &#;   Erikli İrali

Burgaz  &#;   Erkeç Koziçino

Burgaz  &#;   Eski-Paslı Lıka

Burgaz  &#;   Evrenli Jeleznik

Burgaz  &#;   Fakı Fakiya

Burgaz  &#;   Fındıklı Lyaskovo

Burgaz  &#;   Gerdeli Nevestino

Burgaz  &#;   Gerdeme- Dere Reçitsa

Burgaz  &#;   Gerdeme Yasenovo

Burgaz  &#;   Gerge-Pınar Rosenovo

Burgaz  &#;   Göcenler Zaycer

Burgaz  &#;   Gökçe-Evren Podvis

Burgaz  &#;   Göktepe Zvezdets

Burgaz  &#;   Göz-Eken Kozyak-Grad

Burgaz  &#;   Gücenler Zaycar

Burgaz  &#;   Gürgen-Köy Gaberovo

Burgaz  &#;   Hacı Balabanlı Dragantsi

Burgaz  &#;   Hacı-Mahalle Struya

Burgaz  &#;   Halvacı-Köy Rudina

Burgaz  &#;   Halvacılar Rudina

Burgaz  &#;   Harami-Dere Razboyna

Burgaz  &#;   Has-Beyli Dobrinovo

Burgaz  &#;   Hocalar(Hocamar) Meden-Rudnik

Burgaz  &#;   İçmen-Zeamet Zaimçevo

Burgaz  &#;   İçme-Vakıf Çeraşa

Burgaz  &#;   İnce-Köy Gorovo

Burgaz  &#;   İnce-Köy Tınkovo

Burgaz  &#;   İsitli Devetak Karin-Abat(Karnobat)

Burgaz  &#;   İsmail-Fakı San-Stefano

Burgaz  &#;   İzor-Mahmut

Burgaz  &#;   Kaba-Sakal Ravnets

Burgaz  &#;   Kadı-Köy Mıdrino

Burgaz  &#;   Kadı-Köy Sıdievo

Burgaz  &#;   Kadir Fakılı Vezenkovo

Burgaz  &#;   Kalgamaç Dobrovan

Burgaz  &#;   Kamçı-Mahalle Kamçiya(Kamçi-Mahla) Karinabat

Burgaz  &#;   Kapıcı Kapuci

Burgaz  &#;   Kapıcı-Köy Vratitsa

Burgaz  &#;   Kara- Pınar Grudovo

Burgaz  &#;   Kara-Ağaç Brestovets

Burgaz  &#;   Kara-Bayır Meden-Rudnik

Burgaz  &#;   Kara-Gözler Marinka

Burgaz  &#;   Kara-Kaya Kozare

Burgaz  &#;   Kara-Kütük Pınçevo

Burgaz  &#;   Karalılar (Kara Aliler) Listets

Burgaz  &#;   Karamanca Koznitsa

Burgaz  &#;   Karamlık Mladejko

Burgaz  &#;   Kara-Pınar Karabunarska Grudovska

Burgaz  &#;   Kara-Sarlı Çerno -Grad

Burgaz  &#;   Kara-Tepe Çerna-Mogila

Burgaz  &#;   Kara-Tepe Çerni-Vrıh

Burgaz  &#;   Kara-Veliler Kara-Velovo

Burgaz  &#;   Karin-Abat İlçesi Karnobatska Okoliya

Burgaz  &#;   Kavaklar Kavatsite Size-Bolu(Sozopol)

Burgaz  &#;   Kavak-Mahalle Topolitsa

Burgaz  &#;   Kaya-Baş Skala

Burgaz  &#;   Kayalı Kameno

Burgaz  &#;   Kaynarca İzvor

Burgaz  &#;   Kayrak-Köy Kruşevets

Burgaz  &#;   Kayrak-Köy Plazovets

Burgaz  &#;   Kayrak-Mahalle Dubromir

Burgaz  &#;   Kazaklık-Yeni-Mahalle Vedrovo

Burgaz  &#;   Keleş-Köy Troyanovo

Burgaz  &#;   Kırcılar Polyak

Burgaz  &#;   Kır-Çeşme Polski-İzvor

Burgaz  &#;   Kır-Harman Harman

Burgaz  &#;   Kırk-Çalı Draçevo Karapınar

Burgaz  &#;   Kısıklar-Emir-Mahalle Emirovo

Burgaz  &#;   Kısıklar-Hacı-Mahalle Struya

Burgaz  &#;   Kışla-Köy Zimen

Burgaz  &#;   Kızılcık Dryankovets

Burgaz  &#;   Kız-Kilsie Momino-Tsırkva

Burgaz  &#;   Kızlccık Rapitsa

Burgaz  &#;   Kiremitlik Lülyakovo Aydos

Burgaz  &#;   Koca-Bük Golyamo-Bukovo

Burgaz  &#;   Koca-Kayın Golemo-Buk

Burgaz  &#;   Kokar-İçme Çereşe

Burgaz  &#;   Konak Byala-Voda

Burgaz  &#;   Koparan Poroy

Burgaz  &#;   Kos-Köy Kosovets

Burgaz  &#;   Köpekli Peştersko

Burgaz  &#;   Köprü Primorsko

Burgaz  &#;   Köy-Çalı (Kücalı) Malka Polyana

Burgaz  &#;   Kulazlı Krumovo-Gradişte

Burgaz  &#;   Kurt-Koca Vılçin

Burgaz  &#;   Kuru-Dere Rakovskovo

Burgaz  &#;   Kuru-Dere Suho-Dol Karapınar

Burgaz  &#;   Küçük-Alan Malka-Polyana

Burgaz  &#;   Küçük-Hediyatlar Pripek

Burgaz  &#;   Macarlar Zetiovo

Burgaz  &#;   Marafta Morava

Burgaz  &#;   Mehmet-Köy Rosen

Burgaz  &#;   Mura-Dere Zmeevo

Burgaz  &#;   Nadır-Köy Nadır

Burgaz  &#;   Nadırlar (Nadarlar) Rojden

Burgaz  &#;   Omur-Köy Strelets

Burgaz  &#;   Orlan-Köy Orhanovo

Burgaz  &#;   Orman Goritsa Ah Yolu

Burgaz  &#;   Orta- Mahalle Sredna-Mahala

Burgaz  &#;   Osman-Köy Dıbnik

Burgaz  &#;   Paşa-Köy Paşino

Burgaz  &#;   Poturnak Velika

Burgaz  &#;   Recep-Mahalle Granitets

Burgaz  &#;   Resiller Snyagovo

Burgaz  &#;   Rupça (Urupça) &#;

Burgaz  &#;   Salihler Smoçevo

Burgaz  &#;   Sancaktar Grozden

Burgaz  &#;   Sapaca Sneja

Burgaz  &#;   Sarı-Hanlar Jılti-Hani

Burgaz  &#;   Sarı-Kaya Skalak

Burgaz  &#;   Sarı-Musa Veselie

Burgaz  &#;   Sarmaşık Brışlyan

Burgaz  &#;   Sazlı-Köy Trıstikovo

Burgaz  &#;   Sefer-Köy Raklinovo

Burgaz  &#;   Sıra-Kaya Skalak

Burgaz  &#;   Size-Bolu Sozopol

Burgaz  &#;   Sungurlar(Sungular) &#; Karin-Abat(Karnobat)

Burgaz  &#;   Suvatlar Suvatite

Burgaz  &#;   Şaban-Kırı Zagoritsi

Burgaz  &#;   Şeyhler (Şıhlar) Raklitsa

Burgaz  &#;   Tağar-Köy Tagarevo

Burgaz  &#;   Taraş-Köy Kruşevo

Burgaz  &#;   Tas-Tepe Çukarka

Burgaz  &#;   Taş-Arı Pçelin

Burgaz  &#;   Taşlık Kamensko

Burgaz  &#;   Taşlı-Köy (Taşlık) Kamenyak

Burgaz  &#;   Tatar-Köy Gılıbets

Burgaz  &#;   Tellal-Köy Klikaç

Burgaz  &#;   Tercüman İzvorişte

Burgaz  &#;   Terzili Terziysko

Burgaz  &#;   Tırnovacık Malko-Tırnova

Burgaz  &#;   Topçu-Köy Topçiysko

Burgaz  &#;   Toy-Köy Dropla

Burgaz  &#;   Türk-Ala-Gün Varovnik

Burgaz  &#;   Türk-Bey-Köy İskra

Burgaz  &#;   Ulanlı(Oğlanlı) Ruen

Burgaz  &#;   Urum-Köy İnce-Voyvoda

Burgaz  &#;   Urum-Yeni-Köy Bılgarovo

Burgaz  &#;   Vaya-Köy Dolno-Ezerovo

Burgaz  &#;   Veli-Baş Veliko

Burgaz  &#;   Vetren Jitarovo

Burgaz  &#;   Yanık-Balabanlı Asparuhovo

Burgaz  &#;   Yengeç-Dere Rakov-Dol

Burgaz  &#;   Yeni-Köy Çernitsa

Burgaz  &#;   Yeni-Köy Priseltsi

Burgaz  &#;   Yeni-Köy Rezovo

Burgaz  &#;   Yeni-Mahalle Lozitsa

Burgaz  &#;   Yukarı-Almalı Gorno-Yabılkovo

Burgaz  &#;   Yumrukkaya Sinio Kamene ????? ??????

Burgaz  &#;   Yusuf-Çobanlar Mrejiçko

Burgaz  &#;   Yusuflu Beronovo

Eski Cuma  &#;   Abdallar Lovets

Eski Cuma  &#;   Ağmaç Köy (Omaç Köy) Omarçe(Ralitsa)

Eski Cuma  &#;   Ahmet Oğlu Dolneni

Eski Cuma  &#;   Ak Mehmetler Podgoritsa

Eski Cuma  &#;   Alfatlık Osman Pazar

Eski Cuma  &#;   Ali Bey Eniovets

Eski Cuma  &#;   Alvan Köy Stara Reçka

Eski Cuma  &#;   Alvanlar-Albanlar Oraç

Eski Cuma  &#;   Araplar Aprilovo

Eski Cuma  &#;   Aşağı Hüseyinler Dolna Hubavka

Eski Cuma  &#;   Aşağı Kab Dağ Dolna Kabda

Eski Cuma  &#;   Aşağı Keçiller  &#; Has Keçiller &#; Efras Keçiler Dolno Kozarevo

Eski Cuma  &#;   Aşağı Kestane Dolno Novkovo

Eski Cuma  &#;   Aşık Ova Pevets

Eski Cuma  &#;   Aşıklar Lübliçevo

Eski Cuma  &#;   Atlar Sıedinenie

Eski Cuma  &#;   Avdalar Lovets

Eski Cuma  &#;   Avlan Köy Stara Reçka

Eski Cuma  &#;   Ayazlar Svetlen

Eski Cuma  &#;   Aydın Köy Meçovo

Eski Cuma  &#;   Ayladın(Alaeddin) Bistra

Eski Cuma  &#;   Bahadırlar Padrino

Eski Cuma  &#;   Bahçalar Gradinka

Eski Cuma  &#;   Bahşişler-Bahşışlar Drinovo Pop Köy(Popovo)

Eski Cuma  &#;   Balabanlar Razdeltsi

Eski Cuma  &#;   Balcı Omur Medovina

Eski Cuma  &#;   Ballıcalık Milino(Keremedin) Osman Pazar

Eski Cuma  &#;   Baş Hasırcık Presentsi

Eski Cuma  &#;   Başlar Pırvan

Eski Cuma  &#;   Bayramlı Köy Velik Dençe

Eski Cuma  &#;   Benli Köy Kruşolak

Eski Cuma  &#;   Bezirgân-Köy Tıpçileştovo

Eski Cuma  &#;   Boğaz Kesen Presyan

Eski Cuma  &#;   Boğaz-Kesen Presyak ???? ??????

Eski Cuma  &#;   Bolluksu Draganovetsi

Eski Cuma  &#;   Bostan Osmanpazarı

Eski Cuma  &#;   Buhlar Buhovtsi

Eski Cuma  &#;   Bukak

Eski Cuma  &#;   Büyük Yeni Köy Golemo Novo Pop Köy

Eski Cuma  &#;   Cevizli Kalfa Miladinovtsi

Eski Cuma  &#;   Çalgıcı Köy(Çalıcı Köy) Svirçevo Osman Pazarı

Eski Cuma  &#;   Çamurlu Köy Kalnişte

Eski Cuma  &#;   Çanakçılar Paniçino

Eski Cuma  &#;   Çekendin(Çikendin Lilyak

Eski Cuma  &#;   Çeli Köy Yarebiçno

Eski Cuma  &#;   Çıkrıkçılar Malko-Çerkovna

Eski Cuma  &#;   Çıkrıkçılar Petrino

Eski Cuma  &#;   Dağ Köy Gorsko-Selo

Eski Cuma  &#;   Dalgaç Dılgaç

Eski Cuma  &#;   Dar Köy Nadarovo

Eski Cuma  &#;   Dar Yeni Lübnen

Eski Cuma  &#;   Davutlar Davitovo

Eski Cuma  &#;   Demirciler Jelazaritsi Osmanpazarı(Omurtag)

Eski Cuma  &#;   Demirciler Kovaçevets

Eski Cuma  &#;   Demirciler Moravitsa

Eski Cuma  &#;   Derbent Prolaz

Eski Cuma  &#;   Dere Dolets

Eski Cuma  &#;   Dere-Köy Golyamo-Dolyane

Eski Cuma  &#;   Dere-Köy Malko-Dolyane

Eski Cuma  &#;   Dırabollar Ravna-Selo

Eski Cuma  &#;   Dobrucalar Dobrotitsa

Eski Cuma  &#;   Doğanlar Yastrebinp

Eski Cuma  &#;   Dura-Bolu Ravno-Selo

Eski Cuma  &#;   Duraklar Stanets

Eski Cuma  &#;   Duran-Köy Stoynovo

Eski Cuma  &#;   Duranlar Çekantsi

Eski Cuma  &#;   Dülger-Mahalle Zidari

Eski Cuma  &#;   Ellezler İliyno

Eski Cuma  &#;   Elvasan-Karalar Panayot-Hitovo

Eski Cuma  &#;   Ereviş Osman Pazarı (Omurtag)

Eski Cuma  &#;   Fübeller Elenovo

Eski Cuma  &#;   Gag-Ova Gagovo

Eski Cuma  &#;   Geren Bıbel

Eski Cuma  &#;   Gündüzler Çerna-Voda

Eski Cuma  &#;   Güne-Köy Koprets

Eski Cuma  &#;   Güvenli Gılıbinka

Eski Cuma  &#;   Hacı Ahmetler Pçelartsi

Eski Cuma  &#;   Hacı-Köy Bukak

Eski Cuma  &#;   Hacı-Yürük Opaka

Eski Cuma  &#;   Halil-Hoca-Mahalle Dragovtsi

Eski Cuma  &#;   Halvacılar Halvaciysko Osman Pazar

Eski Cuma  &#;   Halvacı-Yeni-Köy Tsaasen

Eski Cuma  &#;   Hamza-Köy Bankovets

Eski Cuma  &#;   Hasan-Fakı Palaititsa

Eski Cuma  &#;   Hasan-Köy Tsar-Asen

Eski Cuma  &#;   Hasanlar Kiselets

Eski Cuma  &#;   Hasçı-Köy Makrio-Pol

Eski Cuma  &#;   Hası-Köy Svoboditsa

Eski Cuma  &#;   Has-Keçiciler Dolno-Kozarevo

Eski Cuma  &#;   Has-Kestane Gorno-Novkovo

Eski Cuma  &#;   Haydar Kardam Pop Köy(Popovo)

Eski Cuma  &#;   Hoca-Köy Kitino

Eski Cuma  &#;   Hoca-Mahalle Pirinets

Eski Cuma  &#;   Hotul &#; Osman Pazar

Eski Cuma  &#;   Hüseyinler Dolnaglavanak

Eski Cuma  &#;   Işıklar Lübiçevo

Eski Cuma  &#;   İki-Evler Dve-Kışti

Eski Cuma  &#;   İsaklar Slınçovets

Eski Cuma  &#;   Kademler Bılgaranovo

Eski Cuma  &#;   Kalaycılar Prisoyna

Eski Cuma  &#;   Kambur Kamburovo

Eski Cuma  &#;   Kanlı-Köy Kınino

Eski Cuma  &#;   Kara-Ağaç Slavynaovo

Eski Cuma  &#;   Kara-Ağaç Snyagovo

Eski Cuma  &#;   Kara-Atlar Vrani-Kon

Eski Cuma  &#;   Kara-Baş-Köy Çerno-Kaptsi

Eski Cuma  &#;   Kara-Çufallar Kozma

Eski Cuma  &#;   Karadır Moraven

Eski Cuma  &#;   Kara-Dilli Moravka

Eski Cuma  &#;   Kara-Hasan Zaraevo

Eski Cuma  &#;   Kara-Kaşlı Probuda

Eski Cuma  &#;   Karalar Taymişte

Eski Cuma  &#;   Karalar(kara-Aliler) Çerna

Eski Cuma  &#;   Kara-Seller Poroyno

Eski Cuma  &#;   Karlı-Köy Kralevo

Eski Cuma  &#;   Karşı-Mahalle Nasreştna

Eski Cuma  &#;   Kasırgalar Treskavets

Eski Cuma  &#;   Kavacık Vidanovo

Eski Cuma  &#;   Kaya-Başı Elşa

Eski Cuma  &#;   Kaya-Pınar Skalni-Kladenets

Eski Cuma  &#;   Kaykılar Bryak

Eski Cuma  &#;   Kaynarca İzvor

Eski Cuma  &#;   Keçiler Kolitsa

Eski Cuma  &#;   Keçiler-Mahalle (Yavuzlar) Kozarevets

Eski Cuma  &#;   Kedi-Ören Rosina

Eski Cuma  &#;   Kelebek-Mahlle Kruşolak Osmanpazarı (Omurtag)

Eski Cuma  &#;   Kemaller (Kemanlar) Stroynovtsi

Eski Cuma  &#;   Keremedin MilinoOsman Pazarı

Eski Cuma  &#;   Kestane Kestenyavo

Eski Cuma  &#;   Keşkekçiler İzvorovo

Eski Cuma  &#;   Kıdır-Köy Kitançevo

Eski Cuma  &#;   Kına-Köy Kınino

Eski Cuma  &#;   Kırallı-Köy(Rarlı Köy Kralevo

Eski Cuma  &#;   Kırtıllı –Cami-Mahalle Bojurka

Eski Cuma  &#;   Kırtıllı –Kayalar Payduşko

Eski Cuma  &#;   Kızana-Tekke Momino

Eski Cuma  &#;   Kızılcıklı-Belde &#; Osman Pazar

Eski Cuma  &#;   Kızıllar Gloginka Pop Köy(Popovo)

Eski Cuma  &#;   Kızlar-Köy(Kazlar-Köy) Devino

Eski Cuma  &#;   Kirecler-Kirejler Krasnoseltsi

Eski Cuma  &#;   Kirepçe Krepça

Eski Cuma  &#;   Koca-Doğan Golyama-Sokolovo

Eski Cuma  &#;   Koçaşlı Makovo

Eski Cuma  &#;   Kokarca Yazovets

Eski Cuma  &#;   Konak &#; Popköy(Popovo)

Eski Cuma  &#;   Kovancılar Pçelno

Eski Cuma  &#;   Köçekler Payduşko

Eski Cuma  &#;   Köse-Köy Krışno

Eski Cuma  &#;   Köseler Kösevtsi

Eski Cuma  &#;   Köycük Debrene

Eski Cuma  &#;   Kubadın (Kopadın) Loznitsa

Eski Cuma  &#;   Kulazlar Kray-Pole

Eski Cuma  &#;   Kulfalar Konop

Eski Cuma  &#;   Kurt-Alan İvança

Eski Cuma  &#;   Kuru-Veli-Köy Velevo

Eski Cuma  &#;   Kuşluk-Köy Ptiçevo

Eski Cuma  &#;   Kuyucuk Marçino

Eski Cuma  &#;   Küçük-Sırt &#; Osman Pazar

Eski Cuma  &#;   Küllüce Pepelka

Eski Cuma  &#;   Makaklar Makak

Eski Cuma  &#;   Mehmetler Zvezda

Eski Cuma  &#;   Mestanlar Prisoyna

Eski Cuma  &#;   Muratlar Buynovo

Eski Cuma  &#;   Musalar Visoçka

Eski Cuma  &#;   Mutaflar Plıstina

Eski Cuma  &#;   Nadır Nadarevo

Eski Cuma  &#;   Nasçı-Köy Makriopolsko

Eski Cuma  &#;   Okçular Zdravets

Eski Cuma  &#;   Omarça Ralitsa

Eski Cuma  &#;   Omur-Bey Zahari-Stoyanovo

Eski Cuma  &#;   Orlanlar Oraç

Eski Cuma  &#;   Ormancık Goritsa

Eski Cuma  &#;   Orta- Mahalle Elda

Eski Cuma  &#;   Orta-Köy Sredişte

Eski Cuma  &#;   Orta-Mahalle Bratovo

Eski Cuma  &#;   Orta-Pınar Yolu &#;

Eski Cuma  &#;   Osman Pazarı Omurtag

Eski Cuma  &#;   Osmanlar Visino

Eski Cuma  &#;   Osmanlar Visok

Eski Cuma  &#;   Örçenler Bojurga

Eski Cuma  &#;   Örencik Golâma-Gradişte

Eski Cuma  &#;   Öte-Mahalle Östreştina

Eski Cuma  &#;   Padırlar Padarino

Eski Cuma  &#;   Papazlar Malo-Gradets

Eski Cuma  &#;   Pazarcık Tırgovişte

Eski Cuma  &#;   Piller Starçişte

Eski Cuma  &#;   Pireler Starçişte

Eski Cuma  &#;   Pop-Köy Popovo

Eski Cuma  &#;   Posunlar Krasino

Eski Cuma  &#;   Püller Starçişte

Eski Cuma  &#;   Sadıklar Verentsi

Eski Cuma  &#;   Saltıklar Presiyan

Eski Cuma  &#;   Sarı-Duran Tvırdintsi

Eski Cuma  &#;   Sarınasıf Zavetno

Eski Cuma  &#;   Sarsıplı Tserovişte

Eski Cuma  &#;   Sefer-Mahalle Bozartsi

Eski Cuma  &#;   Selim-Köy Mirovets

Eski Cuma  &#;   Semerciler Semertsi

Eski Cuma  &#;   Sepetçi Novo-Malko-Koşniçari

Eski Cuma  &#;   Seyit Seyaçi

Eski Cuma  &#;   Sığırcık Rıtlina

Eski Cuma  &#;   Sıratça Straja

Eski Cuma  &#;   Sofular Bogomiltsi

Eski Cuma  &#;   Sofular Kovil

Eski Cuma  &#;   Sofular Sobina

Eski Cuma  &#;   Sofu-Yurdu (Sofular) Bogomolsko

Eski Cuma  &#;   Sultan Nevski

Eski Cuma  &#;   Şahveler Tsarevtsi

Eski Cuma  &#;   Şişko Şişkovitsa

Eski Cuma  &#;   Tekkeciler Dıbravitsa

Eski Cuma  &#;   Tekkeler Obitel

Eski Cuma  &#;   Tekkeler-Cami Malko-Tsırkvişte

Eski Cuma  &#;   Tekkeler-Kebir Obitel Osman Pazar

Eski Cuma  &#;   Tekkeler-Sagir Golyama-Sırkvişte

Eski Cuma  &#;   Tellal-Köy (Delâv-Köy) Glaştay

Eski Cuma  &#;   Toz-Patlar Rositsa

Eski Cuma  &#;   Turhanlar Tsvetnitsa

Eski Cuma  &#;   Turna-Ovası Turnoso

Eski Cuma  &#;   Türbe(Tülbe) Kapişte

Eski Cuma  &#;   Türbeler Goritsa

Eski Cuma  &#;   Uzunca-Alan Prostorno

Eski Cuma  &#;   Veletler Verentsi

Eski Cuma  &#;   Veli-Bey-Köy Veliçka

Eski Cuma  &#;   Veli-Köy Velikovtsi

Eski Cuma  &#;   Yağcılar Veselets

Eski Cuma  &#;   Yalımlar Ostrets

Eski Cuma  &#;   Yamna Preselets

Eski Cuma  &#;   Yardım Pomoştitsa

Eski Cuma  &#;   Yavaş-Köy Vasil-Levski

Eski Cuma  &#;   Yaylacık Gorska-Polyana

Eski Cuma  &#;   Yayla-Köy Polyana

Eski Cuma  &#;   Yeni-Köy Aleksandrovo

Eski Cuma  &#;   Yeşil-Ova Zelana-Morava

Eski cuma  &#;   Yılancılar Zmeyno Osman Pazarı

Eski Cuma  &#;   Yukarı Keçiller Gorno-Kozarevo

Eski Cuma  &#;   Yukarı-Hüseyinler Gorno-Hubavka

Eski Cuma  &#;   Yukarı-Kap-Dağ Gorno-Kabdal

Eski Cuma  &#;   Yukarı-Toz-Patlar Gorno-Rozitsa

Eski Cuma  &#;   Yürükler Ruets

Eski Cuma  &#;   Zağarlı-Köy Stedinenie

Eski Zağra  &#;   Ada Tepe Ostra Moliga

Eski Zağra  &#;   Ahırlar Zagorite

Eski Zağra  &#;   Ahlat Köy Kruşevo Çırpan

Eski Zağra  &#;   Ak Baş Gavarevo

Eski Zağra  &#;   Ala Beş Gorno Belovğ

Eski Zağra  &#;   Ala Gün Pıstrovo

Eski Zağra  &#;   Alacalı Bistren

Eski Zağra  &#;   Altın Çayır Zlatna Livada

Eski Zağra  &#;   Arabacı Kolarovo

Eski Zağra  &#;   Arabacı Ova Kolarovo

Eski Zağra  &#;   Arap Mahalle Çernevo

Eski Zağra  &#;   Ardaşlı Mıglişta

Eski Zağra  &#;   Arnavut İto

Eski Zağra  &#;   Aşağı İsiva Dolno İzvorovo

Eski Zağra  &#;   Aşağı Sahrane Dolna Sahrane (Kızanlık)

Eski Zağra  &#;   Aşık Sinekli Sveti Kirilovo (Kirilovo)

Eski Zağra  &#;   Aşıklı Gorno Graişte (Kınçevo) Kızanlık

Eski Zağra  &#;   Avcı Doğancı Lovets

Eski Zağra  &#;   Aydınlı Zora

Eski Zağra  &#;   Baba Mahalle Baştino

Eski Zağra  &#;   Bahaslı Dunavitsi

Eski Zağra  &#;   Balabanlı Edrovo

Eski Zağra  &#;   Balcılar Medovo

Eski Zağra  &#;   Balıklı Ruda

Eski Zağra  &#;   Baraklı Pryaporets

Eski Zağra  &#;   Bata Kanlı Konstantinovets

Eski Zağra  &#;   Bayasıllı Dunavtsi

Eski Zağra  &#;   Bey Pınar Sredişte

Eski Zağra  &#;   Biçerli Golyamo-Dryanovo

Eski Zağra  &#;   Boz Doğancı Grudevo

Eski Zağra  &#;   Bölücek Razdelna

Eski Zağra  &#;   Burunsuz Malko-Borisovo

Eski Zağra  &#;   Büyük Dere Boruştitşa

Eski Zağra  &#;   Büyük Oba Golemo Selo Kızanlık

Eski Zağra  &#;   Cadı Göl Lübenovo

Eski Zağra  &#;   Cambazlar Kaloyanets

Eski Zağra  &#;   Curanlı Kalitinovo

Eski Zağra  &#;   Çanakçı Dolna Paniçarevo

Eski Zağra  &#;   Çanakçı Yagoda

Eski Zağra  &#;   Çanakçık Manuşevtsi

Eski Zağra  &#;   Çanlı Malko Tırnova

Eski Zağra  &#;   Çatal Tepe Elhovo

Eski Zağra  &#;   Çavla Köy Stamovo

Eski Zağra  &#;   Çeltikçi Orizovo

Eski Zağra  &#;   Çergenli ,Çerkenli Çerganovo

Eski Zağra  &#;   Çıkarcı Tsarsko-Selo Çırpan

Eski Zağra  &#;   Çıracı Borovo

Eski Zağra  &#;   Çırpan Çırpan

Eski Zağra  &#;   Çıtalı Ploska Mogila

Eski Zağra  &#;   Çiftlik Dırjaven

Eski Zağra  &#;   Çolak-Ova Yavorovo

Eski Zağra  &#;   Değirmen Viran Podrumçe

Eski Zağra  &#;   Deli Binleri Yazdaç

Eski Zağra  &#;   Derbent Zmeyovo

Eski Zağra  &#;   Devren Zmeyovo

Eski Zağra  &#;   Doğancıklı Benkovski

Eski Zağra  &#;   Doğancıl Osen

Eski Zağra  &#;   Doymuşlar Osetenovo

Eski Zağra  &#;   Enişte Zetovo

Eski Zağra  &#;   Eski-Zağra Stara-Zagora

Eski Zağra  &#;   Eşekçi Nikolaevo

Eski Zağra  &#;   Evciler Sredno-Graişte

Eski Zağra  &#;   Fındıklı Lyaskovo

Eski Zağra  &#;   Gök Pala Mihailovo

Eski Zağra  &#;   Görücü Preslaven

Eski Zağra  &#;   Gül-Pınar Rozov-Kladenets

Eski Zağra  &#;   Hacı –Ayvalı Daskal –Atanasovo

Eski Zağra  &#;   Hacı-Stamo-Çiftliği &#;

Eski Zağra  &#;   Hamursuz Rıjena

Eski Zağra  &#;   Hamzalar Borilovo

Eski Zağra  &#;   Harman-Köy Buzov-Grad

Eski Zağra  &#;   Hasat Krın

Eski Zağra  &#;   Has-Köy Krın

Eski Zağra  &#;   Hıdrezli Tırniçene

Eski Zağra  &#;   Himitli Yasenovo

Eski Zağra  &#;   Horozlar Rozovo

Eski Zağra  &#;   Işıklı Kınçevo

Eski Zağra  &#;   İkizler Volovarovo

Eski Zağra  &#;   İnekçi Kravino

Eski Zağra  &#;   İskenderli Petrovo

Eski Zağra  &#;   Kalfa Siedinenie

Eski Zağra  &#;   Kalfa-Köy Pomoştnik

Eski Zağra  &#;   Kara- Pınar Gılıbovo

Eski Zağra  &#;   Kara- Pınar Sladık-Kladenets

Eski Zağra  &#;   Kara-Ali Troyanovo

Eski Zağra  &#;   Kara-Burun Zname-Nosets

Eski Zağra  &#;   Karacalar Poroyno

Eski Zağra  &#;   Karacalı Sırnevo

Eski Zağra  &#;   Karaca-Ören Sırnevets

Eski Zağra  &#;   Kara-Evren Bliznak

Eski Zağra  &#;   Kara-Gitli Viden

Eski Zağra  &#;   Karamanlı Velikovo

Eski Zağra  &#;   Kara-Orman Çerna-Gora

Eski Zağra  &#;   Karapça Stoyan-Zaimovo

Eski Zağra  &#;   Kara-Pelit Mednikarovo

Eski Zağra  &#;   Kara-Terziler Zapadno-Şivaçevo M Al Malko Şivaçevo Çırpan

Eski Zağra  &#;   Karpuzca Dinya

Eski Zağra  &#;   Kavak-Mahalle Topolyane

Eski Zağra  &#;   Kazan Kazanka

Eski Zağra  &#;   Keçi-Deresi Enina(Yanina)

Eski Zağra  &#;   Kışla Zimntisa

Eski Zağra  &#;   Kıymatlı Tsenevo

Eski Zağra  &#;   Kızanlık Kazanlık

Eski Zağra  &#;   Kızıl-Ağaç-Dere Sredno-Gorovo

Eski Zağra  &#;   Kızlar(Kızıl-Dere-Köy ) Sredno –Gorovo

Eski Zağra  &#;   Kolcular İskritsa

Eski Zağra  &#;   Kovanlık(Erikli Dere) Slivito

Eski Zağra  &#;   Kozluca Oryahovo

Eski Zağra  &#;   Kozluca Şanovo

Eski Zağra  &#;   Köseli Golo-Bradovo

Eski Zağra  &#;   Kum-Doğancı Gılıbovo

Eski Zağra  &#;   Kurt-Pınar Vinarovo

Eski Zağra  &#;   Kutluca Dıbrova

Eski Zağra  &#;   Küçükler Byalo-Pole

Eski Zağra  &#;   Küçükler Klimentinovo

Eski Zağra  &#;   Küçük-Oba Manolovo

Eski Zağra  &#;   Lahanlı Vetren

Eski Zağra  &#;   Lefeci Aprilovo

Eski Zağra  &#;   Mahmutlar Slavyanin

Eski Zağra  &#;   Mecit-Sünetler (Sünnetler) Kanliy

Eski Zağra  &#;   Meçikler Belomortsi

Eski zağra  &#;   Meriçler Çırpan

Eski zağra  &#;   Meşe-Mahalle Dıbravitsa

Eski Zağra  &#;   Misilim Pravoslav

Eski Zağra  &#;   Muratlı Kolyo-Gançevo

Eski Zağra  &#;   Mursal Spasovo

Eski Zağra  &#;   Musa-Çelebi Musaçevo

Eski Zağra  &#;   Mülüz(Mülüzler) Mıglij

Eski Zağra  &#;   Müslim Pravoslav (Pravoslaven)

Eski Zağra  &#;   Müslimler Hristiyanovo

Eski Zağra  &#;   Nal-Döken Kovaç

Eski Zağra  &#;   Okçular Aleksandrovo

Eski Zağra  &#;   Orta Dvorişte

Eski Zağra  &#;   Örenli Asen

Eski Zağra  &#;   Paşa-Mahalle Voyvoda

Eski Zağra  &#;   Pişman Razkayane

Eski zağra  &#;   Radne-Mahalle Radnevo(Radne-Mahle)

Eski Zağra  &#;   Sadıklı Veren

Eski zağra  &#;   Sakarlı Markovo

Eski Zağra  &#;   Saltıklar Koprinka

Eski zağra  &#;   Sarı-İsmail Samuilovo

Eski Zağra  &#;   Sarı-Papazlar Jılto-Kamık

Eski Zağra  &#;   Seymen Mirovo

Eski Zağra  &#;   Seymen Strajar

Eski Zağra  &#;   Simitler Gorno-Çerkovişte

Eski Zağra  &#;   Simitler Morozovo

Eski Zağra  &#;   Sofular Mıdrets

Eski Zağra  &#;   Sofular Skobelovo

Eski Zağra  &#;   Söğütlü Vodnyanka

Eski Zağra  &#;   Sungurlar (Songurlar) Sulitsa

Eski Zağra  &#;   Sülmeşli Plodovitovo

Eski Zağra  &#;   Sülmeşli Sredets

Eski Zağra  &#;   Sünnetler Mozorovo

Eski Zağra  &#;   Şah-Pazlı Yastrebovo

Eski Zağra  &#;   Şamlı Gorno-Botevo

Eski Zağra  &#;   Şekerli Hacı-Dimitriovo

Eski Zağra  &#;   Şeker-Pınar Sladık-Kladenets

Eski Zağra  &#;   Şeremet Stoletovo

Eski Zağra  &#;   Şeremetler Berkovski

Eski Zağra  &#;   Talaşmanlı Strelets

Eski Zağra  &#;   Tekke Bogomilovo

Eski Zağra  &#;   Tekke Manastırtsi

Eski Zağra  &#;   Toprak-Hisar Zemlen

Eski Zağra  &#;   Toyanlı Jergovets

Eski Zağra  &#;   Türkmen-Mahalle Bılgarene

Eski Zağra  &#;   Türkmeşli Rupkite

Eski Zağra  &#;   Uflandır Tulovo

Eski Zağra  &#;   Umucullu Şeynovo

Eski Zağra  &#;   Uzun-Hasan Trakiya

Eski Zağra  &#;   Yağ-Kanlı Dıblovo

Eski Zağra  &#;   Yanaklar Novo-Selo

Eski zağra  &#;   Yemişler Ovoştnik

Eski Zağra  &#;   Yeni-Köy Nikolaevo

Eski Zağra  &#;   Yeni-Mahalle Lüpka

Eski Zağra  &#;   Yeni-Mahalle Nova-Mahalla

Eski Zağra  &#;   Yeni-Şar-Köy Gorno-Novo Selo

Eski Zağra  &#;   Yukarı Çanakçı Gorno Paniçerovo

Eski Zağra  &#;   Yukarı-İsiva Gorno-İzvorovo

Eski Zağra  &#;   Yukarı-Sahrane Gorno-Sahrane

Filibe  &#;   Abraşlar Bryazovo

Filibe  &#;   Acar Svejen

Filibe  &#;   Ada Koyun Tepe

Filibe  &#;   Ahlan-Ova Brani-Pole

Filibe  &#;   Ahsen Kale Asenova Krepost Stanimaka(Asenov Grad)

Filibe  &#;   Akça Kilise Sopot

Filibe  &#;   Ambarlı -Hambarlı Jitnitsa

Filibe  &#;   Arap Ova Çerniçani Karlı Ova

Filibe  &#;   Arap Ova Suşutsa

Filibe  &#;   Arap Ova Zlato Vrıh İstanimaka(Asenov Grad)

Filibe  &#;   Armutlu Kruşevo yada Malo Kruşevo

Filibe  &#;   Arnavut Köy Elşitsa (Otluk Köy)(Pamagürişte)

Filibe  &#;   Aşağı Voden Dolni-Voden

Filibe  &#;   Aşıklar Pevtsite

Filibe  &#;   Aydın Köy Aydinovo

Filibe  &#;   Ayran Mitenitsa

Filibe  &#;   Ayran Orizari

Filibe  &#;   Ayvacık Koyuntepe

Filibe  &#;   Badarlı Vinitsa

Filibe  &#;   Baltacılar Sekirovo

Filibe  &#;   Bey Köy Bolyarino

filibe  &#;   Bey Ova Karlovo Karlı Ova

Filibe  &#;   Bezirgan (Bazirgan) Miletiç

Filibe  &#;   Boğaz Prolom

Filibe  &#;   Büyük Koru Köy Golyama Konare

Filibe  &#;   Çakarcı Gradina

Filibe  &#;   Çakırlar Yasno Pole

Filibe  &#;   Çardak Bılgarski Çardak

Filibe  &#;   Çepelli Çepelare

Filibe  &#;   Çerçelen Dıbovan

Filibe  &#;   Çeşnegir Sadovo Istanimaka(Asenov-Grad)

Filibe  &#;   Çeşnegir Yeni Mahalle Çeşnegirovo

Filibe  &#;   Çırpılı Klimentinovo

filibe  &#;   Çit-Ak Bela-Reka Hacı İlyas(Pırvo May)

Filibe  &#;   Çoba

filibe  &#;   Çukurlu Pesnopoy Karlıova

Filibe  &#;   Çulluk Graf-İgnatievo

Filibe  &#;   Değirmen Dere Pırvenets

Filibe  &#;   Demirci Köy Jelyazno

Filibe  &#;   Demirci Köy Lilkovo

Filibe  &#;   Demirciler Novo-Jelezari

Filibe  &#;   Demirciler Staro-Jelezari

Filibe  &#;   Demir-Dişli Nayden-Gerovo

Filibe  &#;   Demir-hisar

Filibe  &#;   Derbent (Yeni Mahalle) Debır

Filibe  &#;   Dere-Köy Poroyna

Filibe  &#;   Dereli Bogdan

Filibe  &#;   Dink-Mahalle Dink

Filibe  &#;   Dipsiz-Göl Ezerovo Borisov-Grad

Filibe  &#;   Doğanca (Doğancı) Sokolitsa

Filibe  &#;   Doğanca Çalıkovi

Filibe  &#;   Doğancı Duvanli

Filibe  &#;   Dorutlu Pravişte

Filibe  &#;   Dumanlı Tseretelovo

Filibe  &#;   Durat-Yeni-Mahalle Stoevo

Filibe  &#;   Er-Köprü Mostovo

Filibe  &#;   Ermenli Dragaş-Voyvoda

Filibe  &#;   Eski-Dere Stara-Reka

Filibe  &#;   Eski-Yeni-Köy Stara –Novo-Selo

Filibe  &#;   Filibe Filipopol Plovdiv

Filibe  &#;   Giren Belozem

Filibe  &#;   Hacı-İlyas Hacı Eles Borisov-Grad Pırvomay

Filibe  &#;   Halit Köy Kruşevo

Filibe  &#;   Hamzalar Zelenikovo

Filibe  &#;   Himitli İvan-Vazvo Karlı-Ova(Karlovo)

Filibe  &#;   Hisar-Kapı Hisar-Kapiya

Filibe  &#;   Hisar-Köseler Momina-Banya Karlıova(Karlovo)

Filibe  &#;   Hoca-Köy Hocinovo,Bogdantsa Asenov-Grad

Filibe  &#;   İne-Bekçi Strema

Filibe  &#;   İriler İzvor

Filibe  &#;   İstanimaka Stanmaka, Asenov-Grad

Filibe  &#;   İz-Beyli İstanimaka

Filibe  &#;   İzzeddinli

Filibe  &#;   Kadı-Köy Kadievo

Filibe  &#;   Kadırşık (Kadir Işık) Streltsi

Filibe  &#;   Kalu-Fer Kalofer

Filibe  &#;   Kara-Ağaç Brestnik

Filibe  &#;   Kara-Ağaç Brestovitsa

Filibe  &#;   Kara-Alan Bryagovo

Filibe  &#;   Karaca-At Sırnegor

Filibe  &#;   Karacalar Karacalovo

Filibe  &#;   Karaca-Ova Sırno-Pole

Filibe  &#;   Karacılar Popovo

Filibe  &#;   Kara-Mustafalar Lüben

Filibe  &#;   Kara-Reis Bolyartsi

Filibe  &#;   Kara-Sarlı Stoletovo

Filibe  &#;   Kara-Tahir Yoakim-Gruevo

Filibe  &#;   Kara-Toprak Çerno-Zeman

Filibe  &#;   Karlı-Ova Karlovo

Filibe  &#;   Kasımlar Mominska

Filibe  &#;   Katırlı Boyantsi

Filibe  &#;   Kavak-Dere &#; Koyun Tepe

Filibe  &#;   Kayalı Vırbitsa

Filibe  &#;   Kaynarca İzvor

Filibe  &#;   Keşiş-Mahalle Kalugerovo

Filibe  &#;   Ketenlik Lenovo

Filibe  &#;   Kılıçlı Genaral-Nikolaevo

Filibe  &#;   Kireççi (Kürekçi) Otets-Kirilovo

Filibe  &#;   Koçmalar Otets-Paisievo

Filibe  &#;   Komarlar Drangovo

Filibe  &#;   Konuş &#; İstanmaka

Filibe  &#;   Korucular Pıdarsko

Filibe  &#;   Koyun-Tepe &#;

Filibe  &#;   Kozluk Draygoynovo

Filibe  &#;   Koz-Pınar Dılbok-İzvor

Filibe  &#;   Kuleler

Filibe  &#;   Kurt-Ova Kurtovo Konare

Filibe  &#;   Kuru-Himitli Suho-Zem

Filibe  &#;   Küçük-Koru-Köy Malo-Konare

Filibe  &#;   Loç-Pınar Bukovo

Filibe  &#;   Mintişli Marino-Pole

Filibe  &#;   Mitiriz-Ova Levski

Filibe  &#;   Muratlı Momino-Selo

Filibe  &#;   Musacıklar Voden

Filibe  &#;   Muslu-Çalı Vırben

Filibe  &#;   Müslim Pravoslaven

Filibe  &#;   Nasva-Köy Nedelevo

Filibe  &#;   Okçular Sveti-Kliment Karlıovo

Filibe  &#;   Papazlı Popovitsa

Filibe  &#;   Paşa-Mahalle Krumovo

Filibe  &#;   Pınarcık funduszeue.info

Filibe  &#;   Pranga Patriarh-Evtimievo

Filibe  &#;   Rahmanlar Boji-Dar

Filibe  &#;   Rahmanlı Rozovets

Filibe  &#;   Reis-Köy Glavatar

Filibe  &#;   Sarı-Demirci Zlato-Sel

Filibe  &#;   Sarı-Taş Jılt-Kamık

Filibe  &#;   Satı-Bey Nadejdino

Filibe  &#;   Selalı Borets

Filibe  &#;   Selçuk-Ova Kalyanovo

Filibe  &#;   Sığırcık Govedare

Filibe  &#;   Şişmanlar Avtoevo

Filibe  &#;   Tahtalı Malko-Topolovo

Filibe  &#;   Tatar Moskovets

Filibe  &#;   Tatar-Ova Tatarevo Hacı-İlyas(Pırvo-May)

Filibe  &#;   Tekir Trivoditsi

Filibe  &#;   Tekke Hristo-Danovo

filibe  &#;   Timurtaşlı &#; Koyuntepe

Filibe  &#;   Tunafça Alaca hisar/Koznik

Filibe  &#;   Uncular Kurtovo

Filibe  &#;   Uzun-Kır-Ova Dılgo-Pole

Filibe  &#;   Üç-Tepe Tri-Mogoli

Filibe  &#;   Üsküdar Skutare

Filibe  &#;   Üstün-El Üstina

Filibe  &#;   Yağlar Dragomir

Filibe  &#;   Yazla &#; Hacı İlyas(Pırvo-GradDaha Sonra Boriso-Grad)

Filibe  &#;   Yeni-Köy Brestovitsa

Filibe  &#;   Yeni-Köy Tsar-Kalonyan

Filibe  &#;   Yeni-Mahalle Novo-Selo

Filibe  &#;   Yoğurtçu Lübenovo

Filibe  &#;   Yukarı-Köseler Karavelovo

Filibe  &#;   Yukarı-Mahalle Gorno-Mahala

Filibe  &#;   Yusuflar Preslav

Filibe  &#;   Zincirli Verigovo

Gabrova  &#;   Alacı Silvovo

Gabrova  &#;   Azmanlar Azmanite

Gabrova  &#;   Çakallar Donkino (Çakalite)

Gabrova  &#;   Çakallar İskra

Gabrova  &#;   Diren-Ova Dryanovo

Gabrova  &#;   Gacallar(Gacullar) Malinka

Gabrova  &#;   Hacı Haciyle

Gabrova  &#;   Hasanlar Yasanite

Gabrova  &#;   Hocalar Stefanovo

Gabrova  &#;   Kalpazanlar Boriki

Gabrova  &#;   Kaya-Başı Zdravkovets

Gabrova  &#;   Kayacık Skalsko

Gabrova  &#;   Malkoç-Ova Malkoçovo

Gabrova  &#;   Osmanlılar Planintsa

Gabrova  &#;   Sarı-Beyli Yavorets

Gabrova  &#;   Uzunlar Planintsi

Gabrova  &#;   Yeni-Çeri Goryani

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Abdullah/Avdullah Bezmer

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Ala Kilise Tsırkva

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Alıç Köy Plaçidol

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Ali Hanife (Ali Kalfa) Dobrevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Ali Koç Kapitan Dimitrievo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Arabacı Bozartsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Arabacı Kolartsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Araklar Kruşovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Araplar Polkovnik Dyakovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Armutlu Kruşak (Kruşari)

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Arnavut Köy Dolina

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Arnavutlar Makedonka

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Asıl Köy Telerig

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Aşağı Musa Bey Dolni İzvor

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Aşlıca Prisad

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Ay Orman Polyana

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Aydın Bey Svetlik

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Ayı Orman Stefanovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Azaplar Polkovnik Dyakovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Babadağ Dobruca

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Balçık Balçık

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Ballıca Stojer

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Baraklar Efreyter Bakalovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Baş Pınar Polkovnik Sveştaraovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Bayaç Köy Bayaç Evo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Bayram Pınar Feldfeber Dyankovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Boğdanlı Snop

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Boz Yurt Jinitsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Buğdaylı Beloklas

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Buğdaylı Çamurlu Jjiten

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Büyük Çamurlu Golyama-Smolnitsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Büyük Tekkeler Golyama-Smolnitsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Cafer Fakı Zahari Stoyanovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Caferli Üç Orman Trigortsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Çakırca Vrançantsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Çamurlu Malkar Smolnitsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Çatallar Batova

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Çayır Harman Genaral Kolevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Çayır Mahalle Hitovo Tolbuhin

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Çıfıt Kuyusu Yovkovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Çoban Kuyusu Pastir

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Değnekler Miladinovtsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Deli Ormanlar Vladimirovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Deli Yusuf Kuyusu Loznitsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Delne Bey Köy Semtemvriytsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Deveci-Köy Dobrin

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Diş-Budak Polkovnik-Savovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Doğan Yuvası Sokolovo Tolbuhin

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Durak-Kulak Blatnitsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Duranlar Belgun

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Ekincik Posev

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Eli-Bey Pçelarovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Emirler Kalina

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Enbiya-Sakallı Naum

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Erci Zementsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Evlekler Lyahovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Ezi-Bey Paskalevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Fındıklı Lyaskovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Furladan

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Garipçe Krapets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Gâvur-Köy Gurkovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Gâvur-Söğütçük Bılgareevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Gelincik Dimitr-Ganevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Geyikçiler Rogaçevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Giy Orman Prolez

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Göl-Kara-Ağaç Brestitsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Göre Vidno

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Gürgenli Gaber

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Hacı Bayram Hacı-Dimitr

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Hacı-Köy Blagovets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Hacı-Oğlu Pazarcık

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Hamzalar Hrabrovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Haralı Koriten

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Hardallı Koriten

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Harman kuyusu (Süleymanlı) Kardam

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Harman-Kuyusu Kardam

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Harmanlık Dıbovnik

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Hasanca Asenovets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Hasır-Kuyusu Rogoina

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Haşlıca-Köy Prisad

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Hısım Dede Yabılkovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Hoş-Kadem Kotlentsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Hotluca (Otluca) Treven

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Hüseyince-Köy Viçovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   İdris-Kuyusu Momçil

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   İrice Krupen

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   İsmail-Köy Çerno-Mortsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kaba-Sakal Polkovnik-Minkovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kadı-Köy Kapitan-Dimitrovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kadı-Köy Vedrina

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kalaycı Dere Tvırditsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kalfa(Yürük Kalfa) Ovçarovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kalıkçı Staetsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kapaklı Aleksandriya

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kapıcı-Mahalle Vrataarite

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Ağaç Bayçevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Apdullah Bojan

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Bağlar Lozenets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Baki Lülyakovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Başlı Voysil

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Karaca-At Sırnets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Karacalar Sırnino

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Durmuş Snyagovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Karaelez (Kara İlyas ) Tsarevets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Göz-Kuyusu Çerno-Okovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Gözler Vaklino

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Kışla Zimnitsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Kurt Primortsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Kurt Vasilevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Karalar Neykovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Karalı Krasen

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Murat Zlatiya

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Nasuf Malıovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Pelit

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Sinan Rosenovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Sular Lovçantsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Yapılar Kremena

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kara-Yazıcı Pisaovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kargalık Vranino

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Karin-Abat Karnobat

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Karlı-Bey-Köy Prespa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kasaplı Zograf

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kasım-Köy Genaral-Toşevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kavarna Buzone Dobruca

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kavurga Voynikkovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kaya-Bey-Köy Skalna-Bryak

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Keçi-Deresi Polkovnikk-Kozarevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Keramet Bojanovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kıdır-Aşık Guslar

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kılıç Tülenovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kırk-Ağaç Gorun

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kızılcıklı Profesör Zlatarski

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kilisecik (Kesecik) Taltsek

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Killi-Kadı Zırnevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Koca-Oğullar Pop-Grueva

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Koçmarlı Koçmar

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kokarca Zagoritsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Konak Geşanovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kovanlık Pçelarevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kovanlık-Mahalle Pçelnik

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Koyunlu-Köy Bonevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Köseler Pçelino

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Köseler Telerig

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Köstekçiler Verijari

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Köylük İreçek

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kurt-Duman Vasilevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kurt-Pınar Tervel

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kuruca-Köy Bratişte

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kuyucuk Podslon

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Kuyu-Köy Karnuna

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Küçük-Ahmet Ognyanovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Küçük-Ak-Pınar Mali-İzvor

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Küçük-Çamurlu Malık-Molnitsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Küpeler Metodievo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Mal-Bey Bojurets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Malkoç Seltse

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Mansur-Köy Svoboda

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Mazlum-Köy (Matlım-Köy) Lomnitsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Meşe-Mahalle Dıbrava

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Mırzık Vodnyantsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Mumcu-Köy Malovets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Mursal-Köy Severtsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Mursal-Köy Tırnovka

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Müslim Miryantsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Nasreddin Bojurovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Nasuf-Paşa Mınino

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Nebi-Kuyusu Yasnets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Omur-Fakı Jeklartsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Orta-Çamurlu Sredna-Smolnitsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Orta-Kuyusu Sredina

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Osman-Fakı Kozloduytsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Otluca Trevna

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Özlü-Bey-Köy(Özlü Benlik) Mogolişte

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Paracık Bistrets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Paşa-Balı Kableşkovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Pir-İ Fakı Ravnets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Pirli-Cami-Mahalle Glavamtsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Pirli-Davulcular-Mahalle Oreşnik

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Pirli-Köy Gradnitsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Recep-Köy Dryanovets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Resiller Ralitsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Salman Plenimir

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Sarıca Balog

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Sarıca Rositsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Sarı-Mahmut Alekseevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Sarı-Meşe Gorun

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Sarı-Musa Smin

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Sarı-Nebi Balik

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Satılmış Ezerets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Selim-Kuyusu Konare

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Semiz-Ala Draganovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Semizler Sırakovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Semizler Velikovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Serdimen Orlova-Mogila

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Sevdalı Kamen

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Seyit-Ahmet Rakovski

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Sırt-Köy Bilo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Soyaklı Angelariy

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Söğütçük Riltsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Susuz-Köy Bez-Voditsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Süleyman-Fakı Strajitsa

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Süleymanlık Spasovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Sürtü-Köy Nanevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Şabla

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Şahinciler Sokolnik

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Şahinler Krugauevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Şahinler Nova-Kamena

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Tatar-Kadı-Köy Kapitan-Dimitrovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Tekke Obriçişte

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Ters-Kondu Severnyak

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Tokçular Slaveevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Tortamış Brastovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Toy-Kuyusu Dropla

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Turpçular Orlyak

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Tuzluk Balçişka Tuzlata

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Tülüce Prelog

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Türk-Söğütçük Topola

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Umur-Fakı Jeglartsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Uzlar Uzovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Veis-Köy Bobovets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Veli-Fakı Popgrigorovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yalı-Üç-Orman Tri-Gortsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yanıklar Progorelets

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yapılca Travnik

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yastıkçılar Odırtsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yazıcılar Poruçik Çunçevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yeni-Bey Çelopeçene

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yenice Çerna

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yenice-Haydar Kraişte

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yeni-Çeşme Medovo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yeni-Köy (Kara-Murat) Batenberg

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yeni-Mahalle Odrintsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yesirce Enevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yılanlık Zmeevo

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yukarı-Musa-Bey Gorni-İzvor

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yunuscular Balkantsi

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yurtluk On-Ogur

Hacı Oğlu Pazarcık  &#;   Yürükler Kamen-Bryak

Hasköy  &#;   Abdul Kadir Rabova

Hasköy  &#;   Adaçalı Borıslavtsi

Hasköy  &#;   Ak Baş Bağla Gorni Glavanak

Hasköy  &#;   Ak Baş Zir Dolni Glavanak

Hasköy  &#;   Ak Pınar Bel Kladenets

Hasköy  &#;   Akçe İbrahim Dolno Belovo

Hasköy  &#;   Ala Dağ Pıstro Gor

Hasköy  &#;   Alan Mahalle İroka Polyana

Hasköy  &#;   Alemdar (Alem Dere) Dolno Çrkovişte

Hasköy  &#;   Ali Baba Tekkesi Sveti İliya

Hasköy  &#;   Alvan Dere Malko Gradişte Mustafa Paşa(Svilen Grad)

Hasköy  &#;   Arabacı Köy Kolarovo

Hasköy  &#;   Aşağı Çit Aklar Dolno Voyvodino

Hasköy  &#;   Avlan Dere

Hasköy  &#;   Ay Durmuş Zornitsa

Hasköy  &#;   Aydınlar Svetlina

Hasköy  &#;   Balabanlı Velikan

Hasköy  &#;   Belenli Rıjenovo

Hasköy  &#;   Bey Köy Golemantsi

Hasköy  &#;   Bey Pınar Bolyarski -İzvor

Hasköy  &#;   Bunaklı Kirilovo

Hasköy  &#;   Büyük Örencik Krepost

Hasköy  &#;   Caferçe Elena Harmanlı

Hasköy  &#;   Çamurlu Dinevo

Hasköy  &#;   Çeri Başlar Voyvodenets

Hasköy  &#;   Çirmen Çirmen Svilen-grad

Hasköy  &#;   Çit-Aklar Gorno Voyodino

Hasköy  &#;   Datlar

Hasköy  &#;   Dere-Köy

Hasköy  &#;   Derviş-Tepe Dervişka-Mogila

Hasköy  &#;   Dinekli Lozen Mustafa Paşa

Hasköy  &#;   Durak-Köy Boyan-Botove

Hasköy  &#;   Dur-Ali Stoykovo

Hasköy  &#;   Düdükçeli Svirkovo

Hasköy  &#;   Elekçe Trakiets Haskova

Hasköy  &#;   Elesçe Trakiets

Hasköy  &#;   Eller Stambolovo

Hasköy  &#;   Eski-Köy Stara &#; Selo

Hasköy  &#;   Evciler Ravna-Gora

Hasköy  &#;   Fındıklı Leşnikovo

Hasköy  &#;   Gerdeme Hlevovo

Hasköy  &#;   Göcenler

Hasköy  &#;   Göçürlü Brod

Hasköy  &#;   Gurbet Stranko

Hasköy  &#;   Güdüller Çerepovo

Hasköy  &#;   Gün-Eli Lübenovo

Hasköy  &#;   Gürgen Gaberovo

Hasköy  &#;   Güvençler Gılıbets

Hasköy  &#;   Güvendikli Podkrepa

Hasköy  &#;   Habipçe Lübimets

Hasköy  &#;   Hacı-Hüseyin Mahalle Nadejden

Hasköy  &#;   Hacı-Köy Blaguntsi

Hasköy  &#;   Hacı-Köy Yerusalimovo

Hasköy  &#;   Hamzaç Dıbovets

Hasköy  &#;   Harmanlı Harmanli

Hasköy  &#;   Hasırlı Rogozinovo

Hasköy  &#;   Hasırlık Ograjden

Hasköy  &#;   Has-Köy Haskovo Haskovo

Hasköy  &#;   Has-Köy Sladun Cimri Mustafa Paşa

Hasköy  &#;   Hıdırlı Krum

Hasköy  &#;   Hoca-Köy Malko-Popovo

Hasköy  &#;   Hoca-Yeni-Mahalle &#;

Hasköy  &#;   Hüseyin-Köy Rumeliya

Hasköy  &#;   İde -Bey-Köy Knijovnik

Hasköy  &#;   İnce-Köy Tınkovo

Hasköy  &#;   İncili Biser Harmanlı

Hasköy  &#;   İşi-Beyli Vaskovo

Hasköy  &#;   Kaba-Ağaç Novo-Selo

Hasköy  &#;   Kadı-Köy(Kadı Viran) Dolno-Sıdievo

Hasköy  &#;   Kara- Orman Çerna-Gorovo

Hasköy  &#;   Kara-Ağaç Brestovo

Hasköy  &#;   Kara-Ağaç Bryastovo

Hasköy  &#;   Kara-Aplı Lisovo

Hasköy  &#;   Kara-Atlar Çerno-Konovo

Hasköy  &#;   Kara-Hıdır Çerni-Dıb

Hasköy  &#;   Kara-Hisarlı Skobelovo

Hasköy  &#;   Karamanlar Karamantsi

Hasköy  &#;   Kara-Musalar Vodentsi

Hasköy  &#;   Karaşlı Slavyanova

Hasköy  &#;   Kara-Tepe Çerna-Mogila

Hasköy  &#;   Kavak-Mahalle Kralevo

Hasköy  &#;   Kavak-Mahalle Topolovo

Hasköy  &#;   Kayacık Dimitrov Grad

Hasköy  &#;   Kayalı Filevo

Hasköy  &#;   Kayalı-Dere Kayaliyska Reka

Hasköy  &#;   Kayık-Köy Raykova-Mogila

Hasköy  &#;   Kazıklı Komets

Hasköy  &#;   Kız-Mahalle Momino

Hasköy  &#;   Kiralar Pıtnikovo

Hasköy  &#;   Kirazlık Çereşak

Hasköy  &#;   Kireçlik Varnik

Hasköy  &#;   Koca-İnli Golyama-Dolina

Hasköy  &#;   Koca-Kışla Zimovina

Hasköy  &#;   Koçaşlı Kozlets

Hasköy  &#;   Kokarca Dimitrov-Grad

Hasköy  &#;   Koraşlı Knyaz-Borisovo

Hasköy  &#;   Korucu Aleksandrovo

Hasköy  &#;   Kovancılar Pçelino

Hasköy  &#;   Kovat-Köy Silen

Hasköy  &#;   Koyunlu Ovçarovo

Hasköy  &#;   Kozlu-Bük Kostovo

Hasköy  &#;   Kozluca Oreşets

Hasköy  &#;   Kömürcü Vıglarovo

Hasköy  &#;   Köse-Köy Golo-Bradovo

Hasköy  &#;   Köse-Köy Preslavets

Hasköy  &#;   Köseler Brusevts

Hasköy  &#;   Köy-Alan Selska-Polyana

Hasköy  &#;   Kulanlı Ovçarovo

Hasköy  &#;   Kum-Köy Pyasıçevo

Hasköy  &#;   Kumrular Angel Voyvoda

Hasköy  &#;   Kuru-Çeşme Gorski-İzvor

Hasköy  &#;   Küçük-Hasan Golyamo-Asenovo

Hasköy  &#;   Küçük-Hasan Tekke Malko-Asenovo

Hasköy  &#;   Küstü-Köy Kostur

Hasköy  &#;   Küstü-Köy Radievo

Hasköy  &#;   Kütüklü Koren

Hasköy  &#;   Lefke

Hasköy  &#;   Macarlar Macari

Hasköy  &#;   Manastır Manastir

Hasköy  &#;   Meriç Maritsa

Hasköy  &#;   Musacık-Tekke Kalugerovo

Hasköy  &#;   Musatlı (Mustalı) Orlovo

Hasköy  &#;   Mustafa Paşa Sliven-Grad

Hasköy  &#;   Nebi-Köy Dolno-Pole

Hasköy  &#;   Obruklu Obruçişte

Hasköy  &#;   Oğlanlı (Ohlanlı) Momkovo

Hasköy  &#;   Osman-Baba-Tekkesi Teketo

Hasköy  &#;   Ovacık Gorno-Pole

Hasköy  &#;   Ovacık Polyanovo Ovocik ve Ferdinandovo Harmanlı

Hasköy  &#;   Öksüzce Sirakovo

Hasköy  &#;   Örencik Konstantinovo

Hasköy  &#;   Örencik Krepost

Hasköy  &#;   Örenciler Zlato-Ustovo

Hasköy  &#;   Paşa

Hasköy  &#;   Paşa-Köy Generalovo

Hasköy  &#;   Paşa-Mahalle Paşovo

Hasköy  &#;   Pınarcık Bunarçevo , İzorovo

Hasköy  &#;   Pirinçli Zlato-Pole

Hasköy  &#;   Saatler Zdravets

Hasköy  &#;   Sadık-Köy Tyanevo

Hasköy  &#;   Salihler Branitsa

Hasköy  &#;   Saranlı Oryahovo

Hasköy  &#;   Sarı-Yurt Jılti-Breg

Hasköy  &#;   Sarnıç Sırnitsa

Hasköy  &#;   Sel-Bükün

Hasköy  &#;   Semihçe Klokotnisa

Hasköy  &#;   Seymen Simeonov-Grad

Hasköy  &#;   Sinecik Stamboliyski

Hasköy  &#;   Sivri-Kaya Ostır-Kamık

Hasköy  &#;   Soğucak Studena

Hasköy  &#;   Solmaz Voden

Hasköy  &#;   Sorgunlu Vırbovo

Hasköy  &#;   Susam

Hasköy  &#;   Sül-Büklün Malki-Voden

Hasköy  &#;   Sülya –Köy Dositeevo

Hasköy  &#;   Şahin-Dere Orlov-Dol

Hasköy  &#;   Tatar-Köy Konuş

Hasköy  &#;   Tekke Bogomil

Hasköy  &#;   Tekke-Köy Malevo

Hasköy  &#;   Tırnova-Seymen Zlaten-Dol Harmanlı

Hasköy  &#;   Tiremezli Bregovo

Hasköy  &#;   Toprak-Mahalle Smirnentsi

Hasköy  &#;   Türk-Alan Bılgarin

Hasköy  &#;   Urum-Köy Efrem

Hasköy  &#;   Uzunca Dılghevo

Hasköy  &#;   Uzunca-Ova Uzuncovo

Hasköy  &#;   Üsküdar Ştit

Hasköy  &#;   Viran-Tekke Kapitan Andreevo

Hasköy  &#;   Yağlı Maslinovo

Hasköy  &#;   Yahyalı Maslinovo

Hasköy  &#;   Yatacık Macarovo

Hasköy  &#;   Yenice Eniyo

Hasköy  &#;   Yeni-Köy Kaluşevo

Hasköy  &#;   Yeni-Köy Mladinovo Mustafa Paşa-Svilen-Grad

Hasköy  &#;   Yeni-Mahalle Garvanovo

Hasköy  &#;   Yere-Basan Krivo-Pole

Hasköy  &#;   Yere-basan Krivo-pole

Hasköy  &#;   Yunusca İvanovo

Hasköy  &#;   Yuva-Büyük Stavri-Dimitriovo

Hasköy  &#;   Yürükler Şişmanovo

Hasköy  &#;   Yüzsüzler Stalevo

İslimiye  &#;   Ak Dere Bela

İslimiye  &#;   Ala Dağlı Gergevets

İslimiye  &#;   Alvanlar Yablanovo Kazan(Kotel)

İslimiye  &#;   Artaklar Kruşare

İslimiye  &#;   Atlar Jrebçevo

İslimiye  &#;   Atlı Oğlu Konovo

İslimiye  &#;   Avdalar Zayçari

İslimiye  &#;   Baş Köy Jeravna

İslimiye  &#;   Beş Tepe Pet Mogoli Yeni Zağra

İslimiye  &#;   Bitlice Staro-Selets

İslimiye  &#;   Boğalı Bikovo

İslimiye  &#;   Boz Ağaç Bryastovo

İslimiye  &#;   Burgucu Gorno Aleksandrovo

İslimiye  &#;   Cin Ovo Cinovo

İslimiye  &#;   Cumalı Sborişte

İslimiye  &#;   Çam Dere Borov Dol

İslimiye  &#;   Çerkeşli Ferdinandovo

İslimiye  &#;   Çiftlik Radevo

İslimiye  &#;   Çit-Ak Tiça Kazan(Kotel)

İslimiye  &#;   Çok Oba

İslimiye  &#;   Çubuklu Lulitsa

İslimiye  &#;   Çukur Alan Nizka-Polyana

İslimiye  &#;   Dede Köy Dyadovo

İslimiye  &#;   Değirmen Dere Gavrailovo

İslimiye  &#;   Demircili Kamen

İslimiye  &#;   Demir-Kapı Jelezni-Vrata

İslimiye  &#;   Dilciler Gradets Yeni Zağra

İslimiye  &#;   Dipsiz-Höyük Dibsizka-Mogila Yeni Zağra

İslimiye  &#;   Doğancılar Sokolartsi Bela-Slatina

İslimiye  &#;   Dursunlu-Tursunlu Samoilovo

İslimiye  &#;   Dutluca-Tekke-Bolu(Tutluca Tekke-Bolu) Kaloyanovo

İslimiye  &#;   Ekizce Bliznets

İslimiye  &#;   Er-Doğanlı İzgrev

İslimiye  &#;   Esirli Blatets

İslimiye  &#;   Genç-Ali Mladovo

İslimiye  &#;   Gerdeme Pitovo Yeni Zağra

İslimiye  &#;   Gönüllü Mahalle Lübenova-Mahala Yeni Zağra

İslimiye  &#;   Gün-Eli Lübenets

İslimiye  &#;   Gün-Eli-Mahalle Lübenovo-Mahala

İslimiye  &#;   Hamzalar Filaretovo

İslimiye  &#;   Himitli Radetski

İslimiye  &#;   İçme-Dere Pivki-Dol

İslimiye  &#;   İmren-Köy Dıbova

İslimiye  &#;   İnce-Balkan Novo-Selo

İslimiye  &#;   İslimiye

İslimiye  &#;   Kadı-Köy Sıdievo

İslimiye  &#;   Kara-Kurt Prohorovo

İslimiye  &#;   Kara-Sarlı Seliminovo

İslimiye  &#;   Karsınlı Panretovtsi

İslimiye  &#;   Kasımlar Çintulovo

İslimiye  &#;   Kavlaklı Topolçane

İslimiye  &#;   Kaymaklı Tsenino

İslimiye  &#;   Kazan Kotel

İslimiye  &#;   Keçi-Dere Kozin-Dol

İslimiye  &#;   Kermenli Kermen

İslimiye  &#;   Kersenlik Borintsi

İslimiye  &#;   Kispetli Karanovo

İslimiye  &#;   Korucu Pıdarevo

İslimiye  &#;   Köçekler R Içenitsa

İslimiye  &#;   Kömürcü-Çiftlik Vıglen

İslimiye  &#;   Köpekli Avramov

İslimiye  &#;   Köpekli Skobelovo

İslimiye  &#;   Köse-Mahalle Novo Selets

İslimiye  &#;   Küçükler Malko-Selo

İslimiye  &#;   Maya-Kurfalı Ovçartsi

İslimiye  &#;   Maynaslı Sıbrano

İslimiye  &#;   Mehrem-Bey Staro-Tırnova

İslimiye  &#;   Musa-Kocalı Gılıbintsi

İslimiye  &#;   Müslimler Sredorek

İslimiye  &#;   Nal-Bantlar Kovaçevo

İslimiye  &#;   Örencik Gradsko

İslimiye  &#;   Sarı-Yar Jılt-Bryag

İslimiye  &#;   Sır-Alan Bratan

İslimiye  &#;   Sırt-Köy Bilo

İslimiye  &#;   Sütçüler Ostra-Mogila

İslimiye  &#;   Şavklar (Şevkler) Svetlina Yeni Zağra

İslimiye  &#;   Tekke-Mahalle Grafitovo

İslimiye  &#;   Terke-Bolu Trapkolovo

İslimiye  &#;   Terzi-Obası Golemo-Şivaçevo

İslimiye  &#;   Topuzlar Topuzevo

İslimiye  &#;   Torlak-Mahalle Zagortsi

İslimiye  &#;   Ürlemiş Ezore

İslimiye  &#;   Yaya-Köy Nikolaevo

İslimiye  &#;   Yenice-Köy Stoil-Voyvoda

İslimiye  &#;   Yeni-Köy Novaçevo

İslimiye  &#;   Yeni-Mahalle Nova-Selişte

İslimiye  &#;   Yeni-Mahalle Radinka

İslimiye  &#;   Yeni-Paslı Kamenovo

İslimiye  &#;   Yeni-Zağra Novo-Zagora

İslimiye  &#;   Yoğurtçu Mlekarovo

İslimiye  &#;   Yürekler Sırtsevo

Kırcali  &#;   Abdurrahman Köy Çuçuliga

Kırcali  &#;   Acı Oluk Tatul

Kırcali  &#;   Ada Köy Potoçnik

Kırcali  &#;   Ahat Baba Postnik

Kırcali  &#;   Ahçılar Gotvarsko

Kırcali  &#;   Ahlatlı Krin

Kırcali  &#;   Ahmet Dere Kozitsa

Kırcali  &#;   Ahmet Sipahi Sofiytsi

Kırcali  &#;   Ak Alan Belo Polyane

Kırcali  &#;   Ak Kayınlar Belite Brezi Eğri Dere(Ardino)

Kırcali  &#;   Ak Pınar Bel İzvor

Kırcali  &#;   Akça Alan Byala Polyana

Kırcali  &#;   Akça Kayrak Beli Plast

Kırcali  &#;   Akçe Hisar(Aşağı Akçalar Byala Gradets

Kırcali  &#;   Al Kaya (Ala Kaya) Krayno Selo

Kırcali  &#;   Ala Bayır Şaren Bryag

Kırcali  &#;   Ala Gözler Pıstro Ok

Kırcali  &#;   Alacılar Bağrıltsi

Kırcali  &#;   Aladın (Ağladın) Yunatsi

Kırcali  &#;   Alem Beyler Boylartsi

Kırcali  &#;   Alfacı Köy Vetruşka

Kırcali  &#;   Alfatlar Lenişte

Kırcali  &#;   Alfatlı (Ahlatlı) Neofit Bozvelievo(Krin) (Koşu Kavak (Krumov Grad)

Kırcali  &#;   Alfatlı Hacılar Svirets

Kırcali  &#;   Alı Köy Tsvyatovo

Kırcali  &#;   Ali Bey Konağı Nanıviş (Koşu Kavak(Krumov Grad)

Kırcali  &#;   Ali Fakı Jelidovo

Kırcali  &#;   Ali Paşa (Ali Paşinovo) Metliçina

Kırcali  &#;   Almalı Dere Buk

Kırcali  &#;   Almalık Yabılçeni

Kırcali  &#;   Ambar Dere –Hambar Dere . Jitnitsa Eğri Dere(Ardino)

Kırcali  &#;   Ambarcık-Hambarcık Jitarnik

Kırcali  &#;   Ambarlar-Hambarlar Jitnitsa

Kırcali  &#;   Anlık Domişte

Kırcali  &#;   Apazlar Martino

Kırcali  &#;   Arabacı Cerovo

Kırcali  &#;   Arabacı Gurgulitsa

Kırcali  &#;   Arazlı Erovets

Kırcali  &#;   Armutlu Kruşitsa

Kırcali  &#;   Arnavut Köy Gugutka

Kırcali  &#;   Arnavutlar Albantsi

Kırcali  &#;   Arslan Hoca Tütünce

Kırcali  &#;   Arslan Köy Lıvovo

Kırcali  &#;   Arslanlar Lıvska

Kırcali  &#;   Asırlık Rogozovo

Kırcali  &#;   Aşağı Ada Ostrovitsa

Kırcali  &#;   Aşağı Karalar Dolna Krepost

Kırcali  &#;   Aşağı Koca Ömer Samodiva

Kırcali  &#;   Aşağı Köy Dolentsi

Kırcali  &#;   Aşağı Übrü Eren Dolna Seltsi

Kırcali  &#;   Aşarı Köy Desetkari

Kırcali  &#;   Aşıklar Pesnopoy Eğri Dere(Ardino)

Kırcali  &#;   Aşıklar Rani List

Kırcali  &#;   At Alan Konçe

Kırcali  &#;   Atmacalar Sokolino

Kırcali  &#;   Ay Kulak Meçe Uho

Kırcali  &#;   Ayvacık Dülitsa

Kırcali  &#;   Ayvacık Pançevo

Kırcali  &#;   Ayvalık Blagun

Kırcali  &#;   Azaplar Skrivina

Kırcali  &#;   Babalar Baştinovo

Kırcali  &#;   Babalar-Yeni Mahalle Tatkovo

Kırcali  &#;   Babası Oturdu Eğri Dere(Ardino)

Kırcali  &#;   Bacalar Bedrovo

Kırcali  &#;   Baharlar Bahasko

Kırcali  &#;   Bakacık Medevtsi

Kırcali  &#;   Bakılır Bakalite

Kırcali  &#;   Bakiler Doborsko

Kırcali  &#;   Balâ Burgaz Gorna Kula

Kırcali  &#;   Balabanlar-Balabanlı Balabanovo

Kırcali  &#;   Balca Medovitsa

Kırcali  &#;   Balcı Bük Meden Buk

Kırcali  &#;   Balcı-Bölük

Kırcali  &#;   Balık Ribino

Kırcali  &#;   Baraklar Baratsi

Kırcali  &#;   Baş Ören Strainsko

Kırcali  &#;   Baş Saçlı Sadovitsa

Kırcali  &#;   Baş Viran Yavorovo

Kırcali  &#;   Bayraktar Mahalle Pryaporets

Kırcali  &#;   Bayram Köy Austa

Kırcali  &#;   Bek Aşlı &#; İvaylov Grad ortaköy

Kırcali  &#;   Bekir Ağa Mahallesi Bosilek

Kırcali  &#;   Bektaşlar (Beştaşlar Bektaşi)

Kırcali  &#;   Bezirgan Köy Kuptsite

Kırcali  &#;   Bostancılar Bostantsi

Kırcali  &#;   Boyacı Köy Bagra

Kırcali  &#;   Boyacılar Bagryanka

Kırcali  &#;   Boyacılar Peevsko

Kırcali  &#;   Bulutlar Mıglene

Kırcali  &#;   Bursacık Brusino

Kırcali  &#;   Büyük Dere Golyama Bara

Kırcali  &#;   Büyük Erceli Dobrovolets

Kırcali  &#;   Büyük İp Dere Dragonovo

Kırcali  &#;   Cabirler Planinets

Kırcali  &#;   Cami Cedit Atik Srınsko

Kırcali  &#;   Can Başlı Duşinkovo

Kırcali  &#;   Canarlar

Kırcali  &#;   Cebel (Şeyh-Cuma) Şeyh Cumaya

Kırcali  &#;   Cebel Ayvalı Gorsko Dülevo

Kırcali  &#;   Cebil Oğulları Gledka Mestanlı(Momcilgrad)

Kırcali  &#;   Cebiller Planinets

Kırcali  &#;   Celepler Celepeko

Kırcali  &#;   Celil Oğulları Dihanovtsi

Kırcali  &#;   Celiller Pravdo Lüb

Kırcali  &#;   Cuma Köy Sboreno /  Cumaya Köy Sborino

Kırcali  &#;   Çakal Köy Çakallarovo

Kırcali  &#;   Çakallar Çalatsi

Kırcali  &#;   Çakmaklar Çakmatsi

Kırcali  &#;   Çal Cedit Çal

Kırcali  &#;   Çalı Köy Stari Çal

Kırcali  &#;   Çam Dere Karamanlar Borovsko

Kırcali  &#;   Çanakçı Paniçkovo

Kırcali  &#;   Çangallı(Çandır) Svetulka

Kırcali  &#;   Çataklar(Çitak) Çitaşko

Kırcali  &#;   Çavaklar Telçarka

Kırcali  &#;   Çayır Çerniçino

Kırcali  &#;   Çayırlı Göl Reçnitsa Senokos

Kırcali  &#;   Çekirdekli Kostilkovo

Kırcali  &#;   Çelikler (Çilik Çelik Çilik

Kırcali  &#;   Çelikli Stomantsi

Kırcali  &#;   Çiftlik Zbor

Kırcali  &#;   Çilingir Mahalle Klüçevo

Kırcali  &#;   Çit-Ak İ Atik Star -Çitak

Kırcali  &#;   Çit-Ak İ Cedit Nov-Çitak

Kırcali  &#;   Çit-Ak Vadisi Çitaşko

Kırcali  &#;   Çorbacılar Çorbaciysko

Kırcali  &#;   Dağ Harman Svobodinovo

Kırcali  &#;   Dağ Mahalle Balkan

Kırcali  &#;   Dallıca Çubrika

Kırcali  &#;   Davut-Ova Davitkovo

Kırcali  &#;   Dede Köy Dyadovsko

Kırcali  &#;   Dedeler Dedets

Kırcali  &#;   Dedeler Dyadovitsi

Kırcali  &#;   Değirmen Dere Jerka

Kırcali  &#;   Değirmenciler Vodeniçarsko

Kırcali  &#;   Deli Gözler Gâvuroğlu(Sevdalım) Sevdalima

Kırcali  &#;   Deli-Ahat Kovil

Kırcali  &#;   Deliciler Bojak

Kırcali  &#;   Delveler Devino

Kırcali  &#;   Demirciler Jelezari

Kırcali  &#;   Demir-Köy Perunika

Kırcali  &#;   Demirler Jelezino

Kırcali  &#;   Deniz-Koyluç Moryantsi

Kırcali  &#;   Denizler Krasino

Kırcali  &#;   Dere-Başı Sladko-Dum

Kırcali  &#;   Dere-Köy Beli-Dol

Kırcali  &#;   Dere-Köy Canka

Kırcali  &#;   Dere-Köy Kos

Kırcali  &#;   Dere-Köy Potoçe

Kırcali  &#;   Dere-Mahalle Dolna-Krepost

Kırcali  &#;   Deve-Dere Kamilski-Dol

Kırcali  &#;   Dıngırlar Dıngovo

Kırcali  &#;   Dikili-Cafer Golyam Devesi

Kırcali  &#;   Dikili-Haluren Devesilitsa

Kırcali  &#;   Dikili-Kayınlık Devesilovo

Kırcali  &#;   Dikili-Kayrak Malık Devesil

Kırcali  &#;   Doğancı-Köy Sokolentsi

Kırcali  &#;   Doğancılar Sokolyane

Kırcali  &#;   Dongurlar Zornitsa

Kırcali  &#;   Doyranlar Doyrentsi

Kırcali  &#;   Doyuranlar Doyrensko

Kırcali  &#;   Dura-Beyler Sinçets

Kırcali  &#;   Durbalı-Köy Tsarevets

Kırcali  &#;   Dur-Hanlar Sipey

Kırcali  &#;   Dutlu Çerniçevo

Kırcali  &#;   Düğüncüler Svatbare

Kırcali  &#;   Edil-Oğullar Edil

Kırcali  &#;   Edir-Hanlı Çobanka

Kırcali  &#;   Eğri-Bucak Kıtino

Kırcali  &#;   Eğri-Dere Ardino

Kırcali  &#;   El-Candıra-İl Candıra Eğri Dere

Kırcali  &#;   Elciler Jinzifovo

Kırcali  &#;   Elma-Çukur Yamino

Kırcali  &#;   Elmalı-Kebir Yabılkovets

Kırcali  &#;   Emirler Dobromirtsi

Kırcali  &#;   Emirler Geneovo

Kırcali  &#;   Emirler Knezovo

Kırcali  &#;   Emirler Şoptsi

Kırcali  &#;   Emir-Oğullar Glavatartsi

Kırcali  &#;   Emir-Oğullar Vojdovo

Kırcali  &#;   Ercek Ahrensko

Kırcali  &#;   Ercil

Kırcali  &#;   Ereğli Eğridere (Ardino)

Kırcali  &#;   Erekli Şipok

Kırcali  &#;   Erikli Kukuryak

Kırcali  &#;   Esmerli Murgovo

Kırcali  &#;   Evren-Köy Avren

Kırcali  &#;   Evrenler Kandilka

Kırcali  &#;   Ezedenli Kıklitsa

Kırcali  &#;   Fakı-Pınar Çubrika

Kırcali  &#;   Farfarlar Veslets

Kırcali  &#;   Felekler Nebeska

Kırcali  &#;   Fındacık Şimnatitsa

Kırcali  &#;   Fındıkçık Lyaskovo

Kırcali  &#;   Fren-Köy Dıb

Kırcali  &#;   Gâvur-Dere-Hoca Penkovtsi

Kırcali  &#;   Gazi-Oğullar Bogorov-Dol

Kırcali  &#;   Gedikler Brayagovets

Kırcali  &#;   Göcekler Malino

Kırcali  &#;   Göçiler Durumçe

Kırcali  &#;   Göçmenler Bejantsi

Kırcali  &#;   Gökçe-Pınar Siv-Kladenets

Kırcali  &#;   Göklemezler Dere Mahalle Stremovo

Kırcali  &#;   Göklemezler Stremtsi

Kırcali  &#;   Gök-Viran

Kırcali  &#;   Gölcük General-Geşevo

Kırcali  &#;   Gölcük Lebed

Kırcali  &#;   Güller Rozino

Kırcali  &#;   Gün-Eli Pripek

Kırcali  &#;   Güveren (Güvüren) Zvezdel

Kırcali  &#;   Güzel-Gani Krasino

Kırcali  &#;   Güzel-Hatip Sladko-Dum

Kırcali  &#;   Hacı-Köy Botka

Kırcali  &#;   Hacı-Köy Brestovo

Kırcali  &#;   Hacı-Köy Slivarka

Kırcali  &#;   Hacılar Vransko

Kırcali  &#;   Hacı-Mahalle Çegantsi

Kırcali  &#;   Hacı-Mahalle Haciysko

Kırcali  &#;   Hacı-Mehmetler Odılçensko

Kırcali  &#;   Hacı-Oğulları Hacivetsi

Kırcali  &#;   Hacı-Yürük Duşka

Kırcali  &#;   Hallaç Dere Jitnitsa

Kırcali  &#;   Hallaçlı Odrintsi

Kırcali  &#;   Hamzalar Dobrinovo

Kırcali  &#;   Hamzalar Kruşka

Kırcali  &#;   Hardallar Golâmâ-Çinka

Kırcali  &#;   Hasan Babalar Baştino

Kırcali  &#;   Hasan Köy Kadınka

Kırcali  &#;   Hasan-Oğulları Dobrintsi

Kırcali  &#;   Hası-Yurt Tsarino

Kırcali  &#;   Hatipler Pravdolüb

Kırcali  &#;   Hatip-Oğulları Fotinoov

Kırcali  &#;   Havuzlu(Havazlı) Şterna

Kırcali  &#;   Hayranlar Gruevo

Kırcali  &#;   Hısımlar Oreşnitsa

Kırcali  &#;   Himmet Paşalar(Hümet-Hömet Paşalar Paşintsi

Kırcali  &#;   Himmet-Köy Strinitsa

Kırcali  &#;   Hisar Üstü Vişe-Grad

Kırcali  &#;   Hisarlı

Kırcali  &#;   Hisar-Yaltı Jelyazna-Vrata

Kırcali  &#;   Hoca-Köy Hocovtsi

Kırcali  &#;   Hoca-Köy Pırventsi

Kırcali  &#;   Hoca-Köy Slınço-Gled

Kırcali  &#;   Hocalar Rusalina

Kırcali  &#;   Horozlar Petelevo

Kırcali  &#;   Horozlar Petlino/Petlite

Kırcali  &#;   Hotan(Fotan) Fotinovo

Kırcali  &#;   Hotaşlı (Hoşatlı) Rusalsko

Kırcali  &#;   Höyüklü (Üyüklü) Darets

Kırcali  &#;   Hüsemler Diamandovo

Kırcali  &#;   Ilıca Eğridere(Adrino

Kırcali  &#;   Işıklar Rani-List

Kırcali  &#;   İbrahimler Abramovo

Kırcali  &#;   İdrisli Lülyakovo

Kırcali  &#;   İlyasçı İliysko

Kırcali  &#;   İmamlar Verko

Kırcali  &#;   İmamlar Zvınçe

Kırcali  &#;   İman-Oğulları Ednovertsi

Kırcali  &#;   İnallar Poçevo

Kırcali  &#;   İsaklar(Esnaflar) İvantsi

Kırcali  &#;   İsmailler Boynen

Kırcali  &#;   Kaba-Ağaç (Hasırcılar) Rogozari

Kırcali  &#;   Kaba-Ağaç Debelyanovo

Kırcali  &#;   Kaba-Viran Zvezden

Kırcali  &#;   Kabiller Kabile

Kırcali  &#;   Kadem-Erler Staro-Myasto

Kırcali  &#;   Kadı-Alan Bozveliysko

Kırcali  &#;   Kadı-Köy Luliçka

Kırcali  &#;   Kadırlar Sredna Sredna-Arda

Kırcali  &#;   Kadir Mescit Zelenikovo

Kırcali  &#;   Kalamçılar Kırçovsko

Kırcali  &#;   Kalaycılar Kalaycievo

Kırcali  &#;   Kalfalar Minzuhar

Kırcali  &#;   Kangırlar Tırnovitsi

Kırcali  &#;   Kara- Pınar Moryantsi

Kırcali  &#;   Kara-Ahmetler Grivyak

Kırcali  &#;   Kara-Bahaslı Kaloyantsi

Kırcali  &#;   Kara-Başlar Dyakonovo

Kırcali  &#;   Kara-Beyli Pelin

Kırcali  &#;   Kara-Çocuklar Voynovo

Kırcali  &#;   Kara-Dede &#;

Kırcali  &#;   Kara-Demir Jeleznik

Kırcali  &#;   Kara-Demirler Polkovnik –Jelyazovo

Kırcali  &#;   Kara-Gözler Çerni-Oçi

Kırcali  &#;   Kara-Kaş Lozengradtsi

Kırcali  &#;   Kara-Kaya Çerna-Skala

Kırcali  &#;   Kara-Kilise Çerna-Çerkva

Kırcali  &#;   Kara-Köy Kos

Kırcali  &#;   Kara-Köy Lale

Kırcali  &#;   Kara-Köy-İbikler Kanyak

Kırcali  &#;   Kara-Mehmet Eğri Dere

Kırcali  &#;   Kara-Musalar Çernovtsi

Kırcali  &#;   Kara-Şabanlar Limets

Kırcali  &#;   Kara-Tarla Çerna-Niva

Kırcali  &#;   Kara-Tepe Çerni-Rid

Kırcali  &#;   Karlı Snegotin

Kırcali  &#;   Kavacık Topolka

Kırcali  &#;   Kavaklı-Büyük Topolçane

Kırcali  &#;   Kaya-Altı Zvezdelina

Kırcali  &#;   Kaya-Başı Skalina

Kırcali  &#;   Kaya-Başı-Yağmurlar Tatul

Kırcali  &#;   Kayacı-Başı Kamenartsi

Kırcali  &#;   Kayacıklar Skalişte

Kırcali  &#;   Kayalar(Kaylar) Kamenka

Kırcali  &#;   Kayınlar Buk

Kırcali  &#;   Kayın-Tepe Trepetlika

Kırcali  &#;   Kayrak-Seydeli Plazişte

Kırcali  &#;   Kazaklı Kazak

Kırcali  &#;   Kazaklı Kazatsite

Kırcali  &#;   Kazancılar Kotlari

Kırcali  &#;   Kel-Oğullar Peşintsi

Kırcali  &#;   Kel-Oğullar Zagoriçane

Kırcali  &#;   Kemikler Kostino

Kırcali  &#;   Keneler Bojurtsi

Kırcali  &#;   Keremenler Kalinka

Kırcali  &#;   Ketenli Lensko

Kırcali  &#;   Kılavuzlar Vodaç

Kırcali  &#;   Kırcalar Zagoritsi

Kırcali  &#;   Kırcali

Kırcali  &#;   Kırkım Strijba

Kırcali  &#;   Kırlar(Horazlar) Povet

Kırcali  &#;   Kırlar(Horozlar) Zimzelen

Kırcali  &#;   Kırtılı İlinitsa

Kırcali  &#;   Kışla Çomakovo

Kırcali  &#;   Kışla-Arası Makedontsi

Kırcali  &#;   Kızıl-Çal Jılti-Çal

Kırcali  &#;   Kirazlı Çereşnitsa

Kırcali  &#;   Kiraz-Tarla Yonçovo

Kırcali  &#;   Kirlik Benkovski

Kırcali  &#;   Koca-Ahmetler Grivka

Kırcali  &#;   Koca-Aliler Rodopsko

Kırcali  &#;   Koca-Musalar Leştarka

Kırcali  &#;   Koca-Ömer Starovo

Kırcali  &#;   Konacık Padala

Kırcali  &#;   Korucu-Viran Pıdartsi

Kırcali  &#;   Koşu-Kavak Krumov-Grad

Kırcali  &#;   Kovancılar Pçelarovo

Kırcali  &#;   Kozluca Oreşari

Kırcali  &#;   Kozluca Oreşino

Kırcali  &#;   Köprülü Mosten

Kırcali  &#;   Körlü-Mahalle Kojuhartsi

Kırcali  &#;   Köse-Hasanlar Golo-Brad

Kırcali  &#;   Köseler Kösevo

Kırcali  &#;   Terzolla Peniovo

Kırcali  &#;   Köse-Oğulları Paşentsi

Kırcali  &#;   Kufalar Boturçe

Kırcali  &#;   Kulfalı Karamfil

Kırcali  &#;   Kul-Oğulları Robino

Kırcali  &#;   Kurancılar Kaçulka

Kırcali  &#;   Kurt-Faşi Stoyanovo

Kırcali  &#;   Kurt-Köy Vılkoviç

Kırcali  &#;   Kuruca-Dere Gorski İzvor

Kırcali  &#;   Kus-Köy(Kız Köy) Momina Sılza

Kırcali  &#;   Kuş Alan Komuniga

Kırcali  &#;   Kuşalılar-Yeni-Mahalle Novo-Selişte

Kırcali  &#;   Kuyucuk-Viran Mişevsko

Kırcali  &#;   Kuzgun-Dere Bırza-Reka

Kırcali  &#;   Kuzular Yagnevo

Kırcali  &#;   Küçük-Erceli Sedlovina

Kırcali  &#;   Küçük-İp-Dere Çiçevo

Kırcali  &#;   Küçük-Viran Mişev

Kırcali  &#;   Külahçılar Şapkarevo

Kırcali  &#;   Külcüler Hrastovo

Kırcali  &#;   Külcüler Pepelişte

Kırcali  &#;   Kürklü Kojuhartsi

Kırcali  &#;   Kütüklü Pınevo

Kırcali  &#;   Mahmutça Strahil-Voyvoda

Kırcali  &#;   Mahmutlar Siniger

Kırcali  &#;   Mahmutlu Strancevo

Kırcali  &#;   Mahmut-Oğulları Yarebitsa

Kırcali  &#;   Mahmut-Ova Alusiyan

Kırcali  &#;   Makaklar(Salman) Ençets

Kırcali  &#;   Makmutlu (Makmulu) Padina

Kırcali  &#;   Maksutlar-Mahzunlar Beli-Vir

Kırcali  &#;   Malkoç-Dere Malkoç

Kırcali  &#;   Mandacılar Bivolyane

Kırcali  &#;   Mandır-Ağaç Povien

Kırcali  &#;   Maruflar Kruşevska

Kırcali  &#;   Maşkılı Kobilâne

Kırcali  &#;   Mehmet-Köy Bistrogled

Kırcali  &#;   Memeler Menkovo

Kırcali  &#;   Mestanlı İlçesi Momçil-Gradska Okoliya

Kırcali  &#;   Mıkmıl Mak

Kırcali  &#;   Molla Musalar Daskalovo

Kırcali  &#;   Muharrem-Oğulları Metliçka

Kırcali  &#;   Murat-Paşalar Metlika

Kırcali  &#;   Mursallar Sredska

Kırcali  &#;   Mürselim Kondovo

Kırcali  &#;   Müslimler Dıhovo

Kırcali  &#;   Nal-Bantlar Podkova

Kırcali  &#;   Nanazlı-Dere (Narazlı Dere) Nane

Kırcali  &#;   Nasuhlar Rucey

Kırcali  &#;   Nebiler Zdravçets

Kırcali  &#;   Nebi-Paşa Bregovo

Kırcali  &#;   Nevse-Sipahiler Guliyka

Kırcali  &#;   Nevse-Taşlı (Taşlı) Guliya

Kırcali  &#;   Olacak Spoluka

Kırcali  &#;   Omanlar Bosilitsa

Kırcali  &#;   Orta- Mahalle Sreditsa/Srednevo

Kırcali  &#;   Ortacı Sretsko

Kırcali  &#;   Ortakçı Drujintsi

Kırcali  &#;   Orta-Köy İvaylov-Grad

Kırcali  &#;   Osman-Köy Vransko

Kırcali  &#;   Osmanlar Osmantsi

Kırcali  &#;   Osman-Paşalar Osmanovo

Kırcali  &#;   Otaklar (Hatanlar) Sestrinsko

Kırcali  &#;   Otaşlı Eğri Dere

Kırcali  &#;   Ovacılar Bagryanka

Kırcali  &#;   Ömer-Köy Rogaç

Kırcali  &#;   Ömerler Lübino

Kırcali  &#;   Ömer-Oğulları-Yağmurlar Dıjdovnitsa

Kırcali  &#;   Ör-Bek Eğridere

Kırcali  &#;   Ördekçiler (Gök Viran) Patitsa

Kırcali  &#;   Ördekler Gıskovo

Kırcali  &#;   Öse-Köy Visoko

Kırcali  &#;   Özbek Ezbetsi

Kırcali  &#;   Paparcık (Tağarcıklar) Sekirya

Kırcali  &#;   Pazar(Yeni Pazar) Çerno-Oçene

Kırcali  &#;   Pazarlar Pazartsi

Kırcali  &#;   Peresiler Skalak

Kırcali  &#;   Ponduzguzlar Besnurka

Kırcali  &#;   Postalar Starjevtsi

Kırcali  &#;   Rahimli Ralitsa

Kırcali  &#;   Rahman-Hoca Raliçevo

Kırcali  &#;   Rahmanlar Blagovets

Kırcali  &#;   Ramadanlar Velikdençe

Kırcali  &#;   Ram-Köy (Ramiş) Ayrovo

Kırcali  &#;   Rüstemler Maystorovo

Kırcali  &#;   Sabuncular Sabunare

Kırcali  &#;   Sağırlar Gledika-Gluhar

Kırcali  &#;   Salihler Prilentsi

Kırcali  &#;   Salman-Cami-Atı Ençets

Kırcali  &#;   Salmanlar Snejinka

Kırcali  &#;   Saltıklar Visoka

Kırcali  &#;   Samana Koşukavak

Kırcali  &#;   Sap-Dere Bırzeya

Kırcali  &#;   Sarhoşlar Veselçane

Kırcali  &#;   Sarıca-Viran Samokkitna

Kırcali  &#;   Sarı-Hanlı Sedefçe

Kırcali  &#;   Sarı-Kız Jıltuşa

Kırcali  &#;   Sarı-Yar Jılti-Rid

Kırcali  &#;   Sarnıç Sırnak

Kırcali  &#;   Sarp-Dere Ruçey

Kırcali  &#;   Sarp-Dere Vırli-Dol

Kırcali  &#;   Sarsaklar Zimornitsa

Kırcali  &#;   Satı-Köy Polyanets

Kırcali  &#;   Semerciler Sellari

Kırcali  &#;   Sıçanlı Bejantsi

Kırcali  &#;   Sırt-Köy Gırbişte

Kırcali  &#;   Sırt-Köy Rıt

Kırcali  &#;   Sipahiler (Ispahlar) Ovçevo

Kırcali  &#;   Sipahlar-Burnu Konnitsa

Kırcali  &#;   Softalar Softite

Kırcali  &#;   Sofular Mıdrets

Kırcali  &#;   Soğuk-Dal Mançevo

Kırcali  &#;   Soğuk-Pınar Studen-Kladenets

Kırcali  &#;   Soluklar Glumovo

Kırcali  &#;   Söylemezler Dryanova-Glava

Kırcali  &#;   Söylüm Pigavets

Kırcali  &#;   Sultanlı Zlatolist

Kırcali  &#;   Sulu-Köy Ohlüvets

Kırcali  &#;   Sulumlu Zagarsko

Kırcali  &#;   Susuz Bez-Vodno

Kırcali  &#;   Susuz-Burun Buhovo

Kırcali  &#;   Sürgülü Vleçugovo

Kırcali  &#;   Sürmenler Şiroko-Pole

Kırcali  &#;   Süt-Kesiği Mleçino

Kırcali  &#;   Şaban Draganovo

Kırcali  &#;   Şaban-Köy Draganovo

Kırcali  &#;   Şabanlar Kableşkovo

Kırcali  &#;   Şabanlar Topolska

Kırcali  &#;   Şadiler Çavka

Kırcali  &#;   Şahinler Mıjentsi

Kırcali  &#;   Şahinler Sokolite

Kırcali  &#;   Şahlı Sokolsko

Kırcali  &#;   Şah-Pala Krilatitsa

Kırcali  &#;   Şeyh-Köy Glavatartsi

Kırcali  &#;   Şeyhler(Şehler) Stareyşino

Kırcali  &#;   Talaşman-Dere Samovila

Kırcali  &#;   Taşkınlar Vrelo

Kırcali  &#;   Taşlı-Çilingir Golayamo-Kamenyane Koşu-Kavak

Kırcali  &#;   Taşlık Noçevo

Kırcali  &#;   Taşlı-Köy Kamneyane

Kırcali  &#;   Taşlı-Sütlü-Dere Malko-Kamenyane

Kırcali  &#;   Tekke-Menetler Broş

Kırcali  &#;   Tepe-Altı Dolişte

Kırcali  &#;   Tepe-Altı Pod-Vrıh

Kırcali  &#;   Tepecik Rudina

Kırcali  &#;   Terzi-Köy Kroyaçevo/Kroyatsi

Kırcali  &#;   Terzi-Ören Tihomir

Kırcali  &#;   Tilkiler Lisisite

Kırcali  &#;   Tokacık Takaçka

Kırcali  &#;   Tokaç Koşu Kavak

Kırcali  &#;   Tokmaklı-Dere Çukovo

Kırcali  &#;   Tomaşlar Rastnik

Kırcali  &#;   Topallar Hvostyane

Kırcali  &#;   Topalllar Kudsovo

Kırcali  &#;   Topuzlar Paşkul

Kırcali  &#;   Torfulu Pırvitsa

Kırcali  &#;   Toz-İ-Balâ(Toz Balya) Gorno-Prahovo

Kırcali  &#;   Toz-İ-Esir Dolno-Prahovo Eğri Dere

Kırcali  &#;   Tuzluk (Tuzluk-Köy) Solişte

Kırcali  &#;   Tüler Mrejiçko

Kırcali  &#;   Türbeler Zayçino

Kırcali  &#;   Türk-Erceği(Türk-Erecek) Rodopsko

Kırcali  &#;   Türk-Gebe Plovka

Kırcali  &#;   Türk-Kaba-Ağaç Veleşani

Kırcali  &#;   Türk-Ürpek Latinka

Kırcali  &#;   Umur-Veren Dıjlets

Kırcali  &#;   Urlar Suhino

Kırcali  &#;   Urum-Bey Greevtsi

Kırcali  &#;   Uzun-Ali &#; Koşu-Kavak

Kırcali  &#;   Uzuncular Deventsi

Kırcali  &#;   Uzun-Himmetler Oritsa

Kırcali  &#;   Üç-Evler

Kırcali  &#;   Üç-Tepe Tri-Mogili

Kırcali  &#;   Ürpek Boynik

Kırcali  &#;   Vis-Köy Vis

Kırcali  &#;   Yağ-Basan-Kebir Golyama-Çinko

Kırcali  &#;   Yağ-Basan-Sagir Malka-Çinka

Kırcali  &#;   Yağmur-Baba Dıjdovnik

Kırcali  &#;   Yağmur-Köy Dıjdino

Kırcali  &#;   Yağmurlar Dıjdovnik

Kırcali  &#;   Yamaç-Köy Ridovo

Kırcali  &#;   Yamalı Propast

Kırcali  &#;   Yanaklar Yanino

Kırcali  &#;   Yar-Dere Ridino

Kırcali  &#;   Yaşlar Perperek

Kırcali  &#;   Yaşlı-Köy Jenda

Kırcali  &#;   Yatacık Kitnitsa

Kırcali  &#;   Yataklar Lojeto

Kırcali  &#;   Yaylacık Visoka-Polyana

Kırcali  &#;   Yaylalı Kopitnik

Kırcali  &#;   Yazla Letovnik

Kırcali  &#;   Yelceler Jenzifovo

Kırcali  &#;   Yeni-Cuma Raven

Kırcali  &#;   Yeni-Çayır Nova-Livada

Kırcali  &#;   Yeni-Mahalle Zavoya

Kırcali  &#;   Yoğurtçular Mogilyane

Kırcali  &#;   Yukarı-Kale Gorno-Kale

Kırcali  &#;   Yukarı-Karalar Gorno-Krepost

Kırcali  &#;   Yukarı-Übrü-Eren Gorno-Seltsi

Kırcali  &#;   Yunus-Köy Zvınarka

Kırcali  &#;   Yunus-Viran Bubina

Kırcali  &#;   Yura Yuri

Kırcali  &#;   Yürük Darets

Kırcali  &#;   Yürükler Gıskovo

Kırcali  &#;   Zurnacılar Manolovo

Köstendil  &#;   At Koru Savoski

Köstendil  &#;   Büyük Köy Golemo Selo Stante Dimitrov

Köstendil  &#;   Cerman

Köstendil  &#;   Çatak Preseka

Köstendil  &#;   Çavuş Tepe Stake Dimitrov(Dupnitsa)

Köstendil  &#;   Çekan Çekanets

Köstendil  &#;   Dupniçe Dupnitsa,marekstanke-Dimitrov

Köstendil  &#;   Göklemez Usoyko

Köstendil  &#;   Göl-Çiftlik Blatino

Köstendil  &#;   Karalar Gorna-Krepost

Köstendil  &#;   Kızıl-Kıyı Çevreni-Breg

Köstendil  &#;   Otman-Köy Rezbartsi

Köstendil  &#;   Tavalı Tavaliçevo

Köstendil  &#;   Yukarı-Banya Gorna Banya

Kutlu Viçe  &#;   Bayraktar Mahalle Aleksandrovo

Kutlu Viçe  &#;   Boz Kırı Pişurka

Kutlu Viçe  &#;   Cembek Mahalle Nikolaevo

Kutlu Viçe  &#;   Demirciler Kovoçitsa Lom

Kutlu Viçe  &#;   Derviş-Mahalle Krumovo

Kutlu Viçe  &#;   Erden

Kutlu Viçe  &#;   Hacı-Mahalle Çerkaski

Kutlu Viçe  &#;   İslam-Mahalle Knyajeva-Mahala

Kutlu Viçe  &#;   Kalu-Ger Mahalle Kaluger Mahla

Kutlu Viçe  &#;   Kara-Bacak İgratovo

Kutlu Viçe  &#;   Kara-Tepe Çerni-Vrıh

Kutlu Viçe  &#;   Kule-Mahalle Kula- Mahala(Mihail Grad)

Kutlu Viçe  &#;   Kutlu-Viçe Mihaylov Grad Mihaylov Grad

Kutlu Viçe  &#;   Mahalle Staliska-Mahala

Kutlu Viçe  &#;   Mesçit Mahalle Pirliçevo

Kutlu Viçe  &#;   Mestanlı Momçil-Grad Sultan Yeri

Kutlu Viçe  &#;   Minkov Mahalle Minkova-Mahala

Kutlu Viçe  &#;   Ömer-Mahalle Botevo

Kutlu Viçe  &#;   Pulmiye(Lom-Palanga) Lom

Kutlu Viçe  &#;   Serdar-Çiftlik Stoyanovo

Kutlu Viçe  &#;   Tatar-Mahalle Dondukovo Pulmiye(Lom)

Kutlu Viçe  &#;   Yeni-Köy Novo-Selo

Lofça  &#;   Aladanlı Leşnitsa

Lofça  &#;   Çorlu Çorlovo Lom

Lofça  &#;   Dermanlar Dermantsi Lukovit

Lofça  &#;   Diksan-Mahalle Orlyane

Lofça  &#;   Doyranlar Doyrentsi

Lofça  &#;   Hısımlar Radoevskoto

Lofça  &#;   Kara-Ağaç Brestovo

Lofça  &#;   Kara-Hasan Aleksandrovo

Lofça  &#;   Kara-Tepe Çerni-Vrıh

Lofça  &#;   Kara-Yaş Velikovo

Lofça  &#;   Karluk-Ova Yukarı Lukovit

Lofça  &#;   Kızıl-Kıyı Çevren-Breg

Lofça  &#;   Kızıl-Yaka Çevren-Breg

Lofça  &#;   Kireçli Gorno-Pavlikene

Lofça  &#;   Lofça Loveç Lovec

Lofça  &#;   Mikre

Lofça  &#;   Selim-Mahalle Kirkovo-Mahala

Lofça  &#;   Şahlı (Şahin-Kaya) Sokolovo

Lofça  &#;   Toros Lazor-Stanevo

Lofça  &#;   Türk-Fındığı Tuska-Leşnitsa(Leşnitsa) Troyan

Lofça  &#;   Türk-Pınar Bılgarski-İzvor(Turski-İzvor) Teteven

Lofça  &#;   Yeni-Köy Novo-Selo Troyan

Lofça  &#;   Yukarı-Lukovit Lukovit

Lofça  &#;   Yukarı-Turgan Gorno-Turgan Lom

Lofça  &#;   Yürükler Kırpaçevo

Paşmaklı  &#;   Ahatlar Kebir Dve Topoli

Paşmaklı  &#;   Ahatlar Malka Kruşevo

Paşmaklı  &#;   Ak Dere Bela Reka Selvi

Paşmaklı  &#;   Alami Dere Polkovnik Sreafimovo

Paşmaklı  &#;   Ambar Dere Hambar

Paşmaklı  &#;   Aşağı Dere Köy Sokolovtsi

Paşmaklı  &#;   Aygır Dere Jrebevo

Paşmaklı  &#;   Balaban Yagodina

Paşmaklı  &#;   Balık Dere Ribnitsa

Paşmaklı  &#;   Balıklı Dere(Balaklı Riben Dol

Paşmaklı  &#;   Büyük Dere Plovdivtsi

Paşmaklı  &#;   Çamlıca Boroviha

Paşmaklı  &#;   Çangır Dere Çepintsi

Paşmaklı  &#;   Çavdar Mahalle Çavdartsa

Paşmaklı  &#;   Çelikli Stomanevo

Paşmaklı  &#;   Çoban Pastirtsi

Paşmaklı  &#;   Çukur Köy Zabırdo

Paşmaklı  &#;   Darı Dere Zlato-Grad

Paşmaklı  &#;   Dericiler Kojari

Paşmaklı  &#;   Dolaştır Zagrejden

Paşmaklı  &#;   Dospat Smolyan Devin

Paşmaklı  &#;   Dörmete Lipets

Paşmaklı  &#;   Düşük-Dere Vodni Pad

Paşmaklı  &#;   Erikli Slivka

Paşmaklı  &#;   Eskiler Vehtino

Paşmaklı  &#;   Fındıcak Leştak

paşmaklı  &#;   Gündüzler Zornitsa

Paşmaklı  &#;   Hasan- Dere Reçani

Paşmaklı  &#;   Hasan Köy Asenets

Paşmaklı  &#;   Hasan-Kova Borikovo

Paşmaklı  &#;   Kara-Bulak Borino Dövlen(Devin)

Paşmaklı  &#;   Kara-Burun Çernalevo

Paşmaklı  &#;   Kara-Muş Kornisoş

Paşmaklı  &#;   Karluk Slavey

Paşmaklı  &#;   Karşılı Vievo

Paşmaklı  &#;   Kasap Kasapsko

Paşmaklı  &#;   Kayrak Tınkovo

Paşmaklı  &#;   Kestencik Kesten

Paşmaklı  &#;   Kozluca Oryahovets

Paşmaklı  &#;   Kurt-Dere Vılçan

Paşmaklı  &#;   Küçük-Arda Malka-Arda -Yada – Staro Selo

Paşmaklı  &#;   Küçük-Dere Vitina

Paşmaklı  &#;   Maden Raven

Paşmaklı  &#;   Murtaza Bırçevo

Paşmaklı  &#;   Murtaza-Ova Breza

Paşmaklı  &#;   Palaska Budo-Zemya

Paşmaklı  &#;   Paşmaklı Smolyan

Paşmaklı  &#;   Şeytan-Köy Kosovo

Paşmaklı  &#;   Taşkın Buyhovitsa

Paşmaklı  &#;   Tekir Sivino

Paşmaklı  &#;   Topuklu Srednogortsi

Paşmaklı  &#;   Toz-Burun Mogolitsa

Paşmaklı  &#;   Uzun-Dere Nedelino Darı-Dere(Zlato-Grad)

Paşmaklı  &#;   Yanuz-Dere Elhovets

Paşmaklı  &#;   Yukarı-Dere-Köy Momçilovtsi

Pernik  &#;   Aşağı Turgan Dolna Turgan Rodamir

Pernik  &#;   Baba Nedelkovo

Pernik  &#;   Batanlar Temelkovo

Pernik  &#;   Demirciler Kovaçevtsi

Pernik  &#;   Kaynarca İzvor Radomir

Pernik  &#;   Kovanlık Pçelnitsi Radomir

Pernik  &#;   Mehmet-Bey-Çiftlik Petrunovo

Pernik  &#;   Musa-Bey Gılıbnik Rodoplar

Pernik  &#;   Yarıcılar Yareilovtsi Radomir

Plevne  &#;   Arkarı Mahalle Kamenna

Plevne  &#;   Armutçuk Kruşovitsa

Plevne  &#;   Aziziye Teliş

Plevne  &#;   Baykal Beşli Boril

Plevne  &#;   Corno Jernov

Plevne  &#;   Çavuş Ova Tsenovo

Plevne  &#;   Çirik Çirikovo

Plevne  &#;   Derviş İzgrev

Plevne  &#;   Eski-Köy Stara –Seltsi

Plevne  &#;   Gigen Mahalle Gigenska Mahla

Plevne  &#;   Gigen Niğbolu

Plevne  &#;   Kara-Ağaç Borisovo

Plevne  &#;   Kara-Ağaç Brestovets

Plevne  &#;   Kara-Ağaç Karagaç Toltleben

Plevne  &#;   Kara-Ağaç Levski

Plevne  &#;   Mağura Zagrajden

Plevne  &#;   Mahalle Mahlata

Plevne  &#;   Maraş-Tırıstenik Trıstenik

Plevne  &#;   Musalı Muselievo

Plevne  &#;   Niğ-Bolu Nikopol

Plevne  &#;   Ortaca-Köy Sredniyat-Vrıh

Plevne  &#;   Orta-Köy Asparuhovo

Plevne  &#;   Peser-Ova Pisarevo

Plevne  &#;   Plevne Pleven

Plevne  &#;   Rahmanlar Rozino

Plevne  &#;   Rako-Viçe Orehovitsa

Plevne  &#;   Şamlı Şamlievo

Plevne  &#;   Yeni-Köy Novo-Selo

Razgrad  &#;   Adalı Ostrovo

Razgrad  &#;   Ahmak Mortagonovo

Razgrad  &#;   Akçalar Belintsi

Razgrad  &#;   Apaz Mahalle Slavçitsa

Razgrad  &#;   Arnavut (Arnaut) Poroişte

Razgrad  &#;   Arslan Lıvino

Razgrad  &#;   Aşıklar Samuil

Razgrad  &#;   At Köy Konevo

Razgrad  &#;   Avanlar Gerlova

Razgrad  &#;   Ayva Altı Pod Ayva

Razgrad  &#;   Bal Pınar Yenice Veya Yenice Bal Pınar Medoveve

Razgrad  &#;   Balpınar/Bal Bunlar Kubrat

Razgrad  &#;   Balpınar-İlçesi Kubratska Okoliya

Razgrad  &#;   Belegler Gerlova

Razgrad  &#;   Bey Alan Knyajeva Polyana

Razgrad  &#;   Borazan Trebaç

Razgrad  &#;   Büyük Boğdan Golem

Razgrad  &#;   Büyük Kokarca Golem Porovets

Razgrad  &#;   Caferler Sevar Bal Pınar (Kubrat)

Razgrad  &#;   Caferli Savin

Razgrad  &#;   Çayır Köy, Şeraniçko&#;ya yakın

Razgrad  &#;   Çukur-Ova Trapişte

Razgrad  &#;   Demirciler Jelezkovets

Razgrad  &#;   Dikili-Taş Pobit Kamık

Razgrad  &#;   Diş Budak (Duş Tubak) Yasenovets

Razgrad  &#;   Duraç &#; Razgrad/Kemaller(İsperih

Razgrad  &#;   Duran Ludo-Gortsi

Razgrad  &#;   Dursun-Köy Zdravets

Razgrad  &#;   Erci Gradina

Razgrad  &#;   Eski-Balabanlar Vazovo Hezar Grad

Razgrad  &#;   Eski-Mahalle Stara -Selişte Hezar Grad

Razgrad  &#;   Ezerce Ezerets Hezar-Grad

Razgrad  &#;   Ferhatlar Delçevo Hezar-Grad

Razgrad  &#;   Göç- Beyler Krupişte Hezar-Grad(Razgrad)

Razgrad  &#;   Gökçe-Su Sinya Voda

Razgrad  &#;   Güvece Zvinartsi

Razgrad  &#;   Güzelce-Alan Kamenovo

Razgrad  &#;   Habip Vladimirovtsi

Razgrad  &#;   Hacı-Abdul Mahallesi Omur

Razgrad  &#;   Hacı-Fakılar Genaral-Dobrevo

Razgrad  &#;   Hacı-Kamber Mahalle Matovtsi

Razgrad  &#;   Hasanlar Getsovo

Razgrad  &#;   Hasan-Mahalle Golyama-Voda

Razgrad  &#;   Hasan-Terzi Kroyaç

Razgrad  &#;   Hatipler

Razgrad  &#;   Hatipler Rrazgrad

Razgrad  &#;   Hezar-Grad Razgrad

Razgrad  &#;   Hırs-Ova Hırsovo

Razgrad  &#;   Höyüklü(Üyüklü) Todorovo Razgad

Razgrad  &#;   Hüseyince Osenets

Razgrad  &#;   Hüseyinler Drago-Mıj

Razgrad  &#;   Işıklar Samuil

Razgrad  &#;   İne-Bekçi Strajest

Razgrad  &#;   Kaba-Kulak Uşintsi

Razgrad  &#;   Kabullar Kıpinovtsi

Razgrad  &#;   Kalaycı Radin-Grad

Razgrad  &#;   Kalfa-Köy (Kalfa-Dere) Telets

Razgrad  &#;   Kal-Ova Dyankovo

Razgrad  &#;   Kara-Ağaç Brestovene

Razgrad  &#;   Kara-Arnavut Golem –İzvor

Razgrad  &#;   Kara-Göz Veselina

Razgrad  &#;   Kara-İp Kara Eyüp Çudomir

Razgrad  &#;   Kara-Kocalar Suşevo

Razgrad  &#;   Kara-Mal

Razgrad  &#;   Karamanlar Kara Mihal

Razgrad  &#;   Kara-Muart-Yeni Köy Batenberg

Razgrad  &#;   Kasım-Kuyucuk Rakovski

Razgrad  &#;   Kemaller-Kemallar İsperih

Razgrad  &#;   Kılıçlar Nojarrovo

Razgrad  &#;   Kılıç-Serman Bırdokvo

Razgrad  &#;   Kınalı Huma

Razgrad  &#;   Kışla-Köy Zadruga

Razgrad  &#;   Kızıl-Murat Blagoevo

Razgrad  &#;   Killi-Kuyucuk Kiçenitsa

Razgrad  &#;   Kokarca-Mahalle Malık-Porovrts

Razgrad  &#;   Kovanlık Pçelinar

Razgrad  &#;   Köse-Abdi Raynino

Razgrad  &#;   Küçük-Ada-Köy Ostrovçe

Razgrad  &#;   Küçük-Kokarca Malık-Porovets

Razgrad  &#;   Küçükler Gerlova

Razgrad  &#;   Loç-Ova Glocevo

Razgrad  &#;   Mesim-Mahalle Mıdrevo

Razgrad  &#;   Mumcular Sveştari

Razgrad  &#;   Musa-Baba-Tekke Tsırvino

Razgrad  &#;   Nasreddin Bisertsi

Razgrad  &#;   Nasufçular Duhovets

Razgrad  &#;   Omurca Stariçene

Razgrad  &#;   Orman-Beş-Evli Goriçevo

Razgrad  &#;   Orta- Mahalle Sredno-Seltsi

Razgrad  &#;   Osman-Mahalle Peçenitsa

Razgrad  &#;   Ova-Şermen(Şermen) Volno

Razgrad  &#;   Pınar-Beş-Evli Bojurovo

Razgrad  &#;   Razgrad-Mahalle Razgrad-Mahala Kutliviçe

Razgrad  &#;   Saldım-Köy Yakim-Gruevo

Razgrad  &#;   Sarı-Hatip Vladimirovtsi

Razgrad  &#;   Sazlı Trıstika

Razgrad  &#;   Sevar Sevar

Razgrad  &#;   Seydi-Oğlu Seydol

Razgrad  &#;   Sırt-Alan-Kılıç Beliçitsa

Razgrad  &#;   Sofular

Razgrad  &#;   Soğucak Studenets

Razgrad  &#;   Sucağız

Razgrad  &#;   Şekere Lov

Razgrad  &#;   Şen-Ova Senovo

Razgrad  &#;   Şeremet-Köy Veslets

Razgrad  &#;   Taşçı Kamenar

Razgrad  &#;   Tekke Voden

Razgrad  &#;   Tekke-Mahalle Manastirsko

Razgrad  &#;   Terter

Razgrad  &#;   Tete-Ven Tetovo

Razgrad  &#;   Tet-Ova Tetovo

Razgrad  &#;   Topçu Senovo

Razgrad  &#;   Torlak Hlebarevo

Razgrad  &#;   Tursun Zdravets

Razgrad  &#;   Uzunca-Alan Ravno

Razgrad  &#;   Ütükler Gortsvet

Razgrad  &#;   Varatlar Delçevo

Razgrad  &#;   Yeni-Balabanlar İvan-Şişmanovo

Razgrad  &#;   Yenice Novak

Razgrad  &#;   Yunus-Abdal Yonkovo

Razgrad  &#;   Yunuslar Prelez

Razgrad  &#;   Yürükler Seslovo

Razgrad  &#;   Zavut Zavet

Razgrad  &#;   Zincirli-Kuyucuk Rakovski

Rusçuk  &#;   Balabanlı Gorazd

Rusçuk  &#;   Basarb Ova

Rusçuk  &#;   Beş Pınar Pet Kladenetsi

Rusçuk  &#;   Bızın

Rusçuk  &#;   Burunlu Peyçinovo

Rusçuk  &#;   Çatmı Bosilkovtsi

Rusçuk  &#;   Dikili-Taşlar Stılpişte,Meçka

Rusçuk  &#;   Dolaplar Dolapite

Rusçuk  &#;   Göl-Pınar Bistrentsi

Rusçuk  &#;   Höceki Zahari-Stoyanovo

Rusçuk  &#;   Hüceki Mogilino Bela

Rusçuk  &#;   Kara-Kocalı Ekzarlh Yosif Belene

Rusçuk  &#;   Kara-Lom Çerni-Lom

Rusçuk  &#;   Karamanova (Karaman)

Rusçuk  &#;   Kara-Su Çerna-Voda

Rusçuk  &#;   Kaya-Mahalle Slivnitsa

Rusçuk  &#;   Kızıl Çevren

Rusçuk  &#;   Kızıl-Su Çervena-Voda

Rusçuk  &#;   Kule Kula-Sredne

Rusçuk  &#;   Kütüklü Tsar-Samuli

Rusçuk  &#;   Lipnik Nikolovo

Rusçuk  &#;   Para-Mahalle Paritsa

Rusçuk  &#;   Ruscuk Ruse

Rusçuk  &#;   Sağırlar Dryanovets

Rusçuk  &#;   Semerci Semercievo

Rusçuk  &#;   Sırna-Bey Borisovo

Rusçuk  &#;   Taban Sandrovo

Rusçuk  &#;   Vet-Ova Vetovo

Rusçuk  &#;   Yeni-Köy Novo-Selo

Selvi  &#;   Ahlatlı Kruşevo Gabrova

Selvi  &#;   Akıncılar Petko Slaveykov Gabrova

Selvi  &#;   Çadırlı Sennik Gabrova

Selvi  &#;   Çiftlik Lovni Dol Gabrova(Sevlievo)

Selvi  &#;   Dağ Erik Gors-Slivovo Gabrova(Sevlievo)

Selvi  &#;   Dereli Gorna-Rozitsa Gabrova(Sevlievo)

Selvi  &#;   Selvi (Servi) Sevlievo Gabrova

Silistre  &#;   Abdul Ehat (Abtat Kalesi) Abrit

Silistre  &#;   Abdullar Zvenimir

Silistre  &#;   Ahmatlar (Ahmetler) Stefan Karaca

Silistre  &#;   Ak Kadınlar Dulova

Silistre  &#;   Ak Pınar Bistra

Silistre  &#;   Ali Fakı Glavan

Silistre  &#;   Anızcık Çerkovna

Silistre  &#;   Arabacılar Kolarovo

Silistre  &#;   Aratmaca Poprucanovo

Silistre  &#;   Asvalt Köy(Asfat Köy Glavinitsa

Silistre  &#;   Aşağı Mahalle Dolna Mahalla

Silistre  &#;   Aşağı Rahova Dolna Rehovo Tutrakan

Silistre  &#;   Ay Demir

Silistre  &#;   Ay Doğdu İskra

Silistre  &#;   Ay Doğdu Zvezdel

Silistre  &#;   Ayvat Köy Malık Zvenimir

Silistre  &#;   Bahar (Baylar) Kolobir

Silistre  &#;   Bahar Köy Polkovnik-Taslakov

Silistre  &#;   Balabanlar Zlatoklas

Silistre  &#;   Baltacı Yeni Köy Bradvari

Silistre  &#;   Bulgar Kosu &#; Tutrakan

Silistre  &#;   Cami Mahalle

Silistre  &#;   Çanakçılar Paniçare

Silistre  &#;   Çavuş Mahalle Sofytsi

Silistre  &#;   Çillerçiren Yarebitsa

Silistre  &#;   Dam Ada Zagrad

Silistre  &#;   Davulcular Padina

Silistre  &#;   Davutlar Davitovo

Silistre  &#;   Deli Yusuflar Krasnogor

Silistre  &#;   Denizler Varnentsi

Silistre  &#;   Dere-Mahalle Dolets

Silistre  &#;   Doğancılar Paisevo

Silistre  &#;   Doğrular Pravda

Silistre  &#;   Dorutlar Stan

Silistre  &#;   Doymuşlar Sitovo

Silistre  &#;   Duraklar Genaral Tsonkovo

Silistre  &#;   Ekincek Silistra

Silistre  &#;   Emir-Köy Suho-Dol

Silistre  &#;   Emirler Boil

Silistre  &#;   Fındıklı(Pındıklı) Vasil-Levski)

Silistre  &#;   Güller-Köy Alekovo

Silistre  &#;   Gürgencik Popkralevo

Silistre  &#;   Hacılar Kalugenere

Silistre  &#;   Hasan-Fakı Graniçarevo

Silistre  &#;   Has-Köy Dobrotitsa

Silistre  &#;   Hayrat

Silistre  &#;   Hıdır-Çelebi Gospodinovo

Silistre  &#;   Hırs-Ova Hırsovo Dobruca

Silistre  &#;   Hoca-Köy Kalugerene

Silistre  &#;   Hoca-Köy Nova-Popina

Silistre  &#;   İbrahim-Mahalle İbryam Mahla

Silistre  &#;   Kadı-Köy Malık-Preslavets

Silistre  &#;   Kamberler Zaritsa

Silistre  &#;   Kan-İpe Zebil

Silistre  &#;   Kapaklı Slatina

Silistre  &#;   Kara- Orman Stratsimir

Silistre  &#;   Karadırlar Çerno-Gor

Silistre  &#;   Kara-Ese-Köy Çernolik

Silistre  &#;   Kara-Karayağmurlar Poroyno

Silistre  &#;   Kara-Koç Oven

Silistre  &#;   Kara-Omur Smilets

Silistre  &#;   Kara-Veli Lüben

Silistre  &#;   Kasımlar Osen

Silistre  &#;   Kayalar Çernik

Silistre  &#;   Kay-Pınar Polkovnik-Çolkaovo

Silistre  &#;   Kayrak Kamentsi

Silistre  &#;   Keçiler-Mahalle Kozyak

Silistre  &#;   Kemal-Köy Diçevo Silistre/Tutrakan

Silistre  &#;   Kerimler Oreşone

Silistre  &#;   Kızıkcıklı

Silistre  &#;   Kızıl-Burun Ruyno

Silistre  &#;   Koçine (Yürükoğulları) Paisievo

Silistre  &#;   Köse-Aydın Goleş

Silistre  &#;   Kurt-Palan Vılkan

Silistre  &#;   Kuzgun(Kuzgunluk) Atimovo

Silistre  &#;   Küçük-Kaynarca

Silistre  &#;   Kütüklü Dobrucanka

Silistre  &#;   Masutlar Novarevo

Silistre  &#;   Mesimler Listets

Silistre  &#;   Musalar Okorş

Silistre  &#;   Oluklu Kutlovitsa

Silistre  &#;   Orman (Omran) Razdel

Silistre  &#;   Orta- Mahalle Stolnik

Silistre  &#;   Pıtraklı Baştino

Silistre  &#;   Rahman-Âşıklar Okorş

Silistre  &#;   Sağırlar İrnik

Silistre  &#;   Sağsınlar Zafirovo

Silistre  &#;   Salihler Bratimir

Silistre  &#;   Sarı-Göl Tırnovitsi

Silistre  &#;   Sarsanlar Zafirovo

Silistre  &#;   Seyit-Ali-Fakı Skala

Silistre  &#;   Sınır-Yeni-Mahalle Mejdan

Silistre  &#;   Sırcılar Podles

Silistre  &#;   Silistre Silistra

Silistre  &#;   Siyahlar Angelovo

Silistre  &#;   Soğanlık –Yeni Mahalle Malko-Paisievo

Silistre  &#;   Soğucak Çistemensko

Silistre  &#;   Söğütçük Vodno

Silistre  &#;   Söneç Sırpovo

Silistre  &#;   Söycük Vodno

Silistre  &#;   Sungurlar(Sungullar) Vokil

Silistre  &#;   Tatar-Atmaca Sokol

Silistre  &#;   Tokmak-Köy Çukovets

Silistre  &#;   Topçu Strelkovo

Silistre  &#;   Tutrakan Tutrakan

Silistre  &#;   Türk-Kosu &#; Tutrakan

Silistre  &#;   Türk-Kuyusu Kosara

Silistre  &#;   Türk-Smil Nova-Çerna

Silistre  &#;   Usul-Köy Sekulovo

Silistre  &#;   Uzunca-Orman Bodantsi

Silistre  &#;   Vis-Köy Tsarev-Dol

Silistre  &#;   Yalı-Çatalca Polyana

Silistre  &#;   Yenice-Köy Preslavitsi

Silistre  &#;   Yeni-Mahalle Mejden

Silistre  &#;   Zarniç Zarnik

Sofya  &#;   Ağaç-Evli

Sofya  &#;   Akçe-Kilise

Sofya  &#;   Ala Kilise(Alaca Kilise) Vakarel

Sofya  &#;   Avlu Köy Jivkovo İhtiman

Sofya  &#;   Avrat Alan Koprivtitsa

Sofya  &#;   Bali Efendi Knyajevo

Sofya  &#;   Bayhanlı

Sofya  &#;   Beyler Çiftlik Simeonovo

Sofya  &#;   Busmanlar &#; Novo Selo

Sofya  &#;   Çamcağız Borika

Sofya  &#;   Çamurlu. Şişmanovo

Sofya  &#;   Çepinli Çepintsi

Sofya  &#;   Çıkancı

Sofya  &#;   Çukur-Ova Gabra

Sofya  &#;   Danişmentli

Sofya  &#;   Doğanca (doğancı)

Sofya  &#;   Doğancılar

Sofya  &#;   Doğancı-Mahmut

Sofya  &#;   Doğan-Ova &#; Yeni Köy(Novo-Selo)

Sofya  &#;   Durağan Drugan

Sofya  &#;   Gazi-Canlar Kaziçane

Sofya  &#;   Gelembe/Gelenbe

Sofya  &#;   Göreci Ognyanovo

Sofya  &#;   Hacı- Hamza Boevitsa

Sofya  &#;   Hatun Katun

Sofya  &#;   İhtiman

Sofya  &#;   İzledi Zlatitsa

Sofya  &#;   Kaba-Aplı Stambolovo

Sofya  &#;   Karalar Çernovo

Sofya  &#;   Kayacık Rakovski Mustafa-Paşa(Sliven Grad

Sofya  &#;   Kese-Bir Pod-Gorie

Sofya  &#;   Kıranlar Verinsko İhtiman

Sofya  &#;   Kilise –Köy Tsırkvişte

Sofya  &#;   Kilisecik Tsırkvitsa

Sofya  &#;   Kolanlar Çavdar

Sofya  &#;   Kovanlık Pçelin

Sofya  &#;   Köstence Köstenets

Sofya  &#;   Köstence-Derbendi

Sofya  &#;   Kuman-İtsa Türk Köyü

Sofya  &#;   Kumanlar Radoslovovo

Sofya  &#;   Kurşunlu Sofya&#;da Mahalle

Sofya  &#;   Macar

Sofya  &#;   Mahalle Maritsa

Sofya  &#;   Manav-Çiftlik Maçevo

Sofya  &#;   Mansur-Köy

Sofya  &#;   Musa-Çelebi Musaçevo

Sofya  &#;   Orhaniye Bote-Grad

Sofya  &#;   Ormanlı Lesnovo

Sofya  &#;   Rumeli Rumeliya

Sofya  &#;   Soğucak Studena

Sofya  &#;   Sulu-Derbent Momina-Banya (Momino-Prohod)

Sofya  &#;   Taban/Taçlar Venkovets

Sofya  &#;   Taş-Kesen Sarantsi

Sofya  &#;   Taşlık

Sofya  &#;   Vidin Bononia Daha Sonra Bdin

Sofya  &#;   Yazıcı-zade

Sofya  &#;   Yazıcı-Zade Sofya&#;da Mahalle

Sofya  &#;   Yeni-Han Novi-Han

Sofya  &#;   Yeni-Köy Novo-Selo

Sofya  &#;   Yukarı-Banya Gorna Banya

Sofya  &#;   Yürükler Gurkovo

Şumnu  &#;   Abdurrahmanlar Kraygorsi

Şumnu  &#;   Abdülrezzak Drumevo

Şumnu  &#;   Ağa Baba Aboba Pliska

Şumnu  &#;   Ahalar (Ağalar)-Ahlar (Ahiler) Drentsi

Şumnu  &#;   Ak Dere Bela Reka( Stara Bela Reka

Şumnu  &#;   Ak Yar Bel Bryak

Şumnu  &#;   Alat-Baba Bela

Şumnu  &#;   As Mahalle Arsovo

Şumnu  &#;   Ası Köy-Has Köy Dobri Voynikov

Şumnu  &#;   Asıllar (Asiller) Krasen Dol

Şumnu  &#;   Aslar Naum

Şumnu  &#;   Ay Doğdu İzgrev

Şumnu  &#;   Bay Kocalar Baykovo

Şumnu  &#;   Belene

Şumnu  &#;   Beş Tepe Pet Mogili Yenipazar

Şumnu  &#;   Beygirli (Bekirli) Konevo

Şumnu  &#;   Bıyıklı Bortsi

Şumnu  &#;   Boğaz

Şumnu  &#;   Bohçalar Kaolinovo

Şumnu  &#;   Bulanık Mitnitsa

Şumnu  &#;   Burhanlar Radan Voyvoda

Şumnu  &#;   Civel Nikola Kozlevo Yenipazar(Novi Pazar)

Şumnu  &#;   Çalı Kavak Riş Preslav

Şumnu  &#;   Çamurlu Kalino

Şumnu  &#;   Çanakçı Krasen Dol Yeni Pazar

Şumnu  &#;   Çatak Tiça Şumen

Şumnu  &#;   Çatallar Tsar Krum

Şumnu  &#;   Çavuş Köy &#; Çavuş Ova Metodievo

Şumnu  &#;   Çayır Dere

Şumnu  &#;   Çengel Div Dedevo

Şumnu  &#;   Çerençe Çerença

Şumnu  &#;   Çerkez Köy Aleksandrovo

Şumnu  &#;   Çoban Nasuh Zagoriçe

Şumnu  &#;   Çoban-Mahalle

Şumnu  &#;   Çufallar Tıkaç

Şumnu  &#;   Çuha Suşino

Şumnu  &#;   Çukur Köy Yasenkovo

Şumnu  &#;   Çulfa Suşina

Şumnu  &#;   Çulfalar Tıkaç

Şumnu  &#;   Dağlar-Başı

Şumnu  &#;   Dalakça Kosturino

Şumnu  &#;   Dalar Göz Rujitsa Şumen

Şumnu  &#;   Damar Göz Jilino

Şumnu  &#;   Davulcular Gusla

Şumnu  &#;   Demirci Köy Strahilitsa

Şumnu  &#;   Demir-Hanlı Jelez

Şumnu  &#;   Dere-Köy Kostena-Reka

Şumnu  &#;   Dere-Köy Struyno

Şumnu  &#;   Domuzluk

Şumnu  &#;   Doruklu Praventsi

Şumnu  &#;   Doyranlar Doyrentsi

Şumnu  &#;   Durarca-Köy(Duracak) Stanyantsi

Şumnu  &#;   Durmuş Lozevo

Şumnu  &#;   Düz-Bayır

Şumnu  &#;   Düzlük

Şumnu  &#;   Eğri-Dere Kriva-Reka

Şumnu  &#;   Ekizce Benkovski

Şumnu  &#;   Elif-Köy Novi Pazar Yeni Pazar

Şumnu  &#;   Emberler Kliment

Şumnu  &#;   Erikli Slivak

Şumnu  &#;   Eski-İstanbolluk Preslav

Şumnu  &#;   Eski-Köy Vehtovo

Şumnu  &#;   Fıçıcılar

Şumnu  &#;   Göceci Stan

Şumnu  &#;   Göller İz-Bul

Şumnu  &#;   Güç-Eri Preselka

Şumnu  &#;   Gül Roza

Şumnu  &#;   Güller Rujitsa Yeni Pazar(Novi-Pazar)

Şumnu  &#;   Gürgenli Gabritsa

Şumnu  &#;   Hamarat

Şumnu  &#;   Hasan-Kova Lovets

Şumnu  &#;   Hasan-Ova Evdokiya

Şumnu  &#;   Höyük( Ükke)Üğük

Şumnu  &#;   Huy-Ven İvanovo Preslav

Şumnu  &#;   Islahane

Şumnu  &#;   Işık-Köy Osenovets

Şumnu  &#;   İmrahor Doktor-Stambolov

Şumnu  &#;   İmrenler İmrençevo

Şumnu  &#;   İnce-Bayır

Şumnu  &#;   İnece Tsarev-Brod

Şumnu  &#;   Kab-Dağı

Şumnu  &#;   Kabı-Yük Vırbak

Şumnu  &#;   Kadı-Köy Panayot-Volovo

Şumnu  &#;   Kalakoç-Dere

Şumnu  &#;   Kalaycı-Dere İglika

Şumnu  &#;   Kalay-Dere (Kalaylı) Kamenyak

Şumnu  &#;   Kara-Başlı Çerno-Glavtsi

Şumnu  &#;   Kara-Burun Çerni-Vrıh

Şumnu  &#;   Kara-Demir Vinitsa

Şumnu  &#;   Kara-Gözler Çerno-Okovo

Şumnu  &#;   Kara-Gözler Karavelovo

Şumnu  &#;   Karalar Çerna

Şumnu  &#;   Kara-Muratlı Elenovo

Şumnu  &#;   Karşı Yaka

Şumnu  &#;   Kasaplar Dibiç

Şumnu  &#;   Kasaplar-tabyası

Şumnu  &#;   Kasım-Çeşme

Şumnu  &#;   Kaspi-Çan Kaspiçan

Şumnu  &#;   Kavaklık

Şumnu  &#;   Kavlak

Şumnu  &#;   Kavuklu Belokopitovo

Şumnu  &#;   Kayacık-Timar Timarevo

Şumnu  &#;   Kayalı-Dere Kamenyak

Şumnu  &#;   Kayınlık

Şumnu  &#;   Kaykı Stoyan Mihaylovski

Şumnu  &#;   Kerçan

Şumnu  &#;   Kıllak

Şumnu  &#;   Kız-bayır

Şumnu  &#;   Kızıl-Kaya Çervena –Skal

Şumnu  &#;   Kızıl-Pelit Jelıd

Şumnu  &#;   Kilecik (Kalecik) Lisi-Vrıh

Şumnu  &#;   Kocacıklar Tervel Şumlu

Şumnu  &#;   Koç-ova koçovo

Şumnu  &#;   Kortalık

Şumnu  &#;   Kozluca-Tavşan (Tavşan-Kozluca) Zayçino-Oreşe

Şumnu  &#;   Kozluca-Tekke (Tekke-Kozluca) İz-Bul

Şumnu  &#;   Köklüce Venets

Şumnu  &#;   Köpek-Köy Mengişevo

Şumnu  &#;   Köprü-Köy Zlokuçen

Şumnu  &#;   Köseler Zvegor

Şumnu  &#;   Köşkler

Şumnu  &#;   Köteş Koçovo Şumen

Şumnu  &#;   Kufalar Razvigorovo

Şumnu  &#;   Kulak-Ova Dolina

Şumnu  &#;   Kulfalar Razvigorovo

Şumnu  &#;   Kuru-Dere Suha-Reka

Şumnu  &#;   Kuz-Bayır

Şumnu  &#;   Kuz-Köy Tıkaç

Şumnu  &#;   Küçük-Ahmet Tsani-Ginçevo

Şumnu  &#;   Külevce

Şumnu  &#;   Küplüce

Şumnu  &#;   Madara

Şumnu  &#;   Mahmut-Köy Mostiç

Şumnu  &#;   Mahmuzlu Todor-İkonomovo

Şumnu  &#;   Makak

Şumnu  &#;   Mir-Hanlı Trem

Şumnu  &#;   Mratt-Allar Mirovitsi

Şumnu  &#;   Muhla Mogila

Şumnu  &#;   Nasırlı Radko-Dimitrievo

Şumnu  &#;   Nuh-Sel Novo-Selo

Şumnu  &#;   Orta- Mahalle Dennitsa

Şumnu  &#;   Orta-Köy Sredne

Şumnu  &#;   Osmar

Şumnu  &#;   Ova-Söğütlüsü Vırvane

Şumnu  &#;   Oyvoda Voyvoda

Şumnu  &#;   Pamukçu (Pamukça ,Pamuklu) Pamukliya

Şumnu  &#;   Peçeli Vekilitsi

Şumnu  &#;   Salmanlar

Şumnu  &#;   Saltıklar Sredkovets

Şumnu  &#;   Sene-Bir Sini-Bir

Şumnu  &#;   Sırt-Mahalle Vetrişte

Şumnu  &#;   Sinan Pomen

Şumnu  &#;   Sofular Malomir

Şumnu  &#;   Sofular Osenets

Şumnu  &#;   Sofular Vılnari

Şumnu  &#;   Soğucağız Studenitsa

Şumnu  &#;   Söğütlü Vırbak

Şumnu  &#;   Su-Sığırlık

Şumnu  &#;   Süleyman-Köy Seçişte

Şumnu  &#;   Şarlılar Braniçevo

Şumnu  &#;   Şeytancık Hitrin

Şumnu  &#;   Şumnu Şumen

Şumnu  &#;   Teker Zlatna-Niva

Şumnu  &#;   Tekke-Dere

Şumnu  &#;   Terbi-Köy Kapitan Petko

Şumnu  &#;   Topal-Köy Krivitsa

Şumnu  &#;   Uyvan İvanovo

Şumnu  &#;   Uzunlar Dlıjko

Şumnu  &#;   Vardun

Şumnu  &#;   Veli-Bey Milanovo

Şumnu  &#;   Yağmurluk

Şumnu  &#;   Yanık-Ova Yankovo

Şumnu  &#;   Yar-Kese

Şumnu  &#;   Yazıcı Pisarevo

Şumnu  &#;   Yazla Lyatno

Şumnu  &#;   Yenice-Köy Tsarev-Brod

Şumnu  &#;   Yeni-Köy Novo-Selo

Şumnu  &#;   Yeni-Köy Visoka-Polyana

Şumnu  &#;   Yeni-Pazar Novi-Pazar

Şumnu  &#;   Yeşil-Tepe

Şumnu  &#;   Yukarı-Köy Boyan-Civgrats

Şumnu  &#;   Yurtluk-Altı

Şumnu  &#;   Yusuhanlar Pristoe

Şumnu  &#;   Yürük-Hacı/Yürükler Stanovets

Tatar Pazarcık  &#;   Abdullar Apriltsi

Tatar Pazarcık  &#;   Acılar (Alacalar) Aleko Korstantinovo

Tatar Pazarcık  &#;   Akıncı Akancievo

Tatar Pazarcık  &#;   Akıncı Graniçar

Tatar Pazarcık  &#;   Armutluk Kruşata

Tatar Pazarcık  &#;   Ası Koru Ravnogor

Tatar Pazarcık  &#;   Aydın Ova İsperihovo

Tatar Pazarcık  &#;   Aygır Köy Piştigovo

Tatar Pazarcık  &#;   Ayvacık Dülevo Otluk Köy

Tatar Pazarcık  &#;   Bardakçı Bırduçe

Tatar Pazarcık  &#;   Başı Kır Glavinitsa

Tatar Pazarcık  &#;   Batak

Tatar Pazarcık  &#;   Batkun

Tatar Pazarcık  &#;   Boz Alan Orlino

Tatar Pazarcık  &#;   Caferli Otlukköy

Tatar Pazarcık  &#;   Cumaya Sbor

Tatar Pazarcık  &#;   Çanakçı Rozovo (Çanakçi Evo

Tatar Pazarcık  &#;   Çangarlı Zvıniçevo

Tatar Pazarcık  &#;   Çepine Çepino

Tatar Pazarcık  &#;   Demirciler Kovoçevo

Tatar Pazarcık  &#;   Derecik-Köy Debrıştitsa

Tatar Pazarcık  &#;   Dere-Harman Dolno-Virşilo

Tatar Pazarcık  &#;   Doğan-Ova Malko Konere

Tatar Pazarcık  &#;   Ereğli Smilets Otluk-Köy (Panagürişte)

Tatar Pazarcık  &#;   Firuzlu Ovçepoltsi

Tatar Pazarcık  &#;   Hacılı Yunatsite

Tatar Pazarcık  &#;   Horozlu Pevets

Tatar Pazarcık  &#;   İstirelçe Strelça

Tatar Pazarcık  &#;   Kalağlar Dolna Levski

Tatar Pazarcık  &#;   Kara- Orman Çerna-Gorovo

Tatar Pazarcık  &#;   Karağan

Tatar Pazarcık  &#;   Kara-Mürsel Vinogradets

Tatar Pazarcık  &#;   Kara-Pınar

Tatar Pazarcık  &#;   Karezli Dovrovnitsa

Tatar Pazarcık  &#;   Kavak-Dere Topoli-Dol

Tatar Pazarcık  &#;   Kepeli (Küpeli) Tsar Boris Otlukköy(Panagürişte)

Tatar Pazarcık  &#;   Koca-Köy Saraya

Tatar Pazarcık  &#;   Kor-Ova Korovo

Tatar Pazarcık  &#;   Köse-Murat Bratanitsa

Tatar Pazarcık  &#;   Kula-Kasaplı İvaylo

Tatar Pazarcık  &#;   Licene Lıcene

Tatar Pazarcık  &#;   Okçulu &#; Otluk-Öy(Panagürişte)

Tatar Pazarcık  &#;   Otluk-Köy Panagürişte

Tatar Pazarcık  &#;   Ömerli Soyko

Tatar Pazarcık  &#;   Peştere Peştera

Tatar Pazarcık  &#;   Rakit-Ova Rakitovo

Tatar Pazarcık  &#;   Saran-Bey (Saruhan-Bey) Saranovo

Tatar Pazarcık  &#;   Sarı-Göl Blatnitsa

Tatar Pazarcık  &#;   Semçin

Tatar Pazarcık  &#;   Sırt-Harman Gorno-Vırşilo

Tatar Pazarcık  &#;   Şabanlı Sırnitsa

Tatar Pazarcık  &#;   Şeyh-Aslı Eşikasli

Tatar Pazarcık  &#;   Tatar Pazarcık

Tatar Pazarcık  &#;   Vuruşlu Otluk Köy(Panagürişte)

Tatar Pazarcık  &#;   Yağmurlu Mokrişta

Tatar Pazarcık  &#;   Yassıca Lyahovo

Tatar Pazarcık  &#;   Yassı-Koru Ravna-Gor

Tatar Pazarcık  &#;   Yelli-Dere Vetren-Dol

Tatar Pazarcık  &#;   Yeni-Köy Novo-Selo Peştere

Tatar Pazarcık  &#;   Yeni-Köy Vetren

Tatar Pazarcık  &#;   Yürükler Borimeçkovo

Tatar Pazarcık  &#;   Zağarlı Veliçkovo

Tırnova  &#;   Ahmetli Konstantin

Tırnova  &#;   Akça Er Aleko

Tırnova  &#;   Akçar (Akça Er) Alekovo

Tırnova  &#;   Arabacı Kolari

Tırnova  &#;   Arı Köy Sredno Selo

Tırnova  &#;   Armutçuk Kruşovitsa

Tırnova  &#;   Armutlu Kruşeto Yukarı Rahova (Gorna Orehovitsa)

Tırnova  &#;   Armutlu Kruşovene Rahova(Orehovo)

Tırnova  &#;   Arnavutlu Paisiy

Tırnova  &#;   Aşağı Rahova Dolna Orehovitsa Yukarı Rahova (Gorna Orehovitsa)

Tırnova  &#;   Balaban Mahalle Vetrintsi

Tırnova  &#;   Balvan

Tırnova  &#;   Batak Ziştovi

Tırnova  &#;   Bayır Mahalle Çukata

Tırnova  &#;   Bayır Mahalle Strımna

Tırnova  &#;   Bederli Stefan Stambolovo

Tırnova  &#;   Beş Kuyucuk Peti Kladenetsi Ziştovi

Tırnova  &#;   Bey Vırbovka Vırbovka Yukarı Rah Ova

Tırnova  &#;   Butan Veliko

Tırnova  &#;   Büyük Yalılar Rusalya

Tırnova  &#;   Çatal Dere Razsoha

Tırnova  &#;   Çayır Teodosievo Yukarı Rahova(Gerno Orehovo)

Tırnova  &#;   Çeşme Mahalle Çeşma

Tırnova  &#;   Çoban Köy Gorni-Çobanka

Tırnova  &#;   Dede Bal Dedintsi

Tırnova  &#;   Dede Mahalle Dedina

Tırnova  &#;   Deli Sülü Dragomirovo

Tırnova  &#;   Demir-Köy Jelezartsi

Tırnova  &#;   Desteci-Köy Jitnitsa

Tırnova  &#;   Durlar Durovtsi

Tırnova  &#;   Düz-Meşe Ravnovo

Tırnova  &#;   Emir Gazi(Murgazlı Yantra Yukarı Rahova (Gorna-Orehovitsa)

Tırnova  &#;   Emirler Povelya

Tırnova  &#;   Emir-Oğlu Çistovo

Tırnova  &#;   Er-Doğanlı Orlovets

Tırnova  &#;   Fida-Bey Velçovo

Tırnova  &#;   Göl-Köy Lokvata

Tırnova  &#;   Hacı-Mahalle Gorno-Haciyska

Tırnova  &#;   Hacı-Musa Morava

Tırnova  &#;   Hamza-Mahalle Usoyna

Tırnova  &#;   Hasanlar Stoyanovtsi

Tırnova  &#;   Hasır-Köy Ribarsko

Tırnova  &#;   Hayreddin Eredin

Tırnova  &#;   Hibili Strahilovo Ziştovi(Sviştov)

Tırnova  &#;   Hisar Tsarevets Ziştovi(Sviştov)

Tırnova  &#;   İbrik İbriçevo

Tırnova  &#;   İnce-Köy Temenuga

Tırnova  &#;   Kadı-Köy Strajitsa

Tırnova  &#;   Kara-Hasan Lozen Yukarı Rahova

Tırnova  &#;   Kara-Hasanlar Filip-Totevo

Tırnova  &#;   Kara-İsen

Tırnova  &#;   Kara-Kurtlar Vılçovtsi

Tırnova  &#;   Karaman-Ova

Tırnova  &#;   Karamca Karantsi

Tırnova  &#;   Keller Gorno-Şivaçevo

Tırnova  &#;   Kestam-Bol Momin-Sbor

Tırnova  &#;   Kılıçlar Asenovo

Tırnova  &#;   Kıral-Pınar Tsarski-İzvor

Tırnova  &#;   Kili-Far Kilifarevo

Tırnova  &#;   Koruca-Erenler Tsarevo-Grad

Tırnova  &#;   Kovanlık Pçelişte

Tırnova  &#;   Koz-Dere Kozya-Reka

Tırnova  &#;   Köy-Başları Glogovets

Tırnova  &#;   Küçük-Türkler Stambolovo

Tırnova  &#;   Küçük-Yusuflar Gorsko

Tırnova  &#;   Lefece Bregovitsa

Tırnova  &#;   Mekiş

Tırnova  &#;   Merdane Merdanya

Tırnova  &#;   Meşe-Koru Tserova-Koriya

Tırnova  &#;   Mihallar Mihaltsi

Tırnova  &#;   Mithat Paşa Köy Aleksandrovo

Tırnova  &#;   Murat-Bey-Köy Byala-Çerkva (Gorni Turceta )

Tırnova  &#;   Muşuklu Klimentovo

Tırnova  &#;   Niküp

Tırnova  &#;   Nuh-Sel Novo-Selo

Tırnova  &#;   Odalar Odatite

Tırnova  &#;   Okçular Strelets

Tırnova  &#;   Omur-Bey Stambolovo

Tırnova  &#;   Paşa-Köy Mirovo

Tırnova  &#;   Raş-Köy Lübentsi

Tırnova  &#;   Sarı-Yar Hacı Dimitriovo Ziştovi

Tırnova  &#;   Ser-Güveç Ser-Güvets

Tırnova  &#;   Seydi Köy Vino-Grad

Tırnova  &#;   Söğün-Dal Suhin-Dol

Tırnova  &#;   Süleyman-Köy Novogortsi

Tırnova  &#;   Sünnetçiler Rezaç

Tırnova  &#;   Şeytanlar Usoi

Tırnova  &#;   Şükürler Svetoslantsi

Tırnova  &#;   Tatarlar Tatare

Tırnova  &#;   Tençe Tença

Tırnova  &#;   Terziler Dolno-Şivaçevo

Tırnova  &#;   Tıraşlı Zelinik

Tırnova  &#;   Tospatlar Rositsa

Tırnova  &#;   Trıstenik (Türk Trıstenik ) Slavyanovo

Tırnova  &#;   Turna-Dere Rosno

Tırnova  &#;   Tuzlu-Alan Maysko

Tırnova  &#;   Türk-Eriği Kozlovets

Tırnova  &#;   Türkeşe Şişkovitsa

Tırnova  &#;   Uzun-Güney Dılgı-Pripek

Tırnova  &#;   Uzunlar Visokovtsi

Tırnova  &#;   Yağcı Maslerevo

Tırnova  &#;   Yayla-Köy İzvortsi

Tırnova  &#;   Yazıcı-Mahalle Gorko-Pisaevo

Tırnova  &#;   Yeni-Şehir Nov-Grad

Tırnova  &#;   Yukarı-Rah-Ova Gorno-Orehovitsa

Tırnova  &#;   Yukarı-Yeni-Köy Gorno-Novo Selo

Tırnova  &#;   Yumrukkaya Pestnik

Tırnova  &#;   Yusuf-Hanlar Balkanski

Tırnova  &#;   Yürükler Kamenari

Tırnova  &#;   Yürükler Nikolaevo

Tırnova  &#;   Yürükler Vladislav

Tırnova  &#;   Ziştovi Sviştov

Varna  &#;   Abdi Köy Samotina

Varna  &#;   Acemler Aksakovo

Varna  &#;   Acı Dere Sladka Voda

Varna  &#;   Ahır Köy Gabırnitsa

Varna  &#;   Ak Dere(Astra) Bela

Varna  &#;   Ak Koyun İskır

Varna  &#;   Akıncılar Zdravets

Varna  &#;   Aladın Ezerovo

Varna  &#;   Aladın Straşimirovo

Varna  &#;   Ambarlık-Hambarlık Metliçina

Varna  &#;   Araplar Genaral Lolevo Provadı

Varna  &#;   Arnavutlar Rudnik

Varna  &#;   Aslı Beyli Blıskovo Piri Vadi (Provadı)

Varna  &#;   Aşağı Çiflik Dolen Çiftik (Georgi Traykov )

Varna  &#;   Ayazma Voditsi

Varna  &#;   Ayran(Ayran Köy) Mleçen

Varna  &#;   Ayvacık Dülina

Varna  &#;   Baldır Köy (Bıldır) Tutrakanrsi

Varna  &#;   Bekçi Polyatsite

Varna  &#;   Beyci Oğlu Bolyartsi

Varna  &#;   Beyli Mlada-Gvardiya

Varna  &#;   Boğaz Kesen Proseçen

Varna  &#;   Burhanlar Edinakoztsi

Varna  &#;   Cafer Solnik

Varna  &#;   Caferli Kiçevo

Varna  &#;   Cevizli Oreşak

Varna  &#;   Cızlar Köyü Dobrina

Varna  &#;   Cizdar Köy Dobrina

Varna  &#;   Cizdar Köy Pripek

Varna  &#;   Çalı Mahalle Dıbravino

Varna  &#;   Çalıklar Trınitsa

Varna  &#;   Çamurlu Çamurna Komunari / Yada Murna

Varna  &#;   Çanlar Zvınets

Varna  &#;   Çatma Levski

Varna  &#;   Çavuş Köy Genaral Kantarcievo

Varna  &#;   Çayak Çayka

Varna  &#;   Çelebi Köy Gospodinovo

Varna  &#;   Çenge Asparuhovo

Varna  &#;   Çökek Kitka

Varna  &#;   Damlalı Ehatlar Dolno-Staveykovtsi

Varna  &#;   Damlalı Orta Sredno-Salveykovtsi

Varna  &#;   Dana Göz Yunets

Varna  &#;   Dede Köy Dobri-Dol

Varna  &#;   Deli Hüseyin Mahalle Golyama-Delçevo

Varna  &#;   Deniz-Köy Koşuta

Varna  &#;   Derbent İzvorsko

Varna  &#;   Dere-Köy Konstantinovo

Varna  &#;   Dere-Köy Petrov-Dol

Varna  &#;   Derviş-Müslim Deteline

Varna  &#;   Desteci (Testeci) Jitnitsa

Varna  &#;   Devne Devnya Piri-Adi(Provadiya)

Varna  &#;   Diş-Budak Osenovo

Varna  &#;   Doğuca Zornitsa

Varna  &#;   Dülger Kruşa

Varna  &#;   Eleç Dobro-Gled

Varna  &#;   Eles-Fakı(İlyas Fakı Dobroplodno

Varna  &#;   Emir Gazi Krakra

Varna  &#;   Emirler Genaral-Kiselovo

Varna  &#;   Emirler Markovo

Varna  &#;   Esetli Momçilovo

Varna  &#;   Eski-Arnavutlar Staroselets

Varna  &#;   Eski-Derviş Stara-Oryahovo

Varna  &#;   Fethi-Köy Hrabrovo

Varna  &#;   Fındıklı Şkorpilovtsi

Varna  &#;   Gebece Belovo

Varna  &#;   Gebeş Krivini

Varna  &#;   Gevrekler Kalimansi

Varna  &#;   Gökçe-Dölük(Dölök Bdintsi

Varna  &#;   Göle-Köy Zasmyano

Varna  &#;   Gün-Doğdu İzgrev

Varna  &#;   Gün-Yalısı Slınçevo

Varna  &#;   Hacı-Sinanlar(Hacı-Hasanlar) Benkovsko

Varna  &#;   Hallaçlı Drındar

Varna  &#;   Hasırcık Ştipsko

Varna  &#;   Hıdırca Nikoaevka

Varna  &#;   Hoca-Köy Popoviç

Varna  &#;   İnce-Köy(İnci-Köy) Topoli

Varna  &#;   Kadı-Köy Bozveliysko Pirivadi(Provadı)

Varna  &#;   Kapaklı Kilimentovo

Varna  &#;   Kara- Pınar Kladençevo

Varna  &#;   Kara-Ağaç Brestak

Varna  &#;   Kara-Ağaç Sofular Trsıtikovo

Varna  &#;   Kara-Ahmet Mahalle Debelets

Varna  &#;   Karaca-Ot Stefan-Karaca Piri-Vadi

Varna  &#;   Kara-Hüseyin Stratsimir

Varna  &#;   Kara-Köse Çerno-Ok

Varna  &#;   Karamanlar &#;

Varna  &#;   Karamanlı Karamanite

Varna  &#;   Kar-Yağdı Snejina

Varna  &#;   Kasımlar Esenitsa

Varna  &#;   Kaya –Ardı Kamel-Dyal

Varna  &#;   Kayradı Snejina

Varna  &#;   Kazak-Dere Kazaşka-Reka

Varna  &#;   Kazak-Mahalle Kazaşko

Varna  &#;   Kazallık Krasimir

Varna  &#;   Kazanlık Krasimir

Varna  &#;   Kesap Nova-Şipka

Varna  &#;   Kestiriç Tsarevo

Varna  &#;   Kızıl-Baş Pyasıçnik

Varna  &#;   Kızılcılar Çerventsi Pirivadi(Provadı)

Varna  &#;   Koçak Radevo

Varna  &#;   Kokarca Boyana

Varna  &#;   Kopuzcu Padina

Varna  &#;   Korkut Strahil

Varna  &#;   Kos-Ova Kosovo

Varna  &#;   Kovanlık Pçelnik

Varna  &#;   Kozluca Nov-Gradets

Varna  &#;   Kökçe-Dölük Bdinitsi

Varna  &#;   Köklüce Zvezditsa

Varna  &#;   Kömürlük Vıglen

Varna  &#;   Köpekli Gradinarovo

Varna  &#;   Köprü –Köy Rakovets Pirvadi(Grozdievo)

Varna  &#;   Kumluca Krumovo

Varna  &#;   Kurt-Dere Vılçi-Dol

Varna  &#;   Kuş-Tepe Royak

Varna  &#;   Kutlu-Bey Neofit–Rilski

Varna  &#;   Mağlıç Drınar

Varna  &#;   Manastır Manastir Pirivadi

Varna  &#;   Memiş-Sofular Priseltsi

Varna  &#;   Murat-Sofu(Sofu) Ovçaga

Varna  &#;   Orta-Köy Sredno-Selo

Varna  &#;   Oruç-Gazi Yunak

Varna  &#;   Paşa-Köy Vladislavovo

Varna  &#;   Paşa-Yiğit Voyvodino

Varna  &#;   Pınarlı İzvornik

Varna  &#;   Pir-İ Vadi Provadiya

Varna  &#;   Potruşan Petruşan

Varna  &#;   Recep-Mahalle Arkovna

Varna  &#;   Ruslar Ignatievo

Varna  &#;   Sandıkcı Rakla

Varna  &#;   Sarıdır Venelin

Varna  &#;   Sarı-Göl Lüben-Karavelovo

Varna  &#;   Sarı-Kovanlık Medovets

Varna  &#;   Sindel Sendel

Varna  &#;   Sucağız-Köy Voditsa

Varna  &#;   Sultan-Köy(Sultanlar) Sultantsi

Varna  &#;   Suluca-Alı Sadova

Varna  &#;   Sün-Bey Banovo

Varna  &#;   Şadi-Köy Dobrotiç

Varna  &#;   Şeremet Bırzitsa

Varna  &#;   Taptık Kipra

Varna  &#;   Taş-Hisar &#; Pir-İ Vadi(Provadiya)

Varna  &#;   Tatar-Mahalle Veselin

Varna  &#;   Tuzlu-Su Solnitsa

Varna  &#;   Türk-Arnavutlar Belogradets

Varna  &#;   Üşenli Botevo

Varna  &#;   Yaralı

Varna  &#;   Yassı-Baş Ravna-Gora

Varna  &#;   Yassı-Tepe Vetrino

Varna  &#;   Yayla Goron-Bliznak

Varna  &#;   Yayla Yagnilo

Varna  &#;   Yenice-Köy Zlatina

Varna  &#;   Yeni-Derviş Novo-Oryahovo

Varna  &#;   Yeni-Köy Dılgo-Pol(Eski Adı Novo-Selo Pir-İ Vadi(Provadiya)

Varna  &#;   Yeni-Köy Kumanovo

Varna  &#;   Yeni-Mahalle Novakovo

Varna  &#;   Yukarı-Çiftlik Gorno-Çiftik

Varna  &#;   Yukarı-Damlalı Gorno-Slaveykovo

Varna  &#;   Yukarı-Kumluca Gorno-Kumluca, Kurumova

Varna  &#;   Yunus-Pınar Kaloyan

Varna  &#;   Yüşepli Botevo

Vidin  &#;   Ak Dere Bela Belgratçık

Vidin  &#;   Akçar Arçar

Vidin  &#;   Al Timir Rah Ova Vireca

Vidin  &#;   Bel Gratçık Belo Gradçik

Vidin  &#;   Bostan Mahalle Bostanie

Vidin  &#;   Çunguruz

Vidin  &#;   Diren-Ufça Drenovets

Vidin  &#;   Geniş Dağ Şiroka Planina Beloratçık

Vidin  &#;   Gür-İç &#; Bel-Gradcık

Vidin  &#;   Güz-Eli Peşakovo

Vidin  &#;   Halvacı Mayor-Uzunovo

Vidin  &#;   Kara-Ova Çerno-Pole

Vidin  &#;   Kaynarca İzvor

Vidin  &#;   Kirim-Bey (Kerim Bey) Tsar-Borisovo

Vidin  &#;   Koca-Türk Tsar-Petrovo Kule

Vidin  &#;   Kos-Ova Kosovo

Vidin  &#;   Kule Kula

Vidin  &#;   Kule(Adliye) kula

Vidin  &#;   Musa-Bey-Çiftlik (Çiftlik Mahalle) Dolen-İzver

Vidin  &#;   Nazır-Mahalle Gurkovo

Vidin  &#;   Osmaniye Aleksandrovo-Bırzitsi

Vidin  &#;   Sabri-Paşa-Köy Botevo

Vidin  &#;   Salaş &#; Belgratcık

Vidin  &#;   Şef Zlaten-Rog

Vidin  &#;   Şişeler Şişentsi

Vidin  &#;   Tatarcık Slana-Bara

Vidin  &#;   Yeni-Köy Novo-Selo

Vraça  &#;   Beşli Boril Rah Ova

Vraça  &#;   Çiren

Vraça  &#;   Çomakoğlu Çumakovtsi Bela-Slatina

Vraça  &#;   Devene

Vraça  &#;   Eski-Köy Stara -Selo

Vraça  &#;   Geçit- Köse Lüti-Brod

Vraça  &#;   İsmail-Pınar Kneja

Vraça  &#;   Karaş

Vraça  &#;   Koy-Nar Koynare Bela-Slatina

Vraça  &#;   Kozlu-Duy &#; Rahova

Vraça  &#;   Mahmudiye Radoykovo

Vraça  &#;   Paşa-Köy Voyvodovo

Vraça  &#;   Rah-Ova İlçesi Oryahovska Okoliya

Vraça  &#;   Rah-Ova Oryahovo

Vraça  &#;   Suatçe Suhatçe

Vraça  &#;   Tırnak &#; Bela-Slatina

Vraça  &#;   Tırnava &#; Bela-Slatina

Vraça  &#;   Vraca Vratsa

Yanbolu  &#;   Aftane Nedelsko

Yanbolu  &#;   Ahlatlı Golemo Kruşevo

Yanbolu  &#;   Ak Pınar Genaral İnzov

Yanbolu  &#;   Ambarlı-Hambarlı Malomirovo Kızılağaç(Elhovo)

Yanbolu  &#;   Arap Hoca Vidintsi

Yanbolu  &#;   Araplı Çernozem

Yanbolu  &#;   Armutlu Prisadets

Yanbolu  &#;   Armutlu Sakarirsi

Yanbolu  &#;   Arnavut Köy İreçekovo

Yanbolu  &#;   Arpaç Bogorovo

Yanbolu  &#;   Aşaklı Borisovo

Yanbolu  &#;   Atlı Drajevo

Yanbolu  &#;   Azap Köy Veselinovo

Yanbolu  &#;   Ballı Pınar Meden Kladenets

Yanbolu  &#;   Başalı Pırvents

Yanbolu  &#;   Başatlı Jrebino

Yanbolu  &#;   Bey Köy Karavelovo Kızılağaç

Yanbolu  &#;   Boyacık

Yanbolu  &#;   Burgucu Köy Polyana Elhovo

Yanbolu  &#;   Büyük Boyalık (Şarköy) Şarkovo Kızılağaç(Elhovo)

Yanbolu  &#;   Büyük Derbent Golem-Dervent Kızılağaç(Elhovo)

Yanbolu  &#;   Cin Koca Cinot

Yanbolu  &#;   Çömlek Köy Botevo

Yanbolu  &#;   Çukur Köy Çukarovo

Yanbolu  &#;   Davut-Beyli Zlatinitsa

Yanbolu  &#;   Değirmen Dere Melnitsa

Yanbolu  &#;   Değirmen Köy Vodeniçare

Yanbolu  &#;   Değirmen Mahalle Vodeniçare

Yanbolu  &#;   Dere-Köy Voden

Yanbolu  &#;   Dere-Mahalle Malık-Voden

Yanbolu  &#;   Doruklu Provdino

Yanbolu  &#;   Dökmen Leyarovo

Yanbolu  &#;   Elemenli Sitovo

Yanbolu  &#;   Emirli Bolyarsko

Yanbolu  &#;   Esse-Beyli Pçela

Yanbolu  &#;   Fındıklı (Pındıklı) Tervel

Yanbolu  &#;   Gaipler Kaybilâre-Strança

Yanbolu  &#;   Gedikli Çelnik

Yanbolu  &#;   Göç- Beyler Dobriç

Yanbolu  &#;   Güğümlü Krumovo

Yanbolu  &#;   Gülüm

Yanbolu  &#;   Gündüzler Dennitsa

Yanbolu  &#;   Hamza-Ören (Tunca) Bezmer

Yanbolu  &#;   Hasan Beyli İzgrev

Yanbolu  &#;   Hasan-Oğlu Aleksandrovo

Yanbolu  &#;   Hıdır Vladimirovo

Yanbolu  &#;   Hoca-Köy Kraynovo

Yanbolu  &#;   Istralca Stralca

Yanbolu  &#;   İbrahimli Kunevo

Yanbolu  &#;   İçme Stefan-Karacavo

Yanbolu  &#;   İnce-Hisarlı Okop

Yanbolu  &#;   İncekli Stroyno

Yanbolu  &#;   Kadı-Köy Kozarevo

Yanbolu  &#;   Kalfa-Köy Miladinovtsi

Yanbolu  &#;   Kapaklı-Yeni-Köy Rujitsa

Yanbolu  &#;   Karapça Malomir

Yanbolu  &#;   Karga-Köy Hanovo

Yanbolu  &#;   Kargalı Kargona

Yanbolu  &#;   Kasımoğlu-Mahalle

Yanbolu  &#;   Kasımoğlu-mahalle

Yanbolu  &#;   Kavaklı Topolov-Grad Kızılağaç(Elhovo)

Yanbolu  &#;   Kavur-Alan Bılgarska-Polyana

Yanbolu  &#;   Kaya-Burun Konevets

Yanbolu  &#;   Kayacık Skalitsa

Yanbolu  &#;   Kayalı-Dere Kamenna-Reka

Yanbolu  &#;   Kışla-Köy Zimnitsa

Yanbolu  &#;   Kızıl-Ağaç Elhovo

Yanbolu  &#;   Kızılcıklı Dryanovo

Yanbolu  &#;   Kispetli Karanovo

Yanbolu  &#;   Koyun-Pınar Ovçi-Kladenets

Yanbolu  &#;   Kozluca Oreşnik

Yanbolu  &#;   Kulaklı Zagov

Yanbolu  &#;   Kul-Köy Robovo

Yanbolu  &#;   Kurt-Alan Vılça Polyana

Yanbolu  &#;   Kurt-Pınar Vılçi-İzvor

Yanbolu  &#;   Kurumuşlu Trınkovo

Yanbolu  &#;   Kuyumcu-Gedük Zlatari

Yanbolu  &#;   Küçük-Manastır Malık-Manastır

Yanbolu  &#;   Mansarlı Pobeda

Yanbolu  &#;   Meşeli Dıbovo

Yanbolu  &#;   Murat-Hanlı Mamarçevo

Yanbolu  &#;   Mursatlı Boyanovo Kızılağaç(Elhovo)

Yanbolu  &#;   Otmanlı Simeonovo

Yanbolu  &#;   Paşa-Köy Bolyarevo

Yanbolu  &#;   Paşa-Köy Malenovo

Yanbolu  &#;   Pop-Köy Popovo

Yanbolu  &#;   Salmanlar Slamino

Yanbolu  &#;   Saranlı Saransko

Yanbolu  &#;   Saranlı-Yeni-Köy Telets

Yanbolu  &#;   Seymen Lozenets

Yanbolu  &#;   Sinaplı Sinapovo

Yanbolu  &#;   Sulucalı Çarda

Yanbolu  &#;   Şabanlı

Yanbolu  &#;   Talaşmanlı Genaral-Toşevo

Yanbolu  &#;   Taş-Tepe Kamen-Vrıh

Yanbolu  &#;   Tatar-Köy Filipovo

Yanbolu  &#;   Tatar-Köy Konstantinovo

Yanbolu  &#;   Tatar-Köy Radovets

Yanbolu  &#;   Tavşan-Tepe Kabile

Yanbolu  &#;   Topuzlar Zornitsa

Yanbolu  &#;   Turfanlı İglika

Yanbolu  &#;   Türkmenler Tamarino

Yanbolu  &#;   Upçeli Asenovo

Yanbolu  &#;   Urum-Beyli Lesovo

Yanbolu  &#;   Urum-Çiflik Stara-Reka

Yanbolu  &#;   Vakıf Ustrem

Yanbolu  &#;   Yanbolu Yambol

Yanbolu  &#;   Yavuz-Dere Dobroselets

Yanbolu  &#;   Yeni-Beyli Malko-Kirilovo Kızılağaç(Elhovo)

Yanbolu  &#;   Yeni-Köy Mramor

Yanbolu  &#;   Yeni-Mahalle Lülin

Yanbolu  &#;   Yusuflar İsuflar

Yukarı Cuma  &#;   Aşağı Orman(Orman) Laskerova

Yukarı Cuma  &#;   Aşağı Singarya Jostovo, Hacı Dimovo

Yukarı Cuma  &#;   Çam Çiftlik Borovo

Yukarı Cuma  &#;   Dağ Çiftlik Dobrotino

Yukarı Cuma  &#;   Demirciler Kovaçevitsa Nevrokop (Gotse-Delcev)

Yukarı Cuma  &#;   Dere-Müsellim Lozenitsa

Yukarı Cuma  &#;   Hasırlık Riltsi

Yukarı Cuma  &#;   Haydar-Ova Oreşnik

Yukarı Cuma  &#;   Hisarlık Zagrede

Yukarı Cuma  &#;   Kaytan Gaytan Nevrokop

Yukarı Cuma  &#;   Koçan

Yukarı Cuma  &#;   Kule Kulata

Yukarı Cuma  &#;   Nev-Rokop Gotse-Delçev

Yukarı Cuma  &#;   Orman Kavrakirovo

Yukarı Cuma  &#;   Orman-Çiftlik Damyanitsa

Yukarı Cuma  &#;   Simitli Simigli (İzvorite)

Yukarı Cuma  &#;   Üç-Durak Delçevo

Yukarı Cuma  &#;   Yukarı Cuma (Cuma-i Balâ) Gorna Cumaya Blagoevgrad

Yukarı Cuma  &#;   Yukarı-Orman Ladarevo

  &#;   Ahi Baba

  &#;   Ahi Çelebi Rodoplarda Dağlık

  &#;   Ala Çeşme Şarena Çeşma

  &#;   Ayıcı Oğlu

  &#;   Ayvaz Baba

  &#;   Barma Borma

  &#;   Bosna

  &#;   Büyük Dere Kadınçe Erceli

  &#;   Çakıl Köy Güney Bulgaristan

  &#;   Çavuşlar(Çavuşlu) Güney Bulgaristan

  &#;   Çeren

  &#;   Daydır

  &#;   Doğanlı Duvanli

  &#;   Eğri-Palanga

  &#;   Elvan-Bey Çiftliği Osmanlı Çiftliği. Güney Bulgaristan

  &#;   Göksü ile Yenice köyü birleşmiş

  &#;   Güvençler

  &#;   Hain-Boğaz Köyü Hainboazki Prohod

  &#;   Mesutlar

  &#;   Oba

  &#;   Tıkızca

  &#;   Turnacık Türk Bulgar Sınırında Türk Köyü

  &#;   Tuzluk Slannik

  &#;   Veli-Meşe Güney Bulgaristan

  &#;   Visker

  &#;   Yeniceler Güney Bulgaristan

Bunu beğen:

BeğenYükleniyor